Piątek 26 Kwietnia 2024r. - 117 dz. roku,  Imieniny: Marii, Marzeny, Ryszarda

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 15.08.09 - 13:03     Czytano: [3692]

Dział: FAKTY CIEKAWE LECZ MAŁO ZNANE - Marian Kałuski

Wilno, etnicznie nielitewskie

Litwini zasiedlili tereny dzisiejszej Litwy ok. 1200 lat przed narodzeniem Chrystusa. Oczywiście nie był to Ĺźaden narĂłd, a aĹź do XIII wieku liczne plemiona, mĂłwiące tym samym językiem, czyli litewskim. Dopiero od tego czasu związkom plemiennym zaczęli przewodzić książęta – kunigasi, z ktĂłrych na czoło wybił się Mendog, ktĂłry w latach 40. XIII wieku zjednoczył litewskie plemiona i skupił władze w jednym ręku.

Od 1230 roku stolicą Litwy gniazdowej był KiernĂłw nad Wilją (Litwa Kowieńska), leżący 47 km na płn.-zach. od Wilna (biorąc pod uwagę mały obszar Litwy 50 km to duĹźa odległość), potem Troki. W miarę zdobywania ziem ruskich (w dzisiejszej terminologii białoruskich) Mendog przeniĂłsł stolicę swego księstwa do NowogrĂłdka, a więc na tereny zamieszkałe całkowicie przez RusinĂłw (BiałorusinĂłw). Dopiero książę Giedymin (1316-41) przeniĂłsł stolicę Litwy do Wilna, ktĂłre, jak wykazały to badania archeologiczne, było grodem Krywiczan (plemienia ruskiego –BiałorusinĂłw) osiadłych tu od V wieku. Wilno było stolicą Wielkiego Księstwa Litewskiego, ale podobnie jak samo to księstwo, nigdy nie było etnicznie litewskie. Podobnie jak Wielka Brytania jest wieloetniczna - zamieszkują ją Anglicy, Szkoci, Walijczycy i Irlandczycy, rĂłwnieĹź i Wielkie Księstwo Litewskie było wieloetniczne. Pod koniec XVIII wieku w Wielkim Księstwie Litewskim Litwini stanowili zaledwie nieco ponad 20% ogółu ludności – 800 000 osĂłb, stanowiąc dopiero trzecią pod względem wielkości grupę etniczną: po Białorusinach (1,4 mln) i Polakach (1 mln). Poza tym mieszkali jedynie na Ĺťmudzi/Litwie Kowieńskiej, a np. Polacy w całym kraju.

Element litewski w Wilnie, które leży na granicy etnicznej białorusko-litewskiej, i które po unii polsko-litewskiej z 1385 roku ulegało procesowi polonizacji, nie miał nigdy i aż do XXI (!) przewagi liczebnej nad zamieszkującymi miasto Rusinami, Polakami, Żydami, Niemcami, a później i Rosjanami. Mury miasta rzadko kiedy słyszały mowę litewską. Nawet językiem litewskiego dworu, administracji i sądownictwa od czasów sprzed unią z Polską do końca XVII wieku był język ruski, który został wyparty w sposób naturalny w wiekach XVI-XVII przez język polski. W 1737 roku w ostatnim kościele w Wilnie zaprzestano głoszenia kazań w języku litewskim i nie pod naciskiem administracyjnym czy jakimkolwiek innym, a tylko z braku osób tym zainteresowanych. Pierwsza książka w Wilnie wyszła w 1524 roku w języku ruskim (białoruskim), książki polskie zaczęto drukować od 1576 roku, w tym roku również i po łacinie, łotewskie od 1585 roku, a litewskie dopiero od 1595 roku i to bardzo sporadycznie aż do 1940 roku. Język litewski, z braku zainteresowania, nie był wykładany ani w jezuickiej Akademii Wileńskiej, ani na Uniwersytecie Wileńskim działającym w latach 1803-1832.

Od XVIII wieku do 1945 roku Wilno było miastem polskim – większość jego mieszkańcĂłw stanowili Polacy; w 1944 roku, po wymordowaniu przez NiemcĂłw ĹťydĂłw wileńskich miasto było prawie w stu procentach polskie. Litwini w Wilnie w pierwszych czterdziestu latach XX wieku stanowili zaledwie 1% (jeden procent!) ludności miasta. We wrześniu 1939 roku Hitler (Niemcy) do spółki ze Stalinem (Związek Sowiecki) napadli na Polskę i podzielili się ją po połowie. Stalin, aby mĂłc połknąć całą Litwę, w paĹşdzierniku 1939 roku sprezentował Litwie Wilno i ok. 10 000 km kw. Wileńszczyzny – ziemie zamieszkałe prawie w całości przez PolakĂłw.

Warto tu wspomnieć, Ĺźe dlatego, Ĺźe w Wilnie praktycznie nie mieszkali Litwini przed 1939 rokiem, to ani w okresie niepodległego państwa litewskiego 1918-40, ani w okresie Sowieckiej Litwy nie było w rządzie Ĺźadnego wysokiej rangi polityka litewskiego urodzonego w Wilnie (na 14 premierĂłw międzywojennej Litwy i 6 premierĂłw Sowieckiej Litwy Ĺźaden nie urodził się ani w Wilnie, ani na WileńszczyĹşnie!), podczas gdy w rządach II Rzeczpospolitej (1918-39) było aĹź 6 ministrĂłw urodzonych w Wilnie (premier Aleksander Prystor 1931-33 i ministrowie: Wacław Makowski, Jan Piłsudski, Witold Staniewicz, Władysław zawadzki, Bronisław Zamięcki). Poza tym pochodziło z Wilna 3 senatorĂłw (Zygmunt Jundziłł, Stanisław Maciejewicz, Bronisław Rydzewski) i 5 posłów na Sejm RP (Wacław Bitner, Stanisław Hermanowicz, Mieczysław Niedziałkowski, Stanisław Zieliński, Alfons Ĺťukiel) oraz 2 wyĹźszych dowĂłdcĂłw wojskowych: wiceadmirał Kazimierz Porębski i generał dywizji Władysław Wejtko. Oczywiście takĹźe w rządach PRL nie brakowało PolakĂłw urodzonych w Wilnie. Tymczasem nawet w dzisiejszym Wilnie (po 1991 r.) wielu najbardziej znanych LitwinĂłw to ciągle przybysze z Litwy Kowieńskiej, jak np. 1990-92 głowa państwa litewskiego Vytautas Landsbergis, prezydent i premier Algirdas Brazauskas, prezydenci Ronaldas Paskas i Valdas Adamkus oraz prawie wszyscy premierzy, a takĹźe arcybiskup metropolita wileński, kard. Juozas Backis i jego biskup pomocniczy Juozas Tunaitis (tymczasem biskupami katolickimi w powojennej Polsce byli duchowni urodzeni w Wilnie: kard. Henryk Gulwinowicz – arcybiskup metropolita wrocławski 1976-2004 i Edward Materski – 1968-81 biskup sufragan kielecki, 1981-92 biskup sandomierski i 1992-99 biskup radomski).

I chociaĹź w latach 1945-46 wysiedlono z sowieckiej Litwy 171 tys. i ponownie w latach 1957-58 dodatkowo 50 tys. PolakĂłw do utworzonej przez Stalina tzw. Polski Ludowej i chociaĹź od 1939 roku trwała (i trwa nadal) kolonizacja Wilna przez LitwinĂłw, w 1959 roku w Wilnie - stolicy Republiki Litewskiej! – Litwini stanowili zaledwie 33,6% ogółu mieszkańcĂłw; Rosjanie stanowili 29,4% a Polacy 20% (47 tys. osĂłb) ludności miasta (Grzegorz Błaszczyk „Litwa Współczesna” Poznań 1992). Większość bezwzględną (obecnie ok. 58% ludności miasta) ludność litewska uzyskała w Wilnie dopiero w odrodzonym w 1991 roku państwie litewskim, po wyjeĹşdzie do Rosji kilkudziesięciu tysięcy Rosjan (Polacy stanowią obecnie ok. 19% ludności Wilna – czyli 108 tys. osĂłb).

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt