Piątek 26 Kwietnia 2024r. - 117 dz. roku,  Imieniny: Marii, Marzeny, Ryszarda

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 11.09.15 - 17:24     Czytano: [2844]

Dział: Kresy w życiu Polski i narodu polskiego

LwĂłw jest nadal polski!

Lwów był i pozostanie polskim miastem

W „Rzeczpospolitej” („LwĂłw zamienia szare na złote” 9.7.2014) Paweł Wroński opisuje swoje wraĹźenia ze Lwowa, widziane oczami turysty, zaproszonego do miasta przez ukraińskie Lwowskie Zrzeszenie Turystyczne. Pisze on m.in.: „Pod gmachem Opery, świątyniami i kaplicą BoimĂłw słychać róşnojęzyczny gwar, bo LwĂłw Ĺźyje i zachwyca. MieszkańcĂłw i gości”.

Tak oto skomentowałem Pawła Wrońskiego wrażenia ze Lwowa:
„Ukraińcy chwalą się polskim miastem! No, bo turyści, szczegĂłlnie ci z Zachodu, na pewno nie podziwiają architektury Lwowa z okresu sowieckiego, a Ukraińcy w ukraińskim juĹź Lwowie teĹź nie dokonali Ĺźadnych cudĂłw architektonicznych, ktĂłre mogłyby rywalizować ze spuścizną polską w tym mieście.
Piwo lwowskie to teĹź piwo polskie, jak rĂłwnieĹź wiele potraw serwowanych w restauracjach lwowskich.

Pokazywana tradycja lwowska to także głównie tradycja polska.

LwĂłw naleĹźy dzisiaj do Ukrainy, ale nigdy nie będzie ukraiński w całym tego słowa znaczeniu. MoĹźna fałszować jego historię, twierdząc na przykład, Ĺźe to starodawne i zawsze ukraińskie miasto. Ale to nie zmieni w niczym prawdy o polskim Lwowie, o tym Ĺźe to przez 600 lat było miasto do szpiku kości polskie, Ĺźe Ukraińcy w jego dziejach byli mniej niĹź marginesem (Marian Kałuski, Australia, „Rzeczpospolita” 9.7.2014).

Do powyĹźszej mojej wypowiedzi w „Rzeczypospolitej” dodam, Ĺźe p. Wroński był tak bezczelny i probenderowski, Ĺźe w swoich wraĹźeniach z banderowskiego Lwowa reklamuje restaurację – ziemiankę UPA. Jeden z internautĂłw – „Witold” tak to skomentował pod wypocinami Wrońskiego:
„Piękna propozycja! Zapraszać PolakĂłw na posiłek do ziemianki UPA. I to w oderwanym brutalnie od Macierzy Lwowie. Czekamy na następne dobre promocyjne pomysły. Bar z parĂłwkami w leśnym schronie Wehrwolfu. Bliny w kazamatach NKWD. Jest sporo ciekawych i miłych nam gastronomiczno-historycznych pomysłów. Autorowi tekstu gratuluje dobrego samopoczucia.”

Stronnictwo Narodowe (Endecja) we Lwowie

7 paĹşdziernika 1928 roku została utworzona partia polityczna Stronnictwo Narodowe (SN) jako kontynuacja Związku Ludowo-Narodowego. Stronnictwo Narodowe cieszyło się poparciem duĹźej części społeczeństwa polskiego w całym kraju; miała 200 000 członkĂłw. Największe wpływy Stronnictwo miało wśrĂłd klasy średniej, mniejsze wśrĂłd chłopĂłw i robotnikĂłw. SzczegĂłlnie duĹźe wpływy Stronnictwo Narodowe miało wśrĂłd mieszkańcĂłw Lwowa. Silna tu była takĹźe organizacja zawodowa pozostająca pod wpływem Narodowej Demokracji - Zjednoczenie Zawodowe „Praca Polska” (kierowane przez Dominika Maciejkę) oraz koło Związku Akademickiego MłodzieĹźy Wszechpolskiej, ktĂłry był młodzieĹźową przybudĂłwką SN. Organem lwowskiego SN był dziennik „Kurier Lwowski”. Wielkim sympatykiem Stronnictwa Narodowego był lwowski arcybiskup obrządku ormiańskiego, wielki patriota polski JĂłzef Teodorowicz. Po agresji sowieckiej na Polskę we wrześniu 1939 roku, w wyniku ktĂłrej LwĂłw znalazł się w granicach Związku Sowieckiego, na terenie Lwowa członkowie i sympatycy Stronnictwa Narodowego z Narodowej Organizacji Gimnazjalnej i Akademickiej utworzyli konspiracyjną organizację Wyzwolenie (ok. 1939–1942), ktĂłrej przewodził Mieczysław Weiss. W 1941 roku sowieckie NKWD aresztowały wielu przywĂłdcĂłw grupy. 22 czerwca 1941 roku Niemcy hitlerowskie napadły na Związek Sowiecki, swego dotychczasowego najlepszego sojusznika. JuĹź w lipcu 1941 roku przybył do Lwowa emisariusz Zarządu Głównego Stronnictwa Narodowego ppor. rez. Stefan Langier, z pochodzenia lwowianin, i z upowaĹźnienia władz centralnych SN powołał we Lwowie Zarząd Okręgowy SN na cztery wojewĂłdztwa pod przewodnictwem Alojzego Stampera „Stanisławskiego”, przed wojną członka Komitetu Głównego i ZG SN we Lwowie. Jednocześnie zaczęto tworzyć we Lwowie zręby Narodowej Organizacji Wojskowej – NOW, ktĂłra w 1942 roku została scalona z Armią Krajową. Podczas okupacji niemieckiej Lwowa (1941-44) miała tu swoją delegaturę takĹźe SłuĹźba Cywilna Narodu. Powstała rĂłwnieĹź organizacja młodzieĹźowa przy Stronnictwie Narodowym – MłodzieĹź Wielkiej Polski (kierownik Jan Sura). Organem prasowym Stronnictwa Narodowego we Lwowie podczas okupacji był tygodnik „Słowo Polskie” wydawane konspiracyjnie w latach 1942-45 przez WojewĂłdzki Wydział Propagandy SN. Z kolei ObĂłz Narodowo-Radykalny wydawał we Lwowie w 1943-44 konspiracyjne pismo „Szaniec Kresowy” w nakładzie 500 egzemplarzy.

