Sobota 20 Kwietnia 2024r. - 111 dz. roku,  Imieniny: Agnieszki, Amalii, Czecha

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 09.06.17 - 22:59     Czytano: [1197]

Dział: Kresy w życiu Polski i narodu polskiego

Lwów kondominium polsko-ukraińskim

W 1952 roku znany polski poeta, prozaik, publicysta, tłumacz, mieszkający po wojnie na emigracji JĂłzef Łobodowski (1909-1988) w 1951 roku na łamach paryskiej „Kultury” wystąpił z projektem kondominium polsko-ukraińskiego na „Ziemi Czerwieńskiej” czyli w Małopolsce Wschodniej. Co jest ciekawe to to, Ĺźe główny publicysta polityczny „Kultury” Juliusz Mieroszewski napisał o sugestii Łobodowskiego: „Projekt jest doskonały i osobiście trafia mi w całości do przekonania” („Kultura” Nr 10 1952, str. 100). – To byłoby najlepsze rozwiązanie polityczne dla Małopolski Wschodniej. Oczywiście Ukraińcy nie zgodzili by się na nie. Ale uwaĹźam, Ĺźe był moment w latach 1991-93 kiedy rząd polski mĂłgł starać się, i prawdopodobnie mogło by to nastąpić, za cenę uznania obecnej granicy polsko-ukraińskiej zażądać uczynienia ze Lwowa kondominium polsko-ukraińskim. WĂłwczas Polacy, mając choć w takiej postaci arcypolski LwĂłw, bez ktĂłrego Polska nie Polską w całym tego słowa znaczeniu, łatwiej zaakceptowali by Jałtę. I łatwiej mogło by dojść do porozumienia polsko-ukraińskiego. Niestety, głowy Ăłwczesnych politykĂłw solidarnościowych były zaśmiecone koncepcją Jerzego Giedroycia (de facto amerykańską, gdyĹź Giedroyć był agentem amerykańskim: zob. WypowiedĹş Jana Nowaka w „Na Antenie” (RWE) czerwiec 1972) bezkrytycznego i bezwarunkowego uznania przez stronę polską decyzji jałtańskich i nikt z tych „politykĂłw z boĹźej łaski” („jakiego mnie BoĹźe cielęciem stworzyłeś, takiego mnie masz”) nie myślał o tym, aby LwĂłw został chociaĹźby kondominium polsko-ukraińskim. Nie znaczy to, Ĺźe nie moĹźna się o to starać dziś albo nawet jutro. To Ukrainie bardziej zaleĹźy pod kaĹźdym względem na Polsce niĹź Polsce na Ukrainie.

Ukraińcy tak nas kochają, że w przyjacielskim uścisku z przyjemnością by nas udusili

Warto ten komentarz opublikowany w „Rzeczpospolitej” przeczytać:

~nara5UĹźytkownik anonimowy
Rzeczpospolita dzisiaj 08:27 użytkownik ~nara5 napisał
A co z Katyniem? odszedł w odstawkę i został tylko Smoleńsk ?
Rosja w osobie prezydenta Jelcyna przeprosiła za Katyń - w 1994 r. Jelcyn nawet łzę uronił w Warszawie przy KrzyĹźu Katyńskim. A na premierze filmu Wajdy „Katyń” obecni byli i prezydent, i premier Rosji. Później film o Katyniu pokazano we wszystkich rosyjskich kanałach TV. Jeszcze później Putin był na grobach katyńskich i jawnie przyznał, Ĺźe to dzieło rąk NKWD.

13 kwietnia 1990 r. ówczesny prezydent ZSRR, Michaił Gorbaczow, wręczył ówczesnemu prezydentowi Polski, gen. Wojciechowi Jaruzelskiemu, dwie teczki zawierające listy blisko 10 tys. zamordowanych oficerów różnych formacji i inne dokumenty oraz publicznie przeprosił Polskę i Polaków za tę zbrodnię. Następnego dnia, tj. 14 kwietnia, na cmentarzu w lesie katyńskim odbyła się podniosła uroczystość. O obu tych faktach panuje dziwna zmowa milczenia. Ale okazjonalnie pojawiają się żądania przeproszenia Polaków za tę zbrodnię.

Ukraina – przeciwnie. Wznoszone są pomniki katĂłw, ideologię OUN szczepi się młodym ludziom. Cały czas na Majdanie Prawy Sektor prowadził takie szkolenia. Setki sztandarĂłw UPA widać na kaĹźdej demonstracji. I nie jest to epizod, ani sprawa miniona. Przeciwnie – aktualna!

Za zasługi dla Ukrainy Banderze zbudowano pomniki w takich miastach jak: Stanisławów, Drohobycz, Stryj, Borysław, Kołomyja, Kamionka Strumiłowa, Dublany, Mościska, Uhrynów Stary, Lwów, Tarnopol, Buczacz, Strusów, Sambor (poświęcony przez 11 kapłanów z miejscowych cerkwi). Kolejne planowane są w Łucku, Czerkasach, Równem, Kijowie i Czerniowcach.

Dodatkowo, zapewne w ramach przyjaźni polsko-ukraińskiej, Bandera otrzymał honorowe obywatelstwo w następujących miastach: Łuck, Lwów, Iwano-Frankiwsk (dawny Stanisławów), Tarnopol, Truskawiec, Kowel, Sokal, Czerwonogród (dawny Krystynopol), Chust, Brody, Żółkiew, Trembowla, Jaworów, Nowojaworowsk, Borysław, Radziechów, Dublany, Rawa Ruska, Kuźniecowsk, Kołomyja, Dolina, Stebnik, Skole, Morszyn, Wołświn, Zborów (Onet.pl 10.4.2017).

Zamordowanie 40 Polaków w Motolu na Polesiu we wrześniu 1939 roku

Polesie do 1939 roku było przez wieki ziemią BiałorusinĂłw/Tutejszych, PolakĂłw i ĹťydĂłw. Wieś Motol nad rzeką Jasiodłą leĹźy na Polesiu, od 1945 roku na Białorusi, w rejonie janowskim obwodu brzeskiego. Do 1939 r. miejscowość znajdowała się na terenach II Rzeczypospolitej – w powiecie drohickim w wojewĂłdztwie poleskim. Dawne dzieje miasteczka opisał Henryk Jastrzębiec-Kamieński w pracy „KrĂłlewskie miasto Motol” („Ziemia” 1935, nr 6-7). W przedrozbiorowej Polsce było to miasto krĂłlewskie w ekonomii pińskiej i połoĹźone przy trakcie handlowym z Pińska do PruĹźany rozwinęło się jako lokalny ośrodek handlowy. W XVI w. naleĹźało do krĂłlowej Bony, Ĺźony krĂłla Zygmunta I Starego. Motolski plac Lenino (oficjalna nazwa) jest przez mieszkańcĂłw Motola powszechnie nazywany placem KrĂłlowej Bony. W 1921 roku w polskim Motolu mieszkało 4390 osĂłb. Jako ciekawostkę moĹźna wspomnieć, Ĺźe w okresie międzywojennym Motol był znany szeroko w okolicy z wyrobu bardzo dobrej kiełbasy krakowskiej - suchej, ktĂłrą produkował zakład masarski Stefana Miniuka i Ĺźe w 2005 roku przystąpiono tu ponownie do wyrobu tejĹźe kiełbasy, według recepty Miniuka (wieprzowinę sprowadzają z Polski, bo jest chudsza), ktĂłra takĹźe i dzisiaj trafia na stoły mieszkańcĂłw Pińska, Baranowicz i Brześcia. Większość tutejszych majątkĂłw ziemskich od wiekĂłw i do 1939 roku naleĹźała do polskiego ziemiaństwa. Podczas I wojny światowej ok. 300 000 mieszkańcĂłw Polesia wyznania prawosławnego przed zajęciem jego przez NiemcĂłw zostało zmuszonych do wyjazdu w głąb Rosji (zgodnie z rosyjską doktryną wojenną „spalonej ziemi”. W 1917 roku władzę w Rosji objęli bolszewicy. Rozpoczęło się bolszewickie „pranie mĂłzgĂłw” z jednej strony, a z drugiej głód pchał przesiedleńcĂłw w objęcia tej ideologii, przy ktĂłrej, po jej zaakceptowaniu, moĹźna było jakoś Ĺźyć, a nawet poczuć, Ĺźe się jest „panem w zaistniałej sytuacji”. Na polskie Polesie do 1925 roku powrĂłciło ok. 250 000 repatriantĂłw z Rosji. NiektĂłrzy z nich skomunizowani, podjęli działalność antypaństwową. Ich dzieci, wychowane przez nich rĂłwnieĹź w duchu bolszewickim, okazały się być jeszcze gorsze. Wspierali ich dobrze zorganizowani i otrzymujący pomoc z zagranicy skomunizowani Ĺťydzi. Sprzyjało ich antypaństwowej agitacji odziedziczone od Rosji carskiej bardzo duĹźe zacofanie gospodarcze i kulturalne Polesia. Władze polskie wkładały wiele wysiłku w kierunku rozwoju Polesia. Prowadzono meliorację błot i pĂłl poleskich, budowano drogi, szkolnictwo stało się powszechne. Spowodowało to, Ĺźe zdecydowana większość ludności Polesia – z grupy tzw. „Tutejszych” (707 tys. w 1931 r.) widząc uspokojenie po wojennym chaosie i polepszające się warunki Ĺźycia, byli raczej lojalni wobec polskiej władzy. Uśpione „jaczejki” komunistyczne nie mogąc liczyć na szersze poparcie wśrĂłd mieszkańcĂłw Polesia uśpione (bo zwalczane przez policję i straĹź graniczną) czekały na lepsze czasy. Przyszły one wraz z sowieckim najazdem na Polskę 17 września 1939 roku. Nastały tragiczne czasy dla PolakĂłw na Polesiu.

Wychodzące w Kanadzie białoruskie kombatanckie czasopismo „ZwaĹźaj” (Baczność) więcej niĹź połowę numeru 2 z kwietnia 1975 roku poświęciło monografii miasta Motola; anonimowy autor pochodził z tamtych stron. Poruszył m.in. sprawę zamordowania przez lokalnych komunistĂłw w dniach od 18 do 24 września wyłapanych 40 młodych PolakĂłw w Motolu. Zbrodnia ta jest chyba w ogĂłle nieznana Polakom (wyjątki potwierdzają regułę). Nic o tym nie ma w haśle „Motol” w internetowej polskij Wikipedii i niczego na ten temat nie zauwaĹźyłem w całym Internecie. Pisała o tym, omawiając ten numer „ZwaĹźaj” paryska „Kultura” (Nr 1-2 1976), ale kto dzisiaj z PolakĂłw ma dostęp do tego czasopisma? Dlatego pozwalam sobie na przypomnienie tego, co o zbrodni popełnionej na Polakach w Motolu napisano w „ZwaĹźaj”.

W latach 30. XX w. ścierały się w Motolu, podobnie jak na prawie całym Polesiu wpływy polskie i sowieckie. Polacy wprowadzili w miasteczku powszechne nauczanie, przy szkołach powstały koła młodzieĹźy polskiej oraz działał „Strzelec” otwarty dla starszej młodzieĹźy. Komuniści mieli zaś swoje „jaczejki”, ktĂłrych organizatorem i „komisarzem” był Jan Macukiewicz-Samaraka. Po dwukrotnym nielegalnym (przez zieloną granicę) pobycie w Związku Sowieckim w latach 1930 i 1931, zdołał skupić wokół siebie ok. 30 „młodych skomunizowanych fanatykĂłw” białoruskich i Ĺźydowskich, działających niezwykle energicznie. Na jesieni 1935 roku jaczejki zostały rozgromione przez polską policję, a ich przywĂłdcy skazani na 4 lata więzienia. Niestety, łaskawi Polacy zwolnili ich przedterminowo i latem 1939 roku mieli juĹź swoją organizację odbudowaną. Podany w „ZwaĹźaj” szczegółowy opis ich działalności po wkroczeniu Armii Czerwonej na Polesie we wrześniu 1939 roku jest wstrząsający. Od 18 września organizowali napady na okoliczne majątki polskie i m.in. zamordowali w Porzeczu byłego senatora RP (1930-35) Romana Skirmunta, a jego siostrę Marię wraz z mężem Henrykiem w Mołodowie. Masowy mordy młodych PolakĂłw, członkĂłw „Strzelca” miały rĂłwnieĹź miejsce w Motolu. Przeprowadzono je, według autora tekstu w „ZwaĹźaj”, z niezwykłym okrucieństwem:

„Młodych chłopcĂłw „strzelcĂłw”, do ktĂłrych mieli szczegĂłlną urazę, komuniści łapali i odprowadzali na Ĺźydowski cmentarz. Tam naprzĂłd siekierami odrąbywali swym ofiarom ręce, następnie noĹźami wykłuwali oczy, odcinali uszy, nosy, języki i organy płciowe i pozostawiali na miejscu”.

Po podaniu tych szczegółów, autor pisze:

„Gdyby mi powiedziano kiedyś, Ĺźe ci ludzie mają zwierzęce instynkty i są zdolni do nieludzkich wyczynĂłw, trudno by było uwierzyć. Nie wszyscy teĹź uwierzą temu, co napisałem. Czytelnik moĹźe pomyśleć, Ĺźe przesadzam i na to nic poradzić nie mogę. Trudno uwierzyć w niektĂłre opisane tu zdarzenia, toteĹź nikogo przekonywać się nie staram. Sam bym nie uwierzył, gdyby mi ktoś opowiadał coś podobnego. Piszę to, co było o jak było. Na pewno wiele opuszczam i nie wszystko jest mi wiadome...”.

W dalszym ciągu autor podaje nazwiska i uliczne przezwiska kilkunastu mieszkańcĂłw Motola, ktĂłrych – pisze – „znam osobiście, a oni mnie znają”, oskarĹźając ich o dokonanie tych straszliwych mordĂłw, i kończy wydrukowany odcinek:

„Owej jesieni, w ciągu tygodnia od 17 września do 24 września, komuniści zamordowali w Motolu około 40 młodych chłopcĂłw”.

Kolegiata Świętej Trójcy w Ołyce na Wołyniu

Miasto Ołyka do 1945 roku należała do Polski i leżało na terenie powiatu łuckiego (40 km od Łucka), w województwie wołyńskim. Od 1533 roku należała do Radziwiłłów i w latach 1589-1939 stanowiła siedzibę ich ordynacji. Radziwiłłowie mieli tu okazały zamek, założony przez Mikołaja Radziwiłła w 1564 roku. Jego ostatnim właścicielem był książę Janusz Radziwiłł (1880-1967). Po napadzie Niemiec na Polskę 1 września 1939 roku w drugim tygodniu września 1939 roku w tutejszym zamku zatrzymał się na kilka dni ewakuujący się z Warszawy prezydent RP Ignacy Mościcki. Pierwszy kościół katolicki w Ołyce został zbudowany w1450 roku. W 1565 roku Mikołaj Radziwiłł przeszedł na kalwinizm i kościół zamienił na zbór kalwiński. Książę Stanisław Radziwiłł za namową jezuity Piotra Skargi przeszedł z kalwinizmu na katolicyzm i wzniósł w Ołyce drewniany kościół katolicki w 1588 roku dla swojej rodziny, dworzan i katolickich mieszczan i kupców, którzy osiedlili się w Ołyce. Stanisław Radziwiłł hojnie uposażył kościół zapisem z 30 sierpnia 1588 roku.

Nowy, murowany kościół pw. Świętej TrĂłjcy został wzniesiony w tym samym miejscu w latach 1635-1640 na zlecenie księcia Albrychta Stanisława Radziwiłła w stylu barokowym, na wzĂłr rzymskiego kościoła Il Gesu (wiąże się stylistycznie rĂłwnieĹź z kościołem Zwiastowania NMP w Grodnie). Był wĂłwczas uwaĹźany za najpiękniejszą świątynię Wołynia i taką opinią chwalił się do II wojny światowej. Za kościołem znajduje się murowana dzwonnica, składająca się z pięciu filarĂłw połączonych arkadami. Projekt kościoła wykonał znany architekt włoski Benedetto Molli, a jego budowniczym był jego rodak Giovanni Maliverna, prowizorem JĂłzef Beffka, rzeĹşby były dziełem Melchiora Erlenberga i Michała Germanusa (stolarz), a roboty rzemieślnicze były wykonane przez Jana Bączkiewicza, Stanisława Marlowica, Kaspra Sangori, Alberta Sadowskiego („fabri contarii”) i Jana Grzeszkowicza. Jest to trĂłjnawowa bazylika z narteksem, chĂłrami i półkolistym zamkniętym prezbiterium. Główna fasada świątyni podzielona jest pilastrami korynckimi, powyĹźej ktĂłrych znajduje się ogromny napis łaciński „DEUS DE TUIS DONIS TIBI OFFERIMUS”. Między pilastrami ustawione są rzeĹşby świętych – patronĂłw Polski Wojciecha, Stanisława, Piotra i Pawła dłuta Erlenberga. Dwukondygnacyjną fasadę wieńczy parawanowy szczyt ze spływami wolutowymi, zamknięty tympanonem i flankowany przez dwie boczne wieĹźyczki. DuĹźe prostokątne pole frontonu wypełnia płaskorzeĹşba „Koronacja Najświętszej Maryi Panny” z wizerunkiem całej postaci Matki Boskiej, stojącej na półksiężycu wśrĂłd obłokĂłw i główek cherubinĂłw. NiĹźej w półokrągłym frontonie umieszczono płaskorzeĹşbę „BĂłg Ojciec”. Wnętrze kościoła charakteryzowały doskonałe proporcje i zdobiły liczne rzeĹşby i dekoracje, a pomiędzy pilastrami rozmieszczone były duĹźe płótna z obrazami religijnymi. Nad pilastrami stały rzeĹşby dwunastu apostołów (niektĂłre zachowały się do dziś). Nie zachowały natomiast ołtarze w stylu wczesnego baroku wykute z marmuru i alabastru oraz stalle w prezbiterium, ktĂłre były dziełem Melchiora Erlenberga, ucznia wielkiego Jana Pfistera ze Lwowa. Wewnątrz kościoła znajdowały się liczne nagrobki i epitafia rodziny Radziwiłłów, najczęściej z kolorowego marmuru i alabastru. Większość z nich nie przetrwało do naszych czasĂłw. Wnętrze kościoła zdobiły, poza juĹź wspomnianymi, liczne obrazy religijne (m.in. Zwiastowanie NMP z XV w.) i portrety Radziwiłłów – w tym fundatora kolegiaty ks. Albrechta i jego ojca ks. Stanisława), z ktĂłrych sześć po 1945 roku trafiło do Lwowskiej Galerii Sztuki oraz piękne nagrobki i epitafia Radziwiłłów oraz wybitnych kanonikĂłw ołyckich i proboszczĂłw kolegiaty. W skarbcu kolegiackim przechowywano głównie zabytkowe przedmioty kultu, m.in. barokowy srebrny relikwiarz św. Chavilli, męczennika z XVII w. i kilka innych, duĹźy pontyfikał z XVII w., trzy srebrne monstrancje, kute w srebrze hermy św. Argentyna i Restytuta, pastorał srebrny, częściowo złocony z 1631 roku i dwa mniejsze z XIX w., artystycznie kuty w srebrze dzbanek z tacką, osiem ornatĂłw z XVII i XVIII w., mitry (Leon Popek „Świątynie Wołynia” 1997).

Kościół został konsekrowany w 1640 roku przez biskupa łuckiego Andrzeja Gembickiego, a dzięki staraniom Radziwiłłów rok później został podniesiony do rangi kolegiaty i uposaĹźony wsiami Dereń i Stawki. W 1638 roku fundator kościoła załoĹźył przy kościele kolegium – filię Akademii Zamoyskiej oraz seminarium duchowne. Kapituła kolegialna istniała w Ołyce do 1945 roku, czyli do czasu oderwania przez Stalina Ziem Wschodnich od Polski i wypędzenia stąd PolakĂłw do komunistycznej i w nowych granicach Polski. W 1939 roku parafia ołycka miała 4817 wiernych w Ołyce i okolicznych wioskach; ostatnim jej proboszczem był ksiądz dziekan Stanisław Woronowicz (1895-1961). Podczas rzezi PolakĂłw dokonywanych przez bandy nacjonalistĂłw ukraińskich w 1943 roku, w Ołyce zostało zamordowanych 87 PolakĂłw (ponad 300 uciekło do wielkiego ośrodka polskiej samoobrony w PrzebraĹźu), a świątynia została zdewastowana. Stała otworem i wĂłwczas rabowano elementy jej wystroju. Po wojnie lokalne władze ukraińskie zamieniły kolegiatę na kołchozową stajnię. Z biegiem lat popadała w ruinę, pomimo tego, Ĺźe naleĹźała do najcenniejszych zabytkĂłw architektonicznych na terenie Wołynia: zdaniem historykĂłw jest to najwyĹźszej klasy zabytek z okresu baroku, ciągle z unikalnym wyposaĹźeniem i nagrobkami Radziwiłłów. W ołyckim zamku Radziwiłłów władze sowieckie urządziły szpital psychiatryczny, co spowodowało rĂłwnieĹź dewastację zabytkowych wnętrz.
a Sowieci zamienili kolegiatę na kołchozową stajnię

Po upadku Związku Sowieckiego w 1991 roku zdewastowana niemiłosiernie kolegiata została przekazana tutejszej parafii rzymskokatolickiej przy kościele św. Piotra i Pawła, należącej do diecezji łuckiej, ktĂłry rĂłwnieĹź zaczęła na nowo funkcjonować. Przy okazji większych świąt religijnych, w kolegiacie odbywają się msze święte i naboĹźeństwa. Mała parafia katolicka w Ołyce, mająca dzisiaj zaledwie 200 parafian i rĂłwnie biedny diecezja łucka nie mogą sobie pozwolić na odnowienie kolegiaty ołyckiej. Dlatego, Ĺźe kolegiata jest cenną pamiątką polską i architektoniczną częściowej restauracji świątyni podjęło się Stowarzyszenie „WspĂłlnota Polska” w Warszawie, Ministerstwo Ochrony ZabytkĂłw i Konsulat Generalny RP we Lwowie. Odnowiono podziemia zabytkowych budynkĂłw otaczających świątynię i ogrodzono teren.

W 2013 roku polska Fundacja Dziedzictwa Kulturowego przy wsparciu finansowym polskiego Ministerstwa Kultury oraz Ministerstwa Spraw Zagranicznych zadecydowała o przeprowadzeniu restauracji kolegiaty ołyckiej. Przed przystąpieniem do działań konserwatorskich przy wyposaĹźeniu kościoła konieczne było uporządkowanie krypt splądrowanych po wojnie przez lokalną ludność ukraińską. Podczas prac porządkowych na początku 2017 roku w kryptach kolegiaty pod grubą warstwą śmieci odnaleziono srebrne portrety trumienne fundatora Stanisława Albrychta Radziwiłła i jego Ĺźony Krystyny Anny z Lubomirskich, ktĂłre do II wojny światowej wisiały w kolegiacie. To unikatowe znalezisko w skali nie tylko Ukrainy, ale teĹź Europy – zwraca uwagę dr Michał Laszczkowski, prezes Fundacji. Zostały znalezionych takĹźe kilkadziesiąt alabastrowych elementĂłw ołtarzy, medaliki, monety, fragmenty trumien oraz srebrnego orła z herbem Stanisława Albrychta Radziwiłła na piersi, ktĂłry zdobił niegdyś tron w prezbiterium kościoła. Naukowcy odnaleĹşli teĹź szczątki 141 osĂłb pochowanych w krypcie. Artefakty zostały przekazane w depozyt do Muzeum Krajoznawczego w Łucku. W przyszłości planowana jest ich ekspozycja w odnowionym kościele. Prace konserwatorskie w kolegiacie Świętej TrĂłjcy w Ołyce to największe pod względem skali przedsięwzięcie konserwatorskie za granicą finansowane z polskiego budĹźetu. W tym roku resort kultury i Senat przeznaczyły na ten cel ok. 700 tys. zł. Dotychczas polskim i ukraińskim pracownikom udało się zabezpieczyć pękniętą konstrukcję kościoła, odbudować rozebrane elementy konstrukcyjne oraz przeprowadzić rekonstrukcję tynkĂłw, okien, krat okiennych i dachu. Koszt dokończenia prac (m.in. elementy wyposaĹźenia: alabastrowe ołtarze i epitafia, złocenie figur apostołów i rozet) szacowany jest na kilka milionĂłw złotych. Fundacja wciąż zbiera na ten cel pieniądze (“Rzeczpospolita” 6.4.2017).

ChociaĹź Ołyka nie leĹźy na obszarze dzisiejszej Polski i dzisiejsza diecezja łucka nie naleĹźy do polskiej prowincji kościelnej (jej biskupem od 2014 r. jest ukraiński duchowny ks. Witalij Skomarowski), a tylko do utworzonej przez papieĹźa Jana Pawła II kościelnej prowincji ukraińskiej, w ktĂłrej na siłę ukrainizuje się miejscowych PolakĂłw-katolikĂłw, w kwietniu 2016 roku Konferencja Episkopatu Polski ogłosiła zamiar powołania sanktuarium maryjnego w kolegiacie w Ołyce, uzasadniając to tym, Ĺźe na terenie dzisiejszej diecezji łuckiej nie ma Ĺźadnego rzymskokatolickiego sanktuarium maryjnego (przed wojną na polskim Wołyniu było kilka sanktuariĂłw maryjnych; poza jednym wszystkie te cudowne obrazy są dzisiaj na terenie Polski – zostały wywiezione przez wypędzanych z Wołynia polskich parafian). Ten zamiar poparła Fundacja Dziedzictwa Kulturowego i zrekonstruowała obraz Matki Boskiej Kazimierzeckiej – patronki Wołynia, ktĂłry w przyszłości zostanie umieszczony w świątyni. Kopię namalował gdański artysta Tomasz Kucharski. Sukienkę dla obrazu ze złoconej srebrnej blachy wykonał krakowski konserwator Tadeusz Galant. Została ona przekazana biskupowi łuckiemu ks. Witalijowi Skomarowskiemu.

Dlaczego akurat Matka Boska Kazimierzecka ma być patronką Wołynia i Ołyka stanowić sanktuarium dla zrekonstruowanego obrazu? Prawdopodobnie dlatego, Ĺźe kolegiata ołycka jest odbudowywana, a jej fundator obecnego kościoła Albrecht Radziwiłł był rĂłwnieĹź fundatorem kościoła pw. św. Kazimierza w Kazimierce (Kazimirce, Ukraińcy zmienili historyczną i polską nazwę wsi na KuĹşmĂłwka) w powiecie kostopolskim – i to wcześniej niĹź ołyckiego, bo w 1629 roku. Dał on namalować kopię obrazu Matki Boskiej, ktĂłry przywiĂłzł z Palestyny w XVII wieku Mikołaj Radziwiłł Sierotka i ktĂłry i do 1939 roku znajdował się na zamku w Ołyce. Kpię tą ofiarował kościołowi w Kazimirce. Niebawem stała się ona obiektem kultu w pobliskim sanktuarium w Kazimierce, do ktĂłrego podążali katolicy z Wołynia i Polesia (odpust 4 marca). Zaistniała potrzeba zbudowania nowego, większego i ładnego kościoła, co nastąpiło w 1670 roku. Okolicznie ziemianie wraz z wiernymi ufundowali wielki ołtarz oraz zamĂłwili u złotnikĂłw gdańskich suknię i korony do obrazu. Parafia w Kazimirce miała w 1939 roku 3942 wiernych, a jej ostatnim proboszczem był ks. JĂłzef Szczastny (1893-1975). Sanktuarium MB Kazimierzeckiej przestało istnieć 25 kwietnia 1943 roku w Niedzielę Wielkanocną, gdy nacjonaliści ukraińscy podczas rzezi PolakĂłw na Wołyniu wysadzili kościół w powietrze. Cudowny obraz najpewniej został zniszczony lub zrabowany, albo moĹźe jakiś parafianin zabrał go ze sobą. Leon Popek, jw.) pisze, Ĺźe moĹźe obraz ocalał i znajduje się w jakieś pobliskiej cerkwi prawosławnej, bądĹş na terenie Polski w Poznaniu. Gdyby był w jakieś cerkwi na pewno został by jakoś rozpoznany; czy jest w Poznaniu – to takĹźe raczej mało prawdopodobne, bo czemu ten ktoś kto go ma miałby to ukrywać?

Ale moĹźe jest jednak w Polsce? Szczecinku w woj. zachodniopomorskim, gdzie od 1945 roku mieszka rodzina mojej Ĺźony i według jej relacji, w kościele parafialnym NMP wisiał chyba od 1946 roku obraz MB Kazimierzeckiej (na co wskazuje podpis na dole obrazu), ktĂłry wyniĂłsł na strych plebanii proboszcz parafii w latach 1985-2002, ks. Zbigniew Regliński. Zainteresowało mnie to, gdyĹź interesuję się Kresami, więc kiedy się o tym dowiedziałem podczas naszej wizyty u rodziny w 1996 roku, poszedłem do ks. Reglińskiego i poprosiłem go o pozwolenie zrobienia mi zdjęcia tego obrazu, na co się zgodził. Obraz ładnie wygląda, więc nie rozumiem, dlaczego trafił na strych. MoĹźe dlatego, Ĺźe proboszcz jest Wielkopolaninem i ma w nosie Kresy. Ale nie powinien mieć w nosie jakiegokolwiek obrazu Matki BoĹźej! UwaĹźam, Ĺźe wyrzucenie jakiegoś poświęconego obrazu, do ktĂłrego na pewno modlili się jacyś ludzie, to świętokradztwo! A kto wie czy właśnie ten obraz nie jest cudownym obrazem z Kazimierki? Niech ktoś się tym zainteresuje. Skąd i dlaczego wziął się on zaraz po wojnie w kościele szczecineckim? Czy to oryginał czy kopia i z jakiego okresu? Kto i dlaczego ją namalował? – To pytania, na ktĂłre dzisiaj, kiedy nie znamy losĂłw cudownego obrazu MB Kazimierzeckiej i kiedy w Ołyce tworzy się Jej nowe sanktuarium, powinno znaleźć się odpowiedĹş.

Kręglarstwo polskie we Lwowie

Kręgle to znana od dawna w Europie gra polegająca na rzucaniu duĹźej kuli wzdłuĹź wąskiego toru, w celu zbicia maksymalnej liczby figur. Kręglarstwo było przez wieki i jest sportem masowym. TakĹźe w Polsce. Słowo „kręgiel” znane było juĹź w XV wieku, a staropolskie „krele, grele”, jak i zdrobniałe „kręgielc” są pochodzące od niego. Mikołaj Rej w swym dziele „Wizerunek własny Ĺźywota człowieka poczciwego” wydanym w 1560 roku aĹź w trzech miejscach wspomniał grę w kręgle. Pierwsze zasady gry przyszły do Polski z Niemiec, gdzie określił je raz pierwszy Marcin Luter w 1532 roku. W kręgle, na ziemiach polskich, grały róşne grupy społeczeństwa, nie tylko chłopi i mieszczanie, ale takĹźe rycerze, duchowni i szlachcice, jak rĂłwnieĹź krĂłlowie Zygmunt III Waza, Władysław IV i Jan III Sobieski. Była bardzo popularna w dobie saskiej. W pewnych okresach gra ta była jedyną dozwoloną rozrywką zakonnikĂłw, o czym wspomina Zygmunt Gloger w swej „Encyklopedii Staropolskiej” (t. 1-3, 1901-03). Dawniej podczas burzy mĂłwiło się dzieciom, Ĺźe Święty Piotr (lub Pan BĂłg) z aniołkami gra w niebie w kręgle. Dla rozwoju gry w kręgle w naszym kraju duĹźe zasługi miały bractwa kurkowe (strzeleckie), szczegĂłlnie w Krakowie, Poznaniu i Lwowie. Później tradycje uprawiania gry w kręgle w bractwach kurkowych kontynuowały powstałe organizacje we Lwowie: w 1867 roku Sokół i utworzony w 1910 roku Związek Strzelecki. Gra była popularna takĹźe we lwowskich restauracjach.

W 1918 roku odrodziło się państwo polskie. Kręglarstwo polskie weszło w nowy okres swej historii – ogĂłlnopolskiej. W 1924 roku kręglarskie kluby poznańskie powołały Polski Związek KlubĂłw Kręglarskich (PZKK) z siedzibą w Poznaniu, ktĂłry kładł podwaliny pod przyszły ruch związkowy w Polsce. Odtąd powoływano kolejne związki – takĹźe we Lwowie.

Według polskiego historyka polskiego kręglarstwa Grzegorza Cwojdzińskiego, I wojna światowa prowadzona przez armie Niemiec, Austrii i Rosji na ziemiach polskich zaboru rosyjskiego i częściowo austriackiego przyczyniły się do zrujnowania większości kręgielni, a przez to do tego, Ĺźe w wielu miejscowościach kręglarstwo nie odrodziło się nigdy. Jednak wielka popularność tej gry i powszechna jej znajomość na terenach Małopolski Wschodniej sprawiły, Ĺźe mimo wszystko zaczęto ponownie tu w nią grać. Charakterystyczne dla Polski południowo-wschodniej było to, Ĺźe zdecydowana większość obiektĂłw kręglarskich istniała z tradycji przy zajazdach, gospodach i restauracjach; posiadały je teĹź organizacje strzeleckie i sokole. Szereg kręgielni pozostało po policji austriackiej i kolejarzach. Spowodowało to, Ĺźe Ĺźycie kręglarskie, zwłaszcza w duĹźych miastach, w zdecydowanej większości zamieszkiwanych przez PolakĂłw, zaczęło się powoli odradzać. We Lwowie była to zasługa członkĂłw Mieszczańskiego Towarzystwa Strzeleckiego we Lwowie. To ono wysunęło propozycję ujęcia gry w kręgle w pewne reguły i traktowania jej jako sport, w czym pomagała jej lwowska gazeta „Sport”. 27 kwietnia 1925 roku lwowskie Mieszczańskie Towarzystwo Strzeleckie zorganizowało kilkudniowy turniej kręglarski dla wszystkich klubĂłw w Małopolsce Wschodniej. Rozegrano go według nowych zasad, jak napisano w prasie: „zaprowadzając ład w obliczaniu punktĂłw i wyrzucając z regulaminu wszystkie wyrazy obce”. Turniej, pierwszy w Galicji o charakterze sportowym, spełnił swoje zadanie. Zawodom tym nadano rangę mistrzostw Lwowa na 1925 rok. SpośrĂłd kilkunastu istniejących w tym czasie klubĂłw zrzeszających przeszło 800 członkĂłw, do turnieju zgłosiło się 14 klubĂłw, a wystartowało na zimowej kręgielni Mieszczańskiego Towarzystwa Strzeleckiego ostatecznie 10 klubĂłw. Były to: KK „Drzymała”, KK „Gwiazda”, KK „Jedność”, KK „Kresowiec”, KK „Oszczędność”, KK „Policyjny”, KK „Poniedziałkowy”, KK „Rodzina”, KK „Strzelnica” i KK „Trzymaj się deski” – wszystkie ze Lwowa. Pierwszą nagrodę w łącznej punktacji zdobył „Kresowiec” z kręgielni kolejowej, drugą – Klub Komisarzy Policyjnych, a trzecią – KK „Strzelnica”. W poszczegĂłlnych grach zwyciężyły kluby: - w premiejĂłwce i latającym – KK „Kresowiec”, a w labinecie KK „Trzymaj się deski”. Indywidualnie tryumfowali: Hołyński, Kozakiewicz, a wśrĂłd pań - Walenczakowa . Jak pisze Cwojdziński efektem turnieju było uświadomienie sobie przez środowisko kręglarskie potrzeby ujęcia gry w kręgle w jednolite ramy współzawodnictwa sportowego. Lwowskie ośrodki kręglarskie oĹźywiły się i uaktywniły w kierunku stworzenia nowoczesnych ram organizacyjnych dla dotychczas spontanicznej i mającej raczej towarzyski charakter działalności. Jesienią 1925 roku opracowano statut, wybrano zarząd (wydział) i komisję sportową, a w następstwie tego przy ogĂłlnej aprobacie, powołano Polski Związek Kręglarzy z siedzibą we Lwowie. Był to trzeci, po Poznaniu (1924) i Bydgoszczy (1925), związek kręglarski o ambicjach ogĂłlnopolskich. WkrĂłtce do nowopowstałego związku przystąpiło sześć dalszych klubĂłw, zwiększając ogĂłlny stan członkĂłw do szesnastu. Te nowe kluby to: KK „Burza”, KK „Janka”, KK „Grafja”, KK „Lew”, KK „Lwowianka” i KK „SędziĂłw”. NiektĂłre z nich utworzyły takĹźe druĹźyny kobiece, czego nie odnotowano ani w Poznaniu, ani w Bydgoszczy. Na pierwszego prezesa Polskiego Związku Kręglarzy we Lwowie wybrano Bronisława Ostoję-Ostaszewskiego (1867 – 1932), adwokata, syndyka MKKO, załoĹźyciela i długoletniego wiceprezesa Związku OficerĂłw Ziem Południowo-Wschodnich. Jego zasługą było to, Ĺźe działalność Związku od początku nabrała tempa i rozwijała się pomyślnie. JuĹź w następnym roku zorganizowano pierwsze oficjalne mistrzostwa miasta Lwowa. Odbyły się one w konkurencji mężczyzn i kobiet w dniu 5 grudnia 1926 roku na kręgielni kolejowej. Przystąpiło do ich rozegrania 14 druĹźyn męskich i 4 Ĺźeńskie. Mistrzostwa związkowe rozgrywane były kaĹźdego roku aĹź do wybuchu drugiej wojny światowej w 1939 roku. Związek inspirował powstawanie dalszych klubĂłw, przystąpiono do budowy nowych kręgielni, nowocześniejszych i często juĹź krytych. Zmarłego w 1932 roku prezesa Ostoja-Ostaszewskiego zastąpił Henryk Błądziński, a po nim prezesem był w latach 1938-39 Stanisław Zachara. Miasto LwĂłw posiadało co najmniej kilka kręgielni. Do najlepszych i najbardziej znanych naleĹźały obiekty Mieszczańskiego Towarzystwa Strzeleckiego, Policji Państwowej, przy ul. Kazimierzowskiej i obiekt kolejowy. Mieszczańskie Towarzystwo Strzeleckie miało nawet dwie kręgielnie: letnią i zimową. Istniały rĂłwnieĹź kręgielnie w licznych ogrĂłdkach rozrywkowych na przedmieściach Lwowa, np. w tzw. „Kotlinie Wulki”, ktĂłra przy restauracji o tej nazwie polecała jedyną w mieście plażę słoneczną ze 120 kabinami kąpielowymi, 40 łódek, bufet, korty tenisowe, kręgielnię i inne atrakcje. Środki finansowe na działalność klubĂłw lub budowę kręgielni uzyskiwano z organizacji imprez towarzyskich, jak bale, zabawy i turnieje lub od sponsorĂłw. W klubach kwitło Ĺźycie towarzyskie, a wszystkie treningi i zawody z reguły kończyły się wspĂłlną kolacją. Miały więc one charakter towarzysko-rekreacyjny i słuĹźyły jako godziwa sportowa rozrywka po pracy.

Zgodnie z wymogami nowo ustanowionego „Prawa o stowarzyszeniach” z dnia 28 maja 1936 roku,
statutowo zasięg działania Związku ustalono na terenie miasta Lwowa (16 klubĂłw), pomimo Ĺźe i poza nim działały kluby kręglarskie, aĹź do wybuchu wojny. Sezon sportowy na kręgielniach lwowskich trwał przez cały rok, a zawody o „nagrody wędrowne” i mistrzostwa Lwowa rozgrywane były w okresie od 1 paĹşdziernika do 31 marca. Działalność sportowa Związku była bardzo dobrze zorganizowana. DuĹźe oĹźywienie organizacyjne i sportowe wniosła do jego działalności i klubĂłw lwowskich propozycja Poznańskiego Związku Kręglarzy rozegrania wiosną 1938 roku w Poznaniu trĂłjmeczu z udziałem reprezentacji wszystkich istniejących wĂłwczas związkĂłw kręglarskich. Turniej ten - trĂłjmecz Poznań – Bydgoszcz – LwĂłw odbył się w Poznaniu 8 maja 1938 roku. Zebrani tam delegaci klubĂłw postanowili zjednoczyć kluby przez powołanie OgĂłlnopolskiego Związku Kręglarzy Rzeczypospolitej Polskiej (OPZK). Delegacje wszystkich czterech związkĂłw zgodnie uchwaliły statut i powołały OgĂłlnopolski Związek Kręglarzy Rzeczypospolitej Polskiej (w skrĂłcie OPZK). Na siedzibę władz, z ktĂłrej wyborem wstrzymano się do zarejestrowania Związku, wybrano miasto Poznań, czym podkreślono zasługi i wiodącą rolę działaczy w powołaniu Związku. Członkami załoĹźycielami byli czołowi działacze wszystkich związkĂłw: Władysław Brzozowski, Antoni Jasiak i Tomasz Ziętowski z Poznańskiego Związku Kręglarzy, Tadeusz KrĂłlikowski i Franciszek Kubarek z Polskiego Związku Kręglarskiego w Krakowie, Alfred Krasuski i Stanisław Zachara z Polskiego Związku Kręglarzy we Lwowie oraz reprezentanci kręglarstwa bydgoskiego Władysław Janicki i Bronisław Lipiński. Działacze związku lwowskiego stali się więc współzałoĹźycielami OgĂłlnopolskiego Związku Kręglarzy Rzeczypospolitej Polskiej (OPZK). DuĹźym wysiłkiem organizacyjnym Związku było włączenie się w cykl imprez zorganizowanych z okazji dwudziestej rocznicy obrony Lwowa w dniach 19 – 22.11.1938 roku Związek lwowski, przy tej okazji, w rewanĹźu za pobyt w Poznaniu, zorganizował turniej z udziałem reprezentacji Lwowa, Krakowa i Poznania. DruĹźyny wystąpiły z czołowymi swymi zawodnikami, a poniewaĹź nie udało się odnaleźć wynikĂłw tego turnieju, nieco szczegółów przekazali o nim jego uczestnicy: JĂłzef Gibowski i JĂłzef Szczeblewski z Poznania oraz syn prezesa krakowskiego związku – Henryk Kubarek.

Kręglarstwo bardzo popularne we Lwowie, rozwijało się teĹź w innych miastach na południowowschodnich kresach Rzeczypospolitej. Kluby kręglarskie działały jednak w większych miastach, gdzie odsetek ludności polskiej był znaczny; na wsiach klubĂłw było mało i istniały one tylko w duĹźych wioskach polskich, gdyĹź Ukraińcy kręglarstwem się nie interesowali (grali w swoje gorodki). Grano więc w towarzystwach i klubach polskich, ale takĹźe, choć rzadko, w „Sokole” ukraińskim. Poza Lwowem w Małopolsce Wschodniej istniało wiele kręgielni na tym terenie, jak np. w: Stanisławowie, Tarnopolu, BĂłrce („Sokół”), Czortkowie czy Stryju i wielu innych miejscowościach.

Kres polskiemu kręglarstwu we Lwowie i Małopolsce Wschodniej przyniosła dokonana 17 września 1939 roku inwazja Armii Czerwonej na Polskę i podział jej terytorium przez Niemcy hitlerowskie i Związek Sowiecki, który zagarnął całą wschodnią połowę naszego kraju.

Nie AK a tylko Litwini wyzwalali Wilno w 1944 roku

Podczas II wojny światowej Litwini współpracowali z Niemcami takĹźe pod względem militarnym (np. oddziała gen. Povilasa Plechaviciusa). W lipcu 1944 roku o wyzwolenie Wilna spod okupacji niemieckiej walczyła Armia Czerwona i polska Armia Krajowa. Tego nie da się zakłamać! Ten fakt: to Ĺźe o wyzwolenie Wilna walczyli Polacy a nie Litwini boli LitwinĂłw. A Ĺźe są pierwszej klasy specjalistami od zakłamywania historii więc postarali się o to, aby Ĺźołnierzy polskiej Armii Krajowej i jej udział w walce o Wilno przemienić na oddziały partyzantki litewskiej, ktĂłra wraz z Armią Czerwoną wyzwalała Wilno w 1944 roku z pomocą mieszkańcĂłw miasta, ktĂłrymi – oczywiście – byli Litwini. O rzekomym udziale LitwinĂłw w wyzwoleniu Wilna w 1944 roku napisał książkę pt. Wyzwolenie Litewskiej SRR spod okupacji hitlerowskiej, 1941-45” Litwin Vladas Karvelis, były dowĂłdca litewskiego oddziału komunistycznego szumnie nazwanego „dywizją litewską”. Wszystko to co my piszemy o udziale Armii Krajowej w wyzwoleniu Wilna Karvelis przypisał litewskim komunistom. E. Ĺťagiell w 31 numerze (1975) „ZeszytĂłw Historycznych” wydawanych przez Instytut Literacki w ParyĹźu tak skomentował tą książkę: „To się nazywa wyrzucić swych przeciwnikĂłw na śmietnik historii, a raczej poza historię, ktĂłra jedynie obowiązuje w tamtym kraju (Litwa/Związek Sowiecki)”.

Ĺťydzi bardzo dbają o podkreślanie swego udziału w walce z hitleryzmem. Dlatego, jak pisze E. Ĺťagiell w paryskiej „Kulturze”, kiedy przeczytali w książce Karvelisa, Ĺźe „W latach 1941-1944 operowały na Litwie (w jej obecnych granicach, a więc z Polskim Wilnem i polską Wileńszczyzną) 92 oddziały partyzantĂłw o liczebności ponad 10 tysięcy ludzi. SpośrĂłd zarejestrowanych partyzantĂłw 62,5% stanowili Litwini, 22% sowieccy Ĺźołnierze, a resztę Rosjanie, Ĺťydzi, Polacy, Ukraińcy, Białorusini i inni”, od razu na to kłamstwo zareagowali Litwini na Zachodzie. Omawiając tą książkę w wydawnictwach Ĺźydowskich napisano, Ĺźe chodzi tu o stworzenie mitu, Ĺźe Litwini współdziałali z Armią Czerwoną w „wyzwalaniu”, co nie jest zgodne z prawdą. Np. w tzw. „16 Litewskiej Dywizji Strzeleckiej”, uformowanej w Sowietach w pierwszych latach wojny, w ciągu pierwszych 18-tu miesięcy jej istnienia, 70% stanowili Ĺťydzi. Poza tym publikacje Ĺźydowskie zauwaĹźyły, Ĺźe Ĺťydzi na Litwie zupełnie się nie zasymilowali, więc rozróşnienie narodowości nie było trudne.

W Wikipedia.pl czytamy: „18 grudnia 1941 najwyĹźsze wojskowe władze ZSRR podjęły decyzję dotyczącą utworzenia w ramach Armii Czerwonej dywizji strzeleckiej złoĹźonej częściowo z LitwinĂłw. W rzeczywistości w jej składzie znalazła się nieduĹźa liczba Ĺźołnierzy pochodzenia etnicznie litewskiego. Główną część stanowiło ok. 5 tys. ĹťydĂłw pochodzących z obszaru Litwy. Resztę tworzyli przedstawiciele róşnych narodowości zamieszkujących ZSRR. Nazwa jednostki miała więc charakter bardziej propagandowy niĹź wynikający ze składu narodowościowego”. Dywizja nigdy nie walczyła w rejonie Wilna.

O polskie Wilno jako o swoje miasto – swĂłj dom, walczyła oddziały polskiej Armii Krajowej i polska ludność miasta.

Marian Kałuski
(Nr 152)

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt