Dodano: 29.06.20 - 17:27 | Dział: EKOInformacje

Złoty ryż i GMO

W odpowiedzi bezkrytycznym propagatorom genetycznie zmodyfikowanego Złotego Ryżu (ZR) i potępiającym w czambuł krytyków jego upowszechniania.

Zacznijmy od podstawowych faktĂłw.


Witamina A naleĹźy do grupy witamin A, D, E i K.
Czym różnią się te witaminy od innych?

Ano tym, że aby organizm człowieka mógł je przyswoić potrzebne jest jeszcze przede wszystkim dostarczanie w posiłkach tłuszczu. Oczywiście, uwarunkowania przyswajalności witaminy A są bardziej złożone, ale skupmy się na najważniejszym tego warunku.

Dziwne, Ĺźe nie wspomina o tym dr n. med. Steven Novella, autor artykułu Golden Rice Finally Released in Bangladesh wykształcony lekarz, co więcej wykładowca na Yale University School of Medicine, a zwłaszcza rĂłwnieĹź dyrektor Science-Based Medicine będącej częścią James Randi Educational Foundation (JREF) oraz członek załoĹźyciel Institute for Science in Medicine. Czyli autor, naukowiec oraz dyrektor lub członek (i to załoĹźyciel) szacownych instytucji dbających o to, by medycyna była oparta na dowodach naukowych…

A co powyższe fakty oznaczają dla biednych mieszkańców Bangladeszu i innych krajów?

Ano, Ĺźe będąc biednymi nie mogą pozwolić sobie na drogą Ĺźywność, zawierającą wystarczające ilości potrzebnych tłuszczy…

I właśnie na tę istotną przeszkodę w przyswajaniu wit. A i na konieczność w pierwszym rzędzie walki z ubóstwem oraz na zmianę polityki gospodarczo-społecznej władz Bangladeszu i innych krajów wskazują przeciwnicy GM ryżu i innych GMO w rolnictwie.

Inną manipulacją w tekście jest pomijanie całkiem dostępnych i tanich sposobĂłw leczenia i zapobiegania ślepoty i zapobiegania niedoborom wit. A w biednych krajach, zupełnie niezwiązanych z GM ryĹźem i jakimkolwiek GMO… Takim prostym i tanim sposobem zapobiegania lub leczenia ślepoty z niedoborĂłw wit. A są uprawy i spoĹźywanie znanych i bogatych w prowitaminę A roślin oraz, np. tabletki lub zastrzyki dostarczające tę witaminę. Tylko władze danego kraju muszą tego chcieć…

Zacytuję tu prof. T. Żarskiego:
„Nowa wersja złotego ryĹźu zawiera 20 krotną ilość betakarotenu.
Pozostaje jednak nadal wątpliwe czy w przypadku niedoboru białka, tłuszczu i cynku nastąpi przekształcenie beta karotenu w witaminę A i jej absorpcja z jelit…

Modyfikowany genetycznie ryż nie rozwiązuje podstawowych przyczyn niedoboru witaminy A, jakimi są bieda i brak zróżnicowanej diety. Krótkoterminowe rozwiązania takie jak podawanie witamin w tabletkach lub dostarczanie żywności są tanie i skuteczne.

Istnieje wiele źródeł pożywienia o wysokim poziomie beta-karotenu. Są nimi m.in.: marchewki, warzywa liściaste, maniok, mango, papaja, arbuzy.

Badania przeprowadzone w Bangladeszu wykazały, Ĺźe 75g indyjskiego szpinaku – taniej, całorocznej, zielonolistnej rośliny dostarcza wystarczającą dzienną dawkę witaminy A (Haskell et al., 2004)…” (Ĺťarski, Ĺťywność modyfikowana…). Tymczasem nawet ta ostatnio zmodyfikowana wersja ZR (konkretnie o symbolu GR2E) o największej zawartości prowitaminy A wymaga dostarczenia dziennie co najmniej 300 g złotego ryĹźu (Golden rice finally…).

Warto dodać, Ĺźe istnieje teĹź konwencjonalna, „bogata w β-karoten pomarańczowa kukurydza, przeznaczona dla osĂłb cierpiących na niedobĂłr witaminy A.” (Ĺťarski, 2016)

Prostym więc, tanim i dostępnym sposobem zapobiegania niedoborom wit. A jest spoĹźywanie znanych czasem od dawna produktĂłw Ĺźywnościowych, ktĂłre uprawia się lub moĹźna uprawiać w omawianych krajach. I tu duĹźa rola edukacji, a więc takĹźe działań władz danego kraju… Zaś wytwarzanie takich produktĂłw Ĺźywnościowych nie uzaleĹźnia rolnikĂłw i bezpieczeństwa Ĺźywnościowego ich oraz ich kraju od zagranicznej korporacji posiadającej patent na GM roślinę…

Z drugiej strony udostępnienie licencji na uprawę odmiany ZR o symbolu GR2E za darmo pod warunkiem nieprzekroczenia granicy 10 000 $ zysków z uprawy ZR oraz pozwolenie na wykorzystywanie części zbiorów na zasiewy w kolejnym roku wydaje się być korzystne pod względem finansowym dla biednych rolników.

Ale czy na pewno jest to korzystne dla zdrowia i ekonomii na dalszą metę?

Bo ryĹź stanowi przewaĹźającą część poĹźywienia (pod względem kalorii) większości ludzi w Azji. Jak wiadomo, ryĹź jest ubogi w wiele niezbędnych składnikĂłw odĹźywczych. I propagowanie ZR, jako głównego ĹşrĂłdła prowitaminy A, utrwalać będzie tę niekorzystną strukturę przeciętnego poĹźywienia AzjatĂłw. Zamiast edukować i upowszechniać bardziej prozdrowotną strukturę poĹźywienia z większym udziałem warzyw, owocĂłw i strączkowych… redukujących niedobory składnikĂłw odĹźywczych, w ktĂłre ryĹź jest ubogi… A wśrĂłd warzyw, jak wiemy, istnieją takĹźe takie, ktĂłre znacznie mniejszą ilością niĹź ZR potrafią zaspokoić zapotrzebowanie na prowitaminę A…

Z drugiej strony nie znamy uwarunkowań ekonomicznych upraw ZR. Poprzednia bowiem jego odmiana nie zyskała aprobaty nie tylko wskutek zbyt małej zawartości prowitaminy A, ale takĹźe wskutek zbyt niskiego plonowania, zaś ceny nasion tzw. „wzbogaconych” o pewien składnik odmian roślin są wyĹźsze od cen tych „niewzbogaconych”.

Artykuł, z którym polemizuję, pominął także kwestię bezpieczeństwa dla zdrowia ZR.

ZR bowiem w opinii specjalistów nie został pod tym względem przebadany w sposób przyjęty w nauce i brak na temat jego bezpieczeństwa dowodów z jakiegokolwiek zewnętrznego laboratorium (Jitendra, 2019)

Artykuł, z którym polemizuję, zupełnie też nie zwrócił uwagi na co najmniej dwa realne zagrożenia, których bardzo obawiają się sami rolnicy w Bangladeszu (Jitendra, 2019) i innych krajach). Te zagrożenia to:

1) skażenie biologiczne środowiska, głównie w postaci przekrzyżowania się ZR z miejscowymi odmianami ryżu,
2) utrata niezależności pod względem własności uprawianych odmian ryżu, zwłaszcza, gdy skrzyżują się z genetycznie modyfikowanym złotym ryżem.

Te dwa zagroĹźenia od lat juĹź stanowią fakty o kumulujących się negatywnych skutkach zarĂłwno dla środowiska, jak i dla rolnikĂłw, konwencjonalnych i ekologicznych, w krajach, gdzie uprawia się GMO. Zwłaszcza utrata niezaleĹźności i konieczność opłacania licencji i/lub odszkodowań na rzecz właścicieli patentu na dane GMO oraz groĹşba upadku gospodarstw wskutek utraty odbiorcĂłw wynika właśnie z nieuchronnego krzyĹźowania się GMO z odmianami nie-GMO oraz faktu, Ĺźe wszystkie rośliny, będące GMO, są objęte patentami. I w przypadku realizacji tych zagroĹźeń nie pomoĹźe juĹź rolnikom uprawiającym nie-GMO rośliny powoływanie się na dotychczas obowiązujące prawo. Nawet tak masowy pozew zbiorowy o skaĹźenia upraw i nielegalność patentowania nasion, jak pozwanie Monsanto w 2011 przez 92 organizacje reprezentujące ponad 270 000 osĂłb (w tym wiele tysięcy farmerĂłw, zarĂłwno ekologicznych, jak i konwencjonalnych z USA i Kanady, ale teĹź firmy nasiennicze, handlowe, przetwĂłrstwa rolnego i osoby fizyczne) został oddalony bez przeprowadzania procesu zarĂłwno w pierwszej instancji, jak i w instancji odwoławczej… (zob. OSGATA-v-Monsanto-Complaint).

PowyĹźsze i inne jeszcze fakty są realną przyczyną oporu rolnikĂłw Bangladeszu (i nie tylko tego kraju). WyraĹźa to dobitnie wypowiedĹş przedstawiciela Stop Golden Rice Network, sieci rolnikĂłw w Bangladeszu i innych krajach Azji: “Jest to (wprowadzanie ZR – przyp. JN) strategia biznesowa mająca pozbawić rolnikĂłw ich nasion i zastąpić nasionami skomercjalizowanymi, ktĂłre wciąż nie są przetestowane i mają potencjał stworzenia długo-terminowych problemĂłw w rolnictwie.” (Jitendra, 2019).

Na marginesie powstaje tu waĹźne pytanie:
Jakim to prawem przyznaje się patent do de facto zawłaszczenia materiału siewnego rośliny po zmienieniu jej genomu metodami inżynierii genetycznej, których przyroda nie stosuje,4 w tym po wstawieniu do jej genomu tylko jednego do kilku obcych genów lub usunięciu, przekształceniu lub przemieszczeniu w jej genomie jednego lub kilku genów?

I dlaczego zaczęto także stosować to prawo do każdej innej rośliny, z którą ta genetycznie zmodyfikowana przekrzyżowała się?

PrzecieĹź genom kaĹźdej rośliny uprawnej zawiera wiele tysięcy genĂłw – a np. jęczmienia około 60 000, czyli dwa razy więcej, niĹź genom człowieka…

A w kontekście patentu na GM roślinę – ktĂłrej niemodyfikowane nasiona patentujący otrzymał za darmo z państwowego lub naukowego banku nasion, albo po prostu tanio nabył lub ukradł z pola w jakimś kraju… – dlaczego za nic ma się prawa tych rolnikĂłw i hodowcĂłw, ktĂłrzy wcześniej, niekiedy przez tysiąclecia, oczywiście razem ze środowiskiem naturalnym, wykształcili jej genom metodami znanymi przyrodzie?

A więc dlaczego poprzez patentowanie GMO oraz dopuszczanie do upraw (szerzej: do uwalniania do środowiska) GMO dopuszcza się do przekazywania naszego bezpieczeństwa Ĺźywnościowego w ręce organizacji komercyjnych, bynajmniej niezainteresowanych naszym bezpieczeństwem…?

W kontekście zaś uwalniania GMO do środowiska, zwłaszcza w rolnictwie i skutków tego dla bezpieczeństwa żywnościowego i innych sfer życia i gospodarki, zachęcam do zapoznania się z wynikami badań naukowych i faktów z praktyki.

(dokładne dane i linki w źródłach do artykułu)

Jacek Nowak
My Wolni Ludzie