Poniedziałek 29 Kwietnia 2024r. - 120 dz. roku,  Imieniny: Hugona, Piotra, Roberty

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 19.11.07 - 21:04     Czytano: [1680]

Dział: Oceny-Poglądy-Analizy

Za parawanem proporcjonalności...

czyli dlaczego tygrys nigdy nie będzie jeść marchewki?

Przywódczą i kierowniczą siłą społeczeństwa sowieckiego, jądrem jego systemu politycznego, organizacji społecznych i gospodarczych jest Komunistyczna Partia Związku Sowieckiego. KPZR istnieje dla narodu i służy narodowi. Partia komunistyczna, uzbrojona w naukę marksizmu-leninizmu, wyznacza ogólną perspektywę rozwoju społeczeństwa, kierunki wewnętrznej i zagranicznej polityki ZSRS, kieruje wielką twórczą pracą narodu sowieckiego, nadaje zaplanowany, uzasadniony naukowo charakter jego walce o zwycięstwo komunizmu. Wszystkie organizacje partyjne działają w ramach Konstytucji ZSRS.

Art 6. Konstytucja ZSRS z 7 paĹşdziernika 1979.

Przeszło 17 lat temu III Zjazd Delegatów Ludowych Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich uchylił ów sławny art. 6 Konstytucji ZSRS, który określał władczy monopol KPZR w ustroju politycznym państwa. Krok ten oznaczał nie tylko możliwość pojawienia się, oprócz przywódczej i kierowniczej, innych organizacji politycznych, ale także możliwość ich aspirowania do udziału we władzy poprzez uczestnictwo w rywalizacji wyborczej.
Od tamtej pory większość państw byłego obozu socjalistycznego odrzuciło zasady demokracji ludowej na rzecz zasad demokracji liberalnej. Jak wiemy uroda naszego Ĺźycia – w teorii okazuje się, Ĺźe nie tylko naszego.

Los tak chciał, Ĺźe na Ukrainie i w Polsce, prawie jednocześnie, odbyły się przedterminowe wybory parlamentarne. Naturalnie, sam fakt takiej koincydencji o niczym nie świadczy, jak rĂłwnieĹź i niczego nie wyjaśnia. Niemniej jednak skłania nas do pewnej refleksji i – nolens-volens – prowokuje do poszukiwania podobieństw. NiezaleĹźnie od faktu przynaleĹźności Polski do Unii Europejskiej, a nawet do Układu z Schengen, przy bardziej starannej analizie okazuje się, Ĺźe wybory ukraińskie z 30 września i polskie z 21 paĹşdziernika 2007, mają wiele cech wspĂłlnych.

Osądźcie sami.

Po pierwsze: przedterminowe wybory wyskoczyły w pierwszej połowie kadencji obu parlamentów.

Po drugie: przyczyny, które do nich doprowadziły, sprowadzają się głównie do braku kontroli społecznej nad elitami partyjnymi, a w konsekwencji do niespotykanych wcześniej rozmiarów korupcji.

Po trzecie: według miarodajnych ocen autorytatywnych organizacji międzynarodowych, wybory w obu naszych krajach w pełni odpowiadały ogólnie przyjętym wymaganiom i standardom demokracji.

Przyjmując te podobieństwa za punkt wyjścia pojawia się w pełni uzasadnione i uprawnione pytanie: Czy po tych wyborach możemy powiedzieć, że te przyczyny i uwarunkowania, które do nich doprowadziły, zostały usunięte?

OdpowiedĹş jest niezwykle waĹźna, w szczegĂłlności dla Ukrainy: juĹź zaraz po wyborach wielu politykĂłw mĂłwiło o tym, Ĺźe nic nie wskazuje na to, Ĺźeby wrześniowe wybory miały być ostatnimi wyborami przedterminowymi. Sam Włodzimierz Litwin (b. przewodniczący Rady NajwyĹźszej – odpowiednik marszałka Sejmu), ktĂłrego ostre komentarze i prognozy, w ostatnich tygodniach, dosłownie bombardują ukraińską przestrzeń informatyczną, ze szczerością godną proroka zapowiedział, Ĺźe weszliśmy w pasmo przedterminowych wyborĂłw.

W Polsce też nie wszystko idzie gładko. Zapewnienia liderów Platformy Obywatelskiej, zwycięzcy ostatnich wyborów, że w ciągu najbliższych czterech lat nikt im nie przeszkodzi w spokojnym sprawowaniu rządów, należy przyjmować z dozą uprawnionego sceptycyzmu. Przecież dopiero dwa lata temu, gdy zwyciężyła partia Prawo i Sprawiedliwość, jej lider, Jarosław Kaczyński, zapewniał, że PiS nie tylko utrzyma się przy władzy przez całą kadencję, ale także i po następnych wyborach będzie trzymał ster rządów.

Jeśli chcemy uzyskać odpowiedź na postawione wyżej pytanie, konieczne jest zwrócenie uwagi na jeszcze jedno podobieństwo pomiędzy wyborami w Polsce i na Ukrainie, a mianowicie na procedury wyborcze, w wyniku których tworzy się Rada Najwyższa Ukrainy i polski Sejm.

Na pierwszy rzut oka, porównując systemy wyborcze naszych dwóch krajów, możemy dojść do błędnego wniosku, że nie ma między nimi tak wiele wspólnego.

Po pierwsze – liczba i wielkość okręgĂłw wyborczych: na Ukrainie – jeden ogĂłlnonarodowy okręg wyborczy, z ktĂłrego wyłania się 450 posłów; w Polsce – 41 regionalnych okręgĂłw wyborczych, na kaĹźdy przypada od 7 do 19 mandatĂłw.

Po drugie – wyborcza karta do głosowania: na Ukrainie – wyborca moĹźe oddać głos wyłącznie na całą listę partyjną; w Polsce – musi postawić krzyĹźyk przy nazwisku wybranego kandydata.

Po trzecie – inny jest sposĂłb rozdziału mandatĂłw pomiędzy poszczegĂłlne partie i koalicje partyjne: na Ukrainie obowiązuje metoda Hare, w Polsce – d’Hondta.

Po czwarte– prĂłg wyborczy: na Ukrainie – 3%, bez względu na to czy jest to lista partii politycznej czy koalicji; w Polsce – 5% dla partii i 8% dla koalicji wyborczych.

Jednak, pomimo tych wszystkich oczywistych różnic, jest jedna cecha wspólna, która upodabnia do siebie, a nawet, tworzy wręcz rodzinne pokrewieństwo obu tych systemów wyborczych. Oba należą do rodziny systemów proporcjonalnych, co oznacza w praktyce, że ustrój polityczny państwa definiują pseudodemokratyczne struktury, które błędnie przyjęto uważać za partie polityczne. Dłuższe doświadczenie Polski, oraz nie tak długie, ale wyraziste i pod wieloma względami pouczające doświadczenie Ukrainy, wykazały, że przy tzw. proporcjonalnym systemie wyborczym tylko partie mają realną szansę na uzyskanie swojego przedstawicielstwa we władzach państwa.

Ujęliśmy celowo słowo partie w cudzysłów, ponieważ charakter tych organizacji, które zarówno w Polsce, jak i na Ukrainie, pretendują do tej nazwy, z punktu widzenia zasad demokracji, jest bardzo daleki od tego, co to słowo sygnalizuje, tak w treści, jak i w formie.

Jakość politycznego przedstawicielstwa, ktĂłre oferują te byty polityczne: nieustanne awantury, rozłamy, skandale korupcyjne, wzajemne oskarĹźenia, tak między konkurentami, jak i sojusznikami – to wszystko, do bĂłlu, dało się poznać w takim samym stopniu Polakom, jak i Ukraińcom. W znaczenie mniejszym stopniu nasi obywatele mieli szansę uświadomić sobie to, co te partie starają się starannie ukryć przed ich oczami: proces wyłaniania kandydatĂłw na posłów nie charakteryzuje się ani jasnością, ani przejrzystością, ani istnieniem ogĂłlnie przyjętych kryteriĂłw – z punktu widzenia obywateli to prawdziwa terra incognita.

Ale nawet nie wdając się w wyjaśnianie sekretĂłw formuły, według ktĂłrych układa się partyjne listy kandydatĂłw, nie trudno wskazać na charakter zaleĹźności, jakie pojawiają się w trĂłjkącie lider partii – kandydat – wyborca.

ZarĂłwno w Polsce, jak i na Ukrainie, od ostatniego elementu tej triady zaleĹźy niezmiernie mniej niĹź od pierwszego. Obywatele, w rzeczy samej, wybierać mogą tylko spośrĂłd tych, ktĂłrzy juĹź zostali wybrani. Wobec tego przedstawiciele narodu doskonale rozumieją, Ĺźe swojego mandatu przedstawicielskiego nie zawdzięczają wyborcom, lecz – przede wszystkim – tym, ktĂłrzy ich umieścili na partyjnej liście kandydatĂłw. Aczkolwiek, wypada zaznaczyć, Ĺźe ta świadomość nie zawsze automatycznie oznacza posłuszeństwo, gotowość podporządkowanie się partyjnej dyscyplinie i woli lidera.

Jak to zauważyła niedawno, w jednym w wywiadów telewizyjnych, Julia Tymoszenko, w frakcjach partyjnych grupują się różni ludzie i za każdego ręczyć nie można. Możemy jednak pozwolić sobie na uwagę, że ludzie, za których, w konsekwencji, nie można ręczyć, nie znaleźli się w tych frakcjach sami czy wybrani przez ślepy los, lecz w rezultacie konkretnych przyczyn, uwarunkowań i porozumień. Dlatego, niezależnie od tego, kto tych ludzi polecał, całą odpowiedzialność za ich zachowanie się w zgromadzeniu ustawodawczym spoczywa na tych, którzy ich tam wprowadzili.

Nie można powiedzieć, że politycy obu naszych krajów traktują tę sytuację jako w pełni naturalną. Czy to dla uspokojenia swojego sumienia, czy nagłej potrzeby odegrania roli prawdziwych demokratów, niejednokrotnie wypowiadali się w sprawie potrzeby wprowadzenia zasady wyborów w okręgach jednomandatowych. Na Ukrainie potrzebę tę artykułowali publicznie np. wspomniany już Włodzimierz Litwin, czy b. minister spraw wewnętrznych Jurij Łucenko. Włodzimierz Litwin, który ze sprawnością prawdziwego wirtuoza balansował na granicy progu wyborczego, na jednym z wystąpień w czasie kampanii wyborczej oświadczył: Gdy ludziom mówi się, że ten system wyborczy trzeba zmienić, to oklaski są znacznie gorętsze, niż w reakcji na jakąkolwiek inną inicjatywę społeczną.

Uczciwie mówiąc, chciałoby się wierzyć, że dzisiaj ta propozycja została odłożona na bok tylko z powodu obiektywnych trudności, jakie pojawiły się w procesie koalicyjnych uzgodnień. I że gdy tylko wszystkie sprawy się poukładają, wówczas Rada Najwyższa Ukrainy podejmie dyskusję nad obiecanym przez Litwina projektem ordynacji wyborczej z okręgami jednomandatowymi. Przecież najważniejsze, to zacząć, a tam przecież tylko na to czeka Jurij Łucenko, który marzy o aktywnym lobbingu na rzecz systemu większościowego.

Pamiętając o mądrości ludowej, że nie ma niczego pod słońcem, także politycznym, przyjrzyjmy się doświadczeniu Polski, gdzie sytuacja pod tym względem jest dużo bardziej określona, interesująca i wymowna.

W czerwcu 2004, Platforma Obywatelska, która w ostatnich wyborach zdobyła 41,5% głosów i już zakończyła rozmowy koalicyjne z PSL, wystąpiła z inicjatywą referendum pod hasłem 4xTAK. Liderzy PO zaproponowali Polakom zreformowanie prawa wyborczego, likwidację Senatu, zmniejszenie liczby posłów do połowy i zniesienie immunitetu poselskiego. Istota reformy prawa wyborczego, która była głównym elementem tej inicjatywy referendalnej, miała polegać na przejściu do zasady wyborów posłów wyłącznie w okręgach jednomandatowych. Ale gdy tylko zebrano ponad 700 tysięcy podpisów pod wnioskiem o takie referendum, partia Donalda Tuska od razu zaczęła wycofywać się z pomysłu.

Szybko się okazało, że partia po prostu wykorzystała poparcie, jakim ta idea cieszy się w społeczeństwie polskim dla podniesienia swoich wyborczych notowań i że o nic więcej nie chodziło. Od tej pory politycy PO wracali już do tego tematu bardziej ostrożnie i nie tak głośno. W tym przypadku najbardziej wymowne było zachowanie się PO w trakcie ostatniej kampanii wyborczej, w czasie której o JOW praktycznie się nie mówiło. Bardzo interesujące jest też zachowanie się przeciwników i konkurentów Platformy! Logika podpowiadałaby, żeby jej konkurenci, obserwując zwycięski marsz PO, robili wszystko, aby to zwycięstwo ograniczyć i zminimalizować. Lepszej okazji, żeby przedstawić Donalda Tuska jako polityka niewiarygodnego i niewywiązującego się z obietnic, trudno byłoby nawet wymyślić! Obiecywał przecież i referendum, i reformę prawa wyborczego, i wszystko to porzucił w pół drogi, nie doprowadzając do żadnego rozumnego końca. Z jakiegoś jednak tajemniczego powodu, jego polityczni przeciwnicy, nawet tak zagorzali, jak politycy Prawa i Sprawiedliwości, wykazali się albo krótką pamięcią, albo brakiem woli zwycięstwa. Nikt w ogóle nawet nie usiłował zarzucić Tuskowi czy to rzucania obietnic bez pokrycia, czy to nie wywiązywania się z uroczystych zobowiązań. Nasuwa się naturalny wniosek, że wszystkim partiom politycznym znacznie bardziej na rękę jest zwycięstwo Platformy, niż wywołanie publicznej dyskusji o jednomandatowych okręgach wyborczych. Dlatego, z ciężkim sercem, wybaczyli Donaldowi Tuskowi jego nieostrożne zabawy z tak wybuchową materią.

Na wyrękę Tuskowi przyszedł jego koalicyjny partner, Polskie Stronnictwo Ludowe, dostarczając mu politycznego alibi. Ujawniono więc opinii publicznej, Ĺźe Platforma Obywatelska musiała odstąpić od swojego postulatu, bo zażądał tego koalicjant – PSL. Dzięki temu, Donald Tusk, po raz kolejny, nie realizując swojej obietnicy, nie tylko zrzuca odpowiedzialność za niedotrzymanie słowa na barki swojego koalicjanta, ale teĹź, w dogodnym dla siebie momencie, moĹźe ponownie wypisać na swoich sztandarach hasło jednomandatowych okręgĂłw wyborczych.

Oczywistym jest, że partie polityczne w Polsce, wyczuwając realne niebezpieczeństwo utraty monopolistycznej pozycji w procesie formowania władzy, na wszelkie sposoby przeciwstawiają się propozycji radykalnej reformy prawa wyborczego. Mówiąc obrazowo: tygrys nigdy nie będzie jadł marchewki. Może nam opowiadać o tym, jaka jest piękna, smaczna, słodka etc., malując przed naszymi oczyma wszystkie jej zalety, ale tylko dopóty, dopóki nie pojawi się realne zagrożenie, że dostanie ją na obiad. Możemy być pewni, że z niesmakiem ją wypluje. Taka jest naturalna kolej rzeczy.

Podobnie jest z partiami politycznymi. Mogą opowiadać o zaletach wyborów w okręgach jednomandatowych, ale kiedy pojawia się realne zagrożenie, wówczas robią wszystko, aby się od tego uchylić. Nierozumne byłoby, bowiem piłowanie gałęzi, na której się siedzi.
PS. W Polsce, 16 listopada, zaprzysiężony został koalicyjny rząd PO i PSL

Artykuł opublikowany, w języku rosyjskim, 16 listopada na portalu Ukrayinska Pravda
http://www.pravda.com.ua/news/2007/11/16/66966.htm

Nazar Bojko i Jerzy Przystawa

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt