Piątek 19 Kwietnia 2024r. - 110 dz. roku,  Imieniny: Alfa, Leonii, Tytusa

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 23.04.22 - 20:10     Czytano: [370]

Dział: FAKTY CIEKAWE LECZ MAŁO ZNANE - Marian Kałuski

Polacy w Holandii

Holandia, oficjalnie Królestwo Niderlandów, jest państwem położonym w zachodniej Europie i południowej części Ameryki Północnej: Antyle Holenderskie (wyspy na Karaibach). Część europejska leży nad Morzem Północnym i graniczy z Belgią i Niemcami. Holandia ma obszar wynoszący zaledwie 41 526 km2 (18% powierzchni kraju zajmują akweny wodne) i zamieszkują ją 17,7 mln ludzi. Konstytucyjną stolicą jest Amsterdam, administracyjną Haga. Jest to wysoko rozwinięty kraj przemysłowo-rolniczy. Dużym biznesem jest pranie brudnych pieniędzy: co roku w Holandii wpuszcza się w obieg nielegalnie średnio 16 miliardów euro. 90% tej sumy pochodzi z oszustw finansowych oraz handlu narkotykami (www.niedziela.nl). Liczba Polaków mieszkających obecnie w Holandii wynosi około 250 000 - ponad 160 000 jest oficjalnie zarejestrowanych, a około 90 000 przebywa tu czasowo. 130 000 Polaków to imigranci po 2004 roku (w 2004 r. mieszkało w Holandii tylko 7431 Polaków), a 30 000 to obywatele pochodzenia polskiego już urodzeni w Holandii. Największymi skupiskami Polonii są miasta: Haga - 13 078, Rotterdam - 9107, Amsterdam - 5146 oraz gmina Westland - 3551 w południowej Holandii. Pierwsi Polacy trafili do Holandii w XVII wieku. Podczas II wojny światowej polska Dywizja Pancerna (dca gen. Stanisław Maczek) brała udział w wyzwalaniu Belgii spod okupacji niemieckiej, wyzwalając m.in. Bredę. W miejscowościach, w których mieszkają Polacy funkcjonują polskie sklepy, kawiarnie i restauracje, a polskie katolickie parafie personalne są w Rijsbergen, Meterik, Lunteren, Aalsmeer, Hoogeveen, Den Haag, Rotterdamie, Amsterdamie, Bredzie, Groningen i Utrechcie. Wychodzą trzy gazety polskie: "Niedziela", "PoPolsku" (od 2008) i "Niderlandia".

AMSTERDAM, stolica konstytucyjna Holandii. Tutejsze drukarnie wydawały książki autorów polskich (m.in. Epistola de podagra curata per Doctorem Andream Cnoeffelium Krzysztofa Arciszewskiego w 1643). Wydany tu był także w 1659 opis Polski - Regni Poloniae... descriptio z mapą Polski i planami miast, którego autorem był Holender Andreas Cellarius, uważany za jeden z lepszych europejskich opisów naszego kraju w XVII w. Za zdradę podczas potopu szwedzkiego, bracia polscy (arianie), którzy nie chcieli przejść na katolicyzm zostali wypędzeni z Polski w 1658. Wielu z nich osiedliło się w protestanckim Amsterdamie, dokąd przenieśli z Rakowa swój ośrodek wydawniczy. Byli tu czynni do końca XVIII w. W XVII w. osiedliło się tu również trochę rzemieślników polskich, głównie z Gdańska. Mająca swoją centralę w Amsterdanie firma Royal Philips Electronics, znana powszechnie jako Philips, jest jednym z największych producentów elektroniki użytkowej na świecie, 1922-44 działała także w Warszawie, produkując żarówki i radioodbiorniki. Obecnie firma na terenie Polski ma swoje fabryki w Pile, Pabianicach, Kętrzynie, Bielsku-Białej i Białymstoku. Na IX Igrzyskach Olimpijskich w Amsterdamie w 1928 drużyna polska zdobyła 2 złote medale, 1 srebrny i 4 brązowe medale. Mieszka tu duża grupa Polaków. Polska kaplica katolicka.

ARNHEM, miasto, ośrodek administracyjny prowincji Geldria. 17-26 IX 1944 miała tu miejsce aliancka operacja powietrznodesantowa "Market Garden" z udziałem 1 Polskiej Samodzielnej Brygady Spadochronowej pod dowództwem gen. Stanisława Sosabowskiego, której celem było otwarcie drogi wojskom alianckim do Niemiec. Operacja była źle przygotowana przez dowództwo angielskie i brygada poniosła duże straty - ok. 740 żołnierzy (34 % stanu osobowego; brytyjska dywizja w zasadzie przestała istnieć).

AXEL, miasto we Flandrii Zachodniej, w prowincji Zeeland. W czasie II wojny światowej, podczas ofensywy aliantów w rejonie Axel, zwycięsko walczyła w dniach 16-21 IX 1944 z Niemcami polska 3 Brygada Strzelców z 1 Dywizji Pancernej pod dowództwem gen. Stanisława Maczka, 19 IX zdobywając miasto. Jest tu polski cmentarz wojenny, na którym są groby 25 żołnierzy 10 pułku dragonów poległych przy oswobadzaniu miasta.

BREDA, duże miasto (170 tys. mieszk.) w Holandii, ok. 40 km na pd.-wsch. od Rotterdamu. W końcu 1623 roku jako ochotnik, walczył w odsieczy Bredy, pod dowództwem księcia Maurycego Orańskiego Krzysztof Arciszewski (1592-1656), późniejszy generał artylerii wojsk holenderskich i admirał holenderski w Brazylii, a po powrocie do Polski generał artylerii wojsk Rzeczypospolitej, poeta i pisarz. Podczas II wojny światowej 28-30 października 1944 roku toczyły się tu ciężkie walki polskiej 1 Dywizji Pancernej, dowodzonej przez generała Stanisława Maczka z oddziałami niemieckimi z 256, 711 i 719 dywizji piechoty, które zakończyły się wyzwoleniem miasta i portu śródlądowego przez Polaków. W walkach w rejonie Bredy i o miasto dywizja wzięła do niewoli 600 jeńców niemieckich. Polscy żołnierze zostali entuzjastycznie powitani przez mieszkańców Bredy. W każdym oknie i na każdej witrynie sklepowej widniały polskie napisy "Dziękujemy Wam, Polacy". Zarząd miasta okazując wdzięczność Polakom uhonorował ich Srebrnym Medalem Miasta Bredy oraz Honorowym Obywatelstwem Miasta Bredy. Po wojnie, na wniosek ponad 40 000 mieszkańców Bredy, gen. Stanisławowi Maczkowi przyznano honorowe obywatelstwo Holandii. Na Polskim Cmentarzu Wojskowym w Bredzie spoczywają ciała 162 Polaków. W znacznej większości należą do żołnierzy 1 Dywizji Pancernej - resztę stanowią lotnicy Polskich Sił Powietrznych (25 poległych), żołnierze 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, polscy jeńcy oraz cywile. Na cmentarzu znajduje się także grób dowódcy 1 Dywizji Pancernej, gen. Stanisława Maczka (zmarłego już po wojnie, 11 grudnia 1994 r.). Cmentarz został otwarty w 1963 roku staraniem holenderskich społeczników. Przyświecała im idea, by miasto, które wyzwalali Polacy, mogło pochwalić się własną nekropolią polskich bohaterów. Zgromadzono tu szczątki pochowane dotychczas na różnych innych holenderskich cmentarzach. Byłoby ich prawie dwukrotnie więcej, gdyby nie to, że kilka miasteczek w Holandii nie zgodziło się, by z ich cmentarzy ekshumować Polaków do Bredy. Grupa żołnierzy polskich po wojnie ożeniła się z miejscowymi Holenderkami i tu zamieszkała; działa Komitet Holendersko-Polski (Comite Nederland-Polen) i Polskie Towarzystwo Katolickie (od 1946); odprawiane są polskie nabożeństwa (długoletni kapelan ks. T. Mossor). W mieście jest ulica gen. Stanisława Maczka, dowódcy 1 Dywizji Pancernej.

DRIEL, miejscowość w Holandii, w prowincji Geldria, na pd. brzegu Renu, naprzeciwko Arnhem. 21 IX 1944 miejsce lądowania żołnierzy polskiej 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej (1680 ludzi) podczas operacji "Market Garden", której zadaniem było dotarcie na północy brzeg Renu i pomoc okrążonym tam Brytyjczykom z 1 Dywizji Powietrznodesantowej. Operacja źle przygotowana przez Anglików nie spełniła swego zadania, a winę za jej fiasko dowództwo brytyjskie perfidnie zwaliło na polską brygadę i gen. Stanisława Sosabowskiego. Jest tu polski cmentarz wojenny z czasów II wojny światowej, żołnierzy 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej. W 2004 z okazji 60. rocznicy bitwy pod Arnhem, sprawiedliwy Anglik i uczestnik walk pod Arnhem, który rozumiał krzywdę wyrządzoną Polakom Sir Brian Urquhart powził decyzję ufundowania pomnika, który ma być wyrazem uznania ze strony Brytyjskich Sił Powietrznodesantowych dla Polskich Spadochroniarzy, dla generała Sosabowskiego i jego wspaniałych polskich spadochroniarzy, bez których odwagi i ducha walki oddziały 1st Airborne Division nie miałyby szans wycofać się spod Arnhem. Pomnik gen. Stanisława Sosabowskiego został odsłonięty w 62. rocznicę bitwy o Arnhem na placu Polskim w Driel. Do jego powstania, oprócz Sir Brian Urquharta, przyczynił się także inny angielski uczestnik bitwy pod Arnhem, major Tony Hibbert oraz holenderski świadek walk pod Driel-Arnhem, mieszkanka Driel Cory Baltussen, jak również Polonia holenderska.

FRANEKER, miasto w pn. Holandii (Friesland). Dawniej był tu znany uniwersytet kalwiński, na którym był profesorem w latach 1614-44 wybitny teolog i filozof kalwiński pochodzący z Polski Jan Makowski.

HAGA, miasto w Holandii, nad Morzem Północny. Miasto jest siedzibą dworu królewskiego i rządu niderlandzkiego. W 1623 roku przybył do Holandii i osiadł w Hadze przybyły z Polski Krzysztof Arciszewski (1592-1656), późniejszy generał artylerii wojsk holenderskich i wojsk Rzeczypospolitej, poeta i pisarz. Dzięki poparciu i pomocy finansowej hetmana Krzysztofa Radziwiłła podjął studia w dziedzinie inżynierii wojskowej i artylerii. Haga jest również siedzibą Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (MTS), którego jednym z twórców był polski prawnik Bohdan Winiarski; polskimi sędziami w Trybunale dotychczas byli Bohdan Winiarski 1946-67, prezes 1961-64) i Manfred Lachs 1967-93, prezes 1973-1976), a Krzysztof Skubiszewski po 1993 zasiadał jako sędzia ad hoc; w Akademii Prawa Międzynarodowego w Hadze kilku Polaków było wykładowcami, m.in. Bohdan Winiarski, Julian Makowski (1875-1959) i Manfred Lachs, który był jej wiceprezydentem. Krzysztof Skubiszewski od 1994 roku mieszkał w Hadze i był prezesem Amerykańsko-Irańskiego Trybunału Arbitrażowego w tym mieście. Przed 1939 roku w nadmorskiej dzielnicy Scheweningen (duży port rybacki) był ośrodek dla polskich rybaków dalekomorskich - dom marynarza polskiego. Warszawa jest miastem partnerskim Hagi. Od 2007 roku kapelmistrzem w Residentie Orkest w Hadze jest Polak Szymon Marciniak. Polka Anna Jasiak od 2010 roku pracuje jako prawnik w holenderskiej Radzie Stanu (Raad van State) w Hadze. - Na odbytych tu w 1989 roku halowych mistrzostwach Europy sportowcy polscy zdobyli 1 brązowy medal.

LEJDA - Leiden, miasto w Holandii, w prowincji Holandia Południowa, nad Morzem Północnym. Jest tu najstarszy holenderski uniwersytet. Studiował na nim nawigację Krzysztof Arciszewski (1592-1656), generał artylerii wojsk holenderskich i wojsk Rzeczypospolitej, poeta i pisarz. W mieście urodził się Rembrandt Harmenszoon van Rijn (1606-1669), malarz, uważany powszechnie za jednego z największych artystów europejskich i światowych. Jest autorem Portretu szlachcica polskiego (1637, National Galery of Art w Waszyngtonie), który przedstawia postać wnuka Mikołaja Reya - Andrzeja Reya (ok. 1584-1641), dyplomatę, który w tym czasie (1637) przebywał z misją dyplomatyczną na dworze holenderskim. W zbiorach polskich znajdują się trzy obrazy Rembrandta: w Muzeum Czartoryskich w Krakowie Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem, a na Zamku Królewskim w Warszawie Uczony przy pulpicie i Dziewczyna w ramie obrazu. Toruń jest miastem partnerskim Lejdy.

MOERDIJK, miasto w Holandii, w prowincji Brabancja Północna. Podczas II wojny światowej, po zdobyciu Bredy, polska 1 Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka 8 listopada 1944 roku zaatakowała ważny port Moerdijk w celu opanowania dwóch strategicznych mostów (kolejowy i drogowy) przy ujściu Renu i Mozy, przez które wycofywały się wojska niemieckie z Holandii. Po ciężkich walkach Moerdijk został wyzwolony przez Polaków spod okupacji niemieckiej 9 XI, Niemcy zdołali jednak wysadzić oba mosty w powietrze.

MOZA - fr. Meuse, hol. Maas, rzeka płynąca przez terytorium Francji, Belgii i Holandii. Stanowi granicę belgijsko-holenderską w Limburgii. W Holandii płynie na północ, a następnie na zachód, tworzy wspólną deltę z odnogą Renu - Waal i uchodzi do Morza Północnego w pobliżu Rotterdamu. Po zdobyciu miasta Moerdijk w Brabancji Północnej 9 XI 1944, polska 1 Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka została następnego dnia skierowana do kontrolowania 25 km dolnego odcinka Mozy na terenie Kapelsche Veer. Walki tu z Niemcami do 6 IV 1945 kosztowały dywizję 180 zabitych, 441 rannych i 30 zaginionych.

ROTTERDAM, miasto w Holandii, w prowincji Holandia Południowa. Z Rotterdamu pochodził Erazm z Rotterdamu (1467-1536), holenderski filolog, filozof i reformator religijny, jeden z najsławniejszych humanistów odrodzenia. Popularny w świecie naukowym. Z Polską Erazm utrzymywał ożywione stosunki, a jego prace i wymiana poglądów z humanistami polskimi odegrały doniosłą rolę także w dziejach kultury polskiej. W swoim dziele Cyceronianin czyli najlepszy sposób mówienia (1528) wymienia pośród polskich humanistów m.in. Andrzeja Krzyckiego. Był tu organizowany co dwa lata tydzień filmu polskiego. Gdańsk jest miastem partnerskim Rotterdamu. - Na odbytych tu w 1973 halowych mistrzostwach Europy sportowcy polscy zdobyli 2 złote, 3 srebrne i 7 brązowych medali.

UTRECHT, miasto w Holandii, główne miasto Niderlandów, ośrodek administracyjny prowincji Utrecht. W 1791 opublikowana została tutaj Historia na dwie księgi podzielona Ignacego Krasickiego, która była pierwszym utworem polskim przetłumaczonym na język holenderski (do tej pory zostało przetłumaczonych ok. 500 książek polskich). W tutejszej katedrze św. Gertrudy, która jest symbolem światowego starokatolicyzmu, 13 maja 1985 roku odbyło się ekumeniczne spotkanie "polskiego" papieża Jana Pawła II i arcybiskupa Jana Antoniusa Glazemakera.

© Marian Kałuski

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt