Dodano: 19.12.20 - 12:06 | Dział: Kresy w życiu Polski i narodu polskiego

Działalność polskich lwowian na emigracji

LwĂłw naleĹźał do Polski w latach 1340-1945 i miasto odegrało wielką rolę w dziejach Polski i narodu polskiego. Było trzecim – po Warszawie i Krakowie najwaĹźniejszym miastem w historii Polski. Po spolonizowaniu się kolonistĂłw niemieckich, ktĂłrych sprowadził do Lwowa krĂłl Kazimierz Wielki, od początkĂłw XVI w. w mieście dominowała ludność polska. Przeprowadzony w 1931 r. powszechny spis ludności wykazał, Ĺźe we Lwowie, mającym wĂłwczas 312 000 mieszkańcĂłw było: 198 200 PolakĂłw, 75 300 ĹťydĂłw, 35 100 UkraińcĂłw i RusinĂłw, 2500 NiemcĂłw i 500 Rosjan. Miasto było wielkim ośrodkiem polskiej nauki (w tym uniwersytet i politechnika) oraz polskiej kultury (teatry, liczna prasa, duĹźe wydawnictwa książkowe, prężne środowiska: literackie, artystyczne i muzyczne) co sprawiało, Ĺźe przychodziły tutaj na świat w wyjątkowo duĹźej liczbie osoby, ktĂłrych ta polska nauka i kultura promieniujące patriotyzmem, czyniły z nich ich kolejnymi współtwĂłrcami i patriotami.

Polacy ze Lwowa zapisali się nie tylko w dziejach Polski i narodu polskiego, ale także w życiu innych krajów i tamtejszych Polonii. We Lwowie bowiem urodziło się również wielu Polaków, których los rzucił z dala od ukochanego miasta i Polski, którzy odegrali znaczącą rolę w życiu kraju osiedlenia (a także Polski) i miejscowej Polonii i tam zazwyczaj złożyli swe kości. Oto niektórzy z nich w alfabetycznym ujęciu:

Jerzy Aleksandrowicz (1902-1978), prawnik, specjalista prawa porĂłwnawczego, profesor Szkoły Nauk Politycznych w Warszawie, Polish College of Law Administration w Londynie 1942-44 i Politechniki Londyńskiej; Stefan Askenase (1896-1978), pianista, profesor konserwatorium w Kairze 1922-25 i w Brukseli 1954-61, prowadził mistrzowskie kursy fortepianowe w Hamburgu i Kolonii, popularyzator utworĂłw Chopina; Jerzy Bajan (1901-1966), pułkownik pilot Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, zwycięzca w międzynarodowych zawodach lotniczych Challenge 1934, podczas wojny w Wielkiej Brytanii dowĂłdca polskiego lotnictwa myśliwskiego i oficer łącznikowy w sztabie Fighter Command RAF, prezes Stowarzyszenia LotnikĂłw Polskich w Wielkiej Brytanii 1858-64; Andrzej Balko (1923-2013), prawnik, działacz społeczny, dyrektor na Austrię i czasowo dyrektor europejski Polish-Amercian Immigration w Wiedniu 1962-88, delegat na Austrię Rządu RP na uchodĹşstwie w Londynie 1973-88, współorganizator i członek Rady Koordynacyjnej Polonii Wolnego Świata w Toronto (Kanada), zasłuĹźony działacz Polonii w Austrii; JĂłzef Baraniecki (1910-1998), inĹźynier, działacz społeczny Polonii angielskiej, ekspert UNESCO do spraw organizacji szkolnictwa technicznego na poziomie średnim i wyĹźszy, profesor Teheran Polytechnic 1961-65, West Pakistan University od Science and Technology in Lahore 1965-67, Polytechnique d Algerie w Algierze 1967-69, Kenya Poliecdhnic w Nairobi 1969-71, Institute of Technology w Basra (Irak( 1973, dyrektor firmy Tecalds Ltd. W Londynie eksportującej sprzęt dla szkolnictwa technicznego krajĂłw rozwijających się 1974-90, działacz polonijny w Wielkiej Brytanii, m.in. wiceprezes Stowarzyszenia Polskich KombatantĂłw 1957-59 i prezes Stowarzyszenia TechnikĂłw Polskich 1981-85, prezes Koła Lwowian i redaktor naczelny biuletynu „LwĂłw i Kresy” 1984-90; Eugeniusz Baron (1891-1972), Ĺźołnierz LegionĂłw Polskich JĂłzefa Piłsudskiego, dziennikarz, działacz polonijny w Wiedniu, przed wojną korespondent Polskiej Agencji Telegraficznej w Wiedniu, 1933-36 prezes i 1946-70 członek zarządĂłw i wiceprezes Związku PolakĂłw w Austrii „Strzecha”, współzałoĹźyciel polskich pism w Austrii; Eugeniusz Baziuk (1901-1975), uczestnik II wojny światowej, artysta fotograf, miał wiele wystaw swych znakomitych prac w Londynie, współzałoĹźyciel Stowarzyszenia FotografikĂłw Polskich w Wielkiej Brytanii, członek KrĂłlewskiego Towarzystwa Fotograficznego w Londynie, załoĹźyciel i pierwszy sekretarz Związku Polskich Spadochroniarzy; Stanisław Biegański (1894-1994), wojskowy: Ĺźołnierz II Brygady LegionĂłw Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej 1919-20, a podczas II wojny światowej na wyĹźszych stanowiskach w 2 Korpusie Polskim gen. W. Andersa, historyk wojskowości polskiej, przed wojną szef i zastępca szefa Wojskowego Biura Historycznego w Warszawie, po wojnie m.in. profesor Polskiego Uniwersytetu na ObczyĹşnie w Londynie, członek wielu towarzystwa naukowych, autor 45 prac ĹşrĂłdłowych; Stanisław Biernacik (ur. 1920), pedagog, manager, nauczyciel szkół średnich w Anglii i USA, przedsiębiorca w Hamburgu (Pensylwania), współpracownik czasopism amerykańskich, dyrektor Narodowej Rady Naczelnej Stowarzyszenia WeteranĂłw Armii Polskiej w Ameryce, współorganizator i sekretarz stałej wystawy poświęconej Polskim Siłom Zbrojnym w II wojnie światowej w Naval Park w Buffalo; Bronisław Biliński (1913-1996), filolog klasyczny, badacz stosunkĂłw kulturalnych polsko-włoskich, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, 1957-83 dyrektor Stacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk w Rzymie, autor ponad 250 publikacji i 100 publikacji w serii „Conferenze” Stacji Naukowej PAN w Rzymie; Janina Bogucka-Wolff (1904 – zm. ok. 1965), malarka pracująca po wojnie w Anglii, studiowała w Warszawie i ParyĹźu, wystawiała prace w ParyĹźu, Krakowie, Lwowie, Warszawie i Katowicach restaurowała namioty tureckie na Wawelu, wykonywała dekoracje dla teatrĂłw Krakowa i Lwowa, wywieziona przez NKWD na Sybir, następnie pracowała jako malarka w 2 Korpusie Polskim gen. W. Andersa; Ludwik Bombas (1892-1970), ksiądz katolicki, kapelan wojskowy w stopniu pułkownika w Polsce i podczas II wojny światowej w Wojsku Polskim na Zachodzie, po wojnie rektor Polskiej Misji Katolickiej w Szkocji i proboszcz parafii polskiej w Edynburgu, od 1958 prałat papieski; Michał Boym (1612-1659 Chiny), jezuita polski (ukończył kolegia w Kaliszu i Krakowie), od 1644 misjonarz w Chinach, pierwszy sinolog polski, profesor kolegium w Makau, kapelan wojsk portugalskich na dworze cesarza Yong-li, w 1651 wysłany przez niego z misją dyplomatyczną do Rzymu, opracował mapę Chin, jest autorem wielu prac na tematy chińskie; Ludwik Bronarski (1890-1975), muzykolog, pianista, chopinista, profesor konserwatorium muzycznego we Fryburgu (Szwajcaria) 1945-67, wraz z I. Paderewskim i J. Turczyńskim wydawca „Dzieł wszystkich Fryderyka Chopina” (1949-61); Jerzy Chmielewski (1905-1966), ekonomista (studia Warszawa, Dublany), 1936-39 dyrektor Izby Handlowo-Przemysłowej Polsko-Brazylijskiej w Rio de Janeiro, w 1944 przewiĂłzł do Londynu szczegółowy raport oraz fragmenty niemieckiej rakiety V-2, zdobytych przez polski wywiad, co pomogło Anglikom w zestrzeliwaniu tych rakiet, po wojnie ponownie w Brazylii, doradca jednego z największych bankĂłw brazylijskich, na polecenie rządu opracował projekt rozwoju rybołówstwa w Brazylii, autor 30 prac; Włodzimierz Cieński (1897-1983), ksiądz katolicki, pedagog, znawca zagadnień apostolstwa, prałat papieĹźa Piusa XII, podczas wojny zesłany ze Lwowa na Sybir przez NKWD, następnie wikariusz generalny 2 Korpusu Polskiego gen. W. Andersa, po wojnie duszpasterz PolakĂłw i działacz katolicki w Anglii; Roman Cieślewicz (1930-1996), grafik, malarz, specjalizował się w grafice książkowej i plakacie, kierownik artystyczny pisma „Elle” 1967-69 i współpracował z magazynami „Vogue” i „Opus International” oraz z Narodowym Centrum Sztuki i Kultury im. G. Pompidou w ParyĹźu, prowadził od 1975 Pracownię grafiki Ecole Superieure d art. Graphique w ParyĹźu; Roman Dąbek (ur. 1939), chemik, visiting profesor Instituto Politecnico Nacional w Ciudad de Mexico1981-83, następnie profesor Universidad Autonoma de Coahuila w Saltillo (Meksyk), współpracownik międzynarodowych czasopism chemicznych; Barbara Denys (ur. 1935), polska i następnie polonijna aktorka teatralna, amerykańska filmowa (6 filmĂłw) i estradowa w Chicago (Teatr Ref-Rena, Teatr Polski); Jadwiga Dębicka (1888-1970), śpiewaczka operowa, występowała na scenach operowych Wiednia (gdzie mieszkała), Berlina, ParyĹźa i Bazylei, wykładowca Akademii Muzycznej w Wiedniu; Adam Dołżycki (1886-1972), kompozytor i dyrygent, przed wojną m.in. teatru operowego w Sofii (Bułgaria), uprawiał kameralistykę, po wojnie działał na terenie Niemiec; Tadeusz Drzewicki (1909-1995), prawnik związany z Uniwersytetem Jana Kazimierza we Lwowie, podczas wojny Ĺźołnierz Brygady Karpackiej (walczył pod Tobrukiem) i w latach 1943-45 wiceminister sprawiedliwości rządu polskiego w Londynie, po wojnie emigracyjny działacz polityczny: członek Egzekutywy Zjednoczenia Narodowego,, prezes Komitetu Zagranicznego Stronnictwa Pracy, 1984-91 minister do spraw PolakĂłw w ZSRR w gabinetach K. Sabbata i E. Szczepanika; Magdalena Dubanowiczowa (1895-1996), prozaik, w 1940 r. wraz z rodziną wywieziona ze Lwowa na Sybir, skąd wydostała się razem z armią Władysława Andersa, po wojnie zasłuĹźona polska działaczka społeczna w Londynie, głównie katolicka, za co otrzymała odznaczenie papieski Pro Ecclesia et Pontifice, autorka szeregu książek; Władysław Dzięciołowski (ur. 1920), przedsiębiorca, działacz polonijny, podczas wojny wywieziony w 1940 na Sybir, następnie Ĺźołnierz 2 Korpusu Polskiego gen. W. Andersa, po wojnie najpierw w Argentynie i od 1956 w Brazylii – w Rio de Janerio, gdzie rozwinął oĹźywioną działalność gospodarczą, za co w 1974 Izba Ustawodawcza stanu Guanabara nadała D. tytuł „honorowego obywatela stanu Guanabara za wzrost działalności przemysłowej, wzrost zatrudnienia, a tym samym jego wpływ na rozwĂłj stanu”; Jerzy Feiner (1933-2008), architekt, artysta malarz, docent Politechniki Krakowskiej, wiceprezydent Studio-Hosio e Włoszech i Stanach Zjednoczonych 1982-90, wykładowca na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles i Pomona State University 1985-89, profesor Studio Accademia Donatello w Los Angeles od 1990, projektant i realizator szeregu budowli, m.in. biurowcĂłw w Los Angeles i Glendal, polskiej wioski w Kalifornii (1995), malarz, m.in. cykl „Powstanie Warszawskie” (10 obrazĂłw), uczestnik licznych wystaw w wielu krajach; Tadeusz Felsztyn (1894-1963), inĹźynier, fizyk, filozof, dziennikarz, Ĺźołnierz LegionĂłw Polskich i uczestnik obrony Lwowa 1918-19, podpułkownik Wojska Polskiego, 1930-39 szef Instytutu Technicznego Badań Uzbrojenia i 1929-39 wykładowca Politechniki Warszawskiej, w 1939 wzięty do niewoli sowieckiej, znalazł się w grupie 245 oficerĂłw ocalałych z masakry katyńskiej, po wyjściu z Rosji wraz z armią gen. W. Andersa, na wyĹźszych stanowiskach w 2 Korpusie Polskim, po wojnie w Anglii, nauczyciel średnich szkół angielskich (matematyka, fizyka) – Mount St. Marys College, Bishops Vessey Grammar School, w Pitsford, autor 50 prac i współpracownik fachowych czasopism angielskich: „Evolution”, „Newman Associatio, Philosophy of Science Group Bulletin”, „Casuality in Physics”, „Gravitation”, „World Sicence Review”; Jan Fryling (1891-1977), prawnik, dyplomata – na placĂłwkach w Tokio, Czerniowcach (Rumunia), Kairze, Jerozolimie, Bejrucie i od 1943 do 1945 charge d’affaires i minister pełnomocny w Chinach (w Czungkingu), 1946-49 działacz polonijny w Szanghaju – redaktor „Echa Szaqnghajskiego”, 1949-56 przedstawiciel w Indiach rządu polskiego w Londynie, od 1956 w USA: związany z Instytutem JĂłzefa Piłsudskiego w Nowym Jorku (1972-77 prezes), autor szeregu książek; Jerzy Gawenda (1917 - 2000 w Londynie) – polski działacz polityczny, prawnik, wicepremier (1972–1976) i minister spraw zagranicznych (1970–1974) Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na ObczyĹşnie – w Londynie, rektor Polskiego Uniwersytetu Na ObczyĹşnie w Londynie (1978-1987); Aleksander Gella (1922-2014), socjolog, od 1967 profesor University Alberta w kanadyjskim Edmonton, w San Jose State College w amerykańskim San Jose 1967-69, University of California w Santa Barbara 1969-70, w State University of New York w Buffalo od 1970, od 1972 Senior Fellow w St. Antony s College w angielskim Oxfordzie oraz profesor na Polskim Uniwersytecie na ObczyĹşnie w Londynie, a po 1989 Instytutu Historii Nauki, Oświaty i Techniki PAN w Warszawie; Kazimierz Gluziński (1900-1969), obrońca Lwowa 1918/19, prawnik, do 1939 szef administracji kopalń węgla WspĂłlnoty InteresĂłw, na przełomie 1939-40 współorganizator i do 1942 kierownik antyhitlerowskiego Komisariatu Cywilnego Związku Jaszczurczego (później NSZ – 15 tys. ludzi), po ucieczce z Polski w 1946 bibliotekarz Instytutu Slawistycznego i wykładowca w Polskim Seminarium Duchownym w ParyĹźu; Julian Godlewski (1903-1983), prawnik, przedsiębiorca, mecenas sztuki polskiej, filantrop, działacz polonijny, plenipotent wielkiego niemieckiego koncernu Thyssena (159 tys. pracownikĂłw), w 1965 ufundował nagrodę im. Anny Godlewskiej (swojej matki), przeznaczoną dla artystĂłw polskich, dotacją w wysokości 100 tys. frankĂłw szwajcarskich uratował przed zamknięciem Muzeum Polskie w Rapperswilu (Szwajcaria), był jednym z największych dobroczyńcĂłw Wawelu w Krakowie. W latach 1962-1977 zakupił dla krakowskiego Zamku KrĂłlewskiego osiem niezwykle cennych zabytkĂłw: portrety: Władysława Zygmunta Wazy (późniejszego krĂłla Władysława IV), powstały w pracowni P. P. Rubensa w początkach XVII w.; Gian Giacomo Caraglia (nadwornego złotnika krĂłla Zygmunta II Augusta), namalowany przez Parisa Bordone w 1552; oraz Adama Kazanowskiego (podkomorzego koronnego), wykonany przez Peetera Danckersa de Rij w 1638. Pozostałe dary to m.in. kielich Kazimierza Wielkiego z 1351 i arrasu z herbami Dymitra Chaleckiego (podskarbiego wielkiego litewskiego za panowania Stefana Batorego); Agenor Gołuchowski (młodszy) (1849-1921), polityk i dyplomata austriacki i polityk polski, 1887-93 ambasador w Bukareszcie, 1895-1906 minister spraw zagranicznych Austro-Węgier i minister dworu cesarskiego, na tym stanowisku przeprowadził szereg akcji dyplomatycznych korzystnych dla monarchii austro-węgierskiej, 1876-1918 członek austriackiej Izby PanĂłw, od 1907 przewodniczący grupy polskiej; Jerzy Hajdukiewicz (1918-1989), lekarz, działacz turystyczny, alpinista i himalaista, przed wojną członek lwowskiej Sekcji Narciarskiej Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, w 1957 brał udział w słynnej akcji ratunkowej na Eigerze, był uczestnikiem szwajcarskich wypraw na Dhaulagiri (8167 m n.p.m.) w 1958 i 1960 i do pakistańskiego Hindukuszu w 1969 oraz austriackiej wyprawy na Malubiting (7458 m n.p.m.) w Karakorum w 1971, wspomnienia z wypraw opublikował w książkach „Himal Cu-Cu-Ra” (1961), „Dhaulagiri zdobyty” (1963) oraz „GĂłry mojej młodości” (1988); Czesław Halski (1908-1975), kompozytor, krytyk muzyczny, muzykolog, pisarz, do 1939 r. związany z Polskim Radiem LwĂłw, podczas wojny pilot oficer Wojska Polskiego w Anglii, 1944-45 kierownik rządowego Polskiego Radia w Londynie, a następnie współpracownik Polskiej Sekcji Radia BBC do 1973, absolwent i członek KrĂłlewskiej Akademii Muzyki w Londynie, wydał wiele prac naukowych i popularno-naukowych z zakresu muzyki i krytyki muzycznej po angielsku i polsku; Mieczysław Hampel (ur. 1925), był działaczem harcerskim we Lwowie, 1940 zesłany do Uzbekistanu, po zwolnieniu w Wojsku Polskim gen. W. Andersa, po wojnie wyjątkowo zasłuĹźony działacz polonijny w Londynie, m.in. od 1990 prezes Koła Lwowian i redaktor jego organu „LwĂłw i Kresy”; Marian Hełm-Pirgo (1897-1995), inĹźynier architekt, kartograf, malarz, poeta, pisarz, 1932-39 kierownik Urzędu Nadzoru Budowlanego miasta Lwowa i tu zasłuĹźył się przy odkrywaniu i rekonstrukcji historycznego starego miasta, w 1940 zesłany na Sybir, następnie w Wojsku Polskim gen. W. Andersa, po wojnie architekt w brytyjskim Ministry of Works (1949-52), po wyjeĹşdzie do Ameryki architekt w Nowym Jorku, prezes Stowarzyszenia Polskich ArchitektĂłw na ObczyĹşnie, jako malarz miał szereg wystaw przed wojną i po wojnie (m.in. w Cromwell Gallery i Guildhall Art. Gallery w Londynie), autor szeregu książek po polsku i angielsku; Marian Hemar (1901-1972), poeta, komediopisarz i satyryk, kierownik literacki znanych kabaretĂłw warszawskich, po wybuchu wojny na emigracji, od 1942 w Wielkiej Brytanii, autor pieśni „Karpacka Brygada”, wieloletni współpracownik Polskiej Sekcji Radia Wolna Europa, w Londynie załoĹźył prowadził kabaret „Orzeł Biały” i Teatr Literacko-Satyryczny Hemara, autor szeregu książek, wybitnym osiągnięciem H. są przekłady sonetĂłw Szekspira (1968) i „Ód” Horacego; Jan Hempel (1879-1932), oficer austriacki, generał brygady Wojska Polskiego, 1917 szef oddziału operacyjnego armii austriackiej walczącej w Rumunii, w 1918 szef sztabu generała gubernatora austriackiego w Odessie; Stanisław Hlawaty (1868-1939), austriacki pułkownik, dyrektor kancelarii w biurze operacyjnym Kwatermistrzostwa Armii Południowo-Wschodniej na Bałkanach 1915-17, od 1918 w Wojsku Polskim; Mieczysław Horszowski (1892-1993), pianista, kameralista i pedagog, od 1901 koncertował w całej Europie (debiutował w Warszawie), występował z Pablo Casalsem, Maurice Ravelem, Karolem Szymanowskim, Arturo Toscaninim, do 1940 r. związany z Polską, przez wojnę osiadł na stałe w USA, od 1942 r. profesor Curtis Institute of Music w Filadelfii; Alfred Jahn (1915-1999), geograf, geomorfolog i polarnik, autor ponad 350 prac naukowych, profesor i rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, uczestnik polskiej wyprawy polarnej (naukowej) na Grenlandię w 1937 (jedna z badanych wĂłwczas gĂłr otrzymała nazwę „LwĂłw”); Antoni Jakubski (1885-1962), zoolog, podróşnik (m.in. jako pierwszy Polak zdobył samotnie w 1910 szczyt KilimandĹźaro w Afryce), obrońca Lwowa 1918/19, do 1939 profesor uniwersytetu w Poznaniu, po wojnie Polskiego Uniwersytetu na ObczyĹşnie w Londynie, członek honorowy i stypendysta Oddziału Entomologii British Museum w Londynie, porządkował zbiory w Zakładzie Zoologicznym Uniwersytetu Londyńskiego, zasłuĹźony działacz Polonii angielskiej, autor 130 prac naukowych; Tadeusz Jarecki (1889-1955), kompozytor i dyrygent, ok. 1925-32 dyrygował orkiestrą symfoniczną NBC w Nowym Jorku, następnie kierował zespołem The Chamber Ensamble tej stacji radiowej, po wojnie wykładowca w Columbia University w Nowym Jorku, działał na rzecz popierania stosunkĂłw kulturalnych z Polską; Teresa Jaśmanowa (ur. 1942), Ĺźona pisarza polskiego na emigracji Czesława Jaśmana, wieloletni redaktor Polskiej Fundacji Kulturalnej w Londynie (opracowała ponad 300 książek polskich i kilkanaście po angielsku wydanych w Londynie), członek redakcji i redaktor prasy polskiej w Londynie („Wiadomości”, „Dziennik Polski”, „Tydzień Polski”, „Rzeczpospolita Polska”, „Orzeł Biały”, „Skrzydła”); Michał Karaszewicz-Tokarzewski (1893-1964), generał broni Wojska Polskiego, Ĺźołnierz LegionĂłw Polskich, w okresie międzywojennym na wyĹźszych stanowiskach dowĂłdczych, 1939-40 komendant obszaru Nr 3 LwĂłw Związku Walki Zbrojnej, aresztowany przez NKWD, po zwolnieniu na podstawie umowy Sikorski-Majskij zastępca dowĂłdcy Armii Polskiej na Wschodzie, po wojnie w Wielkiej Brytanii, w latach 1954-64 Generalny Inspektor Sił Zbrojnych na Zachodzie; Franciszek Kawa (1901-1985), inĹźynier, sportowiec (mistrz Polski w biegu na 1500 m), narciarz, uczestnik olimpiady zimowej w St. Moritz w 1928 , od 1960 na emigracji w Norwegii, załoĹźyciel i szef firmy konsultacyjnej w Oslo, zatrudniającej 25 inĹźynierĂłw, działacz Polonii norweskiej; Leopold Kielanowski-PobĂłg (1907-1988), wybitny aktor, reĹźyser, pedagog, 1938-40 dyrektor Teatru Polskiego w Wilnie, po wojnie w Londynie załoĹźył Teatr Polski Zrzeszenia ArtystĂłw Scen Polskich za Granicą (wyreĹźyserował 82 przedstawienia), 1952-72 pracował w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, w 1975 otworzy teatr w Funchalu na Maderze (Portugalia), profesor Polskiego Uniwersytetu na ObczyĹşnie w Londynie, wydał kilka książek; Zygmunt Klemensiewicz (1886-1963), fizyk, profesor Politechniki Lwowskiej 1920-40, w 1940 wywieziony do Kazachstanu, skąd wydostał się wraz z Armią Polską do Iranu, 1947-53 profesor Polish University College w Londynie – brytyjskiej uczelni technicznej dla PolakĂłw i w latach 1953-56 Polskiego Uniwersytetu na ObczyĹşnie, członek załoĹźyciel Polskiego Towarzystwa Naukowego na ObczyĹşnie w Londynie, był zapalonym taternikiem i alpinistą i w 1913 wydał „Zasady taternictwa” – pierwszy polski podręcznik taternictwa; Jerzy Kopeć (ur. 1930), dziennikarz, grafik gazetowy, popularyzator turystyki polskiej, w okresie Solidarności pracował w prasie niezaleĹźnej, w 1984 zmuszony do opuszczenia Polski osiadł w Niemczech, gdzie współpracował z polskimi i niemieckimi czasopismami, m.in. stałe felietony o stosunkach polsko-niemieckich; Tadeusz Kopeć (1913-1995), rzeĹşbiarz, ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie (uczeń X. Dunikowskiego), rzeĹşbił głównie w marmurze, po wojnie miał pracownię w Anglii, i od 1968 w Carrarze (Włochy), uczestniczył w wielu zbiorowych wystawach i miał 10 indywidualnych w Londynie i Zurychu, zdobywca nagrĂłd w Glasgow, Lozannie, Carrarze, prace artysty są muzeach i zbiorach prywatnych w Anglii, Polsce, Kanadzie, USA, Brazylii, Hiszpanii, Francji, Włoszech i Szwajcarii; Stefania Kossowska (1909-2003), przed wojną publicystka i korespondent zagraniczny prasy warszawskiej, po wojnie w Londynie stały współpracownik (1953-69),współredaktor (1969-74) i redaktor (1974-81) tygodnika społeczno-kulturalnego emigracyjnej inteligencji „Wiadomości”, pisarka, laureatka nagrĂłd; Jerzy Kossowski (1889-1969), ukończył prawo na Uniwersytecie Lwowskim, aktor (teatry we Lwowie, Wilnie, Poznaniu), podróşnik, dziennikarz, pisarz, kierownik Biura Prasowego miasta Warszawy, od 1936 w Brazylii: 1936-39 korespondent Polskiej Agencji Telegraficznej w Warszawie, 1941-45 attache prasowy w poselstwie polskim w Rio de Janeiro, po wojnie wykładowca Szkoły Dramatycznej i Uniwersytetu w Rio de Janeiro, honorowy obywatel Rio de Janeiro, napisał kilka powieści; Manfred Kridl (1882-1957), historyk i teoretyk literatury, profesor literatur słowiańskich na uniwersytecie w Brukseli 1929-32, Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie 1932-39, Smith College w Northhampton (USA) 1940-48 i Columbia University w Nowym Jorku (katedra literatury polskiej) 1948-57, wychował grono polonistĂłw amerykańskich; Tadeusz Kryska-Karski (1922-2011), Ĺźołnierz (wychowanek Korpusu KadetĂłw Nr 1 we Lwowie, uczestnik kampanii wrześniowej 1939 i podczas kampanii włoskiej Ĺźołnierz 2 Korpusu Polskiego gen. W. Andersa, pracownik Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa – pracownik 1957-66 i korespondent RWE w Londynie 1966-88, historyk (dr historii), od 1982 redaktor kwartalnika „Materiały do historii Wojska Polskiego”, autor książek z zakresu wojskowości polskiej; Andrzej Krzeczunowicz (ur. 1930), dziennikarz, publicysta i dyplomata, wieloletni pracownik Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa (1954-88), 1989-1992 dyrektor Biblioteki Polskiej i Muzeum Adama Mickiewicza w ParyĹźu, Ambasador RP w Belgii i Luksemburgu, przy NATO i Unii Zachodnioeuropejskiej (1992-1997), członek zespołu rządowego prowadzącego negocjacje w sprawie wejścia Polski do NATO, 1997-2002 II wiceprezes Związku Polskich KawalerĂłw Maltańskich, od 2010 prezes Związku Pisarzy Polskich na ObczyĹşnie (w Londynie; Stanisław Kuniczak (1900-1974), generał brygady Wojska Polskiego, Ĺźołnierz LegionĂłw Polskich, uczestnik I wojny światowej, kampanii wrześniowej 1939 i II wojny światowej (Polskie Siły Zbrojna na Zachodzie) w stopniu podpułkownika, po wojnie osiadł w Londynie, 1971-74 minister spraw społecznych w Rządzie Polskim na ObczyĹşnie, w 1960 załoĹźyciel i do śmierci prezes duĹźego i bardzo aktywnego Koła Lwowian w Londynie; Wiesław Kuniczak (1930-2000), syn gen. Stanisława Kuniczaka, dziennikarz i pisarz mieszkający od 1950 w USA i piszący po angielsku, tłumacz, autor „The Thousand Hour Day” (1966, powieść o wrześniu 1939 w Polsce), ktĂłra została bestsellerem roku 1967, kilku innych powieści, „My Nam eis Million. An Illustrated History of the Poles in America” (1978), przełoĹźył na język angielski powieści Henryka Sienkiewicza: „Potop” („Deluge” 1991), „Pan Wołodyjowski” („Fire in the Steppe” 1992), „Ogniem i mieczem” („With Fire and Sword” 1993) i „Quo Vadis” (1993); Wojciech Lehr-Spławiński (ur. 1927), syn Tadeusza, wybitnego językoznawcy i slawisty, w latach 1922-29 profesora Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, chemik, zastępca kierownika laboratorium Loba-Chemie w Wiedniu 1962-70, współpracownik naukowy Ciba-Geigy (1970-88) i Sereno (1988-89) w Wiedniu, autor prac naukowych; Jan Łukasiewicz (1878-1956), światowej sławy logik i filozof, współtwĂłrca lwowsko-warszawskiej szkoły w filozofii i tzw. warszawskiej szkoły logicznej, profesor Uniwersytetu Lwowskiego i Uniwersytetu Warszawskiego, od 1945 profesor logiki matematycznej i doktor honoris causa Irlandzkiej KrĂłlewskiej Akademii Nauk w Dublinie; Zbigniew Michalak (ur. 1922), znany architekt we Francji i Polsce, m.in. obiektĂłw sportowych i turystycznych, m.in. stadionu sportowego na 100 tys. miejsc w Vincennes, pływalni miejskiej w Luneville, z największym we Francji przesuwanym dachem, MłodzieĹźowego Domu Kultury w Nanterre, zespołu krytych kortĂłw tenisowych w departamencie Marne-la-Vallee; Gustaw Mokrzycki (1894-1992), inĹźynier, specjalista w zakresie techniki lotniczej i astronautycznej, profesor Politechniki Warszawskiej, brytyjski kapitan lotnictwa 1940-41, współorganizator i wykładowca Wydziału Lotniczego na uniwersytecie w Montrealu (Kanada) 1942-44, następnie na wysokich stanowiskach (doradca, kierownik działów, dyrektor) w instytutach badawczych wojskowego lotnictwa amerykańskiego do 1964, autor 90 prac naukowych; Anna Barbara Moszczyńska (ur. 1913), po wojnie redaktor czasopism polskich (m.in. „Orła Białego” i zasłuĹźona działaczka społeczna w Londynie, m.in. współzałoĹźycielka Zjednoczenia Polek na Emigracji i długoletni kierownik Biura Informacji Zjednoczenia Polskiego; Adam Nałęcz-Domasławski (1904-1966), architekt, od 1948 działał w Kapsztadzie (Cape Town) w Republice Południowej Afryki, gdzie wybudował około 600 domĂłw mieszkalnych i okazałych budynkĂłw; Franciszek NiĹźałowski (1859-1937), prawnik (Uniwersytet Lwowski), austriacki generał audytor, m.in. referent w NajwyĹźszym Sądzie Wojskowym Austro-Węgier 1911-14, prezydent Senatu w NajwyĹźszym Sądzie Obrony Krajowej w Wiedniu 1914-18, w 1919 powrĂłcił do Polski; Mieczysław Pietruski (1848-1905), uwaĹźany za genialnego matematyka, wynalazca i konstruktor, m.in. dalmierzy i torpedominy, austriacki kontradmirał, odznaczył się w bitwie morskiej pod Lissą 1866, dowĂłdca torpedowca „Planet”, komendant arsenału w Puli (dziś Chorwacja), następnie dowĂłdca eskadry pancernikĂłw 1903-05, kontradmirał od 1904, jedyny Polak, ktĂłry dosłuĹźył się w armii austriackiej szlifĂłw admiralskich; Eugeniusz Romer (1871-1954), geograf, kartograf i geopolityk, twĂłrca nowoczesnej kartografii polskiej, w 1921 współzałoĹźyciel wydawnictwa Książnica-Atlas we Lwowie, profesor uniwersytetĂłw we Lwowie i Krakowie, 1928–38 i 1946–49wiceprezes Międzynarodowej Unii Geograficznej w Brukseli, prowadził badania naukowe w Alpach (1908), w dolinie gĂłrnego Rodanuwe Francji (1909), w gĂłrach Sichote-Aliń na Dalekim Wschodzie (Azja 1910), Japonii (1910), Himalajach (Indie 1911), na Alasce (1913, imieniem E. Romera nazwano później jeden z lodowcĂłw w GĂłrach Świętego Eliasza); Maurycy/Moriz Rosenthal (1862-1946), pianista, uczeń Karola Mikulego (był on uczniem F. Chopina), dyrektora polskiego Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie, później Ferenca Liszta, koncertował od 1886 w Europie i Ameryce, zyskując sławę jednego z czołowych pianistĂłw swej epoki i odtwĂłrcĂłw Chopina, 1926-28 był wykładowcą w Curtis Institute of Music w Filadelfii, od 1939 nauczał w własnej szkole gry na fortepianie w Nowym Jorku; Jan Sadlak (ur. 1945), ekonomista, funkcjonariusz UNESCO, profesor uniwersytetu w Toronto 1989-92, kierownik oddziału polityki i reformy szkolnictwa wyĹźszego w ParyĹźu 1992-99, długoletni dyrektor Europejskiego Centrum Szkolnictwa WyĹźszego UNESCO w Bukareszcie i przedstawiciel UNESCO w Rumunii, członek komitetĂłw redakcyjnych kilku czasopism pedagogicznych w języku angielskim, doktor honoris causa uniwersytetu w Bukareszcie i Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu (jego wychowanek); Stanisław Skrowaczeski (1923-2017), kompozytor i dyrygent światowej sławy, 1960-79 dyrektor artystyczny Minneapolis Symphony Orchestra (od 1970 Minnesota Orchestra), 1984-91 główny dyrygent The HallĂŠ Orchestra w Manchester, dyrygował gościnnie najlepszymi orkiestrami na całym świecie, jak rĂłwnieĹź znakomitymi teatrami operowymi (Wiener Staatsoper, Metropolitan Opera), piastował funkcję głównego gościnnego dyrygenta Saarländischer Rundfunk Orchestra i Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach, skomponował szereg utworĂłw; Alicja Sollamo (ur. 1942), architekt, prowadziła własne biuro projektĂłw architektonicznych w stolicy Finlandii – Helsinkach, gdzie zaprojektowała wiele waĹźnych budowli w tym mieście, m.in. szpital Fundacji Diakonnej, hotel „Aurora”, budynek handlowy Vaasa, okazały budynek Studium Diakonicznego z ośrodkiem zdrowia, duĹźy ośrodek usługowy i domy mieszkalne dla seniorĂłw, jak rĂłwnieĹź szereg innych budowli na terenie Finlandii, a takĹźe w innych krajach (Hiszpania, Estonia, Rosja; Witold Sulimirski (ur. 1933), bankowiec, ekonomista, działacz społeczny, m.in. prezes zarządu Intercap Investments Inc. w Nowym Jorku, przewodniczący rady dyrektorĂłw LBS Bank New York w Nowym Jorku, przedstawiciel w USA Nadbank w Johannesburgu i Turkiye Garanti Bankis w Stambule, członek rady nadzorczej Bank Polski Kasa Opieki SA w Warszawie, członek wielu międzynarodowych organizacji ekonomicznych, a takĹźe zarządu Związku Polskich KawalerĂłw Mieczowych, Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku, Polskiego Instytutu Naukowego w Nowym Jorku; Krystyna Szczepaniak-Person (ur. 1934), fizyk, m.in. wykładowca uniwersytetu w Salford (Wielka Brytania), pracownik naukowy uniwersytetu w Marburgu (Niemcy) i University of Florida (USA) oraz Intitute of Molecukar Sciences w Okazaki (Japonia), profesor Instytutu Fizyki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie; Marian Szyjkowski (1883-1952), filolog, polonista, teatrolog, badacz polsko-czeskich stosunkĂłw literackich, twĂłrca czeskiej polonistyki, od 1923 profesor Uniwersytetu Karola w Pradze, kierownik Katedry Historii Literatury Polskiej; Marian Ślepowron Majowiecki (ur. 1913), lekarz weterynarii, zasłuĹźony dla weterynarii argentyńskiej – na róşnych waĹźnych stanowiskach, uczestnik międzynarodowych i krajowych kongresĂłw oraz sympozjĂłw weterynaryjnych; Bolesław Świderski (1912-1969), prawnik, dziennikarz, wydawca, więzień niemieckich obozĂłw koncentracyjnych, pod koniec wojny Ĺźołnierz 2 Korpusu Polskiego gen. W. Andersa, po wojnie wyemigrował do Anglii, gdzie zorganizował polski Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas” w Londynie, ktĂłrym kierował do 1949, następnie załoĹźył własne wydawnictwo i księgarnię, ktĂłre wydało szereg wartościowych książek znanych PolakĂłw przebywających na emigracji, redaktor tygodnika „Kronika”; Roman Teisseyrie (ur. 1929), geofizyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Instytutu Geofizyki PAN, 1956-58 kierownik polskiej wyprawy geofizycznej do Wietnamu, gdzie zorganizował m.in. dwa obserwatoria geofizyczne (w Cha Pa oraz Phu Lien), 1965-66 ekspert z ramienia UNESCO w Międzynarodowym Instytucie Sejsmologii w Tokio; Andrzej Trzynadlowski (ur. 1941), inĹźynier, profesor University of Wyoming w Laramie i University of Nevada w Reno oraz visiting profesor University of Texas w Arlingtonie i University of Salahuddin w Arbil (Irak), autor 11 patentĂłw; Adam Ulam (1922-2000), polski i amerykański politolog i historyk, sowietolog, długoletni profesor Harvardu (do 1992), brat Stanisława Ulama, od 1939 w USA, zaliczany przez niektĂłrych naukowcĂłw do „polskiej szkoły sowietologii”; Stanisław Ulam (1909-1984), polski i amerykański (obywatelstwo amerykańskie przyjął w 1941) matematyk, przedstawiciel lwowskiej szkoły matematycznej, współtwĂłrca amerykańskiej bomby termojądrowej (od 1943 pracował w laboratorium atomowym w Los Alamos), 1936-39 związany z Harvard University w Cambridge, Massachusetts (wakacje spędzał zawsze w Polsce), od 1940 kolejno profesor uniwersytetu stanowego w Wisconsin-Madison, Uniwersytetu Południowej Kalifornii (USC) w Los Angeles i Uniwersytetu Kolorado, według Françoise Arona Ulama Stanisław Ulam „był dumnym Polakiem”; Jacek ZagĂłrski (ur. 1923), inĹźynier konstruktor, m.in. kierownik ośrodka badawczo-rozwojowego Massey-Ferguson w Melboure 1964-79, dyrektor techniczny biura konstrukcyjnego JJ & AZ Consultants w Melbouren 1980-95, wykładowca w Swinbourne University of Technology w Melbourne 1987-95, autor kilku patentĂłw z zakresu uprawy trzciny cukrowej; Jan Ziarnko (ok. 1575-1630), grafik i rysownik (sztuki malarskiej uczył się w Krakowie), działający od 1601 w ParyĹźu, był jednym z najwybitniejszych sztycharzy XVII w. w Europie – jego dzieła znajdują się w najlepszych kolekcjach graficznych świata, swoje prace podpisywał „Polonus” lub „Leopoliensis” („Polak”, albo „Lwowianin”); Stanisław Zuber (1893-1947), wybitny geolog (studiował we Lwowie i Krakowie), specjalista geologii złóż ropy naftowej, a takĹźe geologii regionalnej i surowcowej Albanii, 1915-23 pracował dla polskiej firmy naftowej w Baku, poszukując złoĹźa ropy naftowej na Kaukazie Wschodnim i w południowo-wschodniej części Morza Kaspijskiego, w rejonie Baku, po powrocie do Polski badał wulkany błotne (Rumunia) i flisz Karpat, w okresie międzywojennym brał udział w licznych międzynarodowych zjazdach i sympozjach nauk o Ziemi, dotyczących zwłaszcza geologii złóż ropy naftowej (ParyĹź, Waszyngton, Rzym, Liège, Londyn itd.), jako wybitny geolog naftowy w 1930 został zatrudniony na stanowisku głównego geologa we włoskiej spółce naftowej AIPA (Azienda Italiana Petroli Albania) dla prowadzenia prac poszukiwawczych w Albanii, we Włoszech i w CzarnogĂłrze – od 1935 mieszkał na stałe w Albanii, prowadził gruntowne badania geologii kraju, szczegĂłlnie występowania ropy naftowej, gazu ziemnego, asfaltu naturalnego, minerałów rudonośnych i wody pitnej, badał teĹź stratygrafię i tektonikę trzeciorzędu, co stworzyło podstawy wiedzy o albańskim neogenie, poszukując ropy naftowej badał rejony Kuçova-Lushnja, Murriz-Pekisht i Patos-Cakran-Selenica, pozytywnie oceniając m.in. perspektywy odkrycia roponośnych i gazonośnych terenĂłw w południowej części Albanii, co wkrĂłtce potwierdziły wiercenia, dzięki tym odkryciom Albania ma obecnie dwa ciągle funkcjonujące miasta przemysłu naftowego: Kuçovę i Patos: złoĹźa roponośne Kuçovy okazały się tak duĹźe, Ĺźe zaopatrywały Włochy w II wojnie światowej w paliwo, a teraz służą Albanii (w Kuçova znajduje się popiersie i ulica nosząca imię Stanisława Zubera), opracował rĂłwnieĹź mapę tektoniczną Albanii w skali 1:4 000 000, mapę geologiczną Albanii w skali 1:200 000 i mapę minerałów Albanii w skali 1:300 000, jednocześnie prowadził badania geologiczne we Włoszech, w centralnej i południowej części Półwyspu Apenińskiego, na Sycylii i w okolicach Neapolu, po wojnie, w 1946 przedstawił rządowi albańskiemu raport na temat złóż rud metali w Albanii wschodniej i północno-wschodniej, wyznaczając lokalizację kopalń, ktĂłre zostały uruchomione w następnych dekadach.

Marian Kałuski