Czwartek 18 Kwietnia 2024r. - 109 dz. roku,  Imieniny: Apoloniusza, Bogusławy

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 19.01.19 - 13:04     Czytano: [2917]

Dział: Kresy w życiu Polski i narodu polskiego

Litewscy mordercy ĹťydĂłw i PolakĂłw

Mordercy Żydów i Polaków: Litewskie oddziały wojskowe i policyjne w służbie hitlerowskich Niemiec i ich zbrodni wojennych i ludobójstwa

Udział UkraińcĂłw (300 000 w słuĹźbie Niemiec hitlerowskich!), LitwinĂłw i BiałorusinĂłw - w zbrodniach nazistowskich to temat wciąż słabo opisany przez polskich historykĂłw. Przed 1989 rokiem, a więc w okresie komunistycznej Polski nie wypadało pisać na ten temat, gdyĹź Ukraina, Litwa i Białoruś były częściami Związku Sowieckiego – prawdziwego władcy PRL, w ktĂłrym rzekomo wszystkie narody były przyjacielsko nastawione do Polski i PolakĂłw. Po 1989 roku na przemilczanie udziału UkraińcĂłw, LitwinĂłw i BiałorusinĂłw oraz ich zbrodni popełnionych na Polakach podczas II wojny światowej wpływa przede wszystkim polityka władz polskich, ktĂłre widząc w Rosji największego wroga Polski, uwaĹźają Ukrainę i Litwę partnerĂłw strategicznych Polski i ich ponurą przeszłość naleĹźy przemilczać albo minimalizować. Niestety, prawie wszyscy historycy polscy stali się w tej sprawie gorliwymi wykonawcami polityki wschodniej Polski. Będący na usługach rządzących za miskę soczewicy albo wyprani z patriotyzmu, wolą pisać o zbrodniach i rzekomych zbrodniach Polski i PolakĂłw dokonanych wobec innych, niĹź o zbrodniach, ktĂłre inni dokonywali na Polakach.
„Fatalny wpływ” to oczywiście naukowy eufemizm.

Oto odziały litewskie w służbie Niemiec hitlerowskich oraz które mordowały Żydów i Polaków podczas II wojny światowej:

Rollkommando Hamann (lit. Skrajojantis Būrys) - ochotniczy kolaboracyjny zmotoryzowany oddział zbrojny złoĹźony z LitwinĂłw i NiemcĂłw podczas II wojny światowej, utworzony w Kownie w lipcu 1941 roku. Składał się z 8-10 NiemcĂłw z Einsatzkommando A pod dowĂłdztwem SS-ObersturmfĂźhrera Joachima Hamanna i 58 LitwinĂłw na czele z por. Broniusem Norkusem. Do jego działań naleĹźało mordowanie ĹťydĂłw. Według tzw. Raportu Jägera (SS-StandartenfĂźhrera Karla Jägera), opisującego działania eksterminacyjne Einsatzkommando, Rollkommando Hamann dokonało masowych morderstw w ogółem 54 miejscach na Litwie, zabijając około 26 tys. ĹťydĂłw (według części ĹşrĂłdeł było to nawet około 70 tys. osĂłb). Oddział działał do początku paĹşdziernika 1941, kiedy został rozformowany.

Tautinio Darbo Apsaugos Batalionas –formacja zbrojna złoĹźona z batalionĂłw, pełniąca rolę policji pomocniczej złoĹźona z LitwinĂłw działających na okupowanej Litwie podczas II wojny światowej.
Utworzony w Kownie przez Tymczasowy Rząd Litewski na czele z Juozasem Ambrazevičiusem. W jego skład weszli litewscy bojownicy powstania antysowieckiego. Działał pod zwierzchnictwem niemieckich Einsatzgruppen. Do jego zadań należało oczyszczanie terenu z komunistów i ich sympatyków oraz innych osób uznanych za wrogie. Ponadto wspomagały one Niemców w transportowaniu, pilnowaniu i mordowaniu litewskich Żydów. Po kilku miesiącach bataliony zostały rozwiązane.

Ypatingasis būrys (lit. „oddział specjalny”), Specjalny Oddział SD i Niemieckiej Policji Bezpieczeństwa (lit. Vokiečių Saugumo policijos ir SD ypatingasis būrys), potocznie strzelcy ponarscy – litewska kolaboracyjna formacja policyjna, podporządkowana niemieckiemu SD i Sipo, istniejąca w latach 1941-1944. Jej formalny status określał ją jako Sonderkommando SD w składzie litewskiej tajnej policji Sauguma (Saugumo policija). Rekrutowała się w większości spośrĂłd członkĂłw przedwojennej paramilitarnej organizacji Związek StrzelcĂłw Litewskich (Lietuvos Ĺ aulių Sąjunga), zwanych teĹź szaulisami. Głównymi organizatorami byli b. oficerowie armii litewskiej – por. Balys LukoĹĄius i ppor. Balys NorvaiĹĄa. Przez jej szeregi przewinęło się kilkaset osĂłb. Była ona całkowicie podporządkowana SD i Sipo, nie mając Ĺźadnej samodzielności. DowĂłdcą jednostki przez większą część czasu był SS-ObersturmbannfĂźhrer Martin Gottfried Weiss. Ze strony litewskiej na jej czele stał Juozas Ĺ idlauskas, od listopada – por. Balys NorvaiĹĄa, a od końca 1943 roku sierĹźant Jonas Tumas. Kwatera główna mieściła się w siedzibie Gestapo w Wilnie, a więzienia przy ul. Giedymina w Wilnie i na terenie b. sowieckiej bazy paliwowej w Ponarach. Członkowie Ypatingasis būrys od 1942 nosili zielone mundury SD ze swastyką i piszczelami na czapkach. Od początku istnienia oddziału Litwini brali udział w organizowanych przez NiemcĂłw pogromach swoich rodakĂłw, ĹťydĂłw i PolakĂłw w Ponarach, Niemenczynie, Nowej Wilejce, Oranach, Jaszunach, Ejszyszkach, Trokach, SemeliĹĄkės i Święcianach. Do największych zbrodni dochodziło w Ponarach, gdzie członkowie Ypatingasis būrys wespół z Niemcami i Litwinami z innych kolaboracyjnych formacji w latach 1941–1943 wymordowali najprawdopodobniej ponad 100 tys. ludzi (zbrodnia w Ponarach). Ĺťołnierze formacji pełnili takĹźe funkcje straĹźnicze w wielu litewskich gettach. Po wymordowaniu ĹťydĂłw z getta wileńskiego została w lipcu 1943 roku przeniesiona do Kowna, a następnie do Stutthofu koło Gdańska, gdzie słuĹźyli w tamtejszym obozie koncentracyjnym. W kwietniu 1944 eskortowali Ĺźydowskich więźniĂłw obozu do Bydgoszczy, ale wobec bliskości frontu uciekli do Niemiec. Po zakończeniu wojny 10 byłych członkĂłw Ypatingasis būrys zostało osądzonych i skazanych na śmierć przez sowieckie władze, 20 innych, ktĂłrzy mordowali PolakĂłw skazały polskie władze, czterech z nich jeszcze w latach 70.

Sauguma, Saugumas (lit. Saugumo policija) – litewska policja bezpieczeństwa w słuĹźbie Niemiec podczas II wojny światowej. Po agresji Niemiec na ZSRR 22 czerwca 1941, na obszarze Litwy powstał tajny Tymczasowy Rząd Litewski, ktĂłry powołał swoje agendy rządowe. Był wśrĂłd nich Departament Bezpieczeństwa Państwowego kierowany przez Vytautasa Reivytisa. Wojska niemieckie rozwiązały ten „rząd” 5 sierpnia 1941 roku, a Departament Bezpieczeństwa Państwowego przekształcili w litewską policję bezpieczeństwa (Saugumę), bezpośrednio podporządkowaną Kripo.

Sauguma ściśle współpracowała z Sipo i SD, pełniąc róşne zadania. Przede wszystkim dostarczała niemieckim strukturom bezpieczeństwa informacje wywiadowcze dotyczące polskiego i komunistycznego ruchu oporu oraz organizacji innych mniejszości narodowych zamieszkujących na obszarze okupowanej Litwy. Jej funkcjonariusze wchodzili takĹźe w skład antypartyzanckich jednostek, działających w północnej części Generalnego Gubernatorstwa (Polska) i na Litwie. Specjalne sekcje (Komunistų-Ĺ˝ydų Skyrius) zwalczały komunistĂłw i polskie podziemie oraz prowadziły prześladowania ludności Ĺźydowskiej, przygotowując listy proskrypcyjne osĂłb przeznaczonych do eksterminacji. Poszukiwały teĹź ĹťydĂłw zbiegłych z getta, a następnie przekazywały ich Niemcom lub litewskim formacjom kolaboracyjnym, jak np. Ypatingasis būrys (tzw. „strzelcy ponarscy”), niekiedy brali udział w rozstrzeliwaniu ĹťydĂłw. SzczegĂłlną aktywność przejawiała taka sekcja w okręgu wileńskim, na czele ktĂłrej stał Juozas Bagdonis. Po wymordowaniu ĹťydĂłw na Litwie, na plan pierwszy wysunęła się walka z polskim podziemiem, a pod koniec okupacji takĹźe z coraz silniejszą sowiecką partyzantką.

Na czele Saugumy stanął agent Abwehry Stasys Čenkus, sprawując tę funkcję do końca okupacji. Jego zastępcą był Litwin Kazys Matulis, a osobistym sekretarzem także Litwin Vytenis Stasiškis. Szefem policji kryminalnej został Litwin Petras Pamataitis. Liczebność Saugumy wynosiła ok. 400 ludzi, w tym ok. 250 w Kownie i ok. 130 w Wilnie. Sauguma dzieliła się na 6 terytorialnych okręgów (apygarda): 5 na Litwie i szósty w Wilnie, na którego czele stał zbrodniarz Aleksandras Lileikis. W każdym z nich było po 7 komisariatów, wśród nich polski, który zajmował się śledzeniem aktywności konspiracyjnych organizacji polskich, w tym przede wszystkim Armii Krajowej, aresztowaniem i przesłuchiwaniem schwytanych Polaków, rekrutowaniem agentów. Przed zbliżaniem się Armii Czerwonej na Litwę zbrodniarze z Saugumy uciekli do Niemiec, skąd wyjeżdżali po wojnie do USA czy Australii. Np. w 1955 roku były szef okręgu wileńskiego A. Lileikis wyemigrował do USA, gdzie otrzymał amerykańskie obywatelstwo. W 1996 zostało ono zabrane, a A. Lileikisowi wytoczono proces, który był kilkakrotnie przerywany z powodu jego złego stanu zdrowia. Ostatecznie zmarł on w 2000 roku w wieku 93 lat, nie doczekawszy osądzenia. Jego zastępca, K. Gimžauskas, powrócił po 1991 roku na niepodległą Litwę przed wytoczeniem mu procesu USA, ale pomimo tego został w 2001 roku oskarżony o współudział w zagładzie Żydów. Dzisiaj na Litwie potępia się współudział Saugumy w wymordowaniu Żydów litewskich i wileńskich, co jest ukłonem w stronę wpływowego lobby żydowskiego w Ameryce. W odniesieniu do antypolskiej działalności Saugumy w Wilnie i na Wileńszczyźnie to uważa się ją za usprawiedliwioną, gdyż Armia Krajowa walczyła o ponowne przyłączenie etnicznie POLSKIEGO Wilna do Polski. W samej Polsce rola Saugumy jest postrzegana wybitnie negatywnie jako formacji kolaboracyjnej, ściśle współpracującej z hitlerowcami oraz prześladującej i mordującej Polaków, zwłaszcza zamieszkujących Wilno i Wileńszczyznę.

2. Litewski Batalion Schutzmannschaft (niem. 2. Lithuanische Schutzmannschaftsbataillon) (lit.2. Lietuvos „Schutzmannschaft” batalionas) – kolaboracyjny pomocniczy oddział policyjny złoĹźony z LitwinĂłw podczas II wojny światowej. Utworzony 28 czerwca 1941 roku w Wilnie. Na jego czele stanął niemiecki oficer kpt. Ohrt. Litewskim odpowiednikiem był mjr Antanas Impulevičius. 6 paĹşdziernika 1941 r. batalion w składzie 23 oficerĂłw i 464 szeregowcĂłw został skierowany na Białoruś w rejon Mińsk-BorysĂłw-Słuck do walki z partyzantami. Faktycznie zajmował się on mordowaniem ĹťydĂłw i osĂłb uznanych za komunistĂłw. W marcu 1942 roku batalion przeniesiono na ziemie polskie, gdzie słuĹźył jako ochrona obozu koncentracyjnego na Majdanku. W kwietniu tego roku batalion rozformowano, zaś litewskich policjantĂłw rozdzielono pomiędzy jednostki SS, ochraniające obozy jenieckie w rejonie Lublina. Część LitwinĂłw skierowano na kursy przygotowawcze ochrony obozĂłw koncentracyjnych, prowadzone w Trawnikach.

Litewskie bataliony Schutzmannschaft (niem. Litauische Schutzmannschaftsbataillonen, lit. Policiniai Batalionai) - pomocnicze oddziały policyjne złożone z Litwinów podczas II wojny światowej.
Składały się z 24 batalionów samoobrony (Selbschutz-Bataillonen - 23 strzeleckie i 1 konny). Przy każdym batalionie była niemiecka grupa łącznikowa w składzie oficera i 5-6 starszych podoficerów. W listopadzie 1941 roku bataliony samoobrony przekształcono w bataliony policji pomocniczej (Schutzmannschaftsbataillonen), zwane też batalionami Schuma. W 1944 roku liczyły one ogółem ok. 8,4 tysiąca ludzi, zaś każdy miał ok. 500-600 policjantów.

Korpus Obrony Ojczyzny (lit. Tėvynės Apsaugos Rinktinė, TAR), zwany teĹź Ĺťmudzką Armią Obrony – ochotnicza kolaboracyjna formacja zbrojna złoĹźona z LitwinĂłw w słuĹźbie armii niemieckiej pod koniec II wojny światowej, powstała latem 1944 roku z inicjatywy 2 litewskich oficerĂłw kpt. I. Jatulisa i kpt. Jonasa Čėsny została sformowana ochotnicza formacja zbrojna pod nazwą Tėvynės Apsaugos Rinktinė. W jej skład weszli Litwini z tych kolaboracyjnych jednostek policyjnych i wojskowych, ktĂłre nie zostały jeszcze odesłane do Niemiec lub rozformowane. Korpus składał się z dwĂłch pułkĂłw, ktĂłrymi dowodzili litewscy oficerowie. Na czele korpusu stał jednak Niemiec płk (następnie gen. mjr) Hellmuth Mäder. Ciekawostką jest fakt, Ĺźe słuĹźył w nim w 2 pułku przyszły prezydent Litwy w latach 1998-2003 i 2004-2009 Valdas Adamkus. Po rozbiciu ich przez Armię Czerwoną pod MoĹźejkami, ich resztki wycofały się wraz z oddziałami niemieckimi do Prus Wschodnich, gdzie sformowano na ich bazie litewski batalion saperski w składzie ośmiu kompanii, ktĂłre brały udział w walkach na Kurlanii (Łotwa).

Lietuvos vietinė rinktinė (Litewski Korpus Lokalny) – kolaborancka litewska formacja zbrojna działająca podczas II wojny światowej na terytorium okupowanej Litwy. W 1943 roku Niemcy chcieli utworzyć z ochotnikĂłw litewski dywizję Waffen-SS. Przedstawiciele LitwinĂłw na to nie poszli, ale wyrazili zgodę na utworzenie narodowych sił zbrojnych, dowodzonych przez swoich oficerĂłw i walczących u boku NiemcĂłw, ale pod litewskimi sztandarami. Ostatecznie uzgodniono, Ĺźe zostaną one nazwane Litewskim Korpusem Lokalnym – Lietuvos vietinė rinktinė (LVR). Formacja ta powstała formalnie 13 lutego 1944 roku na mocy porozumienia między gen. Povilasem Plechavičiusem, przedwojennym szefem sztabu armii litewskiej, a dowĂłdcą SS i policji na Litwę gen. mjr. Harmem oraz SS-ObergruppenfĂźhrerem Friedrichem Jeckelnem, ktĂłry patronował wcześniejszym prĂłbom sformowania litewskiego legionu Waffen-SS. Poparła to litewska administracja samorządowa, a takĹźe podziemie niepodległościowe. Według zamysłu NiemcĂłw Liktewski Korpus Lokalny miał być uĹźywany z „do walki z bandytyzmem”, czyli do walki z sowiecką partyzantką i polskimi oddziałami Armii Krajowej na WileńszczyĹşnie i dlatego Niemcy jednostki te nazywali Litauische Sonderverbände (Litewskie Oddziały Specjalne do Zwalczania Partyzantki). W dniu 16 lutego 1944 roku gen. P. Plechavičius zaapelował przez radio do LitwinĂłw o wstępowanie w szeregi LVR. W rezultacie zgłosiło się kilkanaście tysięcy młodych LitwinĂłw. Utworzono 13 batalionĂłw po 750 Ĺźołnierzy i batalion składający się z 1,5 tys. Ĺźołnierzy (częściowo o numeracji od 301 do 308) liczących ogółem ponad 11 tys. ludzi. DowĂłdcą był gen. P. Plechavičius, a szefem sztabu płk Oskaras Urbonas.

Jak czytamy w Wikipedii, w dniu 1 kwietnia 1944 roku oddziały Korpusu weszły do Wilna. Wobec traktowania przez PolakĂłw tych terenĂłw za integralną część państwa polskiego, wkrĂłtce doszło do walk z polskimi formacjami AK. Gen. P. Plechavičius wysłał na Wileńszczyznę siedem batalionĂłw (301 – 306 i 308). Eskalacja nastąpiła na pocz. maja 1944 roku. W dniu 4 maja duĹźy oddział LVR wszedł do wsi Pawłowo, gdzie zamordował kilku polskich cywilĂłw. Został tam następnie zaatakowany przez AK-owcĂłw pod komendą „Mocarnego”. Litwini wycofali się, Polacy zaś rozstrzelali na miejscu jeńcĂłw, w tym dowodzącego oddziałem kapitana. Następnego dnia w rejonie GrauĹźyszek doszło do bitwy między 8 i 12 brygadami AK a LVR. W jej efekcie 308 batalion litewski został rozproszony. Zginęło 37 LitwinĂłw, a dalszych 10 podczas odwrotu, kilkudziesięciu odniosło rany. W dniu 7 maja na tyły grupy polskich partyzantĂłw na szosie Staromalackiej, 28 km od Wilna, uderzył silny oddział Korpusu i Polacy ponieśli klęskę. Największa bitwa rozegrała się jednak w nocy z 13 na 14 maja w Murowanej Oszmiance i okolicach. Wzięły w niej udział 3, 8, 9, 12 i 13 brygady AK. W ciężkich walkach Litwini zostali rozbici. Zginęło 51 Ĺźołnierzy litewskich, a 170 dostało się do niewoli. Kolejnych 115 trafiło w ręce AK w Tołminowie. Jeńcy zostali rozebrani do bielizny i w trzech kolumnach skierowani do Jaszun, Wilna i Oszmiany. W swoich raportach dowĂłdztwo AK chwaliło się, Ĺźe rozbiło wszystkie siedem batalionĂłw LVR. Było w tym nieco przesady, ale faktem jest, Ĺźe LVR poniĂłsł klęskę, a na terenie pow. oszmiańskiego i wileńsko-trockiego, gdzie mieszkali prawie sami Polacy Armia Krajowa przejęła kontrolę nad obszarami wiejskimi i leśnymi. Niemcy widząc niechęć LitwinĂłw do walki, 9 maja zażądali przejęcia kontroli nad oddziałami litewskimi; wobec odmowy zareagowali rozwiązaniem LVR oraz aresztowaniem 15 maja gen. Plechavičiusa. Część LitwinĂłw znalazła się w szeregach wojska niemieckiego.

Litewska Armia Wolności (lit. Lietuvos laisvės armija, LLA) – litewska konspiracyjna organizacja wojskowo-polityczna podczas II wojny światowej i w pierwszych latach powojennych, załoĹźona
w grudniu 1941 r. w okupowanym przez NiemcĂłw Wilnie z inicjatywy studenta prawa uniwersytetu Kazysa Veverskisa. Nie prowadziła działań sabotaĹźowych przeciwko niemieckiej wojennej infrastrukturze na Litwie, gdyĹź chciała zachować ją na okres odzyskania niepodległości. W listopadzie 1943 roku poparła koncepcję gen. Povilasa Plechavičiusa utworzenia pod nadzorem niemieckim litewskich sił zbrojnych pod nazwą Lietuvos vietinė rinktinė i prowadziła ograniczoną współpracę z Niemcami, przede wszystkim z Abwehrą. Pod koniec okupacji niemieckiej w poł. 1944 r. LLA miała ok. 10 tys. członkĂłw. W sumie nie prowadziła Ĺźadnej antyniemieckiej działalności.

Litewskie Bataliony Budowlane (niem. Litauische Bau-Bataillonen) − pomocnicze oddziały budowlane złoĹźone z LitwinĂłw podczas II wojny światowej. Powstały one na bazie mniejszych oddziałów budowlanych, utworzonych w kwietniu-maju 1943 roku. Niemcy zgrupowali je w pięć batalionĂłw (szĂłsty batalion prawdopodobnie nie został sformowany do końca). Liczyły one po ok. 600 ludzi. Składały się z trzech kompanii budowlanych i jednej kompanii transportowej (transport konny). Na czele batalionĂłw stali byli oficerowie armii litewskiej.

Litewskie Bataliony Pomocniczej Służby Policyjnej (niem. Litauischen Hilfspolizei-Bataillonen, lit.
Pagalbinės Policijos Tarnybos Batalionas) - pomocnicze formacje policyjne złoĹźone z LitwinĂłw podczas II wojny światowej. Kiedy wojska niemieckie wkraczały latem 1941 roku na terytorium Litwy, miejscowa ludność witała je jak wyzwolicieli spod sowieckiego reĹźimu. W Kownie zaczął działać Tymczasowy Rząd Litewski, tworząc zaczątki litewskich sił zbrojnych. Niemcy rozwiązali ten „rząd” juĹź 5 sierpnia, a ze zorganizowanych przez niego naprędce „sił zbrojnych” utworzyli z ochotnikĂłw litewskich pomocnicze oddziały policyjne, zorganizowane w dwa bataliony, ktĂłre zostały nazwane Litauischen Hilfspolizei-Bataillonen, na czele ktĂłrych stali b. oficerowie armii litewskiej. Zostały one podporządkowane mjr. Franzowi Lechthalerowi, dowĂłdcy niemieckiego 11 Batalionu Policji Pomocniczej. Jednym z najbardziej znanych był, sformowany w sierpniu 1941 roku w Kownie, 2 Litewski Batalion Pomocniczej SłuĹźby Policyjnej pod dowĂłdztwem mjr. Antanasa Impulevičiusa. Przy dowĂłdztwach batalionĂłw funkcjonowali jako doradcy niemieccy oficerowie. W późniejszym okresie sformowano jeszcze trzy dalsze bataliony. Wraz z niemieckimi oddziałami policyjnymi wzięły one udział w akcjach eksterminacyjnych ludności Ĺźydowskiej, nie tylko na Litwie, ale teĹź na Białorusi, mordując wiele tysięcy ludzi. Litwini zabijali teĹź osoby uznawane za komunistĂłw oraz sowieckich jeńcĂłw wojennych. W paĹşdzierniku 1941 roku Litauischen Hilfspolizei-Bataillonen zostały przekształcone w Litewskie Bataliony Bezpieczeństwa.

W sumie na 2 miliony Litwinów aż kilkadziesiąt tysięcy czynnie wspierało Niemcy hitlerowskie: wspierali oni władze okupacyjne, brali udział w mordowaniu Żydów i Polaków i walczyli u boku hitlerowskich jednostek wojskowych.

Litewskie odczłowieczone bestie żądne krwi polskiej i żydowskiej

Litwini nauczeni przez władze Litwy Kowieńskiej wprost zwierzęcej nienawiści do Polski i PolakĂłw, po sprezentowaniu im przez Stalina Wilna wraz z częścią Wileńszczyzny w paĹşdzierniku 1939 roku zaczęli wyĹźywać się w bestialski na miejscowych Polakach, ktĂłrzy stanowili tu zdecydowaną większość ludności. Dlatego prawie wszyscy zbrodniarze litewscy mający na sumieniu PolakĂłw byli tu przybłędami z Litwy Kowieńskiej. To nie byli ludzie, a nawet zwykli zbrodniarze. To były odczłowieczone plugawe bestie w ludzkiej skĂłrze, żądne krwi polskiej i Ĺźydowskiej. Dlatego chociaĹź wszyscy Litwini są niby katolikami, potrafili oni bić – pałować polskich katolikĂłw śpiewających w kościołach wileńskich polskie pieśni religijne. Prześladowano PolakĂłw kaĹźdego dnia i na kaĹźdym kroku. Pastwiono się nad ludĹşmi i nie gorzej torturowali ludzi od bestii z SS i NKWD. Po zajęciu Litwy przez Związek Sowiecki w czerwcu 1940 roku i kiedy NKWD zaczęło wywozić ludzi na Sybir, wskazywali sowieckim władzom PolakĂłw, ktĂłrzy powinni być zesłani. A podczas niemieckiej okupacji Wilna w latach 1941-44 czynnie współpracowali z Niemcami – pomagając im nie tylko w okupacji kraju i prześladowaniu PolakĂłw, ale takĹźe sami brali udział w mordowaniu PolakĂłw i ĹťydĂłw. Posunęli się aĹź do tego, Ĺźe po wymordowaniu wraz z Niemcami ĹťydĂłw wileńskich, zasugerowali niemieckim władzom okupacyjnym, aby po opróşnionym przez ĹťydĂłw getcie zamknąć w nim wszystkich PolakĂłw wileńskich (ponad 100 000 ludzi!) i jak ĹťydĂłw wymordować. Do największych litewskich zbrodni dokonanych na Polakach w Wilnie i na WileńszczyĹşnie należą zbrodnie w Ponarach koło Wilna oraz w mieście powiatowym Święciany i we wsi Glinciszki koło Podbrzezia w powiecie wieleńsko-trockim.

Ponary w latach 1941-44 były miejscem masowych mordĂłw dokonywanych przez oddziały SS, policji niemieckiej i głównie kolaboracyjnej policji litewskiej – oddziały Ypatingasis būrys (Sonderkomando der Sicherheitsdienst und des SD), rekrutujące się głównie spośrĂłd przedwojennej litewskiej organizacji paramilitarnej szaulisĂłw. PrzywoĹźone tu ofiary rozstrzeliwano i grzebano w niedokończonych zbiornikach paliwa (dla powstającego do VI 1941 r. lotniska sowieckiego). Ogółem wymordowano tu m.in. ok. 100 000 osĂłb, w tym ok. 60 000 ĹťydĂłw oraz 15-20 tysięcy PolakĂłw głównie z Wilna: głównie spośrĂłd inteligencji oraz Ĺźołnierzy Armii Krajowej i duĹźo polskiej młodzieĹźy. SpośrĂłd przedstawicieli inteligencji polskiej zginęli tu m.in.: Stanisław Węsławski – adwokat, kompozytor, pierwszy konspiracyjny prezydent miasta Wilna i prezes Polskiego Czerwonego KrzyĹźa w Wilnie (2 grudnia 1942), Mieczysław Engiel – adwokat, poseł na Sejm Wileński, działacz społeczny na WileńszczyĹşnie (17 września 1943), Mieczysław Gutkowski – prawnik, profesor nauki skarbowości i prawa skarbowego na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie (17 września 1943), Kazimierz Pelczar – lekarz, naukowiec, pionier polskiej onkologii, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego, Wanda Rewieńska – geograf, znana działaczka harcerska i niepodległościowa, Ĺźona instruktora harcerskiego Alojzego Pawełka (21 listopada 1942).

Zbrodnia popełniona na ludności polskiej w Święcianach przez kolaboracyjne litewskie oddziały policyjne (oddziały policji ze Święcian, Nowych Święcian i Łyntup oraz litewski gestapowski Wileński Oddział Specjalny) wspierane przez niemiecką policję bezpieczeństwa i będące pod wspólnym dowództwem bandziora litewskiego majora Jonasa Maciulewičiusa miała miejsce w dniach 19 i 20 maja 1942 roku. Pretekstem do tego, aby Litwini mogli zabić kilkuset tutejszych Polaków było zabicie przez partyzantkę radziecką z oddziału Fiodora Markowa 2 urzędników i komendanta obozu jenieckiego. Zatrzymano około 400 Polaków - mieszkańców Święcian i okolic, których następnie rozstrzelano na miejscowym cmentarzu żydowskim oraz w kilku innych miejscach. Jonas Maciulewicius został aresztowany po wojnie we francuskiej strefie okupacyjnej i w 1948 roku wydany polskiemu wymiarowi sprawiedliwości. Między innymi za udział w zbrodni święciańskiej został on skazany wyrokiem z 2 maja 1950 roku na karę śmierci, którą jeszcze w tym samym roku wykonano.

Z kolei do zbrodni litewskiej dokonanej na Polakach w Glinciszkach doszło 20 czerwca 1944 roku, kiedy to litewski oddział pomocniczy policji niemieckiej zastrzelił tu 38 lokalnych PolakĂłw. Był to odwet za śmierć czterech litewskich policjantĂłw w starciu z 5 Wileńską Brygadą Armii Krajowej, dowodzoną przez Zygmunta Szendzielarza „Łupaszkę”, oddziałem AK niedługo przedtem przebywającym w majątku Glinciszki. Znaczną część ofiar stanowiły kobiety i dzieci (większość mężczyzn wyszła w tym czasie do pracy). Pracownicy majątku, będącego wĂłwczas w niemieckim zarządzie Landbewirtschaftungsgesellschaft Ostland, juĹź zamknięci przez litewskich policjantĂłw w dawnej kaplicy glinciskiego pałacu i mający prawdopodobnie być następnie rozstrzelani, zostali uratowani dzięki przyjazdowi NiemcĂłw, reprezentantĂłw niemieckiego zarządu, ktĂłrzy spłoszyli litewskich napastnikĂłw. Przybyły wraz z nimi bezpośredni administrator majątku, Władysław Komar (ojciec Władysława Komara, polskiego sportowca, jednego z najlepszych polskich miotaczy kulą w historii tej konkurencji, mistrza olimpijskiego z Monachium w 1972 r.), został zabity przez litewskich nacjonalistĂłw w drodze powrotnej do Wilna, niedaleko Podbrzezia. Mimo obecności niemieckiego kapitana wyciągnięto go z samochodu i zmasakrowano.

Litwini wymordowali 200 000 Żydów litewskich i wileńskich

6 lutego 2016 roku w Polskim Radiu omĂłwiona została wydana na Litwie książka Ruty Vanagaite o ofiarach holokaustu na Litwie pt. „Nasi”, ktĂłra wstrząsnęła częścią społeczeństwa litewskiego, dla ktĂłrego zbrodnia, szczegĂłlnie bezprzykładna w dziejach, jest zbrodnią, niezaleĹźnie od tego jakiej narodowości były jej ofiary.

Książka prezentuje rozmowy ze świadkami i sprawcami zagłady litewskich ĹťydĂłw. - Młodzi, niepiśmienni, trzeĹşwi Litwini tak gorliwie mordowali ĹťydĂłw, Ĺźe do kraju wieĹşli mordować ĹťydĂłw z zagranicy – z Francji. Chcąc uzyskać czystość rasy i zęby ĹťydĂłw, zlikwidowaliśmy około 200 tys. ĹťydĂłw - mĂłwi autorka wydawnictwa Ruty Vanagaite. - Wiem, Ĺźe Litwa nie czekała na tę książkę. Dlatego ją napisałam, bo młodzieĹź litewska prawie nic o tym nie wie. - dodaje.

O Holokauście na Litwie mĂłwi się niechętnie. Przewodnicząca Litewskiej WspĂłlnoty ĹťydĂłw Faina Kukliansky wskazuje, Ĺźe „Ĺźaden litewski rząd nie odwaĹźył się na wciągnięcie do programĂłw nauczania historii litewskich ĹťydĂłw, ktĂłrą przerwał Holokaust”. - Trudno jest otworzyć bodajĹźe najciemniejsze i najmniej chlubne strony litewskiej historii, ktĂłre wiążą się z winą i wstydem - mĂłwi Kukliansky. „Ludzie szli zabijać ĹťydĂłw dla ich majątku”.

W latach 1941-44 na okupowanej przez NiemcĂłw Litwie i WileńszczyĹşnie zostało zamordowanych około 95 proc. litewskich i polskich ĹťydĂłw. Sprawcami byli głównie Litwini kolaborujący z Niemcami faszystowskimi z formacji wojskowej „Oddział Specjalny” (Ypatingas burys). Z audycji dowiadujemy się, Ĺźe tylko w ciągu trzech miesięcy od 1 września 1941 roku do 25 listopada w Ponarach (w lesie na obrzeĹźach Ăłwczesnego Wilna) zabito blisko 19 tys. ĹťydĂłw. W okręgu wileńskim – 13,5 tys. - mĂłwiła podczas prezentacji autorka publikacji. Według danych Litewskiego Centrum Holokaustu w mordzie ĹťydĂłw uczestniczyło aĹź 2 055 LitwinĂłw. Natomiast Joseph Melamed, były partyzant Ĺźydowski z Wilna podczas II wojny światowej, a po wojnie znany sędzia w Izraelu i prezes Związku Litewskich ĹťydĂłw w Izraelu w 1999 roku wydał książkę “Zbrodnia i kara”, w ktĂłrej podał nazwiska ponad 4000 litewskich hitlerowskich kolaborantĂłw biorących udział w mordowaniu ĹťydĂłw na Litwie podczas II wojny światowej. Tymczasem według najnowszych badań litewskiego historyka Alfredasa Rukszenasa w holokauście na Litwie uczestniczyło około 6 tys. osĂłb (na mniej niĹź 2 miliony LitwinĂłw!), o czym powiedział podczas dyskusji zorganizowanej 6 czerwca w Sejmie na temat zagłady ĹťydĂłw na Litwie. W dyskusji zabrał głos dyrektor Ĺťydowskiego Centrum Kultury i Informacji w Wilnie Algis Gureviczius, ktĂłry powiedział, Ĺźe jeĹźeli teraz nie zostanie zbadana sprawa zagłady ĹťydĂłw, cały narĂłd litewski moĹźe być oskarĹźony o ich mordowanie. Litwini muszą uczciwie podejść do haniebnych kart swojej historii.

Według Vanagaite, na tak dużą skalę udziału Litwinów w Holokauście wpłynęło m.in. to, że ówczesne władze kolaborowały w Hitlerem, Kościół katolicki nie przeciwstawiał się mordom, a księża rozgrzeszali sprawców. Swoje zrobiło też powszechne ubóstwo wśród Litwinów, bowiem Litwa w 1939 roku była najbiedniejszym krajem w Europie. - Ludzie szli więc zabijać Żydów dla złota, ich domów, dla ich majątku. W 1941 roku na rzeczach skradzionych Żydom Litwa się wzbogaciła - mówi Vanagaite.

Autorka przyznaje, Ĺźe napisanie książki wymagało od niej duĹźej odwagi. Po ukazaniu się tytułu część rodziny okrzyknęła ją zdrajczynią, odwrĂłcili się od niej niektĂłrzy przyjaciele. - Musiałam napisać tę książkę – mĂłwi. - To ma być jak antidotum na wciąż przejawiający się antysemityzm, chociaĹź ĹťydĂłw na Litwie praktycznie juĹź nie ma. Vanagaite przyznaje, Ĺźe litewscy historycy, ktĂłrzy badali okres wojenny, zrobili „wielką i obiektywną robotę, ale ich prace nie będą rozpowszechnione”. - Wszystko zostało napisane, ale nic nie jest przeczytane - mĂłwi. Boimy się tego tematu.

Autorkę książki „Nasi” dziwi strach, jaki panuje wśrĂłd litewskich politykĂłw, prawnikĂłw i zwykłych ludzi 75 lat po Holokauście i 25 lat po uzyskaniu niepodległości. - Boimy się tego tematu i to teĹź zadecydowało, Ĺźe podjęłam się pracy nad książką - mĂłwi autorka, zaznaczając, Ĺźe świadkowie holokaustu, z ktĂłrymi rozmawiała, mają dzisiaj po 85-90 lat.

Po opublikowaniu książki zawrzało nie tylko w społeczeństwie, mediach i na portalach społecznościowych. W reakcji na ukazanie się książki Litewskie Centrum Badania Ludobójstwa i Ruchu Oporu zapowiedziało, że w tym roku wyda monografię o działalności wszystkich zmilitaryzowanych struktur wojskowo-policyjnych na Litwie w okresie nazistowskiej okupacji. Na końcu książki ma być umieszczona lista osób działających w tych strukturach.

Litewski historyk Algis Kasperavicius w pracy „Antysemityzm na Litwie... 1939-1941” pisze:

W latach okupacji hitlerowskiej na Litwie z gorliwą pomocą litewskich struktur samorządowych i przewaĹźnie rękami LitwinĂłw - członkĂłw róşnych kolaboranckich formacji policyjnych i ochotniczych - wymordowano prawie 90 proc. ĹťydĂłw na Litwie. Ale Litwini mordowali ĹťydĂłw takĹźe poza granicami Litwy i polskiej Wileńszczyzny, m.in. w Polsce i na Białorusi. W połowie paĹşdziernika 1941 roku siepacze z litewskich oddziałów na usługach hitlerowskich Niemiec – z batalionu dowodzonego przez Impuleviciusa zostali wysłani na Białoruś. Do 15 listopada 1941 roku pojawili się w kilkunastu miejscowościach wokół Mińska na Białorusi, aby wymordować tamtejszych ĹťydĂłw: w Smolewiczach zamordowali około 1300 ĹťydĂłw, w Słucku 5 tysięcy, z tego kilka setek zastrzelonych osobiście przez zwyrodnialca-rzeĹşnika Geceviciusa, w NieświeĹźu 1500, w Klecku 1000), wreszcie bardzo wielu w Kojdanowie. Między 6 paĹşdziernika a 15 listopada batalion lmpuleviciusa zamordował w sumie 35 tys. ludzi, w tym 2 tys. nieĹźydowskich ofiar. W Polsce Litwini z pomocniczych oddziałów litewskich u boku NiemcĂłw (SS) brały udział m.in. w rozpoczętej 22 lipca 1942 roku w warszawskim getcie tzw. wielkiej akcji likwidacyjnej-wysiedleńczej, byli przejściowo straĹźnikami w obozie koncentracyjnym w Stutthof, zwalczały polską partyzantkę na Podlasiu.

Z kolei w Wikipedii czytamy m.in.: Holocaust na Litwie i w Wilnie, dokonany w latach 1941-43, doprowadził do niemal całkowitej zagłady ĹťydĂłw polskich i litewskich (zob. Litwacy) na terytoriach litewskich i polskiej Wileńszczyzny administrowanych przez okupanta niemieckiego jako Komisariat Rzeszy WschĂłd. SpośrĂłd ok. 210 000 ĹťydĂłw zamieszkujących ten obszar, do końca wojny przetrwało ok. 15 000. Eksterminacja ĹťydĂłw była zorganizowana przez okupanta niemieckiego, jednak w znaczącym stopniu była popierana lub biernie tolerowana przez kolaborantĂłw litewskich (rząd Kazysa Ĺ kirpy, wojska gen. Povilasa Plechavičiusa). Największą niesławą cieszy się formacja Ypatingasis būrys, odpowiedzialna za zbrodnię w Ponarach. Do dziś jest to draĹźliwa kwestia na Litwie, gdyĹź wielu litewskich bohaterĂłw narodowych, walczących z okupantami, było rĂłwnocześnie powiązanych z wydarzeniami Holocaustu.

Stolica Litwy Kowieńskiej – Kowno stało się miejscem największego z pogromĂłw dokonanych z udziałem LitwinĂłw w czasie II wojny światowej. Rozpoczął się on w nocy z 25/26 czerwca 1941, a zginęło w nim 3800 ĹťydĂłw. Inspiratorem pogromu był Franz Stahlecker, dowĂłdca Einsatzgruppe A, natomiast wykonawcą dowĂłdca miejscowych rzezimieszkĂłw-bandziorĂłw Litwin Algirdas Klimaitis. Później, do 1944 roku fort w Kownie stał się miejscem masowych zbrodni dokonywanych na ludności Ĺźydowskiej. Pierwsza masowa egzekucja odbyła się tu 4 paĹşdziernika 1941 roku. W fortowych fosach rozstrzelano wĂłwczas 315 mężczyzn, 712 kobiet i 818 dzieci wywiezionych z małego getta w Kownie. 29 paĹşdziernika 1941 roku na zachodnich stokach fortu zamordowano 9200 ĹťydĂłw z kowieńskiego getta, uznanych za niezdolnych do pracy, chorych i słabych, a takĹźe szczegĂłlnie liczne rodziny (2009 mężczyzn, 2920 kobiet i 4273 dzieci). Był to największy masowy mord w historii krajĂłw bałtyckich dokonany jednego dnia. 25 listopada 1941 r. w forcie zamordowano 2934 niemieckich ĹťydĂłw przywiezionych z Berlina, Frankfurtu i Monachium, zaś cztery dni później - dalsze dwa tysiące ĹťydĂłw wywiezionych z Wrocławia i z Wiednia. Wykonawcami egzekucji byli, pod niemieckim nadzorem, funkcjonariusze Litewskich BatalionĂłw Pomocniczej SłuĹźby Policyjnej. Łącznie na terenie IX fortu do 1944 roku zamordowanych zostało 30 tys. osĂłb, głównie ĹťydĂłw oraz spore grupy innych narodowości, w tym PolakĂłw.

Natomiast w Wilnie do końca 1941 roku zamordowanych zostało przez LitwinĂłw i NiemcĂłw (w tej kolejności) łącznie 33,5 tys. ĹťydĂłw mieszkających w mieście w czerwcu 1941 roku. Pozostało przy Ĺźyciu jeszcze ok. 20 tys. ĹťydĂłw. Ostateczna likwidacja wileńskiego getta nastąpiła 23–24 września 1943 roku, w czym pomagali Niemcom Litwini. Ludzi słabych fizycznie wywieziono do obozĂłw zagłady w Majdanku i Sobiborze lub rozstrzelano pod Wilnem. 7 tys. ĹťydĂłw zdolnych do pracy na rzecz III Rzeszy przetransportowano do obozĂłw pracy na Łotwie. Miejscem kaĹşni były lasy w Ponarach na obrzeĹźach Ăłwczesnego Wilna. Wymordowano tu łącznie ok. 100 tys. ludzi, w tym ok. 50 tys. ĹťydĂłw wileńskich i okolicy, a obok nich ok. 15-20 tys. PolakĂłw. Sprawcami zbrodni byli głównie Litwini, kolaborujący z Niemcami faszystowskimi z formacji wojskowej "Oddział Specjalny" (Ypatingas burys). Po likwidacji Ĺźydowskiego getta Litwini namawiali NiemcĂłw do zamknięcia w nim PolakĂłw wileńskich i wymordowania ich tak samo jak ĹťydĂłw.

Marian Kałuski
(Nr 193)

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt