Sobota 20 Kwietnia 2024r. - 111 dz. roku,  Imieniny: Agnieszki, Amalii, Czecha

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 24.09.16 - 14:54     Czytano: [2328]

Dział: Kresy w życiu Polski i narodu polskiego

Piekło Polaków na Litwie

Lwowskie korzenie polskiego ruchu ludowego

Początki polskiego ruchu ludowego w Polsce wiążą się z działalnością urodzonego we Lwowie (Zniesienie) księdza Stanisława Stojałowskiego (1845-1911), ktĂłry od 1875 roku w tym mieście wydawał dla chłopĂłw pisma „Wieniec” 1875-86 i „Pszczółka” 1875-99, a jednocześnie rozwijał róşnorodne prace społeczne na wsi, zakładając m.in. pierwsze kółka rolnicze.

28 lipca 1895 roku w Rzeszowie, z inicjatywy Jakuba Bojki i Bolesława Wysłoucha, została załoĹźona jedna z największych polskich partii politycznych działających w Galicji do 1913 roku - Stronnictwo Ludowe (od 27 lutego 1903 pod nazwą Polskie Stronnictwo Ludowe, PSL). Partia miała swoich przedstawicieli w Sejmie Krajowym we Lwowie oraz w Parlamencie austriackim w Wiedniu. W 1913 w miejsce PSL powstało Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”, ktĂłre odgrywało dużą rolę na polskiej scenie politycznej w okresie międzywojennym.

Tak Bolesław Wysłouch, jak i wszyscy prezesi Stronnictwa Ludowego: Karol Eugeniusz Lewakowski 1895-97, Henryk Rewakowicz 1897-1907 i Jan Stapiński 1908-13 byli związani ze Lwowem. Bolesław Wysłouch był wydawcą i redaktorem pism lwowskich: „Przeglądu Społecznego” (1886–1887), „Przyjaciela Ludu” (1889-1902) „Kuriera Lwowskiego” (redaktor naczelny w latach 1887–1919); Karol Eugeniusz Lewakowski ukończył gimnazjum we Lwowie i prawo na Uniwersytecie Lwowskim, we Lwowie był adwokatem, w 1891 roku prezesem tamtejszego Towarzystwa Przyjaciół Oświaty, w 1894 roku współtworzył Towarzystwo Demokratyczne Polskie; Henryk Karol Rewakowicz w latach 1862–68 współpracował z „Gazetą Narodową”, 1884-87 redagował „Kurier Lwowski” i w 1894 roku współtworzył lwowskie Towarzystwo Demokratyczne Polskie; Jan Stapiński studiował prawo na Uniwersytecie Lwowskim i w latach 1894-1903 był współredaktorem „Kuriera Lwowskiego”.

Materiały do historii Polaków na Kresach (1)

W Polsce przedrozbiorowej Trybunały Koronne, czyli sądy szlacheckie drugiej i ostatniej instancji, były od 1578 roku w Piotrkowie (Trybunalskim) dla Wielkopolski oraz w Lublinie dla Małopolski i krótko w Łucku na Wołyniu. W 1581 roku utworzono na wzór Trybunału Koronnego trybunał dla polskiego Wielkiego Księstwa Litewskiego, zbierający się kolejno w Wilnie, Nowogródku i Mińsku.

W przedwojennej Polsce największe targi na Ziemiach Wschodnich odbywały się w następujących miastach: Targi Wschodnie (krajowe i międzynarodowe) we Lwowie, w Wilnie Targi Wileńskie, w Równem na Wołyniu Targi Równieńskie, w Kołomyi (woj. stanisławowskie) Targi Pokuckie i w Pińsku Targi Poleskie.

Na Ziemiach Wschodnich w okresie międzywojennym Towarzystwa Popierania Przemysłu Ludowego działały we Lwowie, Wilnie, Brześciu i Nowogródku.

W okresie międzywojennym na Ziemiach Wschodnich działały cztery Kuratoria Okręgów Szkolnych: 4. Wileńskie z siedzibą w Wilnie i obejmujące województwa wileńskie i nowogródzkie, 5. Poleskie z siedzibą w Brześciu nad Bugiem i obejmujące woj. poleskie, 6. Wołyńskie z siedzibą w Równem i obejmujące woj. wołyńskie oraz 8. Lwowskie z siedzibą we Lwowie i obejmujące województwa lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie. Powiaty województwa białostockiego: Grodno i Wołkowysk, czyli Grodzieńszczyzna należały do Kuratorium Warszawskiego (nr 1).

Na Ziemiach Wschodnich Rzeczypospolitej do 1939 roku na polu polskiej oświaty pozaszkolnej działały następujące organizacje, instytucje i placĂłwki: załoĹźone we Lwowie w 1869 roku Stowarzyszenia MłodzieĹźy Robotniczej „Gwiazda” i w 1881 roku Towarzystwo Oświaty Ludowej oraz we Lwowie i Małopolsce Wschodniej od 1882 roku Polska Macierz Szkolna i od 1891 roku Towarzystwo Szkoły Ludowej oraz Małopolski Związek MłodzieĹźy Wiejskiej (organ prasowy „Młoda Polska”). We wszystkich wojewĂłdztwach wschodnich działała w okresie międzywojennym Polska Macierz Szkolna, Centralny Związek MłodzieĹźy Wiejskiej, Związek MłodzieĹźy Wiejskiej Rzeczypospolitej i Związek MłodzieĹźy Ludowej oraz Kółka Rolnicze prowadzące pracę oświatową wśrĂłd rolnikĂłw. Działalnością oświatową zajmował się oczywiście Związek Nauczycielstwa Polskiego (w Brodach, woj. tarnopolskie działał Uniwersytet Społeczno-Rolniczy dla nauczycieli), Towarzystwo UniwersytetĂłw Robotniczych (T.U.R.) oraz Związek Strzelecki i Związek Pracy Obywatelskiej Kobiet.

Polskie dywizje piechoty stacjonujące na Ziemiach Wschodnich w 1939 roku: 1. Wilno, 5. Lwów, 11. Stanisławów, 12. Tarnopol, 13. Równe na Wołyniu, 19. Wilno, 20. Baranowicze (woj. nowogródzkie), 27. Kowel na Wołyniu, 29. Grodno i 30 Kobryń (woj. poleskie).

Największymi polskimi bankami kredytowymi działającymi na Ziemiach Wschodnich w okresie międzywojennym były: Wileński Bank Ziemski i Towarzystwo Kredytowe Ziemskie we Lwowie.

Do 1939 roku na Ziemiach Wschodnich działały: giełdy pieniężne prowincjonalne we Lwowie i Wilnie, Giełda Płodów Rolnych we Lwowie, dyrekcje kolejowe we Lwowie i Wilnie, dyrekcje poczt we Lwowie i Wilnie oraz lotniska pasażerskie we Lwowie i Wilnie.

W wyższych rzymskokatolickich seminariach duchownych w Wilnie (archidiecezja wileńska), Pińsku (diecezja pińska na Polesiu) i Łucku (diecezja łucka na Wołyniu) studiowało w roku szkolnym 1935/36 147 alumnów, a w małych seminariach duchownych w Wilnie i Drohiczynie nad Bugiem dalszych 159 alumnów.

Liczebność i rozmieszczenie polskiej Policji Państwowej na Ziemiach Wschodnich w 1925 roku: województwo lwowskie: 3069 policjantów, woj. stanisławowskie: 1390, woj. tarnopolskie: 1620, woj. wołyńskie: 2084, woj. poleskie: 1665, woj. nowogródzkie: 1877 i woj. wileńskie: 2809 policjantów. Do 1939 roku liczebność policji zmniejszyła się o kilka procent. W porównaniu z innymi krajami europejskimi Polska nie była krajem policyjnym, gdyż na jednego policjanta w Polsce przypadało więcej obywateli niż w wielu innych państwach.

Materiały do historii polskiego Wilna (2)

Pierwsza polska partia robotnicza Proletariat, utworzona latem 1882 roku w Warszawie, miała swój ośrodek także w Wilnie i delegaci z Wilna brali udział w jej I zjeździe wyborczym w styczniu 1883 roku.

W wyniku napadu Niemiec i Związku Sowieckiego na Polskę we wrześniu 1939 roku, jeszcze tego samego miesiąca – 26-27 września 1939 roku powstała w Warszawie w ramach tworzonego ruchu oporu narodu przeciw najeĹşdĹşcom organizacja polityczno-wojskowa pod nazwą SłuĹźba Zwycięstwu Polski (SZP). Do grudnia 1939 roku powołane zostały komendy wojewĂłdzkie SZP, m.in. w Wilnie (okupowanym wĂłwczas przez Litwę) i Lwowie (okupowanym przez Związek Sowiecki). W grudniu 1939 roku zgodnie z zarządzeniem Naczelnego Wodza polskiego w Londynie, gen. Władysława Sikorskiego utworzony został Związek Walki Zbrojnej (ZWZ), jako organizacja przeznaczona do przygotowania czynnej walki z okupantem niemieckim i sowieckim; SZP stała się trzonem organizacyjnym ZWZ – takĹźe na Kresach.

Rzodkiewka to roślina warzywna pochodząca z Tybetu, a obecnie znana w Europie, Ameryce i Australii. Polscy ogrodnicy z Wilna wyhodowali nową jej odmianę, która nazywa się obecnie Wileńską i jest popularna w Polsce, na Litwie i Białorusi.

ZałoĹźone w Krakowie w 1897 roku Towarzystwo ArtystĂłw PlastykĂłw „Sztuka”, ktĂłre skupiało najlepszych polskich malarzy epoki, m.in. T. Axentowicza, J. Chełmońskiego, J. Malczewskiego, J. Mehoffera, J. Stanisławskiego, L. Wyczółkowskiego, S. Wyspiańskiego, J. Fałata, W. Tetmajera, O. Boznańską, J. Pankiewicza, F. Ruszczyca, K. Sichulskiego, S. Dębickiego, ktĂłre do 1914 roku było uwaĹźane za granicą za oficjalną reprezentację polskiej plastyki, przed 1924 rokiem organizowało swe wystawy we Lwowie, a po odrodzeniu państwa polskiego w 1918 roku takĹźe w Wilnie.

Wilno stało się w polskiej tradycji przede wszystkim miastem Adama Mickiewicza, przez różne jego z nim powiązania. Takie właśnie Wilno pokazywał wilnianin młodemu bohaterowi powieści Samolotem nad Polską (Warszawa 1921) czołowy polski ideolog regionalizmu Aleksander Janowski (1866-1944).

Materiały do polskiej historii Wileńszczyzny (1)

Żeńska Wileńska Chorągiew Harcerska, obejmująca swą działalnością województwa wileńskie i nowogródzkie, skupiała w 1938 roku w 15 hufcach, 55 gromadach, 91 drużynach i 6 zrzeszeniach starszoharcerskich 191 instruktorek, 2178 harcerek i 764 zuchów.

Ku uczczeniu pamięci zmarłego w maju 1935 roku pierwszego marszałka Polski, Józefa Piłsudskiego, Rada Ministrów uchwaliła w 1936 roku ufundowanie na Wileńszczyźnie, z której pochodził Marszałek, 100 nowych szkół podstawowych jego imienia. W ich budowie brała udział z dużym entuzjazmem ludność całej Wileńszczyzny.

W latach 1921-28 w Nowogródku było rzymskokatolickie Małe Seminarium Duchowne diecezji mińskiej i od 1925 pińskiej, które w 1928 roku zostało przeniesione do Drohiczyna nad Bugiem.

Polska Publiczna Biblioteka Grodzieńska liczyła w 1939 roku ponad 15 000 książek. Kierował nią aż do wojny historyk Grodzieńszczyzny Tadeusz Jankowski, który zginął z rąk sowieckiego NKWD w Katyniu w 1940 roku.

W latach 1930-39 kierownikiem doświadczalnej stacji zootechnicznej w Świsłoczy (pow. Wołkowysk, woj. białostockie, dziś Białoruś) był wybitny polski zootechnik, docent Mieczysław Czaja, po wojnie profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.

Dziewieniszki przed wojną były polską wsią w powiecie oszmiańskim w woj. nowogrĂłdzkim. I dzisiaj są polską wsią tylko, Ĺźe obecnie, wbrew woli ich mieszkańcĂłw, leżą na terytorium Litwy. Podczas II wojny światowej i niemieckiej okupacji Wileńszczyzny, w latach 1943-44 były tu drukowane trzy polskie tajne pisma związane z Armią Krajową: „Świt” (redaktor dr Wawrzyńczyk), „Z Pola Walki” i „Nasza Wieś” (nakład ponad 2000 egzemplarzy).

Sowieckie czasopisma polskojęzyczne wydawane w Kijowie w latach 1919-1941

Po wygranej przez Polskę wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku i po traktacie ryskim zawartym między rządami Polski i Związku Sowieckiego (Republiki Rosyjskiej i Republiki Ukraińskiej), ktĂłry ustalał granicę polsko-sowiecką i ktĂłry zezwalał na repatriację PolakĂłw z bolszewickiego „raju”, z ktĂłrej skorzystało 469 000 PolakĂłw (Krystyna Sierocka Polonia Radziecka 1917-1939 Warszawa 1968), na Ukrainie sowieckiej według danych sowieckiego spisu ludności z 1926 mieszkało nadal 476 435 PolakĂłw, z ktĂłrych 90% mieszkało na wsi. Pozostali Polacy mieszkali w miastach i naleĹźeli do klasy robotniczej. Inteligencja polska, tak liczna na Ukrainie do 1920 roku (ok. 300 000 osĂłb – prawdziwy kwiat inteligencji na ziemiach ukraińskich, gdyĹź inteligencji rosyjskiej, a tam bardziej ukraińskiej było tam niewiele), repatriowała się do Polski.

Związek Sowiecki był rzekomo krajem „przyjaĹşni ludĂłw”, w ktĂłrym w teorii (ale tylko w teorii!) nie było dyskryminacji mniejszości narodowych. Władze sowieckie wydawały więc rĂłwnieĹź czasopisma niby polskie. Niby, gdyĹź nie były one nie tylko z ducha polskie, ale takĹźe ich język polski pozostawiał wiele do Ĺźyczenia, gdyĹź redaktorami i współpracownikami tych czasopism byli całkowicie zrusyfikowani Rosjanie (rzadziej Ukraińcy) albo ukraińscy Ĺťydzi, ktĂłrzy znali słabo język polski. Poza tym wydawane przez władze sowieckie wszystkie czasopisma polskojęzyczne były niczym innym jak zwykłą propagandą bolszewicką, i to często o treści polakoĹźerczej. Oto te bolszewickie gadzinĂłwki polskojęzyczne wydawane w Kijowie w latach 1918-1941:

„Biuletyn Głosu Komunisty” 1920
„Foto-Gazeta” 1928
„Głos Armii Czerwonej” – dodatek do „Głosu Komunisty” 1919-20
„Głos Komunisty. Organ Komitetu Kijowskiego Polskiej Sekcji Komunistycznej Partii Ukrainy” –
dziennik 1919-1922
„Głos MłodzieĹźy” – tygodnik 1928-1935
„Głos Radziecki” – dziennik organ Komunistycznej Partii Ukrainy 1935-1941
„Komunista Polski” – organ Kijowskiego Komitetu Centralnego Polskiej Robotniczo-Włościańskiej
Partii Komunistycznej 1919
„Młody Towarzysz” – miesięcznik dla dzieci i młodzieĹźy 1924
„Na Barykady” 1918-1920
„Poradnik Oświatowy” – organ Centralnego Biura Polskiego Komisariatu Ludowego Oświaty Ukrainy
1930-32
„Przegląd Komunistyczny” – organ Biura Polskiego przy KC Komunistycznej Partii Ukrainy 1920
„Sierp” – tygodnik poświęcony sprawom wsi 1922-28
„Stawajmy do WyborĂłw” – jednodniĂłwka wyborcza 24 X 1924
„Sztandar Komunizmu” – tygodnik Sekcji Polskiej przy Federacji Grup Zagranicznych
Komunistycznej Partii BolszewikĂłw Ukrainy 1919
„Sztandar Pioniera” miesięcznik dla dzieci 1924-1925
„Szturmowiec” – jednodniĂłwka z okazji 13 rocznicy rewolucji bolszewickiej 1930
„Ĺťołnierz Polski. Pismo poświęcone czynowi i doli Ĺźołnierza polskiego” – pismo bolszewickie 1920
„Ĺťołnierz Rewolucji” 1920

Zbrodnie katolików litewskich i Kościoła litewskiego (3)
Niepodległość dla LitwinĂłw – piekło dla PolakĂłw

W listopadzie 1918 roku na CAŁYCH ziemiach etnicznie litewskich, tj. na których Litwini stanowili większość ludności, czyli bez polskiego Wilna i polskiej Wileńszczyzny oraz Suwalszczyzny, powstało państwo litewskie, zwane Litwą Kowieńską. Nacjonaliści, którzy objęli w nim władzę, oraz nacjonalistyczni biskupi i księża litewscy triumfowali, bo to dało im potężny oręż do walki z polskością na Litwie.

JuĹź w 1919 roku powstała organizacja Zvalgyby, ktĂłra zasłynęła z okrucieństw wobec nielitewskiej ludności, głównie PolakĂłw (Marceli Kosman „Orzeł i Pogoń” (1992). Na jej czele stał Liudas Gira (1884 – 1946), znany później pisarz litewski. Był synem Niemca i Polki. Wychowywał go jednak Polak Konstanty Giro-Syryjski, a potem ksiądz litewski z Wileńszczyzny, ktĂłry był polakoĹźercą. NamĂłwił go do zostania księdzem. Gira ukończył seminarium duchowne w Wilnie, ale święceń kapłańskich nie przyjął. Skończył jako czołowy komunista na sowieckiej Litwie (Mieczysław Jackiewicz „Literatura polska na Litwie XVI-XX wieku” 1991).

Największą partią polityczną na Litwie do maja 1926 roku była Partia Chrześcijańsko-Demokratyczna. Jej założycielem w 1917 roku i liderem do 1923 roku był ks. Mykolas Krupavičius, jeden z największych w XX w. polakożerców na Litwie, a wiceliderem i później dwukrotny prezydent Litwy Aleksandras Stulginskis, niedoszły kapłan katolicki, który ostatecznie wolał służyć szatanowi niż Bogu.

Pełen nienawiści do Polski i Polaków rząd litewski nie tylko że nie nawiązał stosunków dyplomatycznych z Polską, ale także oddzielił Litwę od Polski przysłowiowym chińskim murem. Nie chciano nawet obsługi pocztowej z Polską. Litwa była zmuszona importować niektóre rzeczy z Polski. Robiono to jednak za pomocą pośredników z innych państw i korzystając z transportu przez Niemcy czy Łotwę, co kosztowało Litwę dodatkowo aż kilka milionów ówczesnych litów. Było to kilka milionów litów wyrzuconych w błoto! Jednak nienawiść nie liczy się z niczym.

Cały kraj przez prowadzoną przez rząd i Kościół litewski antypolską propagandę był teraz w amoku polakożerczej histerii (starczy zapoznać się z przedwojenną prasą litewską, włącznie z tzw. katolicką). Poza Niemcami w hitlerowskich Niemczech chyba żaden inny naród nie był wychowywany w tak wielkiej, wręcz monstrualnej (potwornej, obrzydliwej) nienawiści do kogokolwiek jak byli wychowywani Litwini w nienawiści do Polaków. Ponoć katolicka Litwa była (i jest po dziś dzień) prawdziwym królestwem Szatana!

W Sejmie litewskim 7 grudnia 1926 roku jego wicemarszałek Steponas Kairys mĂłwił tak oto krytycznie pod adresem dotychczasowej polityki Litwy wobec Polski: “…nie chcemy mieć z nimi (Polską-Polakami – M.K.) Ĺźadnych ani politycznych, ani gospodarczych związkĂłw. Odgradzając się od Polski chińskim murem nie chcemy nie tylko jej widzieć, ale nawet o niej słyszeć. Przez lata naszego niepodległego Ĺźywota tego rodzaju praktyka stała się wyznaniem naszego patriotyzmu i w tej formie zastygła. Ludzie nie umieją inaczej podejść do sprawy, jak tylko powtarzając te same (antypolskie) słowa, te same (antypolskie) myśli…”. Poseł polski w Sejmie litewskim Wiktor Budzyński (1923-27) chyba pierwszy określił to „patologiczną nienawiścią do Polski”. Bo czym innym był np. zorganizowany przez LitwinĂłw w Koszedarach w styczniu 1930 roku symboliczny sąd nad krĂłlem Władysławem Jagiełłą, z udziałem m.in. niektĂłrych członkĂłw katolickiej Kurii Biskupiej w Koszedarach, podczas ktĂłrego krĂłl został oskarĹźony o poddanie Litwy wpływom polskim, co spowodowało przyłączenie jej do Polski, i za tę „zbrodnię” skazany został na karę śmierci i skreślenie z historii Litwy (“Dzień Kowieński” styczeń 1930).

Niestety w grudniu tego roku (1926) grupa nacjonalistów litewskich dokonała na Litwie zamachu stanu. Usunięto od władzy legalnie wybrany rząd, zlikwidowano Sejm (w którym ostatnio zasiadało 4 posłów polskim), a władzę objęła banda faszyzujących nacjonalistów pod przewodem Antanasa Smetony i Augustinasa Voldemarasa, która rządziła krajem do 1940 roku. Sytuacja Polaków na Litwie jeszcze bardziej się pogorszyła.

Wracając do przemówienia Kairysa, to należy zauważyć, że słowa te nie padły z ust żadnego z księży litewskich w Sejmie, ale z ust działacza Litewskiej Partii Socjaldemokratycznej. Widać, że było u niego więcej roztropności politycznej i chrześcijaństwa niż u tych posłów-księży!

W 1923 roku drogą ustawy rządowej usunięto z życia publicznego Litwy wszelkie zewnętrzne oznaki polskości. Litwinizacji uległy także nazwiska wszystkich Polaków (nawet tych mieszkających poza Litwą). Było to związane z promowaniem języka litewskiego i ogólną walką z wszelką polskością na terenie Litwy, ale miało to także inny cel. Otóż, jak już wiemy, nacjonaliści litewscy uważali się ze jedynych spadkobierców Wielkiego Księstwa Litewskiego (WKL), a postacie historyczne i zasłużone, wywodzące się z WKL uważali za Litwinów. Trudno by było przekonywać Litwinów, że np. Mickiewicz, Kraszewski, Kościuszko, Emilia Plater to Litwini, gdyby nazwiska ich były pisane tak jak oni mieli w dokumentach i jak sami się podpisywali, czyli po polsku. Dzisiaj w Litewskim Muzeum Sztuki w Wilnie jest pełno obrazów znanych malarzy polskich (skradzionych z kolekcji polskich!) ze zlitwinizowanymi nazwiskami. Nie tylko zwiedzający muzeum Litwini, ale także wielu Polaków (widząc takie dziwaczne nazwiska) myśli, że byli to malarze litewscy, tym bardziej, że we wszystkich litewskich publikacjach przedstawia się ich jako Litwinów.

Wybitny poeta polski, laureat literackiej nagrody Nobla (1980), rodem z Litwy Kowieńskiej, Czesław Miłosz (1911 – 2004) tak skomentował zachowanie się nacjonalistĂłw litewskich: „Dawna Litwa nie chciała nikogo nawracać na swĂłj język i wiarę, ta nowa wyznaczyła sobie misję depolonizacji, posługując się argumentem, Ĺźe przecieĹź to wszystko Litwini, tylko nie uświadomieni”. KtĂłrych, jak potrzeba nawet przy pomocy brutalnej siły, naleĹźy przywrĂłcić narodowi litewskiemu.

Tych PolakĂłw, ktĂłrzy nie chcieli stać się Litwinami gnębiono niemiłosiernie. Polakom zabrano aĹź 700 000 ha ziemi ornej, pastwisk, łąk i sadĂłw, co stanowiło aĹź 1/8 powierzchni kraju! Przeprowadzona reforma rolna pominęła chłopĂłw polskich. Pomimo tego, Ĺźe na Litwie było 250 000 PolakĂłw, ktĂłrzy stanowili 10% ludności Litwy, nie było ich zupełnie w wojsku i na urzędach cywilnych. A ci wojskowi i urzędnicy, ktĂłrzy w przeszłości mieli cośkolwiek wspĂłlnego z polskością, starali się ukryć ten fakt jak najstaranniej przed władzami, aby sobie nie zaszkodzić w karierze słuĹźbowej czy aby nie zostali wyrzuceni z tych stanowisk i nie stracili w ogĂłle moĹźliwości zarobkowania. Bowiem setki osĂłb, ktĂłre uwaĹźały się za PolakĂłw wyrzucono z pracy lub nie chciano ich nigdzie zatrudnić. Stąd polski attache wojskowy w Kownie w latach 1938-39, płk Leon Mitkiewicz (mianowany po nawiązaniu stosunkĂłw dyplomatycznych między Polską a Litwą), w swoich „Wspomnieniach kowieńskich” (Londyn 1968) pisze, Ĺźe kiedy po zainstalowaniu się w 1938 roku Polskiego Poselstwa w Kownie, rząd litewski wraz z Kościołem litewskim wyrazili zgodę na odprawianie w kaĹźdą niedzielę polskiego naboĹźeństwa w kościele SS. Szatytek w tym mieście, mĂłgł zobaczyć na własne oczy ilu prawdziwych biedakĂłw jest wśrĂłd PolakĂłw w Kownie. BiedakĂłw za karę za to, Ĺźe nie chcieli zostać Litwinami. Na pewno Ĺźadna litewska katolicka organizacja charytatywna im nie pomagała!

Z kolei Kościół litewski – jego biskupi w ciągu kilku lat po powstaniu niepodległej Litwy zlitwinizowali w sposĂłb bezwzględny wszystkie parafie, pomimo oporu wiernych w niektĂłrych parafiach z duĹźym odsetkiem ludności polskiej lub nawet w takich gdzie Polacy stanowili większość parafian. Usunęli język polski jako przedmiot nauczania w seminarium duchownym w Kownie (Sejny znalazły się w granicach Polski), a takĹźe całkowicie z katechizacji i z...konfesjonału! Co więcej, język polski został w ciągu kilku lat całkowicie usunięty z uĹźycia w kościołach w całej Litwie; naboĹźeństwa polskie zostały zlikwidowane, pomimo tego, Ĺźe w Polsce były odprawiane naboĹźeństwa w języku litewskim, a w Wilnie była nawet litewska parafia – kościół św. Michała. Księża Polacy zostali praktycznie usunięci ze stanowisk oficjalnych w Kościele, o ile nie zaprzestali zupełnie uĹźywać języka polskiego i nie stali się „odpolszczonymi” Litwinami. Księża przyznający się nadal do polskości zostali albo rezydentami bez prawa sprawowania obowiązkĂłw duszpasterskich, albo w większości skierowani do parafii czysto litewskich na Ĺťmudzi. Jednocześnie skierowano księży litewskich – i to takich zajadłych polakoĹźercĂłw (polonofobĂłw) do polskich parafii. Np. przywĂłdcę duchowego PolakĂłw w Kownie, ks. Polikarpa Maciejowskiego władze duchowne wysiedliły najpierw do Chwałojni, a następnie do litewskiej wsi Wydsodze na Ĺťmudzi (Leon Mitkiewicz „Wspomnienia kowieńskie” Londyn 1968).

Płk Mitkiewicz wspomina m.in. swoje spotkanie w gmachu Poselstwa Polskiego w Kownie z pewną starszą kobietą, szlachcianką polską z okolic PoniewieĹźa. MĂłwiła mu: Ja nie mogę, panie, inaczej śpiewać Zdrowaś Maryja, jak tylko po naszemu, ja nie rozumię po ichnemu, po litewsku. Do spowiedzi chodzić nie mogę, bo kunigas (ksiądz – M.-K.) nie gada po naszemu.

Rzecz skandaliczna: biskupi i duchowni litewscy z pobudek czysto nacjonalistycznych, a konkretnie przez skierowanie księży polskich do parafii czysto litewskich i przez odmowę używania języka polskiego, który znało bardzo dobrze wielu duchownych litewskich, uniemożliwiali katolikom polskim pełnego uczestniczenia we mszy św. i korzystania z sakramentów św.!

W Kownie, stolicy państwa, Polacy stanowili ok. 30% ogółu ludności (ok. 30 000!). Po brutalnej litwinizacji kościołów kowieńskich i wszelkiej działalności katolickiej w mieście, pozostały w nim tylko trzy polskie placówki katolickie: klasztor benedyktynów i kościoły Karmelicki i św. Trójcy, w których odprawiane były polskie nabożeństwa.

Klasztor benedyktynĂłw był jedynym polskim klasztorem na Litwie Kowieńskiej i jednocześnie „prawdziwą cząstką Polski w stolicy Litwy”, jak wĂłwczas o nim pisano. Dlatego litewskie władze kościelne i cywilne zabiegały w Watykanie o jego likwidację. Natomiast Polacy robili wszystko, w tym prosząc Watykan o pomoc, aby klasztor utrzymać (A. Gaigalaite „Klerikalizmus Lietuvoje 1917-1940” Wilno 1970). Jednak przegrali. W 1924 roku Litwini uzyskali zgodę Watykanu na wysiedlenie zakonnikĂłw na głuchą litewską prowincję – do Chwałojni na Ĺťmudzi.

W latach 1924-25 doszło do gorszących scen w kościołach kowieńskich. 20 stycznia 1924 roku banda nacjonalistów litewskich zakłócała odprawianie polskiego nabożeństwa. Następnej niedzieli nie dopuściła do wygłoszenia polskiego kazania, a 2 lutego nie dopuściła do śpiewu polskich pieśni i nieustannym rykiem udaremniła polskie kazanie. 17 lutego banda przeniosła się do kościoła św. Trójcy, udaremniając wygłoszenie polskiego kazania i śpiew polskich pieśni. Ta banda grasowała w kościołach kowieńskich aż do 26 września 1925 roku z błogosławieństwem litewskich władz, policji i litewskiego Kościoła. Tej niedzieli zaatakowała ona polskich wiernych tak brutalnie, że aż lała się krew. Dopiero wówczas biskup kowieński Juozas Skvireckas potępił napastników, ale chyba tylko dlatego, że sprawa stała się bardzo głośna, także poza granicami Litwy. Rząd litewski był zmuszony zabronić nacjonalistom napadanie na Polaków w kościołach. Wielu księży litewskich przyjęło to z oburzeniem.

Polacy protestowali i interweniowali u litewskich władz kościelnych, u biskupĂłw litewskich, w Watykanie. 21 grudnia 1923 roku interweniowali u biskupa Ĺźmudzkiego Franciszka Karewicza posłowie polscy w Sejmie litewskim. Nic nie pomogło. Ich memoriał w sprawie prześladowania polskich katolikĂłw w Kościele litewskim do Stolicy Apostolskiej takĹźe został zignorowany (H. Wisner „Wojna nie wojna” 1978). 150-200 tysięcy PolakĂłw-katolikĂłw mieszkających w państwie litewskim nie miało Ĺźadnych – ale to Ĺźadnych! – praw w Kościele litewskim, chociaĹź konkordat Litwy z Watykanem z 1927 roku gwarantował im prawa! Polacy-katolicy na Litwie byli traktowani przez Kościół i „katolikĂłw” litewskich jak pariasi. I nikt w całym Kościele katolickim nie podnosił głosu sprzeciwu przeciwko temu – przeciwko deptaniu najwaĹźniejszego przykazania chrześcijaństwa: miłości Boga i drugiego człowieka! Nikt, czyli takĹźe Watykan, ktĂłry dla świętego spokoju z Litwą ignorował problem! Czyli tolerował zło w Kościele!

Prawda, że Watykan był w trudnej sytuacji i zapewne jakby chciał pomóc, to by wiele nie mógł pomóc w starciu nie tylko ze skrajnie nacjonalistycznym i semifaszystowskim rządem litewskim, ale także równie barbarzyńskim i de facto pogańskim z ducha Kościołem litewskim. Ale nawet pozory ze strony Watykanu wyglądałyby znacznie lepiej niż całkowite ustępowanie Litwinom. Bowiem ustępowanie w takich sprawach to udowadnianie jak niewiele nauka Pana Jezusa i Kościoła jest przestrzegana w całym Kościele katolickim, że Watykan jest niewiarygodny: że co innego uczy wiernych, a co innego robi. A przez to samo także i wierni nie trzymają się nauki Pana Jezusa i Kościoła, gdyż przykład idzie z góry.
Polak na Litwie dla rządu litewskiego nie był człowiekiem. Ale Polak-katolik dla Litwiona- „katolika” takĹźe nie był człowiekiem! Było to widoczne na kaĹźdym kroku w miejscach publicznych włącznie z kościołami, jeśli Litwin wiedział, Ĺźe ma do czynienia z Polakiem. SzczegĂłlnie widoczne to było w Sejmie litewskim (Seimas). Historyk Piotr Łossowski pisze: „Specyficzną izolacją, a poniekąd nawet oficjalnym bojkotem towarzyskim, objęci byli działacze polscy za Litwie. SzczegĂłlnie wyraĹşnie uwidoczniło się to w odniesieniu do członkĂłw polskiej frakcji poselskiej w Sejmie litewskim. Jak wspomina jej przewodniczący, poseł Wiktor Budzyński: „Nikt z LitwinĂłw (w Sejmie) nie witał się z nami, nie nawiązywał znajomości, nawet z najbliĹźszych sąsiadujących foteli. KaĹźdy omijał Frakcję naszą lub poszczegĂłlnych jej członkĂłw, spotykanych na korytarzach, w obawie o posądzenie go o jakąś znajomość” („Stosunki polsko-litewskie 1883-1939”).

Co więcej, polskich posłów nagminnie wyzywano, a nawet w 1922 roku pobito posła Śnielewskiego, a w księdza Bronisława Lausa litewski poseł Jonas Bildušas rzucił krzesłem.

Wśród posłów litewskich, którzy bojkotowali posłów polskich w Sejmie litewskim była duża gromadka litewskich księży katolickich. No i oczywiście nic nie zareagowali na pobicie posła Śnielewskiego i rzucenie krzesłem w księdza (!) Bronisława Lausa, uważając zapewne, że księżom litewskim tak wolno postępować, że mają na to pozwolenie od Boga.

Wielu księży litewskich wiodło prym w tej nienawiści do Polaków. Np. podczas posiedzenia litewskiego Sejmu Ustawodawczego 6 lipca 1921 roku działacz mniejszości polskiej w przedwojennej Litwie i poseł na ten Sejm z listy polskiej, ks. Bronisław Laus został publicznie nazwany przez posła litewskiej chadecji, księdza Mykolasa Krupavičiusa "wszą"; podobnym epitetem ten ksiądz-poseł obdarzył wówczas wszystkich Polaków mieszkających na Litwie: wszy naszego litewskiego narodu.

Ten sam ksiądz (Krupavičius) w nagrodę za swe polakoĹźerstwo został w 1923 roku ministrem rolnictwa (do 1926). Na tym stanowisku zrealizował szatański antypolski plan. Otóş opracował plan reformy rolnej i ją przeprowadził. Polegała ona na zabraniu Polakom bez odszkodowania aĹź 700 000 ha ziemi, ktĂłrą otrzymali chłopi litewscy (P. Łossowski). Polakom zabrano ziemię bez Ĺźadnego odszkodowania. Takie postępowanie nazywa się złodziejstwem, a kradzieĹź – zgodnie z Dekalogiem – jest grzechem. Takiego grzechu dopuścił się ks. Krupavičius i za to nie poniĂłsł Ĺźadnej kary kościelnej! Bo dla Kościoła litewskiego okradanie PolakĂłw było i jest (np. brutalna kradzieĹź obrazu Jezu ufam Tobie z polskiego kościoła św. Ducha w Wilnie przez arcybiskupa wileńskiego Bsackisa w 2005 roku i usunięcie z niego polskiego napisu „Jezu ufam Tobie”) cnotą!

W 1925 roku z inicjatywy księdza katolickiego Fabijonasa KemieĹĄisa powstała masowa organizacja – Związek Wyzwolenia Wilna, ktĂłry siał nienawiść do Polski i PolakĂłw. PolakoĹźerstwo jego pisma „Musu Vilnius” (Nasze Wilno) moĹźna śmiało porĂłwnać z antypolską propagandą hitlerowską. Hitlerowski minister propagandy i wielki polakoĹźerca Joseph Goebbels zapewne uczył się tego polakoĹźerstwa z lektury „Musu Vilnius”!

Jak wielki był upadek moralny Kościoła litewskiego i jak wielka była jego wrogość do Polski, PolakĂłw i wszystkiego co polskie widać takĹźe na przykładzie jego stosunku do odbytej w wĂłwczas polskim Wilnie 2 lipca 1927 roku, za zezwoleniem papieĹźa Piusa XI, koronacji cudownego obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej. Biskupi litewscy nie wzięli udziału w uroczystości, razem w władzami zabranili katiolikom litewskim, nawet tym mieszkającym w Polsce, wzięcia w niej udziału, jednocześnie protestowali, Ĺźe Watykan wyraził zgodę na koronację, a pismo litewskie „Vilniaus Aidas” nazwało bluĹşnierczo uroczystość „maskaradą i demonstracją polityczną”.

Litewską odpowiedzią na uroczystości koronacji obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej w Wilnie była urządzona z wielką pompą i z udziałem prezydenta Antanasa Smetony antypolska uroczystość oddania hołdu prochom Janusza Radziwiłła (1612- 1655) w Kiejdanach 25 września 1927 roku. Jak wiemy, Janusz Radziwiłł 18 sierpnia 1655 w Kiejdanach zawarł układ ze Szwedami wydając im na łup całą Litwę, a 20 sierpnia zawarł unię ze Szwecją, w ktĂłrej uznał Karola X Gustawa krĂłla szwedzkiego za swego władcę i jednocześnie zrywał więzy z Polską. I właśnie dlatego – za akt zerwania więzĂłw z Polską ten wielki zdrajca Rzeczypospolitej Obojga NarodĂłw przez nacjonalistĂłw litewskich jest uznawany za bohatera narodowego, chociaĹź prawda jest taka, Ĺźe nie troszczył się tyle o Litwę co o spełnienie swojej Ĺźyciowej ambicji – zostania panem Litwy, chociaĹźby pod kopytem szwedzkim. Poza tym nie znał litewskiego – jego językiem był język polski i był człowiekiem kultury polskiej.

Na granicy polsko-litewskiej dochodziło od czasu do czasu do ostrych incydentów z udziałem oddziałów jej pilnujących.

11 marca 1938 roku Litwini zastrzelili na granicy koło Merecza Ĺźołnierza polskiego Korpusu Ochrony Pogranicza Stanisława Serafina. Jak pisze historyk Piotr Łossowski: „W tym czasie cierpliwość polska napięta była juĹź do ostatnich granic, zaś dążenie do rozwikłania konfliktu osiągnęło punkt szczytowy”. 17 marca rząd polski postawił Litwie 18-godzinne ultimatum: albo Litwa nawiąże stosunki dyplomatyczne z polską, ktĂłre doprowadzą do uporządkowania spraw polsko-litewskich, albo „rząd polski własnymi środkami zabezpieczy słuszne interesy swego państwa”, co zostało odczytane jako groĹşbę interwencji zbrojnej. Na zwołanym przez prezydenta Antanasa Smetonę 19 marca 1938 roku nadzwyczajnym posiedzeniu rządu, minister spraw zagranicznych S. Lozoraitis powiedział, Ĺźe dotychczasowa taktyka rządu litewskiego przewlekania regulacji stosunkĂłw z Polską doprowadziła do obecnej krytycznej sytuacji, a dowĂłdca armii, gen. Rastikis powiedział, Ĺźe słaba armia litewska nie jest sama w stanie walczyć z całą armią polską i zasugerował pokojowe rozwiązanie konfliktu. Litwa ultimatum przyjęła. Zostały nawiązane stosunki dyplomatyczne między Polską a Litwą (P. Łossowski). Sprawy polsko-litewskie zaczęły się powoli normalizować.

Nie wiemy jaki był stosunek Kościoła i duchowieństwa litewskiego do sprawy nawiązania stosunków dyplomatycznych między Polską a Litwą. Biorąc pod uwagę to, że był on pionierem siania nienawiści do Polski, Polaków i wszystkiego co polskie i wobec jego traktowania katolików polskich w Kościele litewskim w niepodległej Litwie, można przypuszczać, że prawdopodobnie tej wiadomości nie przyjął z radością. W każdym bądź razie nie ma dowodów na to, że przyjął ją z radością i z nadzieją, że poprawią się pod każdym względem stosunki polsko-litewskie, że będą bardziej chrześcijańskie.

Marian Kałuski
(Nr 138)

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt