Piątek 6 Grudnia 2024r. - 341 dz. roku, Imieniny: Dionizji, Leontyny, Mikołaja
| Strona główna | | Mapa serwisu
Książka Rudolfa Jaworka
dział: "Na zachodzie bez zmian?"
Wszystkich w dziale: 36, strona 16 z 36
<<< - 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 - >>>
Część 16
Agonia polskiej państwowości
Pierwszy rozbiór Polski, przypieczętowany traktatem podpisanym w Petersburgu miał miejsce 5.08.1772r. Prusy zyskiwały w jego wyniku połączenie między Pomorzem Zachodnim a Prusami Wschodnimi.
W latach 1762-1774 Prusy wykształciły metodę wykorzystywania konfliktu polsko-rosyjskiego do wzmacniania swej pozycji międzynarodowej. Nabyte kosztem Polski tereny były poddane intensywnej germanizacji. Do jej zrealizowania Fryderyk II wykorzystał kościół, szkołę, pracodawców i kolonizację. Cytowany autor tak opisuje te działania:
Germanizacja przez kościół Germanizacja ta szła przez kościół poprzez nakaz władania językiem niemieckim obowiązujący duchownych zarówno świeckich jak zakonnych. 22.V.1764 wydane zostały specjalne „Circulare wegen Einführung der deutschen Sprache in Oberschlesien” skierowane do generalnego wikariatu diecezji wrocławskiej dla Górnego Śląska i do klasztorów górno-śląskich. Moc tego cyrkularza rozciągnięta jednak została i poza Górny Śląsk, gdyż rozporządzenie komory wrocławskiej z 4.IV.1764 nakazywało władzom powiatowym donieść, „czy i o ile każdy nie władający dotąd językiem niemieckim duchowny waszego powiatu przykłada się do niemieckiego języka – przy tym niech wam służy za przewodnią myśl ten wzgląd, iż nie wolno wam do stanu duchownego świeckiego czy zakonnego zaproponować takiego osobnika, który by zupełnie nie posiadał języka niemieckiego.”
Reformacja w Niemczech, która głosiła odejście w obrzędach kościelnych od łaciny na korzyść języka narodowego, tak by parafianie mogli rozumieć głoszone Słowo Boże, miała i swój pozytywny skutek, gdyż umożliwiała w zborach ewangelickich na Śląsku posługiwania się językiem ludu czyli polskim. Ten stan sprawił, że po Wiośnie Ludów na Śląsku, zwłaszcza cieszyńskim, wśród ewangelików, odrodziła się stosunkowo wcześnie polska tożsamość narodowa.
Germanizacja przez szkołę.
Drugim potężnym narzędziem germanizacji stała się szkoła. Liczne zarządzenia wydawane w stosunku do Śląska nakazywały nauczycielom, obowiązek władania językiem niemieckim w tej intencji, by język niemiecki w nauczaniu szkolnym zajął miejsce łaciny. W związku z tym utrudniano przyjmowanie do szkół udzielających nauki po łacinie: „nie wolno odtąd (1764) udzielać pozwolenia uczęszczania do szkoły łacińskiej dziecku, które by przedtem w egzaminie, złożonym przed radcami ziemiańskimi i podatkowymi, nie wykazało się osobnym uzdolnieniem do tego studium”; w r. 1765 wyłączono od tego studium synów „chłopów, karczmarzy, ogrodników i innego gminu ludzi”, w miastach zaś „dzieci zwyczajnych rzemieślników i najemników”. Równolegle z tym tępił Fryderyk II drobne polskie szkółki wiejskie.
Przymus szkolny, ogłoszony w r. 1763, mógł przy tym systemie bardzo rychło przynieść nieobliczalne szkody; w kolizji z nową zasadą stanęła jednak polityka oszczędnościowa Fryderyka II; niemniej w przyszłości przymus szkolny i nauczanie w języku niemieckim stać się miały jednym z najpotężniejszych narzędzi germanizacji. Podróżnik angielski, zwiedzający w tym czasie Śląsk, uczynił uwagę, że „obecny rząd stara się język polski wytępić i zaprowadzić niemiecki’. Ale zauważa dalej: „postępuje to powoli, a szlachta i duchowni, którzy niewiele więcej są oświeceni od ludu, mało mają upodobania w nowym zarządzeniu. Starzy księża starają się, aby lud nienawidził nowy język, i budzą podejrzenia, jakoby przez to chciano zaprowadzić nową religię”. Równolegle ze szkołą germanizował i obowiązek służby wojskowej.
Walka pracodawców z językiem polskim.
Dalszym narzędziem germanizacji miała się stać wielka własność. Pod datą 8.VI.1764 ukazało się rozporządzenie Fryderyka II wydane „z powodu zaprowadzenia języka niemieckiego na Górnym Śląsku i w innych okolicach polskich na Śląsku”, skierowane do „radców ziemiańskich na Górnym Śląsku oraz wrocławskiego, niskiego, śródzkiego, trzebnickiego, oleśnickiego, namysłowskiego, kluczborskiego i sycowskiego powiatu” Postanowiono w nim:
„Ponieważ usilnie pragniemy, aby w tych okolicach i miejscowościach, gdzie poddani władają tylko językiem polskim, język niemiecki coraz więcej się rozpowszechniał, wobec czego polskim proboszczom polecono w przeciągu roku w języku niemieckim się wydoskonalić; ponieważ polscy nauczyciele mają być usunięci a ich posady objąć ludzie, którzy rozumieją po niemiecku i po polsku i młodzież mogą w języku niemieckim uczyć; ponieważ następnie tego celu u dorosłych się nie osiągnie, ani też nigdy osiągnąć nie można, jeśli dziedzice sami nie będą skłonni do przyłożenia ręki w tej dobrej sprawie; czujemy się zniewoleni niniejszym rozporządzić i ustanowić, aby 1) żadne dominium pod karą 10 tal. za wypadek wykroczenia nie odważyło się od dzisiejszego dnia ze swoich poddanych obojej płci przyjmować kogokolwiek za służących lub za czeladź folwarczną, który by po niemiecku nie rozumiał; 2) żadnej dziewczynie, która 16 roku jeszcze nie ukończyła nie wolno z ogłoszeniem tego rozporządzenia udzielić pozwolenia na małżeństwo, dopóki się po niemiecku nie nauczy; 3) poddanemu płci męskiej, który nie ukończył 20 roku życia, nie należy również udzielać pozwolenia na ożenienie się, póki się po niemiecku nie nauczy, ponieważ poddanym nieletnim obojej płci dosyć czasu pozostaje, by z językiem niemieckim dostatecznie się zapoznać”.
Germanizację przeprowadzono dalej przez systematyczne usuwanie Polaków z urzędów, przez wykupywanie ziemi z rąk polskich i poprzez pierwsze próby wywłaszczenia, które miały objąć właścicieli ziemskich mających miejsce zamieszkania na obszarze pozapruskim.
Teorię umiejętnej germanizacja (poprzez teatr, który sceny z życia polskiego przedstawiać winien w języku niemieckim) wyłożył z początkiem XIX wieku Goethe („Vorschlag zur Einführung der deutschen Sprache in Polen”).
Germanizacja przez kolonizację. Fryderyk II odziedziczył po swoich poprzednikach jeszcze jedną ideę, której dał udoskonalony wyraz:kolonizację.
Kolonizacja fryderycjańska w mniejszym stopniu objęła Prusy Wschodnie, w większym Śląsk, ziemie nadnoteckie i ziemie w r. 1772 do Prus przyłączone. Kolonizował Fryderyk II przy pomocy Niemców ściąganych z obszaru całej Rzeszy, ale także przy pomocy żywiołu niemieckiego ściąganego z Polski.
W Nowej Marchii „polonische Kolonisten”, tj. Niemcy z Polski stanowili 64,69% ogółu nowo sprowadzonych osadników. (Osiedlanie przeróżnych „Baltendeutschów” w „Wartheagu” w r. 1939-40 ma tedy we Fryderyku II swój prawzór).
Obliczono, że Fryderyk II osiedlił w Prusach Królewskich i nad Notecią 1885 rodzin, na Śląsku 14 050, razem zaś 104 852 głów. Był to nowy zaczyn niemczenia, gdyż ostatecznie proces niemczenia ludności polskiej, a nie kolonizacja, prowadził do zmiany oblicza narodowego ziem „przyłączonych”.
Kolonizacja proces ten przyśpieszała. Z polskiego punktu widzenia najgroźniejsza była kolonizacja obszaru nadnoteckiego. Rozpoczęli ją – jeszcze przez rozbiorami – polscy właściciele tych ziem, mając na oku cele gospodarcze, polityczne i demograficzne.
Fatalne rządy sprawiły, że potężne niegdyś państwo polskie chyliło się do upadku. I wtedy, jakby w przedśmiertelnym zrywie pojawiają się w nim siły zmierzające do jego odrodzenia. Miały one wyraźny charakter antyrosyjski, a wspierane były (nie bezinteresownie) przez Prusy. Te nie chcąc dopuścić do przymierza polsko-rosyjskiego, do którego dążył król, wsparły stronnictwo patriotyczne. Poseł Prus w Warszawie Buchholz interweniował nawet u ambasadora rosyjskiego w Warszawie Stackelberga w tej sprawie.
Zachęceni wsparciem Prus patrioci zabrali się do naprawy państwa w wyniku czego uchwalono Konstytucję 3 maja. Prusy wspierając ten ruch ozdrowieńczy miały na celu stworzenie sytuacji, w której mogliby uszczknąć z ziem polskich Gdańsk i Toruń.
W aktualnej sytuacji międzynarodowej w grudniu 1789 r. król pruski – wydał oświadczenie w którym podkreślił „korzyści polityczne w ustanawianiu doskonałego wewnętrznego rządu w Polsce, który by jej egzystencję polityczną zapewnił”.
Pod wpływem tego typu gestów podpisano w marcu 1790 r. przymierze polsko-pruskie. Tym czasem minister króla pruskiego Hertzberg wysunął pomysł by Austria zwróciła Polsce Galicję odbierając w zamian księstwa naddunajskie od Turcji, zaś Polska w zamian za Galicję odda Prusom Gdańsk i Toruń.
Realizacji tej koncepcji przeszkodziła Anglia nie zezwalając na osłabienie Turcji. Uchwalenie Konstytucji 3 maja wywołało wojnę Polski z Rosją. Ta w tym celu zawarła pokój z Turcją by wzmocnić swe siły. Polska zgodnie z traktatem z 1790 r. zwróciła się o pomoc do Prus, lecz te teraz miast jej pomóc zwróciły się przeciw niej podpisując przymierze z Rosją i akt drugiego podział Polski. Prusy uzyskały tą drogą pożądane miasta Gdańsk, Toruń ponadto Wielkopolskę i Polskę środkową.
Zbrojny protest narodu (Kościuszko) wobec tej grabieży zakończył się 3 rozbiorem Polski.
„Traktat podziałowy z r. 1795 oddawał Austrii obszar na północ od zachodniej Galicji, czyli resztę Małopolski jako tzw. „Galicję Nową”. Prusy otrzymywały Mazowsze z Warszawą i Podlasie jako „Nowe Wschodnie Prusy”. Rosja pozostałą cześć Polski wraz z Kurlandią, która aż do trzeciego rozbioru była lennem Polski. Upragnionego Krakowa Prusy nie otrzymały......
Wszystkich w dziale: 36, strona 16 z 36
<<< - 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 - >>>
06 Grudnia 1875 roku
Urodził się Jarogniew Drwęski, polski działacz narodowy, prezydent Poznania (zm. 1921)
06 Grudnia 1882 roku
Urodził się Karol Szymanowski, wybitny kompozytor i pianista polski.