Dodano: 02.01.12 - 22:19 | Dział: EKOInformacje

Przyroda gotowa do zimy!

Początek grudnia to przedzimek - pora, w ktĂłrej deszcz ze śniegiem strąca z drzew i krzewĂłw resztki nielicznych juĹź liści. Pozostają one na dębach i grabach, zwłaszcza na dolnych gałęziach aĹź do wiosny. Gruby mokry juz teraz pokład liści leĹźy na ziemi i stanowi schronienie dla drobnych zwierząt, oraz izolację dla geofitĂłw – tych samych, ktĂłre na przedwiośniu wystrzelą nagle, jak „spod ziemi” kwiatami. Zaczynają zamarzać mniejsze zbiorniki wodne.

Ptaki i zwierzęta zaczynają wykorzystywać poczynione wcześniej zapasy zgromadzonego pożywienia.

SĂłjki sięgają juĹź do zakopanych w ziemi przez siebie lub inne sĂłjki Ĺźołędzi. Inne piękne krukowate, orzechĂłwki, takĹźe zaczynają korzystać juĹź z ukrytych w ziemi orzechĂłw i nasion limby (orzechĂłwki to ptaki ziem podgĂłrskich, terenĂłw południowych naszego kraju – stąd limba). (patrz Ptasi Kalendarz 2010 – paĹşdziernik).

Dzięcioły wykuły sobie dziuple noclegowe, w których się chronią przed zimnem. Zajęły już swoje terytoria zimowe, których pilnie strzegą w pojedynkę, a nie jak wiosną, parami. Terytoria te mają im zapewnić zimą dostępność pożywienia.

Bieliki i kruki zajęły już swoje tereny lęgowe, poprawiając lub nadbudowując swoje stare gniazda.

Obserwujemy stada Ĺźerujących ptakĂłw osiadłych: sikor i mysikrĂłlikĂłw (patrz Ptasi Kalendarz – listopad), szczygłów.

Odleciały juĹź nasze ptaki wędrowne; nie założą jednak one gniazd w ciepłych krajach, czekając na powrĂłt do ojczyzny. Pojawiły się juĹź skrzydlaci przybysze – jemiołuszki, gile, myszołowy włochate. W listopadzie odleciały juĹź ostatnie ptaki: bekas kszyka, kopciuszek, perkoz dwuczuby, rudzik, pliszka gĂłrska.

Budki lęgowe mogą służyć w zimowe noce, mroźne zawieje, ptakom, które nie odleciały, za noclegowe.

Ptaki i ssaki mają już zimową sierść lub pióra uzupełnione cieplutkim i miękkim jasnym puchem. Dlatego na zimę ssaki pojaśniały, a ptaki...pogrubiały:).

Owady spędzają zimę w mieszkaniach przytulnych – komary, muchy, gąsienice motyli w kryjĂłwkach w oprzędzie przeistoczą się w poczwarkę, aby obudzić się jako motyle na wiosnę.

Ostatnie motyle: piędzik przedzimek i piędzik siewierak – odbyły w listopadzie swĂłj lot godowy.

Ślimak winniczek już zagrzebał się w pulchnej ziemi, skurczył się w swej skorupie, a wylot muszli zasklepił mocną, twardą wapienną płytką, zostawiając otworek do oddychania. Będzie spał kilka miesięcy.

Płazy i gady przeczekują w uśpieniu w ziemi, pod kamieniami lub na dnie zbiornikĂłw wodnych; niektĂłre z nich zimują całymi gromadami (jak np. Ĺźmija zygzakowata) zagrzebane w duĹźych norach w ziemi, lub – jak salamandra plamista – w pojedynczych norkach.

Ssaki paradują juĹź w zimowej szacie. Suknie jeleniowatych są bardziej sute, podbite krĂłtkim, gęstym włosem, są zdecydowanie jaśniej ubarwione. U jeleni i saren obserwujemy białe pośladki, zwane talerzami. Jeleniowate oraz dziki połączone są teraz w większe grupy lub stada – w większej gromadzie raĹşniej i łatwiej przetrwać zimę. Tak więc teraz częściej spotkamy raczej rudle saren czy chmary jeleni, niĹź pojedynczego osobnika.

BĂłbr – największy gryzoń Europy – nie śpi zimą. Obecnie korzysta ze zgromadzonych w pobliĹźu Ĺźeremi stosĂłw gałęzi miękkich drzew liściastych.

Pojaśniały futerka wiewiórek, niezasypiających na zimę. Podczas niekorzystnej pogody rzadko opuszczają swe schronienia. Pokarm pobierają ze swych zapasów orzechów bukowych i leszczynowych oraz nasion zgromadzonych w dziuplach, a także grzybów wcześniej ususzonych w słońcu na gałązkach.

Śpią wszystkie pilchowate – popielica, orzesznica, Ĺźołędnica i koszatka. Trwa juĹź takĹźe zimowy sen chomika europejskiego – kopiącego skomplikowane systemy nor – jego zimowe schronienia mają od 2 do 7 m długości, jest takĹźe spiĹźarnia: gdy gospodarz zimą się obudzi, znajdzie zmagazynowane ok. 10 kg nasion zbóş (owies, Ĺźyto, jęczmień, kukurydza), owocĂłw i części roślin. Myszy zjawiły się juĹź w domach lub stodołach i szopach, spichrzach. Nie śpią one zimą i mają zgromadzone zapasy w wykopanych przez siebie korytarzach. Mysz leśna zanim zapadła w zimowa drzemkę, zgromadziła w swej norze Ĺźołędzie, nasiona buka, orzechy. Malutka smuĹźka zapadła w sen zimowy i spać będzie aĹź do kwietnia.

W stanie zimowej hibernacji są juĹź nietoperze wiszące w studniach, piwnicach, jaskiniach – mroczki, nocki, mopki, gacki. Pozostałe gatunki – karliki, borowce i borowiaczki odleciały juĹź na południe kontynentu zimując w cieplejszych regionach Europy.

W wykopanych norach śpią już długim i mocnym snem zimowych susły i świstaki; zgromadziły one także tłuszcz w grzbietowej części ciała.

Jeże przesypiają zimę ukryte w stercie liści lub kompostu.

Borsuk, upasiony i okrągły, w zimowej szacie, zapadł w sen zimowy. Jako jedyny wszystkożerny przedstawiciel rodziny łasicowatych, najadł się dżdżownic oraz owoców. Wyścielił sobie legowisko, wciągając do nory trawę i suche liście, cofając się tyłem. Nora borsucza jest przestronna i wysprzątana n zimę, borsuk lubi porządek.

Jenot, drapieżny przybysz z Mandżurii, z rodziny psowatych, zapadł w niegłęboki sen zimowy w norze lub wypróchniałym pniu drzewa. Gdy się ociepli, wyjdzie z zimowego ukrycia i będzie żerował.

Szop pracz – inny przybysz z Ameryki Północnej, według obserwacji, chyba raczej w Polsce nie zasypia na zimę, do ktĂłrej wyśmienicie jest przygotowany, ze swym obfitym futrem i puszystym pręgowanym ogonem.

Kuna leśna i domowa, będą aktywne przez całą zimę. Inne ssaki drapieĹźne niezasypiające na zimę, otulone są w jaśniejsze i gęściejsze futra – oprĂłcz kun tchĂłrze, lisy, wilki, rysie i Ĺźbiki. TakĹźe łasica i gronostaj zmieniły juĹź sierść i będą aktywne całą zimę.

Zając bielak – Ĺźyjący wyłącznie na północnym wchodzie naszego kraju zmienił juĹź swoje szare futerko na białe. Podczas śnieĹźnej zimy będzie niewidoczny dla drapieĹźnikĂłw, ale jeśli śnieg nie spadnie, stanie się dla nich łatwym łupem.

I wreszcie niedĹşwiedĹş brunatny – symbol zasypiającej przyrody – zimę większość niedĹşwiedzi przesypia w gawrze – głębokiej rozpadlinie skalnej, ktĂłrą wyściela mchem i gałązkami Sen jest lekki; jeśli zwierzę zostanie zaniepokojone, lub poczuje głód, opuszcza legowisko i przez całą zimę prowadzi juĹź mniej lub więcej aktywne Ĺźycie. W czasie snu zimowego samica urodzi od 1 do 4 młodych, ktĂłre przez 5 miesięcy karmić się będą tylko mlekiem matki.

Żubry nie śpią. Całe stada można teraz zaobserwować w puszczy. Żubr potrzebuje jednak opieki leśników. Dlatego wyrzucają oni karmę dla tych majestatycznych zwierząt co dnia.

W grudniu nie zamiera jednak całkowicie aktywność życiowa sporej ilości zwierząt.

Na przełomie grudnia i stycznia samiczka krzyĹźodzioba świerkowego zniesie jaja, i doskonale wykarmi pisklęta, Ĺźywiąc je nasionami świerka. Na początek grudnia przypada teĹź okres przylotu jemiołuszek. Nie odleciały niektĂłre wodniki, trudno je dostrzec, kryją się wśrĂłd zeschłej roślinności i pod płatami śniegu. Obserwujemy , jak po dnie niezamarzniętych strumykĂłw chodzi sobie pluszcz – ptak, ktĂłry nie boi się zimy; szuka kiełży jakby nigdy nic, a wyszedłszy na brzeg radośnie ćwierka. To nasz jedyny ptak śpiewający, polujący na dnie strumykĂłw. Skoro o zimowych bohaterach mowa, obserwujemy zimujące u nas turkusowo – pomarańczowe zimorodki, polujące nad brzegami niezamarzniętych wĂłd. Nie odleciały baĹźanty, kuropatwy i cietrzewie – nasze kuraki polne i leśne. Jeśli chodzi o cietrzewie, wbijają się one głęboko w śnieĹźne jamy, gdzie mają zacisznie i stosunkowo ciepło. Kuropatwom pomagają leśnicy przetrwać zimę – budują na polach w pobliĹźu lasĂłw specjalne szałasy z gałęzi, gdzie rĂłwnieĹź wyrzucają im pokarm. Warto wspomnieć, Ĺźe Minister Ochrony Środowiska wydał na szczęście całkowity zakaz polowań na kuropatwy i zające. Liczebność tych dwĂłch gatunkĂłw zmniejszyła się zastraszająco w ostatnich latach.

W grudniu trwa jeszcze tarło łososia, siei i sielawy, troci i pstrąga strumieniowego. W pobliĹźu zbiornikĂłw wodnych moĹźemy zaobserwować na śniegu wydłuĹźone ślady rzęsorka rzeczka oraz Ĺźerujących bobrĂłw. Bardzo interesującym zjawiskiem zimowym jest, zwłaszcza na terenach podgĂłrskich, pojawianie się tzw. Fauny naśnieĹźnej – czyli całych rojĂłw muchĂłwek i innych owadĂłw.

A co słychać w świecie roślin?

Do zimowego spoczynku przygotowały się również rośliny zielne. Obeschły już ich naziemne zielone części, a substancje pokarmowe zostały wycofane do narządów spichrzowych ukrytych pod ziemią. Właśnie teraz formują się też zawiązki kwiatów, które pod ciepłą kołderką z opadłych liści, a później pod śnieżną kołderką czekają na nadejście przedwiośnia, aby znienacka zakwitnąć.

Pięknie rozrosły się porosty, tworząc w borach chrobotkowych wielkie szare kobierce chrobotka reniferowego i leśnego, współistniejąc z płucnicą islandzką.

Dobrze też mają się wiecznie zielone mchy: rokiet pospolity, gaik błyszczący, widłoząb falisty, miotlasty, płonnik jałowcowy i merzyk kędzierzawy.

Dojrzały wreszcie dobrze znane szyszkojagody jałowca pospolitego, a od listopada moĹźemy zbierać na torfowiskach Ĺźurawinę – będzie dostępna aĹź do lutego.

Rośliny wodne wytworzyły opadające na dno pączki zimujące. U rdestnic, wywłócznikĂłw, rogatkĂłw, pływaczy – pączki zimujące są na końcach pędĂłw. Obciążone dużą ilością skrobi jako substancji zapasowej, opadają na dno, gdzie zimują w niezamarzniętym środowisku. Ĺťabiściek wytwarza paczki zimujące na bezlistnych pędach. Moczarka kanadyjska, rzęsa i osoka kolczasta opadają pod wodę w całości.

Huby – grzyby na wysokościach, są teraz, zimową porą, szczegĂłlnie dekoracyjne i dobrze widoczne w czapeczkach usypanych ze śniegu.

Wiadomości zgromadziła Fenologiczna Joanna
Źródła: Rośliny wodne 1989, Atlas ssaków Polski1973, Rośliny borów 1978, Kalendarz przyrody 1972, Ptaki śpiewające Leksykon przyrody, Przyroda Polska 10.2010, Śladami zwierząt 2005.

Całość wraz ze zdjęciami: http://niezapominajki.pl