Najbardziej polski rejon w płd.-wsch. części woj. lwowskiego

Z wszystkich powiatĂłw przedwojennego wojewĂłdztwa lwowskiego, ktĂłre po 1945 roku znalazły się na sowieckiej Ukrainie, najbardziej polskie były powiaty: lwowski oraz mościski i samborski, szczegĂłlnie południowo-zachodnio-środkowy obszar powiatu mościskiego i zachodnia część powiatu samborskiego, w ktĂłrych w 1931 roku mieszkało odpowiednio 49 989 i 56 818 PolakĂłw. Do tego moĹźna dołoĹźyć północno-wschodnią część powiatu dobromilskiego i skrawek powiatu przemyskiego wraz z miasteczkiem NiĹźankowicze, ktĂłry po wojnie znalazł się na terenie Związku Sowieckiego. Cały ten obszar tworzył do 1945 roku najbardziej polską etnicznie część wschodnią historycznej i tak bardzo polskiej Ziemi Przemyskiej oderwanej od Polski przez Stalina; nigdzie indziej, poza pow. lwowskim, nie było tak duĹźego odsetka PolakĂłw. Rzuca się to w oczy takĹźe, kiedy patrzy się na mapę rozmieszczenia parafii rzymskokatolickich (czyli polskich) w Małopolsce Wschodniej (archidiecezja lwowska i wschodnia część diecezji przemyskiej. Obszar ten, poza okolicami Lwowa i niektĂłrych części wojewĂłdztwa tarnopolskiego posiadał największą gęstość parafii rzymskokatolickich. Na obszarze zaledwie ok. 2100 km kw. było tu łącznie 41 parafii rzymskokatolickich: 16 w powiecie mościskim, 19 w samborskim oraz 4 w interesującej nas części powiatu dobromilskiego i 2 powiatu przemyskiego. W powiecie mościskim były to parafie: Balice – 810 wiernych, HusakĂłw – 1681 wier., Krukienice – 822 wier., Lipniki – 845 wier., MiĹźyniec – 1201 wier., Mościska – 7060 wier., Myślatycze – 885 wier., Pnikut – 1596 wier., Radenice – 1380 wier., Radochońce – 1255 wier., Sądowa Wisznia – 4024 wier., Stojańce – 3125 wier., Tamanowice – 320 wier., Trzcieniec 3300 wier. i Twierdza – 890 wier.; w powiecie samborskim były to parafie: Biskowice – 2750 wier., Brześciany – 1152 wier., Czukiew – 2503 wier., Czyszki – 945 wier., Dublany – 3400 wier., Felsztyn – 1731 wier., KalinĂłw – 690 wier., Laszki Murowane – 479 wier., Łanowice – 1546 wier., Nowoszyce – 264 wier., Sambor – 15 193 wier., Sąsiadowice – 2427 wier., Stara SĂłl – 1101 wier., Stary Sambor – 1382 wier., Strzałkowice – 1984 wier., Stupnica Polska – 974 wier., Wojutycze – 1998 wier. i Wołoszcza – 658 wier.; w północno-wschodniej część powiatu dobromilskiego były to parafie: ChyrĂłw – 3050 wier., Dobromil – 3921 wier., Falkenberg – 205 wier. i Nowe Miasto – 2309 wier.; na ukraińskim dzisiaj skrawku powiatu przemyskiego były to parafie: MiĹźyniec – 1202 wier. i NiĹźankowice – 2007 wier.

Po deportacjach sowieckich PolakĂłw na wschĂłd w latach 1940-41 i 1944-45 oraz okupacji niemieckiej w latach 1941-44 (wywĂłzki PolakĂłw na przymusowe roboty do Niemiec), wyjeĹşdzie za San, czyli na teren dzisiejszej Polski, wielu tysięcy PolakĂłw z powodu terroru nacjonalistĂłw ukraińskich w 1944 roku i wstąpieniu wielu setek PolakĂłw do ludowego Wojska Polskiego w 1944 roku, a przede wszystkim wypędzeniu stąd przez administrację sowiecką dalszych 30 092 PolakĂłw w latach 1944-47 (głównie w latach 1945-46 – 27 462 PolakĂłw, na terenie ukraińskiej części Ziemie Przemyskiej pozostało cięgle ileś tam tysięcy PolakĂłw: było i jest tu, poza Lwowem, największe skupisko PolakĂłw na terenie dziś ukraińskiej Małopolski Wschodniej. Np. w Mościskach mieszka aĹź 3200 PolakĂłw (jest to najbardziej polskie miasto na dzisiejszej Ukrainie – 36% jego mieszkańcĂłw to Polacy). Stąd tutejszy kościół katolicki był nieprzerwanie czynnym w okresie sowieckim, podobnie jak kościoły w Samborze, Dobromilu i Nowym Mieście. Z pozostałych kościołów większość została zamknięta przez władze sowieckie w latach 1947-48, a kilka kościołów zostało zamkniętych w okresie nowego prześladowania Kościoła za Nikity Chruszczowa: w Biskupicach i Strzałkowicach w 1958 roku i w Łanowicach w 1960 roku.

W okresie pierestrojki w Związku Sowieckim za Michaiła Gorbaczowa, w latach 1988-90 katolicy (Polacy) odzyskali następujące kościoły we wschodniej części – ukraińskiej Ziemi Przemyskiej: Balicach, Biskupicach, Błozewie, Husakowie, Krukienicach, Lipniku, Łanowicach, MiĹźyńcu, Myślatyczach, NiĹźankowicach, Pnikucie, Radenicach, Radochońcach, Sądowej Wiszni, Sąsiadowicach, Strzałkowicach, Tamanowicach, Trzeniecu i Wojutyczach. Później odrodziły się kościoły w: Chyrowie, Czukwi, CzyĹźkach, Dublanach.

Dzisiaj w tym rejonie ukraińskiego obwodu lwowskiego (rejony mościski, samborski i starosamborski) są czynne kościoły i kaplice rzymskokatolickie (polskie) w: Balicach, Biskowicach, Biskupicach, Błozewie, Chyrowie, Czukwi, Czyszkach, CzyĹźowicach, DąbrĂłwce, Dobromilu, Dublanach, Husakowie, JordanĂłwce, Kornałowicach, Krukienicach, Krysowicach, Lipniku, Łanowicach, Maksymowicach, MiĹźyńcu, Mościskach, Mościskach – Zakościele, Mościskach-Katarzynach, Myślatyczach, NiĹźankowicach, Nowym Mieście, Pnikucie, Pohorcach, Radenicach, Rałówce (Radłowice), Radochońcach, RoĹźewie, Rudki, Sądowej Wiszni, Sąsiadowicach, Starej Soli, Starym Samborze, Stojańcach, Strzałkowicach, Strzelczyskach, Susułowie, Szeginiach, Tamanowicach, Trzeniecu, Twierdzy, Wojutyczach i Złotkowicach. Mają one nadal charakter polski, z tym Ĺźe powoli są ukrainizowane przez władze kościelne na Ĺźyczenie rządu ukraińskiego i Watykanu.

Tutaj działa aĹź 8, spośrĂłd 22, oddziałów działającego na obszarze obwodu lwowskiego Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej, a to w: Dobromilu, Łanowicach, Mościskach, Pnikucie, Samborze, Sąsiadowicach i Trzcieniecu oraz szereg innych polskich placĂłwek, jak np. zespoły czy chĂłry, m.in. Kameralny ChĂłr Męski i dziecięcy zespół „Smerfy” w Mościskach czy chĂłr „Lutnia” w Sądowej Wiszni.

Z jedynie pięciu ukraińskich szkół państwowych z polskim językiem nauczania w Małopolsce Wschodniej trzy są we wschodniej części Ziemi Przemyskiej: podstawowa Szkoła Polska nr 2 i Ogólnokształcąca Szkoła Średnia nr 3 z Polskim Językiem Nauczania w Mościskach oraz Podstawowa Szkoła z Polskim Językiem Nauczania w Strzelczyskach. Obowiązkowe zajęcia z języka polskiego + fakultety są prowadzone w szkole w Myślatyczach, Pnikucie i Łanowicach.

Koronowane obrazy Matki BoĹźej z archidiecezji lwowskiej w dzisiejszej Polsce

W 1939 roku rzymskokatolicka (polska) metropolia Lwowska miała ok. 1,1 mln wiernych, 28 dekanatĂłw, 412 parafii, 754 księży diecezjalnych i 249 zakonnych, 582 zakonnikĂłw i 2458 siĂłstr zakonnych. Na terenie archidiecezji lwowskiej znajdowało się 68 obrazĂłw Matki BoĹźej, ktĂłre były czczone przez wiernych. SpośrĂłd nich, jako cudowne, następujące obrazy z następujących kościołów były koronowane (po 1945 roku znajdują się na terenie Polski w obecnych granicach): Bołszowce – kościół karmelitĂłw, koronowany w 1777 r., obecnie w kościele karmelitĂłw w Gdańsku; Hodowica koło Lwowa – kościół parafialny, koronowany w 1932 r., obecnie w kościele kapucynĂłw we Wrocławiu; Kochawina – kościół parafialny, koronowany w 1912 r., obecnie w kościele jezuitĂłw w Gliwicach; LwĂłw – kościół dominikanĂłw, koronowany w 1751 r., obecnie w kościele dominikanĂłw w Gdańsku; LwĂłw – kościół jezuitĂłw, koronowany w 1905 r., obecnie w kościele św. Klemensa we Wrocławiu; LwĂłw – katedra, koronowany w 1776 r., obecnie w konkatedrze w Lubaczowie; LwĂłw – kościół karmelitanek bosych, koronowany w 1939 r., obecnie w kaplicy karmelitanek bosych w Kaliszu; Łopytyn w woj. tarnopolskim – kościół parafialny, koronowany w 1986 r., obecnie w kościele parafialny w WĂłjcicach k. Nysy; Podkamień k. BrodĂłw – klasztor dominikanĂłw, koronowany w 1727 r., obecnie w kościele dominikanĂłw we Wrocławiu; Sokal – klasztor bernardynĂłw, koronowany w 1724 r., obecnie w kościele bernardynĂłw w Krakowie; StanisławĂłw – kościół polski obrządku ormiańskiego, koronowany w 1937 r., obecnie w kościele św. Piotra i Pawła w Gdańsku; Żółkiew – kościół dominikanĂłw, koronowany w 1929 i ponownie w 1965 r., po 1945 r. w kościele dominikanĂłw przy ul. Dominikańskiej w Warszawie.

Okopy Świętej Trójcy w woj. tarnopolskim

W samym wschodnim cyplu przedwojennego powiatu borszczowskiego w wojewĂłdztwie tarnopolskim przy ujściu Zbrucza do Dniestru, a od 1945 roku obwodu tarnopolskiego na Ukrainie, leĹźy wieś Okopy Świętej TrĂłjcy (dawniej Okop GĂłry Świętej TrĂłjcy). Po zdobyciu Kamieńca Podolskiego przez TurkĂłw w 1672 roku, w celu jego odzyskania i obserwacji ruchĂłw nieprzyjaciela i trzymania jego w szachu, w 1692 roku krĂłl Jan III Sobieski postanowił zbudować tu twierdzę bastionową. Budowę jej nadzorował hetman wielki koronny Stanisław Jan Jabłonowski, ktĂłry był jej pomysłodawcą i fundatorem. Zachodnia linia fortyfikacji składała się z dwĂłch półbastionĂłw oraz usytuowanej między nimi duĹźej Bramy Lwowskiej dodatkowo wzmocnionej rawelinem, a wschodnia linia fortyfikacji z bastionu i dwĂłch półbastionĂłw oraz Bramy Kamienieckiej, rĂłwnieĹź zabezpieczonej rawelinem. Komendantem twierdzy został Michał Brandt, a dowĂłdcą załogi pułkownik Jakub Kalinowski, cześnik halicki. Codziennie tropiono podjazdy nieprzyjaciela, prawie zawsze biorąc jeńcĂłw. W twierdzy w 1693 roku zbudowano kościół z fundacji Jana III Sobieskiego. Po zawarciu pokoju z Turcją w Karłowicach w 1699 roku twierdza utraciła znaczenie militarne. 4 czerwca 1700 roku krĂłl August II upowaĹźnił wojewodę kijowskiego Marcina Kątskiego na zamienienie twierdzy w miasto, ktĂłremu nadał magdeburskie przywileje miejskie. Jednak w samej twierdzy utrzymywano załogę, a na wałach ustawione były działa. Podczas konfederacji barskiej, 8 marca 1769 roku twierdzę zajęli konfederaci pod dowĂłdztwem Kazimierza Pułaskiego i bronili się w niej przez atakami wojsk rosyjskich. Ostatnia obrona kosztowała Ĺźycie aĹź 200 konfederatĂłw. Część konfederatĂłw zginęła w gruzach spalonego kościoła, broniąc się do końca, a część dostała się do niewoli. Z resztą swoich Ĺźołnierzy Pułaski opuścił twierdzę i przeprawił się przez Dniestr. Po I rozbiorze Polski w 1772 roku Okopy Świętej TrĂłjcy znalazły w zaborze austriackim (do 1918) i Austriacy zlikwidowali większość wałów obronnych. Do dziś dnia pozostały dwie brymy: Lwowska i Kamieniecka, na ktĂłrej jest ciągle tablica z polską jej nazwą. Kościół pod wezwaniem Świętej TrĂłjcy został odbudowany w 1903 roku i był kościołem filialnym rzymskokatolickiej parafii w DĹşwiniaczce, w archidiecezji lwowskiej. W 1943 roku kościół w Okopach Świętej TrĂłjcy został spalony przez bandę Ukraińskiej Powstańczej Armii i pozostawał w ruinie do 2012 roku. Odbudowany, został rekonsekrowany 15 czerwca 2014 roku. Około 1928 roku w Okopach Świętej TrĂłjcy zbudowano straĹźnicę Korpusu Ochrony Pogranicza. W literaturze polskiej, w „Nie-Boskiej komedii” (ParyĹź 1835) Zygmunta Krasińskiego Okopy Świętej TrĂłjcy zostały określone mianem „ostatniego przyczółka arystokracji”.

Swojczów na Wołyniu i cudowny obraz MB Swojczowskiej

Swojczów to wieś, która przed wojną leżała w gminie Werba na terenie powiatu włodzimierskiego w województwie wołyńskim, a od 1945 roku należy do Ukrainy. Wieś zamieszkiwali w połowie Polacy i Ukraińcy oraz grupa żydów. Była tu 7-klasowa szkoła podstawowa, poczta, łączność telefoniczna, posterunek policji, mleczarnia, dwie restauracje, kilka sklepików, straż pożarna wraz z remizą, boisko sportowe. Aktywnie działały i dynamicznie rozwijały się organizacje polskie, takie jak: harcerstwo, Związek Strzelecki, chór kościelny.

Polacy-katolicy musieli tu mieszkać już od bardzo dawna, gdyż już od 1607 roku był tu kościół (drewniany) pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny, który wybudował kasztelan wołyński Jan Łohodowski i jego żona Ewa, właściciele Swojczowa; jednocześnie uposażyli go w pola i łąki. Nowy, murowany kościół ufundował w 1787 roku podczaszy koronny Szczęsny Czacki, właściciel wielkich dóbr w tym rejonie. Kościół był odrestaurowany w 1927 roku przez parafian i jego proboszcza, ks. Witolda Kurowskiego. Parafia swojczowska należała do dekanatu włodzimierskiego w diecezji łuckiej. W latach 60. XIX w. parafia swojczowska miała 1385 wiernych i należały do niej kaplice w Makowiczach, Osinie i Mohilnie, które zostały zamknięte przez władze carskie w ramach represji antypolskich i antykatolickich. Po ukazie carskim z 1905 roku przyznającym Polakom i katolikom większe prawa narodowe i religijne, w 1912 roku zostały wzniesione: kaplica publiczna i rodziny Nazarewiczów na swojczowskim cmentarzu, a w wolnej Polsce, w 1934 roku kaplica przy kościele swojczowskim. Parafia w Swojczowie należała do największych w diecezji łuckiej i w 1938 roku liczyła 4300 wiernych w Swojczowie i aż w 53 małych wioskach. Ostatnim, do 1943 roku proboszczem był ks. Franciszek Jaworski (1888-1958).

W kościele swojczowskim znajdowała się kopia z XVII w. obrazu Matki Bożej Śnieżnej z rzymskiej bazyliki Matki Bożej Większej, w sukience i koronach metalowych, zwanego obrazem Matki Boskiej Swojczowskiej. Od XIX w. obraz odbierał szczególną cześć i był określany jako cudami słynący. O kulcie obrazu świadczyły wota przyczepione do obrazu. Pielgrzymowali tu katolicy z zachodniego Wołynia (powiaty: włodzimierski, lubomelski, horochowski i kowelski).

Sowiecka okupacja polskich Ziem Wschodnich w latach 1939-41 i okupacja niemiecka w latach 1941-44 przyniosły wiele cierpień takĹźe tutejszym Polakom. Latem 1943 roku nacjonaliści ukraińscy przystąpili do fizycznego wyniszczenia wszystkich PolakĂłw na Wołyniu. W lipcu i sierpniu 1943 roku bandyci z Ukraińskiej Powstańczej Armii z kurenia świniarzyńskiego z pomocą UkraińcĂłw (a więc sąsiadĂłw PolakĂłw) oraz z pobliskich wsi zamordowali w Swojczowie i okolicy około 1000 PolakĂłw. Wydarzenia te tak ujęła historyk rzezi PolakĂłw na Wołyniu Ewa Siemaszko: „W sierpniu 1943 r. oprĂłcz pojedynczych morderstw doszło do napadu na jedną polską kolonię w Swojczowie, w ktĂłrej wymordowano ponad 80 PolakĂłw. WkrĂłtce potem, w końcu sierpnia, w niedalekiej ukraińskiej wsi uchwalono, by „skończyć z Polakami”. Zgodnie z tą uchwałą 29 sierpnia 1943 r. w 14 miejscowościach parafii SwojczĂłw wymordowano prawie 1000 PolakĂłw. 30 sierpnia dokonywano wyłapywania PolakĂłw, ktĂłrzy nie zdążyli uciec, a 31 sierpnia uderzono na siedzibę parafii – SwojczĂłw, ostatnią miejscowość parafii. [...] Rano tego dnia Ukraińcy, po obrabowaniu kościoła, dwukrotnie, bezskutecznie, usiłowali wysadzić w powietrze murowany kościół, gdzie w ołtarzu znajdował się obraz Matki BoĹźej. Po dwĂłch nieudanych prĂłbach wysadzenia kościoła w powietrze, ktoś powiedział, Ĺźe trzeba usunąć święty obraz” (LudobĂłjstwo dokonane przez nacjonalistĂłw ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945).

Zwyrodnienie wielu Ukraińców na Wołyniu podczas II wojny światowej pokazuje nam zachowanie się ukraińskiego sołtysa z nadania niemieckiego i Ukraińca Głębickiego. Sołtys-zwyrodnialec w przeddzień rzezi Polaków w Swojczowie, dnia 30 sierpnia 1943 roku wyznaczył ośmiu Polaków do rzekomo przymusowej pracy. Eskortowani byli przez uzbrojonych Ukraińców do lasu Kohylno, gdzie poprzednio były łagry sowieckie, następnie zostali zepchnięci do studni do której rzucono odbezpieczony granat. Głębicki przed wojną ożenił się z Polką z domu Werner i mieli dwoje dzieci. Będąc prawosławnym przed ślubem przyjął wiarę rzymskokatolicką. W czasie napadu na Swojczów w sierpniu 1943 roku broniąc swego życia przystał na to, żeby jego żonę i dzieci zamordowali koledzy z bandy, a sam poszedł zamordować swoich teściów. - Jednak w Swojczowie byli także sprawiedliwi Ukraińcy. Ukraiński sąsiad Stanisława Brzezickiego uprzedził go, jego żonę Salomeę oraz ich dzieci: Wiktorię, Zofię i Stanisława o planowanej masakrze Polaków. Brzeziccy wraz z grupą innych Polaków, których zdążył powiadomić o planowanej rzezi, uciekli lasami do Włodzimierza Wołyńskiego. Po wojnie zamieszkali w okolicach Zamościa, a Wiktoria w Szczecinie.

Ukraińcy zniszczyli także polskie kaplice na cmentarzu swojczowskim. Polacy ze Swojczowa i z pobliskich wiosek uratowani z rzezi znaleźli schronienie we Włodzimierzu Wołyńskim. W miejscu wysadzonego w powietrze kościoła obecnie stoi od 1995 roku krzyż z kopią obrazu MB Swojczowskiej, który ufundowali i postawili tu byli parafianie swojczowscy mieszkający w Polsce oraz członkowie Stowarzyszenia Upamiętnienia Polaków Pomordowanych na Wołyniu z siedzibą w Zamościu. Po oderwaniu od Polski Ziem Wschodnich, w tym także Wołynia, przez Stalina w 1945 roku, Polacy ocaleni z rzezi zostali wypędzeni do stalinowskiej Polski. Wielu swojczan osiedliło się na Zamojszczyźnie.

Jeśli chodzi o cudowny obraz MB Swojczowskiej, to bandyci ukraińscy, rzekomo chrześcijanie – prawosławni, zanieśli go do miejscowej cerkwi. W maju 1944 roku ks. Stanisław Kobyłecki z Włodzimierza Wołyńskiego wraz z ostatnim proboszczem swojczowskim, ks. Franciszkiem Jaworskim oraz z pomocą Ĺźołnierzy niemieckich (zapewne katolikĂłw) pojechał do Swojczowa, zabrał obraz z cerkwi i przewiĂłzł do kościoła farnego we Włodzimierzu Wołyńskim, a stamtąd w sierpniu 1944 roku został on przewieziony do Świdra koło Warszawy i oddany pod opiekę siĂłstr terezjanek, wywodzących się z Wołynia. Rok później (1945) obraz znalazł stałe schronienie w kościele pw. św. Wincentego a’Paulo w Otwocku. Od 1986 roku, w święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny (8 września), zaczęto rokrocznie obchodzić tu odpust Matki Boskiej Swojczowskiej, ktĂłrą od 1993 roku, z polecenia władz kościelnych dążących do wymazania z pamięci ludzkiej jego kresowego pochodzenia, nazywa się takĹźe MB Otwocką. 27 września 1994 roku na prośbę Rady Miasta i Prezydenta Otwocka, biskup warszawsko-praski Kazimierz Romaniuk wraz ze swymi biskupami pomocniczymi, dokonał uroczystego aktu zawierzenia miasta Otwocka opiece Matki BoĹźej Swojczowskiej/Otwockiej. W dniu święta niepodległości 11 listopada 1995 roku w kościele otwockim odsłonięto i poświęcono obelisk z napisem: „Nasza Pani Matka Boska Swojczowska z Wołynia obecna w tej świątyni, jako Patronka Otwocka sprawia, Ĺźe tu zbierają się nasze serca – Wołyniacy 1995”.

8 września 1998 roku miała miejsce koronacja obrazu Matko Boskiej Swojczowskiej. Nowe korony ufundowała lokalna społeczność miasta. Koronacji obrazu, za zgodą i przy udziale biskupa warszawsko-praskiego Kazimierza Romaniuka, dokonał rzymskokatolicki arcybiskupa Lwowa, Marian Jaworski.

79 Pułk Piechoty im. Hetmana Lwa Sapiechy ze Słonimia

W mieście Słonim w wojewĂłdztwie nowogrĂłdzkim w okresie międzywojennym stacjonował 79 pułk piechoty StrzelcĂłw Słonimskich imienia Hetmana Lwa Sapiehy (79 pp). Początki pułku sięgają paĹşdziernika 1918 roku: powstał jako oddział piechoty polskiej formacji wojskowej zwanej Samoobroną Litwy i Białorusi, ktĂłrej celem było militarne zagwarantowanie powrotu tych ziem do odrodzonego właśnie państwa polskiego. ToteĹź juĹź w grudniu 1918 została ona włączona formalnie w skład odrodzonego Wojska Polskiego jako Białostocki Pułk StrzelcĂłw; oddział naleĹźał do Dywizji Litewsko-Białoruskiej. Pierwszym dowĂłdcą pułku został ppłk piech. Stefan Pasławski (16 XII 1918 - 23 VI 1920). Po reorganizacji w paĹşdzierniku 1919 roku pułk wszedł w skład IV Brygady 2 Dywizji Litewsko-Białoruskiej. Pułk brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1919 i 1920 i 16 jego Ĺźołnierzy zostało wĂłwczas za bohaterstwo odznaczonych srebrnym krzyĹźem Orderu „Virtuti Militari” V klasy (wśrĂłd nich późniejszy generał Nikodem Sulik). Święto pułkowe obchodzono 26 lipca 1920 dla upamiętnienia walk z bolszewikami nad Uszą na ziemiach białoruskich.

Dokładnie rok po zwycięskiej wojnie z bolszewikami, 12 października 1921 roku pułk przemianowany został na 79 Pułk Piechoty Strzelców Słonimskich imienia Hetmana Lwa Sapiehy i podporządkowany dowódcy 20 Dywizji Piechoty, której dowództwo stacjonowało w Słonimie, jak również 79 i 80 pułki piechoty tej dywizji. Pułk corocznie otrzymywał ok. 1000 rekrutów, a jego obsadę stanowiło 68 oficerów i 2200 podoficerów i żołnierzy. Kolejnymi dowódcami pułku byli: ppłk Izydor Modelski (23 VI - 25 VII 1920), ppłk Izydor Szulc (26 VII 1920 - 19 IX 1921), ppłk Marian Turkowski (19 IX 1921 - 9 VII 1933), płk dypl. Tadeusz Trapszo (9 VII 1933 - 1 III 1937), płk dypl. Józef Englicht (1 III 1937 - 23 III 1939) i płk dypl. Konstanty Zaborowski (23 III - IX 1939), który dowodził nim podczas wojny polsko-niemieckiej we wrześniu 1939 roku. Sztandar pułkowy ufundowało społeczeństwo ziemi słonimskiej, a jego wręczenie odbyło się w Słonimie 15 lipca 1923 roku; sztandar wręczył pułkowi gen. Stanisław Szeptycki.

Podczas kampanii wrześniowej 1939 roku pułk walczył w składzie 20 DP (Armii Modlin). W pierwszych dniach wojny koło Mławy walczył z jednostkami 3 Armii Niemieckiej. W bitwie tej 79. pułk piechoty odegrał bardzo znaczącą rolę. Był oddziałem wydzielonym, ktĂłry przejściowo powstrzymał główne natarcie niemieckiego KA „Wodrig” na pozycję mławską. Następnie pułk walczył w obronie Warszawy, w rejonie Ĺťerania. Podczas kapitulacji sztandar pułkowy został tam zakopany w skrzyni i dopiero w marcu 1990 roku, przypadkowo odkopany w czasie wykonywania prac ziemnych. Sztandar ten, jako cenna pamiątka militarna i kresowa, znajduje się obecnie w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Jego replikę wykonali w 1980 roku członkowie koła pułkowego 79 Pułku Piechoty w Londynie. Replika ta dnia 13 lipca 2014 roku została przekazana do Muzeum Ziemi Zawkrzeńskiej w Mławie. Replika sztandaru 79. pułku piechoty posiada podobnie jak oryginał m.in. haftowane herby Słonimia i Ziemi NowogrĂłdzkiej oraz wizerunki św. Michała i wileńskiej Matki Boskiej Ostrobramskiej. Kopia róşni się od oryginalnego sztandaru dodanymi haftowanymi nazwami miejscowości, gdzie pułk toczył walki: Mława, Warszawa, Kock oraz napisem: AK 1939-1945.

Najpiękniejszy pomnik na wileńskiej Rossie

Prześliczny cmentarz na Rossie w arcypolskim Wilnie, skradzionym nam przez Stalina i okupowanym dziś przez LitwinĂłw, załoĹźony w 1769 roku, jest jedną z czterech polskich nekropolii narodowych. Są tu groby wielu wybitnych PolakĂłw, ludzi poprzez Wilno zasłuĹźonych dla narodu polskiego. Litewskich grobĂłw przed 1939 rokiem prawie tu nie było, bo i LitwinĂłw w mieście była zaledwie garstka. Najpiękniejszą rzeĹşbą na tym cmentarzu jest Anioł śmierci na grobie Izy SalmonowiczĂłwny (1877-1901), dzieło rzeĹşbiarza Leopolda Wasilkowskiego. Odlewu rzeĹşby w metalu dokonano w 1903 roku w Warszawie w zakładzie braci Łopieńskich. Natomiast najbliĹźsze sercu kaĹźdego Polska na tym cmentarzu jest mauzoleum „Matka i Serce Syna” (1936) – grĂłb matki marszałka JĂłzefa Piłsudskiego Marii z BillewiczĂłw Piłsudskiej (1842-1884) i miejsce pochĂłwku urny z sercem JĂłzefa Piłsudskiego (1867-1935). Nagrobek ten wieńczy płyta z wykutym dziś słynnym na niej napisem: „Matka i serce syna”, wykonana rĂłwnieĹź w Warszawie – w Zakładzie Kamieniarskim Sypniewskich przy ulicy Powązkowskiej (zakład ten mieści się w tym miejscu do dnia dzisiejszego).

Polskie wątki w dziejach Ławry Peczerskiej w Kijowie

Ławra Peczerska to wielki i słynny prawosławny klasztor w Kijowie – to matka ruskich monastyrĂłw. Dzisiaj siedziba głowy Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego związanego z Patriarchatem Moskiewskim. Pierwszy monaster powstał tu w 1051 roku w pieczarach (jaskiniach) na stokach Dniepru – stąd jego nazwa. Dzisiaj to zespół złoĹźony z 14 cerkwi, klasztorĂłw i innych budynkĂłw, m.in. siedziba metropolity, Kijowskiej Akademii Duchownej i seminarium oraz państwowego muzeum. Aktualny kształt Ławra Peczerska zawdzięcza XVII i XVIII wiecznym budowniczym, ktĂłrzy rozbudowali świątynie i klasztor. Na terenie Dolnej Ławry znajduje się jedna z największych atrakcji: wejścia do pieczar. Nie jest to ukraińska Częstochowa, ale najwaĹźniejsza świątynia prawosławna na Ukrainie, od ponad 300 lat w rękach Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Od 1990 roku Ławra Peczerska jest na liście światowego dziedzictwa UNESCO.

Tutaj na początku XII w. powstała Powieść minionych lat - staroruski latopis, będący pierwszą kroniką ruską, opisującą dzieje Rusi Kijowskiej od załoĹźyciela jej przez Wikinga (Warega) Ruryka do 1113 roku, napisana przez mnicha Nestora. Jest to podstawowe ĹşrĂłdło do poznania wczesnych dziejĂłw Rusi Kijowskiej jak rĂłwnieĹź stosunkĂłw polsko-ruskich w tym okresie. ĹšrĂłdło, ktĂłre pokazuje, Ĺźe Ruś Kijowska rozpoczęła historię stosunkĂłw polsko ruskich/ukraińskich agresją na Polskę w 981 roku, odrywając od Polski etnicznie polskie (lechickie) ziemie – Grody Czerwieńskie (zach. Wołyń, Chełmszczyzna, Ziemia Lwowska, Ziemia Przemyska).

W latach 1386-1654 Kijów, a wraz z nim Ławra Peczerska, znajdował się w granicach Polski (do 1569 w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego będącego w unii z Polską i następnie bezpośrednio do Polski). Po religijnej unii brzeskiej w 1596 roku Ławra Peczerska przeszła w ręce unitów. Jednak już w 1603 Sejm Rzeczypospolitej oddał ją prawosławnym. Rozpoczął się wówczas wyjątkowo polski okres dziejów Ławry Peczerskiej.

W 1631/1632 prawosławny metropolita kijowski Piotr Mohyła, wychowanek polskiego kolegium jezuickiego, przy Ławrze Peczerskiej zorganizował Kolegium Kijowskie według wzorĂłw kolegiĂłw jezuickich w Polsce – pierwszą wyĹźszą uczelnię ruską-ukraińską na ziemiach polskich, ktĂłrą uznał oficjalnie krĂłl polski Władysław IV. AĹź do XVIII w. język polski był tam uprzywilejowanym językiem. Z Kolegium Kijowskiego – Mohylańskiego wyszło szereg pisarzy i poetĂłw rusko-polskich, m.in.: Melecjusz Smotrycki, Łazarz Baranowicz, Janusz Galatowski, Stefan Jaworski, Teofan Prokopowicz, Zachariasz Kopysteński, Sylwester KossĂłw, JĂłzef Krokowski, Baarlam Jasiński, Tymoteusz Kozaczyński, Piotr Mohyła, Leoncjusz Karpowicz i Dymitr z Rostowa. W drukarni peczerskiej, załoĹźonej ok. 1616 roku, drukowano książki polskie. Np. w 1643 roku mnisi Ławry Peczerskiej ogłosili po polsku apologetyczne „Listy św. Ojca Partheniusza”, a w 1645 roku metropolita Piotr Mohyła wydał po polsku katechizm „Zebranie krĂłtkiej nauki” i w tymĹźe roku przetłumaczył go „dialektem ruskim”. Łazarz Baranowicz (zm. 1694), rektor Kolegium Kijowsko-Mohylańskiego, ogłosił w Kijowie w 1670 roku „Ĺťywoty świętych” po polsku. MoĹźna przez to śmiało powiedzieć, Ĺźe pierwszą drukarnią polską w Kijowie była ruska drukarnia prawosławnej Ławry Peczerskiej. W 1646 roku odbyła się w Kijowie głośna dysputa w języku polskim na temat pochodzenia Ducha Świętego pomiędzy polskim jezuitą Mikołajem Ciechowskim a rektorem Kolegium Kijowsko-Mohylańskiego Innocentym Gizelem. Zawarta 16 września 1658 roku w Hadziaczu na Ukrainie tuw. Unia Hadziacka między Rzeczpospolitą Obojga NarodĂłw (Polskę, bo tym de facto był ten twĂłr państwowy) a Kozackim Wojskiem Zaporskim na czele ktĂłrego stał hetman ziem ukrainnych Iwyn Wychowski, przewidywała przekształcenie Kolegium Kijowsko-Mohylańskiego w Akademię Mohylańską, ktĂłra miała być wyĹźszą uczelnia o statusie akademii tworzonego Księstwa Ruskiego w ramach Rzeczypospolitej, co zrĂłwnać ją miało z Akademią Krakowską. Językami wykładowymi Akademii miały być: łacina, polski i ruski. Po ostatecznym odpadnięciu Kijowa od Polski w 1686 roku akademia została zrusyfikowana. Istniała do 1817 roku, a zamknięta została decyzją rosyjskiego Świętego Synodu.

Pierwsze widoki Ławry Peczerskiej były dziełem holenderskiego malarza i rysownika Abrahama van Westerfeldta, który w latach 1650-53 przebywał w Polsce i był nadwornym malarzem hetmana Janusza Radziwiłła. Towarzyszył jemu w odbiciu z rąk Bohdana Chmielnickiego Kijowa przez wojska polskie w 1651 roku i właśnie wówczas pozostawił nam cykl rysunków z Kijowa, w tym Ławry Peczerskiej. Także pierwszy obszerny opis Ławry Peczerskiej to dzieło Polaka, Jana Herbiniusa (zm. 1679), duchownego ewangelickiego, uczonego, pedagoga i filantropa, pod koniec życia proboszcza w Grudziądzu, gdzie zasłynął z działalności dobroczynnej. Dzieło to nosi tytuł Regiosae Kijovienses cryptae, sive Kijovia subterranea i zostało wydane w Jenie (Niemcy) w 1675 roku.

Cerkiew Nadbramną Świętej Trójcy lub Troicką, jedną z głównych cerkwi Ławry, przy głównej bramie kompleksu, wybudowaną w latach 1106-1108, przebudował w stylu baroku swoim sumptem hetman Iwan Mazepa pod koniec XVII w. Zanim został on hetmanem Ukrainy Lewobrzeżnej czyli rosyjskiej (1687-1709) kształcił się m.in. w kolegium jezuickim w Warszawie, a za rekomendacją ojca Adama-Stefana Mazepy, który był polskim podczaszym czernihowskim, został pokojowym króla Jana Kazimierza, który wysłał go celem kształcenia w podróż do Europy Zachodniej. Powróciwszy do Polski, w latach 1659-63 był związany z polską służbą dyplomatyczną.

W Ławrze Peczerskiej jest pochowany (jest ładny nagrobek) Konstanty Ostrogski (ok. 1460-1530), hetman wielkolitewski 1497-1530, kasztelan wileński od 1511 i wojewoda trocki od 1522 roku. W 1512 roku wraz z hetmanem wielkim koronnym (polskim), Mikołajem Kamienieckim, pokonał Tatarów w dużej bitwie pod Wiśniowcem na Wołyniu. Po wybuchu wojny polsko-moskiewskiej w tym samym roku Konstanty Ostrogski dowodził w niej połączonymi siłami polsko-litewskimi w sile 35 tys. żołnierzy. Jego podkomendnymi a zarazem dowódcami wojsk koronnych (polskich) byli Janusz Świerczowski i Witold Sampoliński. W kampanii tej uczestniczył także przyszły polski (koronny) hetman wielki Jan Tarnowski. Kulminacją kampanii była słynna bitwa pod Orszą, stoczona 8 września 1514 roku pod Orszą (dziś na Białorusi), pomiędzy wojskami wielkolitewsko-polskimi (ok. 25 tys. ludzi) pod dowództwem hetmana Ostrogskiego, a wojskami moskiewskimi (ok. 35-40 tys. ludzi) pod wodzą Iwana Czeladnina, która zakończyła się totalną klęską Rosjan.

Teren GĂłrnej Ławry znajduje się pod zarządem państwowym, a budynki służą jako muzea i sale wystawowe. M.in mieści się tu Muzeum SkarbĂłw Historii Ukrainy (Dom Kownira). Nie brak tu polonikĂłw. W zbiorze instrumentĂłw sakralnych są wyroby polskich złotnikĂłw. Ozdobą Ławrowskiego skarbca jest dział medalierski. Są tu m.in. polskie medale roboty Padovano; z okresu przedrozbiorowego są medaliony z krĂłlem Stanisławem Leszczyńskim, Sasami czy z ery stanisławowskiej, m.in. wspaniałe medale roboty Regulskiego: Podobizny polskie kończą się na Kościuszce – większość medali, jak wskazują daty, powstało po upadku powstania kościuszkowskiego. Medaliony te pochodzą z rozgrabionych dworĂłw polskich na Ukrainie podczas rewolucji bolszewickiej.

Więcej o Ławrze Peczerskiej i polskiej historii Kijowa przeczyta Czytelnik w wydawanej właśnie przez Oficynę Wydawniczą Kucharski w Toruniu książce Mariana Kałuskiego „Polskie dzieje Kijowa”, ktĂłra ukaĹźe się w paĹşdzierniku.

Marian Kałuski
(Nr 119)

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt