Wtorek 14 Maja 2024r. - 135 dz. roku,  Imieniny: Bonifacego, Julity, Macieja

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 05.11.06 - 10:36     Czytano: [1848]

Dział: Oceny-Poglądy-Analizy

Bilans PaĹşdziernika

Oficjalna propaganda, niemal wszystkich obozów i orientacji politycznych, od lat świadomie przemilcza, zniekształca lub pomniejsza znaczenie wydarzeń Polskiego Października 1956 roku i wiele następnych powojennych znaczących buntów społecznych oraz ich wpływu na przemiany ustrojowe, polityczne, ideologiczne w Polsce i na świecie. O ile motywy owych przemilczeń przez obóz postpezetperowski można zrozumieć, np. tym, że wstyd przypominać, że w państwie rzekomo robotniczo-chłopskim, rządzonym przez lud, robotnicy buntowali się i protestowali przeciw, rzekomo ich własnej władzy, czyli przeciw samym sobie. Jednak trudno racjonalnie wytłumaczyć, dlaczego ich własna władza do nich strzelała, masakrowała buntujących się i biła ich pałkami. Ale jeszcze trudniej zrozumieć i usprawiedliwić przemilczanie tak ważnych i brzemiennych w skutkach wydarzeń, przez solidarnościowy establishment.

Bunt w październiku, poprzedzony wydarzeniami społecznymi w czerwcu 1956 roku w Poznaniu był bardzo ważnym historycznym wydarzeniem w dziejach powojennej Polski. Wydarzenia czerwcowe i październikowe 1956 roku stanowiły rzeczywiście historyczny przełom w powojennych losach Polski i Polaków, a także szeroko wpłynęły, w różnych odstępach czasowych i stopniu, na dalsze przemiany polityczne w całym obozie sowieckim, a potencjalnie, w perspektywie, w całym ówczesnym świecie.
Przyczyn przemilczania tych wydarzeń, celowego pomniejszania ich znaczenia i pozytywnych skutków przez obecnych polityków jest wiele. Jedną z nich jest preferowanie, gloryfikowanie przez polityków, zwłaszcza obozu postsolidarnościowego, wydarzeń sierpniowych 1980 roku i roli w nich Solidarności. Dlatego rzecznicy i sympatycy tego obozu kwestionują znaczenie wszystkich przedsolidarnościwych wydarzeń?
Dla nich historia powojennej Polski zaczyna się od powstania Solidarności, od stanu wojennego, od ustaleń w Magdalence i przy „okrągłym stole”. Poprzednie przemiany nie mają, według nich, Ĺźadnej znaczącej wartości, bo nie inicjowała, nie przewodziła im Solidarność, Lech Wałęsa, KOR i Kościół.
Drugim istotnym powodem ignorowania tych wydarzeń i skutków przemian popaździernikowych, była ich geneza: że inicjowały je postępowe grupy PZPR, że sprzyjały tym inicjatywom wstrząsy polityczne po śmierci Stalina, XX Zjazd KPZR, złagodzenie dyktatury reżimu, cenzury, ożywienie intelektualne środowisk inteligenckich w Polsce i w społeczeństwach ZSSR, że sprzyjały tym zmianom także warunki geopolityczne, zwłaszcza trwający i zaogniający się konflikt między ZSSR i Chinami.

Wydarzenia październikowe, ich zakres, należy rozpatrywać i oceniać na tle panujących wówczas warunków politycznych i społecznych na świecie, zwłaszcza w Europie. Po wojnie Związek Radziecki i Stalin cieszyli się wielką sympatią na Zachodzie, zwłaszcza wśród robotników, partii lewicowych, komunistycznych, narodów uwalniających się spod ucisku kolonialnego. Społeczeństwa europejskie były zmęczone wojną, rozczarowane do kapitalizmu i dlatego powojenny świat radykalizował się.
W socjalizmie widziano ustrój przyszłości, postępowy i sprawiedliwy, a w Związku Radzieckim, obrońcę pokrzywdzonych, wyzyskiwanych, krzewiciela i przewodnika tego sprawiedliwego systemu.
Na Zachodzie w pierwszych latach po wojnie istniała niechęć, a nawet wrogość do skompromitowanego, zdyskredytowanego kapitalizmu, który obwiniano o wywoływanie wojen, obciążano za ich skutki, wyzysk i nędzę ludzi pracy. Powrót po 12 latach do kapitalizmu krajów obozu radzieckiego był przez znaczną cześć społeczeństwa polskiego uważany za regres. Socjalizm był po prostu nadzieją dla części ludzkości, o czym otumanieni dzisiejszą prymitywną propagandą zwolennicy Solidarności nie wiedzą , nie rozumieją i nie chcą wiedzieć.
Przywódca Francuskiej Partii Komunistycznej Maurice Thorez, którego partia weszła nawet po wojnie do koalicji rządowej we Francji, głosił oficjalnie, że jeżeli Armia Czerwona wejdzie do Paryża, to naród francuski powita ją jako armię wyzwolicielkę.
Podobny kult do Zawiązku Radzieckiego i Stalina wyrażał przywódca Włoskiej Partii Komunistycznej Palmiro Toliatti i znaczna część społeczeństwa włoskiego.
Bezrolni chłopi np. próbowali przejmować i dzielić ziemię obszarniczą, organizować spółdzielnie rolne, a robotnicy przejmować fabryki.
Przychylny stosunek do Związku Radzieckiego panował niemal w całej powojennej Europie, w Azji, Afryce, w krajach wyzwalających się spod ucisku kolonialnego. Do dziś jedna ze stacji metra w ParyĹźu nosi nazwę Stalingrad, a w Wiedniu, w centrum miasta stoi olbrzymi pomnik wdzięczności, poświęcony Ĺźołnierzom radzieckim. RĂłwnieĹź w społeczeństwie amerykańskim w czasie wojny i wiele lat po wojnie istniała sympatia do komunizmu, do Związku Radzieckiego, do Stalina. W końcu wywołało to odruch samoobrony rządu StanĂłw Zjednoczonych, ktĂłry powołał specjalny urząd do zwalczania wpływĂłw i propagandy ideologicznej komunizmu oraz gloryfikowania ZSRR, ktĂłremu skutecznie przewodził przez wiele lat, w tzw. okresie „zimnej wojny” J.R. McCarthy.

ZMIERZCH STALINIZMU
Nie należy pomniejszać znaczenia i wagi wydarzeń sierpniowych 1980 roku, ich wpływu na przemiany w Polsce i w innych krajach, zwłaszcza w Europie, ale trzeba pamiętać, że nie nastąpiłyby one, nie miałyby takiej siły, rozmiarów, zasiągu społecznego, politycznego, gdyby nie były poprzedzone przez liczne wcześniejsze bunty, konfrontacje, wydarzenia społeczne, polityczne, wcześniejsze ewolucyjne zmiany i rewolucyjne wstrząsy w obozie sowieckim, a zwłaszcza w samym Związku Radzieckim i na całym świecie.
Strajki w sierpniu 1980 roku w Polsce i negocjacje strajkujących z władzami rządowymi odbywały się takĹźe pod hasłem „socjalizm tak, wypaczenia nie. Więcej socjalizmu mniej wypaczeń”.

Przełomowe znaczenie dla przemian październikowych w Polsce i na Węgrzech w 1956 roku, miała śmieć Stalina w marcu 1953 roku, a następnie XX Zjazd KPZR w lutym 1956 r. i ujawnione przez Nikitę Chruszczowa, na tajnym posiedzeniu Biura Politycznego KPZR, zbrodni Stalina. Sama śmierć dyktatora nie zahamowała natychmiast jego kultu w świecie, w Związku Radzieckim, w krajach obozu sowieckiego.
Uroczystości pogrzebowe odbywały się jeszcze z wielką pompą i w atmosferze spotęgowanego kultu Stalina w całym obozie radzieckim, a także w wielu państwach Europy i świata. Stalin przez długi czas po zakończenia wojny był uważany przez wielu ludzi w krajach kapitalistycznych i kolonialnych za szermierza sprawiedliwości i wolności, za przeciwnika wojen i obrońcę pokoju. Propaganda kultu Stalina była tak skuteczna, że wielu światłych ludzi było autentycznie pogrążanych w głębokim smutku i żałobie po jego śmierci. 3 lata po jego śmierci nadal na straży kultu Stalina i systemu jaki on stworzył, stali jego zagorzali wyznawcy w Polsce, w ZSSR i na świecie.
W Polsce kultu Stalina bronił I sekretarz PZPR Bolesław Bierut, jego najbliższe stalinowskie otoczenie partyjne i rządowe, aktyw PZPR i tzw. stronnictw sojuszniczych. Ale już w roku jego śmierci zaczęło coś pękać w systemie radzieckim. W maju tegoż roku w Związku Radzieckim, Norylsku, a w lipcu w Workucie wybuchły pierwszy znaczące bunty wśród więźniów łagrów, krwawo stłumione przez wojsko i KGB. Bunty takie za życia dyktatora byłoby niemożliwe. Bunty i strajki miały miejsce także w niektórych państwach bloku sowieckiego.
W Czechosłowacji 30 czerwca 1953 zastrajkowali robotnicy w Brnie, w Bohominie, w Laskowcu, Ostrawie i w zakładach zbrojeniowych w Pilznie; krwawo stłumiane przez stalinowski reżim.
W okupowanej przez tysiące Ĺźołnierzy radzieckich NRD, 17 czerwca 1953 zastrajkowało wiele zakładĂłw pracy: robotnicy budowlani w Berlinie, pracownicy w Cottbus, Georlitz, Gerze, Jenie, Lipsku, Magdeburgu. Strajki te takĹźe brutalnie i krwawo stłumiły siły enerdowskie i radzieccy Ĺźołnierze …
Jednakże największy wpływ na dalsze zmiany, osłabienie terroru, łagodnienie dyktatury, miał XX Zjazd KPZR w lutym 1956 i ujawnienie przez Nikitę Chruszczowa stalinowskich zbrodni. Wydarzenie to zapoczątkowało proces destalinizacji w ZSRR i odbiło się głośnym echem w Polsce; najpierw w czerwcu tegoż roku w Poznaniu, a następnie w październiku w całym kraju i w obozie sowieckim. Choć w następnych latach nastąpił odwrót od zapoczątkowanych w 1956 pozytywnych zmian i reform, to w nieco powolniejszym tempie, postępowe przemiany toczyły się dalej i miały wpływ na dalsze wydarzenia, protesty i bunty w kraju: w 1968, 1970, 1976 i w 1980 roku, a także na Węgrzech w październiku 1956 roku i w Czechosłowacji 1968 roku. XX Zjazd KPZR miał również wpływ na politykę wewnątrzpartyjną i wewnątrzpaństwową w pozostałych krajów bloku radzieckiego. Był to wyraźny zmierzch stalinizmu, choć próby jego restaurowania, zwłaszcza niektórych metod stalinowskich, wciąż się pojawiały w PRL i pojawiają nadal w III i IV RP.

OSIĄGNIECIA POLSKIEGO PAŹDZIERNIKA
Rozsadek i uczciwość wymagają, by ocenę wydarzeń październikowe zrelatywizować. Oceniać wielkość tych przemian w Polsce na tle ówczesnych warunków i możliwości panujących w obozie sowieckim, a zwłaszcza tragicznych skutków rewolucji na Węgrzech. Było to bowiem pierwsze po12 latach stalinowskiej okupacji, jeszcze nie dość śmiałe, ale zdecydowane uwalnianie się społeczeństwa spod stalinowskiej tyranii.

Ĺťeby sprawiedliwie ocenić wielkość i znaczenie przemian popaĹşdziernikowych trzeba przypomnieć, choćby pobieĹźnie, warunki panujące w systemie stalinowskim. Pamiętać, Ĺźe tysiące niewinnych ludzi wtrącono do więzień, obozĂłw pracy, Ĺźe panował powszechny strach, terror, represje, szykany. W więzieniu moĹźna było się znaleźć z byle jakiej przyczyny, albo w ogĂłle bez powodu. Wystarczył byle pretekst, fałszywe oskarĹźenie, złośliwe doniesienie, pomĂłwienie, pochodzenie burĹźuazyjne, ziemiańskie, inteligenckie, polityczna nieakceptowana przez reĹźim przeszłość, niewłaściwa znajomość z kimś podejrzanym o niepoprawne ideologicznie poglądy, niezaleĹźne myślenie, praca w administracji II RP, w „granatowej” policji, udział w czasie wojny w organizacjach wojskowych AK, BCH, NSZ , w polskich formacjach wojskowych na Zachodzie, słuchanie zakazanego radia, czytanie zakazanych książek, czasopism, posiadane krewnych za granicą i korespondowanie z nimi , niewłaściwa przynaleĹźność w czasie wojny do organizacji politycznych, społecznych, posiadanie kilku zachodnich banknotĂłw w domu, opowiadanie politycznie niepoprawnych dowcipĂłw, by znaleźć się w więzieniu lub w obozie pracy, zostać zdegradowanym w zawodzie, w wojsku, w szkolnictwie, w nauce, stracić pracę… ChłopĂłw wsadzano do więzienia lub kierowano do obozĂłw pracy, do kamieniołomĂłw, kopalń, za nie wywiązanie się z obowiązkowych dostaw produktĂłw rolnych (kontyngentu na rzecz państwa), odmowę wstąpienia do spółdzielni produkcyjnej (polskich kołchozĂłw). Ogrom stalinowskiego zła był szeroki i głęboki.

Znaczącą i inspirującą rolę w paĹşdziernikowych przemianach w Polsce odegrała znaczna część członkĂłw PZPR oraz pismo „Po Prostu”, tygodnik dla młodej inteligencji. Mimo, iĹź redagowany był przez zespół wywodzący się i formalnie związany z ZMP i PZPR, miał on odwagę potępić stalinizm, kult jednostki, system terroru w Polsce, lansować pilną potrzebę reform społecznych, politycznych, gospodarczych, zwolnienie i rehabilitowanie niewinnie represjonowanych, więzionych, skrzywdzonych. „Po Prostu” wystąpiło w obronie prześladowanych ludzi AK, BCH, Ĺźołnierzy walczących na Zachodzie, krytycznie oceniło przymusową kolektywizację wsi, postulowało decentralizację zarządzania, poszerzenie uprawnień samorządĂłw robotniczych i terytorialnych, rozszerzenie kontaktĂłw z kulturą zachodnią, zwiększenie swobĂłd obywatelskich, zhumanizowanie marksizmu i socjalizmu. Pismo skutecznie oddziaływało na myślenie i działanie społeczeństwa, pogłębiło takĹźe ferment myślowy w szeregach członkĂłw partii.
Powstawały teĹź podobnie śmiałe pisma poza Warszawą. OdwaĹźne było np. pismo ”Poglądy” we Wrocławiu, redagowane przez studentĂłw, lewicowych działaczy młodzieĹźowych i członkĂłw PZPR, ktĂłre zamknięto, gdy ukazał się w nim artykuł postulujący i uzasadniający celowość rozwiązania partii i zorganizowanie jej na nowo, ale bez obciążającego balastu stalinowskiego. Pojawiły się inicjatywy i prĂłby reaktywowania dawnych i tworzenia nowych organizacji młodzieĹźowych: Związek MłodzieĹźy Demokratycznej, Związek MłodzieĹźy Wiejskiej „Wici”, Związek MłodzieĹźy Rewolucyjnej, Związek MłodzieĹźy Socjalistycznej, Robotniczej i in.
Tzw. stronnictwom sojuszniczym przyznano formalnie więcej autonomii, ktĂłrą szybko cofnięto, gdy chciały one z niej ,skorzystać. SzczegĂłlnie godne pamiętania z „paĹşdziernikowych” przemian jest autentycznie szczere działanie Władysława Gomułki zmierzające do naprawienia rażących krzywd wyrządzonych w okresie stalinizmu niektĂłrym obywatelom. Takim wielkim, odczuwalnym wydarzeniem była szeroka amnestia: wypuszczenie z więzień i obozĂłw pracy tysięcy niesłusznie skazanych i więzionych, oraz umorzenie bezpodstawnych śledztw i wyraĹşne złagodzenie, choć na krĂłtko, reĹźimu i cenzury. PoniewaĹź Gomułka sam doznał w niedawnej przeszłości podobnych krzywd, dlatego dążył do naprawienia ich innym ofiarom stalinizmu.

Ten trend, niestety trwał krótko, ale w pierwszych kilku tygodniach był autentycznie szczery, widoczny i odczuwalny. Istotnie, następowało powolne i ograniczone naprawianie wyrządzonych krzywd i szkód, w miarę ówczesnych możliwości. Jest to o tyle godne zapamiętania, że w przyszłości już nikt, żaden przywódca, żaden ruch, żaden obóz polityczny, żądna ekipa, nawet nie próbowała naprawiania krzywd wyrządzone przez poprzednio rządzących.
Nie prĂłbowała tego takĹźe „Solidarność” po 1980 i 1989 roku i PiS po przejęciu władzy w 2005 roku, choć pokrzywdzeni bardzo na to liczyli. Tylko jedyny Władysław Gomułka zaczął natychmiast po przejęciu władzy szczerze i z własnej inicjatywy naprawiać te krzywdy. To prawda, Ĺźe trwało to dość krĂłtko, bo zaledwie kilka miesięcy, ale w tym okresie tysiące ludzi zwolniono z więzień., z obozĂłw pracy, wielu obywateli mogło bezpiecznie wrĂłcić do kraju z Zachodu i Wschodu. Tysiącom ludzi przywrĂłcono prawo do pracy: nauczycielom, naukowcom, dziennikarzom, zawodowym wojskowym Wystarczy wymienić takie nazwiska dyskryminowanych uczonych, ktĂłrzy w poprzednim okresie byli dyskryminowani, jak Tadeusz Kotarbiński, Władysław Tatarkiewicz, Kazimierz Ajdukiewicz, Janusz Groszkowski, Aleksander Kamiński. Ryszard Wroczyński … MĂłj Promotor doc. Marian Wachowski np. w stalinowskim okresie, był dyskryminowany, szykanowany, odsunięty od zająć dydaktycznych i pracy naukowej na Uniwersytecie w Poznaniu, tylko dlatego, Ĺźe habilitacje w czasie wojny zatwierdził mu Rząd na UchodĹşctwie. Po „paĹşdzierniku” 1956 wrĂłcił do pracy naukowej i dydaktycznej , a takĹźe awansowano go na kierownika katedry w Uniwersytecie Wrocławskim

Wraz ze zwolnieniem Gomułki wolność odzyskali oskarżeni za tzw. odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne: Marian, Spychalski, Ignacy Loga Sowiński, Zenon Kliszko, Władysław Bieńkowski i wielu innych. Gomułka spowodował zwolnienie setek więzionych księży i Prymasa Polski ks. kard. Stefana Wyszyńskiego.
Zwolnieni z więzień wojskowi, często z wieloletnimi wyrokami i wyrokami śmierci, otrzymali propozycje powrotu do słuĹźby, wysokie awanse, często o kilka stopni wyĹźej. RĂłwnieĹź niesłusznie więzieni politycy, ktĂłrzy przeĹźyli, zostali zrehabilitowani i dopuszczeni do władzy np. Włodzimierz Lechowicz, Władysław Bieńkowski… Lechowicz wszedł do centralnego kierownictwa Stronnictwa Demokratycznego i został „ministrem” Komitetu Drobnej WytwĂłrczości, Władysław Bieńkowski ministrem Oświaty …Wielu dyskryminowanych urzędnikĂłw II RP wrĂłciło na poprzednie stanowiska i często awansowało. Zacietrzewionych stalinowcĂłw, ludzi ktĂłrzy nadal opowiadali się za minionymi praktykami i stalinowskim systemem, Gomułka odsunął od władzy w partii, wysyłając ich z Warszawy na prowincje np. stalinowca Romana Werfla do Wrocławia. Niestety, z aparatem represji postąpił dość łagodnie. Tylko niektĂłrych dotknęła zasłuĹźona kara. Większość byłych pracownikĂłw aparatu represji, jak UB i Informacji Wojskowej, sądownictwa, prokuratury nie poniosła Ĺźadnych konsekwencji. Wielu teĹź, po pewnym czasie powrĂłciło do władzy.

WPŁYW WYDARZEŃ W POLSCE NA WYBUCH REWOLUCJI NA WĘGRZECH
Wydarzenia w Poznaniu w czerwcu i ferment polityczny i społeczny w październiku odbił się szerokim echem w całym obozie sowieckim, ale najbardziej na Węgrzech.
VIII Plenum KC PZPR, ustępstwo Chruszczowa wobec zrewoltowanego społeczeństwa polskiego i stanowcze stanowiska Gomułki, zachęciło Węgrów do wystąpienia z jeszcze śmielszymi żądaniami i programem zmian. Związek Radziecki, acz niechętnie, zgodził się wobec Polski na pewne ustępstwa. Polska była krajem większym ludnościowo i obszarowo, Gomułka był zdeklarowanym komunistą, lojalnym wobec Sowietów, członkowie partii bardziej zdeterminowani do walki, a społeczeństwo nastawione antyrosyjsko, antyradziecko i patriotycznie. W społeczeństwie polskim wciąż żywa była pamięć krzywd wyrządzonych przez Rosję Carską i Sowiecką.

Węgrzy źle odczytali polskie październikowe zwycięstwo. Eskalując żądania, ogłaszając wystąpienie z Bloku Sowieckiego, oświadczając, że Węgry są państwem niepodległym i neutralnym, sprowokowali tragedię narodową. Polskie żądania i program reform był jeszcze do zaakceptowania przez Kreml, tym bardziej, że reformom przewodził ideowy komunista, który gwarantował, że Polska nie wystąpi z bloku radzieckiego, nie zejdzie z drogi socjalistycznej. Sowieci nie byli jeszcze gotowi do tak szerokich ustępstw jakich domagali się Węgrzy . Podobny błąd popełnili w 1968 roku Czechosłowacy idąc w swych żądaniach za daleko. Także pierwsza próba przejęcia siłą władzy w PRL w 1980/1981 roku przez Solidarność idącą od razu zbyt daleka, bez odpowiedniego przygotowania, stawiając cele, których jeszcze w tym czasie nie można było osiągnąć, skończyła się klęską narodową: przejęciem władzy w Solidarności przez krypto komunistów i agentów SB.
Ostateczne dopełnienie klęski narodowej nastąpiło w Polsce w 1989 roku, w wyniku układu w Magdalence i przy „okrągłym stole”. JednakĹźe moĹźna zrozumieć determinacje WęgrĂłw i chęć uwolnienia się spod jeszcze cięższego terroru niĹź w Polsce.

Węgrzy w czasie wojny byli sojusznikami, takĹźe wojskowymi faszystowskich Niemiec. Pod presją Hitlera pozbyli się ze swego państwa wszystkich ĹťydĂłw, skazując ich tym samym na zagładę. Dlatego Stalin i NKWD narzucili Węgrom przywĂłdcĂłw pochodzenia Ĺźydowskiego, o instynktach zbrodniarzy, ktĂłrzy WęgrĂłw nienawidzili i na nich się mścili za sojuszniczą współpracę z Niemcami. Stalin narzucił im takich zbrodniarzy, sadystĂłw jak Matyas Rakosi (właściwe nazwisko Rosenfeld). latach 1952 – 1955 Wydział Bezpieczeństwa Państwa (AVH) zajmował się np. 1 136 434 osobami. Tzn., Ĺźe przedmiotem zainteresowania bezpieki był co piąty dorosły mieszkaniec Węgier. Za przestępstwa polityczne przed sądem stanęło 516 718 WęgrĂłw. Brutalnie tępiono dawne „klasy posiadające” – np. w maju i czerwcu 1951 r. wysiedlono z Budapesztu na prowincję 38 tys. „wrogĂłw ludu”. Miały teĹź miejsce pokazowe procesy polityczne. W roku 1948 na doĹźywocie skazany został Prymas Węgier kard. Mindszenty.

Polacy ubolewali nad tragedią WęgrĂłw, ale mogli jedynie manifestować swą sympatie i solidarność z nimi oraz nieść pomoc, zwłaszcza w oddawaniu krwi, przesyłaniu lekarstw i spontanicznego wspierać materialnego. Węgrzy nam to pamiętają i wciąż powtarzają – Węgier Polak dwa bratanki …

Dr Leszek Skonka
Komitet Pamięci Ofiar Stalinizmu

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt