Sobota 20 Kwietnia 2024r. - 111 dz. roku,  Imieniny: Agnieszki, Amalii, Czecha

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 17.07.15 - 22:26     Czytano: [2416]

Dział: Kresy w życiu Polski i narodu polskiego

Litwini: Wilno jest polskie

W 1938 roku Litwa uznała przynależność Wilna do Polski

W czasie wojny polsko-bolszewickiej 12 lipca 1920 roku obaj wrogowie Polski - Rosja Sowiecka i Litwa Kowieńska zawarły traktat, ktĂłry przyznawał Litwie wszystkie ziemie przedrozbiorowego wojewĂłdztwa wileńskiego oraz znaczną południową część obszaru byłego wojewĂłdztwa trockiego. Na tym terenie mieszkało 700 000 PolakĂłw i tylko 100 000 LitwinĂłw. Bolszewicy przekazali Litwie Wilno i najbliĹźsze ziemie podczas odwrotu Armii Czerwonej po doznanej klęsce pod Warszawą w połowie sierpnia 1920 roku, tylko i wyłącznie według zasady divide et impera (dziel i rządĹş), by opóźnić postępy wojsk polskich w pogoni za bolszewikami i jeszcze bardziej skłócić PolakĂłw z Litwinami, zgodnie z powiedzeniem, Ĺźe gdzie dwĂłch się bije tam trzeci (bolszewik) korzysta. Po ostatecznej klęsce Armii Czerwonej w bitwie nad Niemnem, w paĹşdzierniku 1920 roku naczelnik państwa polskiego, marsz. JĂłzef Piłsudski, nakazał generałowi Lucjanowi Ĺťeligowskiemu odebrać uzurpatorom litewskim arcypolskie Wilno i okolice. Z wyzwolonych spod okupacji litewskiej ziem powstało 12 paĹşdziernika 1920 roku nowe państwo - Litwa Środkowa o obszarze 13 490 km kw., zamieszkałe przez 735 089 osĂłb, spośrĂłd ktĂłrych 73% stanowili Polacy, 11,5% Ĺťydzi, 8,8% Białorusini i tylko 7,2% Litwini. W demokratycznym głosowaniu powszechnym przeprowadzonym 8 stycznia 1922 roku, przy frekwencji 64,35%, prawie wszyscy głosujący opowiedzieli się za łącznością Litwy Środkowej z Polską. Sejm Litwy Środkowej 20 lutego 1922 roku przegłosował przyłączenie kraju do Polski (96 posłów za, 6 wstrzymało się od głosu); w punkcie 4 tej uchwały napisano: „Ziemia Wileńska stanowi bez warunkĂłw i zastrzeĹźeń nierozerwalną część Rzeczypospolitej Polskiej”. 18 kwietnia 1922 roku terytorium to stało się częścią państwa polskiego: tego dnia w arcypolskim Wilnie odbyły się huczne uroczystości mające symbolicznie wprowadzić w Ĺźycie ustawę o wcieleniu Wileńszczyzny do Polski. ChociaĹź Litwini mieli takie same prawa do Wilna jak np. Amerykanie do Księżyca (na ktĂłrym jako jedyni byli, ale to nie daje im praw do niego!), rząd litewski (uparci i chamscy oraz przeĹźarci skrajnym nacjonalizmem i faszyzmem z chłopĂłw krĂłle – dosłownie: byli to synowie biednych i prostackich chłopĂłw; 1926-40 Litwa Kowieńska była państwem dyktatorskim nawet bez marionetkowego parlamentu!) nie uznał przyłączenia Wilna do Polski, uwaĹźał miasto za stolicę Litwy okupowaną przez Polskę i nie uznawał granicy polsko-litewskiej (chociaĹź miała ona międzynarodowe uznanie od 1923 r.), nazywając ją uparcie (i po dziś dzień!) linią demarkacyjną oraz prowadził wściekle antypolską działalność względem Polski i PolakĂłw na Litwie, a takĹźe na arenie międzynarodowej, popierając m.in. akcję terrorystĂłw ukraińskich i białoruskich skierowaną przeciwko Polsce. Po kolejnym ostrym konflikcie politycznym, spowodowanym przez Litwę 11 marca 1938 roku incydentem zbrojnym na granicy, podczas ktĂłrego został zabity polski Ĺźołnierz Korpusu Ochrony Pogranicza Stanisław Serafin, Warszawa miała dość krnąbrnego i agresywnego sąsiada-karła i sprawę postawiła na ostrzu noĹźa: wojna albo normalizacja obustronnych stosunkĂłw i pokĂłj między obu państwami (Warszawa niczego więcej od Litwy nie zażądała!). Maleńka Litwa wobec wielokrotnej przewagi militarnej Polski i w obliczu grożącej jej wojny, skapitulowała. 19 marca 1938 roku zostały nawiązane stosunki dyplomatyczne między Polską i Litwą. W nauce prawa międzynarodowego nie podlega dyskusji to, Ĺźe data nawiązania stosunkĂłw dyplomatycznych w 1938 roku stanowi de facto uznanie istniejącej granicy polsko-litewskiej i przynaleĹźności państwowej Wilna i Wileńszczyzny przez Republikę Litewską. Dodatkowo potwierdzeniem tego był fakt otworzenia przez Litwę w Wilnie litewskiego Konsulatu Generalnego, na podstawie wymiany not z 25 stycznia 1939 roku między Warszawą a Kownem. Ĺťadne państwo na świecie nie ustanawia na swoim terytorium własnego konsulatu! 22 sierpnia 1939 roku konsulem litewskim w Wilnie został Antanas Trimakas. Dzisiaj Litwini przemilczają ten – niewygodny dla nich – fakt historyczny, gdyĹź nie są w stanie tej prawdy historycznej przekreślić. Od 1939 roku (faktycznie od 1945 roku) Litwini mają Wilno w swoich łapach tylko i wyłącznie z daru JĂłzefa Stalina – dyktatora Związku Sowieckiego, największego obok Hitlera agresora, zbrodniarza i ludobĂłjcy 1. połowy XX wieku (tylko diabeł w ludzkim ciele mĂłgł dać Wilno Litwinom!). I jemu za to Litwini powinni postawić niebosiężny pomnik na placu Katedralnym w Wilnie, a nie Mendogowi, ktĂłry z Wilnem nie miał nic wspĂłlnego.

Głupi Polacy... wszystkich wokoło przepraszają

W styczniu 2007 roku znany ze swej antypolskiej postawy Światowy Kongres UkraińcĂłw zażądał od Polski oficjalnych przeprosin za akcję "Wisła", jak rĂłwnieĹź wypłacenia odszkodowań dla jej ofiar, w Polsce, a konkretnie w „Gazecie Wyborczej”, toczyła się dyskusja o rzekomej konieczności przeproszenia UkraińcĂłw przez Polskę za akcję „Wisła”, przeprowadzoną w 1947 roku, zirytowany skrajną głupotą niektĂłrych PolakĂłw, konkretnie Ĺźydowskiej redakcji „Gazety Wyborczej” i jej „polskich” poplecznikĂłw, napisałem wĂłwczas:
„Głupi Polacy sami sobie ufundują to, Ĺźe wkrĂłtce wyrzucenie (2,5 miliona) PolakĂłw z Ziem Wschodnich (Wileńszczyzna, Grodzieńszczyzna, Polesie, Wołyń i Małopolska Wschodnia) będzie uznane za całkowicie usprawiedliwione, a wysiedlenie (140 tys.) UkraińcĂłw z Polski po 1945 roku i NiemcĂłw z Ziem Odzyskanych będzie powszechnie uwaĹźane za potworną zbrodnię - czystkę etniczną dokonaną przez PolakĂłw, chociaĹź o wysiedleniu NiemcĂłw z Polski zadecydowali nie Polacy, a tylko Związek Sowiecki, USA i Wielka Brytania!
Polacy jak prawdziwi idioci przepraszają wszystkich wokoło, a ich nikt nie przeprasza. No, bo PolakĂłw (według „Gazety Wyborczej” i jej poplecznikĂłw) nikt nigdy nie skrzywdził.
Jak sami uważacie się za najgorszych z najgorszych i tak gorliwie wszystkich przepraszacie, to zróbcie kolejny krok: dajcie się wysterylizować - wymrzecie i nareszcie zapanuje pokój na świecie między narodami.
Marian Kałuski, Australia” (Internet).

27 lutego 2007 roku prezydent Polski Lech Kaczyński, ktĂłry w pas kłaniał się nacjonalistom ukraińskim, i Prezydent Ukrainy – znany nacjonalista Wiktor Juszczenko, dla ktĂłrego Ukraińcy mordujący PolakĂłw to bohaterzy narodowi!, we wspĂłlnym oświadczeniu potępili akcję „Wisła” i stwierdzili, Ĺźe była ona sprzeczna z podstawowymi prawami człowieka (a czy przymusowe wysiedlenie 1,2 mln PolakĂłw ze Lwowa, Małopolski Wschodniej i Wołynia nie było czystką etniczną i sprzeczne z podstawowymi prawami człowieka?!; o tym obaj prezydenci nie chcieli mĂłwić, no bo wysiedlanymi byli Polacy, a PolakĂłw moĹźna mordować, wysiedlać i opluwać). Z kolei 27 kwietnia 2007 roku prezydent Juszczenko stwierdził, iĹź „winowajcą tej operacji był totalny reĹźim komunistyczny”.

Oświadczenie to wywołało reakcję uczciwych polskich historykĂłw. Grzegorz Motyka z Polskiej Akademii Nauk, specjalista od najnowszych stosunkĂłw polsko-ukraińskich, stwierdził, iĹź polskie władze musiały i miały prawo zwalczać Ukraińską Powstańczą Armię (UPA), ktĂłra dążyła do okrojenia terytorium Polski, ale nie moĹźe to usprawiedliwiać zastosowania odpowiedzialności zbiorowej. Z kolei Ewa Siemaszko zauwaĹźyła, iĹź jako jedynego winowajcę poczucia krzywdy związanej z akcją „Wisła” dostrzega się komunistyczne władze, natomiast pomija się antypolski program i działalność Organizacji Ukraińskich NacjonalistĂłw i UPA.

A teraz szef Fundacji Ośrodka Karta w Warszawie Zbigniew Gluza i kilku polskich publicystĂłw w debacie zorganizowanej przez Ośrodek Karta w warszawskim Domu Spotkań z Historią 17 kwietnia 2015 roku zastanawiali się, a Zbigniew Gluza wręcz sugerował, aby Polska przeprosiła LitwinĂłw za zajęcie arcypolskiego Wilna w 1920 roku przez gen. Lucjana Ĺťeligowskiego. Ĺťe to niby poprawi stosunki polsko-litewskie. Biedaczyna nie wie lub udaje Greka, Ĺźe Litwini mający teraz Wilno dzięki Stalinowi, chcą teraz od Polski Suwalszczyzny, a juĹź na pewno Ziemi Sejneńskiej i przyjęcia bez najmniejszych zastrzeĹźeń ich wersji historii stosunkĂłw polsko-litewskich oraz kilku innych rzeczy. Ale najwięcej by ich ucieszyło jakby Polscy w ogĂłle zniknęli z powierzchni Ziemi, a oni mogli wĂłwczas zająć całą Suwalszczyznę, Warmię i Mazury – ongiś ziemie spokrewnionymi z nimi PrusĂłw.

Usiąść i płakać nad głupotą bardzo wielu współczesnych „polakĂłw”.

Stereotyp „Polak-katolik” na Ukrainie

Katolicyzm obrządku łacińskiego był na Ukrainie (jak rĂłwnieĹź na Białorusi i w Rosji) reprezentowany przez wieki głównie przez PolakĂłw. Np. według carskiego spisu ludności z 1897 roku w guberni wołyńskiej na mieszkających tam 298 tys. katolikĂłw, aĹź 291 tys. osĂłb podało narodowość polską, a w guberni podolskiej wśrĂłd mieszkających tam 262 700 katolikĂłw, 261 tys. osĂłb podało się za PolakĂłw. Spowodowało to powstanie tam stereotypu „katolik-Polak” – „Polak-katolik”, powodujący utoĹźsamienie katolicyzmu z polskością.

Polacy stanowią większość wiernych w Kościołach katolickich na Białorusi i Ukrainie

Zdecydowana większość wiernych Kościoła katolickiego na byłych polskich Ziemiach Wschodnich utoĹźsamia się nadal z narodowością polską, co potwierdziły przeprowadzone tam badania po upadku Związku Sowieckiego w 1991 roku i powstaniu niepodległych państw: Białorusi i Ukrainy. Badania te wskazują, Ĺźe na Białorusi 63% (na GrodzieńszczyĹşnie 83,3%), a na Ukrainie 71% tamtejszych katolikĂłw utoĹźsamia się z narodowością polską (R. Dzwonkowski SAC, O. Gorbaniuk, J. Gorbaniuk „Postawy katolikĂłw obrządku łacińskiego na Ukrainie wobec języka polskiego” Lublin 2001). Wskazuje to na charakterystyczny paradoks: mniejszość narodowa, ktĂłrą w tych krajach stanowią Polacy, jest większością w Kościele katolickim (ks. Roman Dzwonkowski, j.w.).

Naciąganie Polaków w kraju do wspierania antypolskich poczynań Kościołów na Białorusi i Ukrainie

Od dwudziestu lat, a szczegĂłlnie intensywnie od 2000 roku, a zgodnie z dyrektywą otrzymaną z Watykanu, Kościoły katolickie na Białorusi i Ukrainie depolonizują tamtejszych PolakĂłw-katolikĂłw w celu powstania narodowych Kościołów katolickich – białoruskiego i ukraińskiego. Bierze w tym udział wielu spośrĂłd licznie tu pracujący duchownych z Polski (widać wyprani z polskiego patriotyzmu na amen!), wykonując to polecenie Watykanu. Jednocześnie ci księża mają czelność naciągać PolakĂłw w Polsce, ktĂłrzy nie znają prawdy o depolonizowaniu PolakĂłw na Białorusi i Ukrainie przez Kościół (bo „polskie” media o tym milczą!), do finansowego wspierania antypolskich poczynań Kościołów na Białorusi i Ukrainie.

Odbudowę zrujnowanych w okresie sowieckim kościołów na Kresach bardzo często i najhojniej finansowali i finansują polscy katolicy w kraju. Zebrano na to zapewne setki milionĂłw złotych. „Polska robi wszystko co w jej mocy, aby pomoc rodakom zamieszkałym na Wschodzie. RĂłwnieĹź bardzo często odnawia i remontuje kościoły – w tym przypadku księża nie widzą nic niestosownego w odbudowywaniu za pieniądze polskich organizacji i podatnikĂłw, świątyń, do ktĂłrych za chwilę niefrasobliwie wprowadzą język ukraiński czy białoruski, wyrzucają często w ogĂłle język polski z kościołów-naboĹźeństw. Wyprani z polskości księża pracujący na Ukrainie i Białorusi ręcz zabiegają o pieniądze z Polski, bo wiedzą, Ĺźe rodacy z Kraju chętnie „kupią” opowieść o Polakach, ktĂłrzy pozostali po drugiej stronie granicy i jak trudny mają Ĺźywot. Sytuacja taka wydaje im się zupełnie na miejscu. A przecieĹź zgodnie z logiką kapłanĂłw, moĹźna było by te fundusze przeznaczyć na stworzenie polskich klas w szkołach lub polskich szkół” (Internet: Beata Kost „Głos w dyskusji na temat języka w kościele na Ukrainie”). „...księża (z Ukrainy) zabiegają o pieniądze z Polski, ale potem niewiele dla rodakĂłw robią. – Podam przykład. W parafii w Połonnem za pieniądze wspĂłlnoty polskiej ksiądz wyremontował salkę, w ktĂłrej miało się odbywać nauczanie w języku polskim. Ale potem nie udostępnił jej nauczycielce...” (Cezary Gmyz „Język polski znika z kościoła” Rzeczpospolita 11.5.2009).

W Oranach na Wileńszczyźnie powiesił się litewski ksiądz polakożerca

Znany litewski szowinista, ksiądz Valentinas Virvičius, kiedy w 2004 roku został proboszczem kościoła w Oranach na polskiej WileńszczyĹşnie, sprezentowanej Litwie przez Stalina, zburzył 4-metrowy pomnik-kolumnę stojący na dziedzińcu kościoła i upamiętniający polskich Ĺźołnierzy poległych tu w latach 1919-1923. Ten ponoć katolicki kapłan 16 lutego 2010 roku popełnił samobĂłjstwo. SamobĂłjstwo w katolicyzmie jest uznawane za grzech śmiertelny, ktĂłry skazuje samobĂłjcę na wieczne potępienie, mimo to orański proboszcz został pochowany ze wszystkimi honorami, a w uroczystościach poĹźegnalnych wziął udział sam arcybiskup wileński, kardynał Audrys Juozas Bačkis („Kurier Wileński” 19.2.2010), tak jak Virvičius szowinista litewski i polakoĹźerca, głowa arcybiskupstwa, gdzie ciągle 40% wiernych stanowią Polacy! Osoba, ktĂłra nigdy nie odezwała się po polsku do swoich bardzo licznych polskich parafian.

Nietolerancja etniczna w Kościele litewskim

Największym skandalem na tle nietolerancji etnicznej w Kościele litewskim jak i Litwie, ktĂłra ledwo co odzyskała niepodległość, była sprawa odmowy przez rząd litewski i Kościół litewski osobnego spotkania się z Polakami podczas pobytu papieĹźa Jana Pawła II w Wilnie w 1993 roku. Było to skandalem z tego powodu, Ĺźe Jan Paweł II podczas swych pielgrzymek po świecie spotykał się ZAWSZE z lokalną Polonią, chociaĹźby była to mała grupa osĂłb, co moĹźna przeczytać we wszystkich kronikach papieskich pielgrzymek. Np. w spotkaniu papieĹźa z Polakami w Gwatemali wzięło udział zaledwie 100 osĂłb, czyli tyle ilu tam mieszka PolakĂłw. Natomiast w australijskim Melbourne spotkanie z Polakami miało miejsce na stadionie olimpijskim i wzięło w nim udział 30 tys. osĂłb. Tymczasem papieĹźowi rodem z Polski odmĂłwiono spotkania z 250 000 grupą PolakĂłw zamieszkujących dzisiejszą Litwę, z ktĂłrych 110 000 mieszkało w Wilnie, o co zabiegało wiele polskich środowisk („Ojciec Św. nie wyróşni PolakĂłw” Słowo. Dziennik Katolicki 28.1.1993). Na takie spotkanie nie zgadzali się przede wszystkim biskupi litewscy i papieĹź nie chcąc draĹźnić tak ich jak i w ogĂłle LitwinĂłw postanowił nie spotykać się osobno z Polakami. Wybuchły z tego powodu skandal stał się tak głośny i ostry, Ĺźe papieĹź ostatecznie był zmuszony spotkać się z Polakami w Wilnie. Jednak, aby to spotkanie „nie rzucało się w oczy” światowym mediom i było jak najmniej liczne, Kościół litewski zgodził się jedynie na to, aby urządzono je w kościele polskim św. Ducha w Wilnie, w ktĂłrym mogło się pomieścić zaledwie ok. 1000 osĂłb („Odnieśliśmy zwycięstwo!” Merkuriusz Ziem Wschodnich Rzeczypospolitej Nr 4 1993).

Katolickie obrazy kresowe w dzisiejszej Polsce

Polacy wypędzani przez Stalina z przyłączonych do Związku Sowieckiego w 1945 roku polskich Ziem Wschodnich, zabierali ze sobą, często z narażeniem życia, otoczone czcią wiernych obrazy, najczęściej Matki Bożej, z pozostawianych tam kościołów katolickich. Wywozili je do komunistycznej Polski, rządzonej przez agentów Kremla. Stąd prawie we wszystkich przypadkach istnienie tych obrazów było trzymane w tajemnicy w klasztorach czy kościołach. W kościołach były po prostu jakimiś obrazami. Dopiero z biegiem lat, szczególnie w latach 70. i 80. przystąpiono do ujawniania ich pochodzenia, a po upadku komunizmu do wyszukania wszystkich tych obrazów. Znaleziono ich ponad 200. Są rozsiane po całej Polsce, przypominają o kresowych świątyniach, które w wielu wypadkach już nie istnieją.

Jednocześnie przystąpiono do zebrania ich pełnej dokumentacji oraz opracowania ich historii po dziś dzień. Zajmował się tym m.in. ks. JĂłzef Mandziuk, ale bodajĹźe tylko obrazami znajdującymi się na terenie archidiecezji wrocławskiej w jej poprzednich granicach. Jednak największej pracy na tym polu dokonał Tadeusz Kukiz (ur. 1932 w Dębowicach w woj. tarnopolskim, obecnie Ukraina), lekarz i zasłuĹźony popularyzator historii i kultury KresĂłw, ojciec znanego polskiego wokalisty, muzyka i aktora Pawła Kukiza. Prze wiele lat zajmował się on losami obrazĂłw Maryjnych, przywiezionych na teren dzisiejszej Polski przez PolakĂłw wypędzonych po II wojnie światowej z terenĂłw archidiecezji lwowskiej oraz diecezji przemyskiej (jej części wschodniej, należącej dziś do Ukrainy) i łuckiej. Artykuły i szkice na ten temat ogłaszał w prasie krajowej i polonijnej („Spotkania z Zabytkami”, „Semper Fidelis”, „Wrocławskie Wiadomości Kościelne”, „Kresy Literackie”, „Gość Niedzielny”, „Rocznik Lwowski”, „Wołynie z Wołynia”, londyński „Dziennik Polski” i in.). Jednocześnie w wydaniu książkowym ukazały się jego prace: „Madonny Kresowe i inne obrazy sakralne z KresĂłw w diecezji gliwickiej” (1997), „Madonny Kresowe i inne obrazy sakralne z KresĂłw w diecezji opolskiej” (1998), „Wołyńskie Madonny i inne obrazy sakralne z diecezji łuckiej” (1998), „Madonny Kresowe i inne obrazy sakralne z KresĂłw w archidiecezji wrocławskiej i w diecezji legnickiej” (1999), „Madonny Kresowe i inne obrazy sakralne z KresĂłw w diecezjach Polski (poza Śląskiem). Część I” (2000), „Madonny Kresowe i inne obrazy sakralne z KresĂłw w diecezjach Polski (poza Śląskiem). Część II” (2001).

W 2012 roku Tadeusz Kukiz został uhonorowany przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego Brązowym Medalem „ZasłuĹźony Kulturze Gloria Artis”, a w 2013 roku został laureatem XII edycji Nagrody Instytutu Pamięci Narodowej – Kustosz Pamięci Narodowej.

Usuwanie pamiątek kresowych z kościołów w Polsce

W związku z prowadzoną przez Watykan depolonizacją Kościoła katolickiego na Litwie, Białorusi i Ukrainie, władze Kościoła polskiego wychodząc temu naprzeciw, postanowiły usuwać, jeśli to moĹźliwe, z kościołów w Polsce wszelkie pamiątki kresowe, aby Polacy w Polsce zapomnieli o Kresach. Np. w Szczecinku na Pomorzu Zachodnim z kościoła parafialnego NMP proboszcz, ks. Zbigniew Regliński usunął obraz MB Ostrobramskiej i kopię cudownego obrazu MB Kazimierzowskiej na Wołyniu. Cudowny obraz MB Swojczowskiej z Wołynia, ktĂłry od 1945 roku znajduje się w kościele pw. św. Wincentego ĂĄ Paulo w Otwocku, decyzją kościelną zaczęto nazywać MB Otwocką, aby wierni zapomnieli o jej kresowym pochodzeniu. Chciano nawet odesłać na WschĂłd wszystkie cudowne obrazy Matki Boskiej znajdujące się dzisiaj w Polsce, a pochodzące z KresĂłw! (Henryk Dąbkowski „Z Łodzi do Sarn (na Ukrainie). Po latach wraca obraz Matki BoĹźej Ostrobramskiej” Słowo. Dziennik Katolicki 6.4.1995). Odesłano na Ukrainę kilka obrazĂłw Matki BoĹźej słynących łaskami. Np. w 2004 roku odesłano do Tartakowa koło Sokala w obwodzie lwowskim słynący łaskami obraz Matki BoĹźej Tartakowskiej, ktĂłry w 1944 roku został szczęśliwie uratowany od zagłady przez bandytĂłw ukraińskich i umieszczony w kościele w Łukawcu koło Lubaczowa (Wikipedia.pl). Oddano w ręce ukraińskie polskie pamiątki narodowo-religijne.

Iglowie – zasłuĹźeni antykwariusze i księgarze lwowscy

Iglowie – to rodzina zasłuĹźonych antykwariuszy i księgarzy, działająca we Lwowie w latach 1816 – 1939. Jej protoplasta, Dawid, uzyskał w 1816 roku od władz austriackich zezwolenie na prowadzenie stałego antykwariatu we Lwowie przy ul. Sykstyńskiej. Syn jego, Zelman (1813-1870), zanim osiadł na stałe w rodzinnym Lwowie, po oĹźenieniu się osiadł na Wołyniu. Zajął się poszukiwaniem w licznych polskich bibliotekach dworskich rzadkich drukĂłw i rękopisĂłw na dawnych ziemiach Rzeczypospolitej – na Wołyniu, Podolu i Ukrainie, docierając czasami do innych dzielnic Polski. W miarę moĹźności skupował je, dostarczając je następnie bibliotekom (głównie Ossolineum we Lwowie i Bibliotece KĂłrnickiej koło Poznania) oraz prywatnym zbieraczom, jak np. JĂłzefowi Ignacemu Kraszewskiemu. Do Lwowa powrĂłcił na stałe w 1855 roku, uchodząc przed represjami carskimi (za kontakty z polskim ruchem spiskowym). Przy poparciu Ossolineum w 1863 roku otrzymał i on koncesję na prowadzenie antykwariatu we Lwowie, przy ktĂłrym zorganizował wypoĹźyczalnię książek. Prowadził takĹźe działalność wydawniczą (opublikował ok. 24 pozycji, m.in. zainicjował serię pod nazwą Biblioteka Teatralna Lwowska). Po jego śmierci przedsiębiorstwo prowadzili razem jego synowie Hersz (zm. 1895) i Lejb (zm. 1917). Dzięki rozgałęzionej sieci pośrednikĂłw oraz licznym podróşom po całym kraju, zdobywali wiele cennych drukĂłw i rękopisĂłw, kupując niejednokrotnie całe biblioteki. W ten sposĂłb wzbogaciły się znacznie zasoby wielu księgozbiorĂłw prywatnych i dział polski Biblioteki Uniwersytetu Lwowskiego. Lejb, od 1895 roku prowadzący przedsiębiorstwo samodzielnie, stał się nie tylko jednym z największych antykwariuszy w Polsce, ale takĹźe bardzo znaną osobistością w świecie polskich uczonych. Sprowadził m.in. dublety starych drukĂłw i publikacji emigracyjnych z Biblioteki w Raperswilu. Otworzył takĹźe, kierowaną przez syna, Dawida, filię swej firmy w Krakowie (1898) oraz wydał 5 katalogĂłw antykwarycznych (1896-1910). W 1917 roku antykwariat lwowski przejął syn Lejba – Zygmunt (1880 LwĂłw - 1944), wybitny bibliofil i znawca dawnej książki polskiej i obcej oraz wydawca „Kwartalnika Antykwarskiego” (z. 1-5, 1929-1932) oraz „Przeglądu Antykwarskiego” (z. 1-15, 1932-38). Antykwariat zamknęli okupanci sowieccy po zajęciu miasta we wrześniu 1939 roku, kradnąc przy tym jego zasoby. Zygmunt zginął z rąk NiemcĂłw. Jego syn, Henryk (1907 LwĂłw – 1959) początkowo pracował u ojca, a następnie wraz z bratem, Dawidem, prowadził własny antykwariat we Lwowie. W czasie okupacji niemieckiej ukrywał się w Warszawie pod przybranym nazwiskiem Karol Wiśniewski. Pod tymĹźe nazwiskiem po wojnie prowadził antykwariat i wydawnictwo w Łodzi (1945-1949). Tęskniąc za Lwowem i nie chcąc Ĺźyć w komunistycznej Polsce i to w dodatku bez Lwowa, wyemigrował za granicę.

Pomniki gen. Józefa Dwernickiego w Łopatynie i we Lwowie

Sławny zwycięzca spod Stoczka, generał Józef Dwernicki (1779-1857) był dowódcą kawalerii w Powstaniu Listopadowym 1830-31. Po jego upadku znalazł się na emigracji we Francji gdzie był prezesem Komitetu Narodowego Emigracji Polskiej i współtwórcą Konfederacji Narodu Polskiego.
W 1848 roku Dwernicki otrzymał od władz austriackich zezwolenie na - powrĂłt do kraju – osiedlenie się w Galicji. Przybycie jego do polskiego Lwowa stało się uroczystością narodową i rzadko kto był tak przyjmowany z czcią i uniesieniem: polska Gwardia Narodowa (był to okres rewolucji zwanej Wiosną LudĂłw) urządziła wielką defiladę na placu św. Jura. „Trwała parada od 3 do 6 po południu, a LwĂłw cały trząsł się od entuzjastycznych okrzykĂłw zebranych tłumĂłw, rozbrzmiewał tonami marsza „Grzmią pod Stoczkiem armaty”, wygrywanego przez orkiestrę gwardii. Wieczorem udał się ogromny tłum z pochodniami pod mieszkanie generała. Światło ich było tak mocne Ĺźe łunę widziano na najodleglejszych przedmieściach” (Mieczysław Opałek „Obrazki z przeszłości Lwowa” 1931). Pamiątką tej uroczystości była rycina Juliusza Kossaka, odbita w litografii Pillera, przedstawiająca generała na koniu, w otoczeniu lwowskiej Gwardii Narodowej. Generał zamieszkał we Lwowie na stałe.

Hrabia Adam Zamojski, przyjaciel generała, zapraszał go często do swoich dĂłbr w Łopatynie (do 1939 woj. tarnopolskie, obecnie Ukraina). TakĹźe ostatnie lato spędził Dwernicki tam w 1857 roku. Podczas tego pobytu rozchorował się i tu zmarł 23 listopada 1857 roku. Tam teĹź został pochowany na lokalnym cmentarzu i do dziś znajdują się tam jego prochy i nagrobek wykonany przez lwowskiego rzeĹşbiarza Pawła Eutele. W licznym orszaku pogrzebowym było kilku starcĂłw – towarzyszy broni generała. Okazały pomnik ufundowali w 1861 roku Ĺźołnierze i przyjaciele Dwernickiego. Przedstawia on lwa stojącego na lufie armatniej, opierającego przednią łapę na urnie przykrytej draperią i nakrytej wieńcem laurowym i rogatywką. RzeĹşba została ustawiona na wysokim cokole o kilkustopniowej podstawie, ktĂłrego boki wypełniają panoplia i inskrypcje, na płycie wykuto napis: ŚP. JÓZEF DWERNICKI - generał wojsk polskich - 1857. W okresie zaborĂłw i do 1939 roku pomnik gen. JĂłzefa Dwernickiego był licznie odwiedzany przez wycieczki a zwłaszcza przez młodzieĹź, dla ktĂłrej gen. Dwernicki był narodowym bohaterem, przedmiotem dumy, symbolem polskości i męstwa w walce o wolną Ojczyznę.

Zachował się jeszcze jeden pomnik poświęcony pamięci gen. Józefa Dwernickiego, wykonany na zlecenie towarzyszy wypraw wojennych oraz rodaków generała. Powstał we Lwowie w 1864 roku, a jego autorem był wybitny lwowski rzeźbiarz Parys Filippi. Umieszczony został 15 maja 1869 roku w nawie bocznej lwowskiego kościoła OO Karmelitów Bosych p.w. Św. Michała Archanioła. Miał przede wszystkim upamiętnić zasługi Dwernickiego dla sprawy polskiej. Pomnik składał się z pełnoplastycznej figury leżącego generała, wykonanej z jasnokremowego wapienia porowatego oraz sarkofagu, na którym spoczywa, ozdobionego marmurową płytą inskrypcyjną w obramieniu alabastrowym i alabastrowymi bocznymi elementami dekoracyjnymi z rytowanymi herbami (Orzeł i Pogoń), a także ze stiukowego panoplium składającego się z draperii, pary luf armatnich, orła i szabli.
Kiedy w 1991 roku nacjonalistyczne władze Lwowa dawną polską świątynię karmelitĂłw bosych przekazali bezprawnie na własność ukraińskiemu greckokatolickiemu zakonowi studytĂłw, ci postanowili pozbyć się polskiego pomnika – rozbili go i wyrzucili do podziemi kościelnych. Kiedy Polacy to zauwaĹźyli, w 1996 roku katolicki arcybiskup lwowski Marian Jaworski uzyskał zgodę studytĂłw na przewiezienie ocalałych fragmentĂłw do archikatedry łacińskiej i złoĹźono w kruchcie. Odrestaurowania pomnika podjął się dr Janusz Smaza z Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i Stowarzyszenie „WspĂłlnota Polska”. Odrestaurowany pomnik zamontowano w 2000 roku na ścianie wschodniej kaplicy św. JĂłzefa w archikatedrze katolickiej we Lwowie. Obecnie trwa ukrainizacja świątyni, w ktĂłrej krĂłl Jan Kazimierz w 1656 roku ogłosił Matkę Bożą KrĂłlową Polski, i moĹźna się spodziewać tego, Ĺźe pewnego dnia nacjonaliści ukraińscy ponownie zniszczą pomnik gen. Dwernickiego, jak i inne pamiątki polskie w tej świątyni.

Dąbrowica na Wołyniu

Miasteczko Dąbrowica nad Horyniem na Wołyniu, w przedwojennym powiecie sarneńskim (obecnie Ukraina) należało od XIV w. do litewskiego rodu Holszańskich, którzy w XV w. zamienili nazwisko na Dubrowieckich. Ostatni z Holszańskich, Paweł został w 1507 roku katolickim biskupem łuckim (Łuck na Wołyniu, przed wojną stolica województwa wołyńskiego), a w latach 1536-1555 był biskupem wileńskim. Po wygaśnięciu rodu Holszańskich tutejsze dobra były w posiadaniu kolejno Firlejów, Sapiehów, Dolskich, Scypionów i ostatnio Broel-Platerów. W przedrozbiorowej Polsce Dąbrowica leżała na terenie województwa brzeskolitewskiego, a podczas zaboru rosyjskiego do gubernii wołyńskiej. Pierwszy kościół katolicki ufundował tu w 1684 roku wraz z żoną Elżbietą z Ostrogskich marszałek wielkolitewski Jan Karol Dolski. Dąbrowica stała się głośna ze znajdującej się tu szkoły pijarów, która przeszła do historii polskiej oświaty. Pijarów sprowadził tu w 1695 roku Jan Karol Dolski i on ufundował tutejsze kolegium przez nich prowadzone. Nauki tu pobierali między innymi znani później Polacy jak Cyprian Godebski, Alojzy Feliński i Łukasz Gołębiowski. W 1740 roku pijarzy wznieśli tu nowy, piękny kościół w stylu rokokowym. Znajdowało się w nim kilkanaście bardzo dobrych obrazów pijara Łukasza Huebla z połowy XVIII w. Kościół pw. św. Jana Chrzciciela został konsekrowany w 1742 roku przez biskupa łuckiego Franciszka Kobielskiego. W 1767 roku wzniesiono także kaplicę murowaną na miejscowym cmentarzu. W ramach represji po Powstaniu Listopadowym 1830-31 władze carskie w 1832 roku zamknęły kolegium, a kościół popijarski stał się kościołem parafialnym. W 1938 roku parafia dąbrowicka miała 1045 wiernych i wchodziła w skład dekanatu włodzimierzeckiego diecezji łuckiej. Ostatnim jej proboszczem był ks. Wiktor Zabiegło. Podczas sowieckiej (1939-41) i niemieckiej okupacji (1941-44) droga tutejszych Polaków (podobnie jak na całych Kresach) prowadziła przez piekło. Sowieci wywieźli sporą grupę Polaków na Sybir. Jednak największy cios tutejszym Polakom zadali nacjonaliści ukraińscy (OUN-UPA) podczas tzw. rzezi wołyńskich w 1943 roku, z których rąk wielu z nich zginęło. Pozostali wyjechali do bardziej bezpiecznych Sarn (garnizon niemiecki), a stąd do centralnej Polski, albo zostali wywiezieni na przymusowe roboty do Niemiec. Pozostałych Polaków na Wołyniu wyrzucił Stalin w 1945 roku do utworzonej przez siebie komunistycznej Polski. Zabytkowy kościół został zamknięty. Po upadku Związku Sowieckiego w 1991 roku i powstaniu państwa ukraińskiego, kościół w Dąbrowicy - jako jeden z niewielu kościołów katolickich - jako zabytek architektoniczny, został na początku lat 90. XX w. odrestaurowany przez rząd ukraiński i w 1992 roku zwrócony nielicznym tu katolikom (pracują tu polscy pallotyni). Miastem partnerskim Dąbrowicy jest Nowogard w woj. zachodniopomorskim, gdzie po wojnie osiedlili się Polacy wypędzeni z Dąbrowicy i okolicy.

W Dąbrowicy urodziło się szereg znanych PolakĂłw, m.in.: Maria Grzesiakowa (1897 – 1942), pierwsza Ĺźona JĂłzefa Grzesiaka, komendanta harcerskiej Chorągwi Wileńskiej ZHP, załoĹźyciela słynnej druĹźyny Czarna Trzynastka Wileńska, bardzo zasłuĹźona działaczka polskiego harcerstwa w Wilnie: instruktor harcerski, współzałoĹźycielka Czarnej Trzynastki Wileńskiej, druĹźynowa 13. Ĺťeńskiej Wileńskiej druĹźyny harcerek, członek Komendy Chorągwi Wileńskiej ZHP, podczas okupacji litewskiej, sowieckiej i niemieckiej Wilna działaczka niepodległościowa; Aleksander Łapiński (ur. 1924), inĹźynier melioracji i budownictwa wodnego, zasłuĹźony dla melioracji Nigerii; Aleksander Łukasiewicz (ur. 1924), botanik, przyrodnik, profesor Uniwersytetu Poznańskiego i dyrektor Ogrodu Botanicznego w Poznaniu; Michał Wilniewczyc (1912 – 1997), ksiądz katolicki, kapłan diecezji pińskiej, dr teologii, zesłany przez okupantĂłw sowieckich na Sybir w 1940 roku, po uwolnieniu w 1941 roku kapelan Polskich Sił Zbrojnych w Rosji i na Zachodzie, 1944-46 kapelan obozu polskich dzieci (sierot wyprowadzonych przez Armię Polską z ZSRR) w Pahiatua w Nowej Zelandii, prof. Seminarium Duchownego w Drohiczynie; Marian WoĹşniak (ur. 1936), ekonomista, 1975-79 dyr. Zespołu w Komisji Planowania przy Radzie MinistrĂłw, 1979-81 wojewoda siedlecki, 1985-88 sekretarz KC PZPR, 1988-90 ambasador PRL/RP w Pekinie, 1985-89 poseł na Sejm PRL; oraz Georges Charpak (1924 – 2010), francuski fizyk pochodzenia Ĺźydowskiego, ktĂłry urodził się i dzieciństwo spędził w Polsce, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w 1992 roku.

Polski LubieszĂłw na Polesiu

Na południowym, malowniczym obrzeżu Polesia, graniczącym z Wołyniem (stąd niekiedy nazywa się te tereny Polesiem Wołyńskim), nad Stochodem leży historyczne miasteczko Lubieszów, o którym pierwsza historyczna wzmianka pochodzi z 18 września 1484 roku. Do 1569 roku Lubieszów należał do będącego od 1385 roku w unii z Polską Wielkiego Księstwa Litewskiego, a następnie do Polski. W niedalekim Pniewie zachował się do naszych czasów starodawny słup graniczny między Koroną (Polską) a polskim Wielkim Księstwem Litewskim; Lubieszów leżał na terenie księstwa, ale prawie cała jego historia z tamtego okresu jest związana z Polakami, o czym świadczą zachowane zabytki architektoniczne. W okresie międzywojennym, a więc w odrodzonym po rozbiorach państwie polskim, Lubieszów leżał na terenie powiatu koszyrskiego (Kamień Koszyrski), należącego do województwa poleskiego. Dzisiaj, po oderwaniu przez Stalina Kresów od Polski w 1945 roku, jest tu Ukraina.

W swej historii LubieszĂłw przez jakiś czas – w okresie naleĹźenia tutejszych włości do rodziny Dolskich nazywany był Nowym Dolskiem. To Dolscy przyczynili się do tego, Ĺźe LubieszĂłw wszedł na trwałe do historii Polski, a przede wszystkim polskiego Kościoła katolickiego i polskiej oświaty.

W 1684 roku polski marszałek wielkolitewski Jan Karol Dolski, zaczął pierwszy zabudowywać LubieszĂłw, czyniąc z niego miasteczko, dla ktĂłrego uzyskał prawa miejskie w 1693 roku. W tym samym roku ufundował tu klasztor dla polskich pijarĂłw z kościołem, nadając im fundusz w postaci wsi Pniowno i WĂłlka Pniowska, z prawem wyderkafu za 90000 złotych. Pijarzy załoĹźyli tu kolegium – pierwsze ich kolegium w Polsce. Posiadało ono dużą bibliotekę, gabinet fizyczny, wszelkie po¬moce naukowe i konwikt dla ubogich uczniĂłw oraz była tu orkiestra złoĹźona z uczniĂłw. Liczba uczniĂłw dochodziła do 98 przed 1765 rokiem. Zajęcia rozpoczynały się 29 września w dniu Świętego Michała. Nauka trwała sześć lat, w ciągu ktĂłrych uczniowie kończyli trzy klasy. W pierwszej klasie uczyli się katechizmu, historii, gramatyki polskiej, łaciny, arytmetyki, podstaw geografii, nauki o moralności; w drugiej – podstaw chrześcijaństwa, gramatyki polskiej, listĂłw Cycerona, geografii, ogrodnictwa, podstaw geometrii, historii naturalnej, rysowania; w trzeciej – retoryki, teorii poezji, historii powszechnej, fizyki, chemii, algebry, geometrii, logiki, prawa, tłumaczeń Cycerona i Horacjusza. OprĂłcz tego, we wszystkich klasach nauczano językĂłw - rosyjskiego, francuskiego, niemieckiego. Szkoła cieszyła się dobrą sławą. Stąd szlachta z całego Polesia i Wołynia, a często z innych terenĂłw Rzeczypospolitej, za wielki honor uwaĹźała dostanie się ich dzieci na naukę do Kolegium Lubieszowskiego. Najbardziej znanym uczniem kolegium był Tadeusz Kościuszko. Cudownie zachowana przedwojenna tablica na budynku należącego do dawnego kolegium informuje, Ĺźe: „Tu kształcił swą wzniosłą duszę i umysł Tadeusz Kościuszko 1753-1759); uczył się tu rĂłwnieĹź jego starszy brat JĂłzef. SpośrĂłd innych znanych dzisiaj z historii PolakĂłw uczniĂłw, ktĂłrzy tu studiowali naleĹźy wymienić przede wszystkim kaznodzieję i poetę Jerzego Ciarpińskigo, profesora Uniwersytetu Wileńskiego Stanisława Jundziłła, nauczyciela i filozofa Kazimierza Narbutta, a poza tym: Michała Charkiewicza, Macieja Dogiela, Michała Frąckiewicza, Aleksego KotiuĹźyńskiego, Kazimierza Narbutta, Andrzeja Puczyńskiego, Ferdynanda Serafinowicza, Ber¬narda Syrucia, Macieja Tukałło oraz ks. Antoniego Moszyńskiego, autora „Kroniki lubieszewskiej”, wydanej w Krakowie w 1876 roku. Szkoła istniała do 10 grudnia 1834 roku. Pomieszczenia kolegium zachowały się do dziś.

Do II wojny światowej LubieszĂłw był znany ze wspaniałego kościoła barokowego wzniesionego w latach 1746-62 przez pijarĂłw z fundacji Jana Karola Dolskiego. Kościół pod wezwaniem św. Jana Ewangelisty naleĹźał do najwspanialszych kościołów chyba na całych Kresach, a juĹź na pewno na Polesiu i Wołyniu. Jego wieĹźa była widziana z odległości kilkunastu kilometrĂłw. Posiadał piękną polichromię i szereg obrazĂłw (w głównym ołtarzu św. Jana Ewangelisty) autorstwa utalentowanego malarza pijarskiego Łukasza Huebla z połowy XVIII w. i dwunastogłosowe organy. W skarbcu kościelnym przechowywana był do 1939 roku ciężka, srebrna monstrancja i prześlicznej roboty weneckiej relikwiarz srebrny – dary fundatora. Była tu takĹźe cenna biblioteka parafialna. Po wypędzeniu stąd pijarĂłw ich kościół stał się kościołem parafialnym w dekanacie pińskim, w diecezji mińskiej (w I Rzeczypospolitej LubieszĂłw naleĹźał do diecezji łuckiej), a po jej likwidacji przez carat w 1869 roku został podporządkowany polskiej archidiecezji mohylewskiej (Mohylew, wsch. Białoruś), w 1917 roku znalazł się ponownie w restytuowanej diecezji mińskiej, by w 1925 roku zostać włączony do nowoutworzonej polskiej diecezji pińskiej.

W ramach represji po Powstaniu Listopadowym 1830-31 władze carskie w 1832 roku zamknęły kolegium , a w 1834 roku skasowały klasztor pijarĂłw, przejmując od nich wszystkie budynki. Kościół i kolegium popijarskie zostały częściowo zniszczone podczas I wojny światowej (podczas toczonych tu walk w 1915-16). Odbudowy ich dokonał w latach 1929-32 miejscowy proboszcz katolicki, ks. Wierobiej. Ponownie uległ duĹźemu zniszczeniu podczas walk frontowych w 1944 roku. Zamiast to cacko architektoniczne i przecieĹź cenny zabytek odbudować, zostało ono 17 lipca 1969 roku wysadzone w powietrze na polecenie władz sowieckich. Ludzie rzucili się do rozbiĂłrki pozostałości po świątyni, aby znaleźć tam złoto (Internet: Natalia Mucha). Do chwili obecnej w samym centrum Lubieszowa pozostał po kościele pusty teren – dziura architektoniczna.

Po śmierci ostatniej z rodu Anny z Dolskich ks. Wiśniowieckiej, w styczniu 1754 roku Nowy Dolsk/LubieszĂłw i majątki w jego okolicach (dobra lubieszowskie miały obszaru 5325 mr., poza tym dochody z młynĂłw, propinacji, czynszĂłw miej¬skich, cegielni i rybołówstwa) zostały sprzedane Janowi Antoniemu Czarneckiemu, kasztelanowi bracławskiemu. To właśnie on wybudował zamek nad Stochodem. Za caratu zamek uległ częściowemu spaleniu i został rozebrany. Do dnia dzisiejszego zachowała się tylko część tego niezwykłego kompleksu, a zwłaszcza okazała brama wjazdowa. Czarneccy nie chcieli być gorsi od Dolskich. Jan Czarnecki w 1754 roku sprowadził tu polskich kapucynĂłw i w 1761 roku ufundował dla nich klasztor i kościół (budowę ukończono w 1786 r.); inne ĹşrĂłdła mĂłwią, Ĺźe kościół został wzniesiony w latach 1768. Kościół pw. św. Franciszka z AsyĹźu konsekrował w 1786 roku biskup sufragan łucki Jan Kaczkowski. Klasztor w Lubieszowie naleĹźał początkowo do Prowincji Polskiej, a od 1796 roku do rĂłwnieĹź polskiej Prowincji Ruskiej. W podziemiach kościoła do 1939 roku były groby potomkĂłw jego fundatora. Klasztor ten skasowali Rosjanie w 1832 roku.

Po zniesieniu obu klasztorów, a przede wszystkim sławnego kolegium pijarskiego, Lubieszów stał się cichą poleską mieściną, na dokładkę rusyfikowaną i zasiedlaną przez Żydów. Polaków mieszkało tu teraz mniej niż pięciuset. Podczas I wojny światowej także klasztor i kościół kapucynów uległy częściowemu zniszczeniu. Jasne słońce zaświeciło nad Lubieszowem po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, a dokładnie od 1920 roku, kiedy miasteczko ponownie znalazło się w polskich rękach. Nie tylko widniej było w Lubieszowie od jasnego słońca: miasteczko miało teraz także elektryczność i połączenie kolejowe z Kamieniem Koszyrskim (kolej wąskotorowa). W okolicy powstało kilka polskich osad wojskowych (dla zasłużonych żołnierzy w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku) i cywilnych z rozparcelowanych majątków porosyjskich, które wcześniej zostały bezprawnie zabrane Polakom. Do Lubieszowa powrócili polscy kapucyni i pijarzy.

Po uprzedniej rewindykacji klasztoru i kościoła, w 1926 roku katolicki biskup piński Zygmunt Łoziński przekazał polskim kapucynom z komisariatu warszawskiego budynki i kościół pokapucyński w Lubieszowie. Dwa lata zajęła odbudowa obiektów. W 1931 roku generał zakonu kapucynów, o. Melchior zwrócił się do przełożonego kapucynów polskich o. Daniela, z sugestią przekazania obiektów kapucyńskich w Lubieszowie obrządkowi słowiańsko-bizantyjskiemu działającemu na terytorium Polski. Taka sugestia w Kościele jest w zasadzie rozkazem. Papieska Komisja 'Pro Russia' ustanawia w Lubieszowie misję słowiańsko-bizantyjską w ramach neounii i powierza jej prowadzenie kapucynom. W 1933 roku obrządek neounijny przejął klasztor w Lubieszowie i kapucyni stworzyli tu placówkę dla nawracania prawosławnych na obrządek wschodnio-katolicki. Placówka misyjna posiadała własne niższe seminarium i nowicjat. Placówkę tą zorganizował o. Gondulf (po zmianie obrządku - Cyryl) Fermont. Wiosną 1943 roku Ukraińcy przy pomocy Niemców przejęli faktycznie władzę w Lubieszowie. Placówka misyjna kapucynów uległa likwidacji. Dwóch zakonników zostało zamordowanych (ojciec Kasjan, brat Sylwester), pozostali przy życiu ulegli rozproszeniu, kościół zamieniono na magazyn zbożowy, a klasztor na sąd i szkołę. Uszli z życiem dwaj inni zakonnicy z Lubieszowa: ojciec Anioł i brat Bartłomiej w 1945 roku przybyli do Serpelic w gminie Sarnaki na Podlasiu i przyczynili się do powstania tu nowego klasztoru kapucynów istniejącego po dziś dzień. Po 1945 roku w klasztor w Lubieszowie obrócono na komisariat milicji, a w kościele urządzono salę sportową miejscowego klubu sportowego. Po upadku Związku Sowieckiego w 1991 roku i powstaniu państwa ukraińskiego, kościół został zwrócony nielicznym tu katolikom 21 kwietnia 1992 roku i jest obecnie pod wezwaniem św. św. Cyryla i Metodego. Przebył tu z Polski ojciec Jan Mucharski. Zamierzał odrodzić działalność klasztoru, zorganizować naprawę pomieszczenia, ogrodzić dawny polski cmentarz i ustawić znaki pamiątkowe w tych miejscach, które są drogie sercom Polaków. Niestety, planów tych nie dane mu było zrealizować z różnych przyczyn, m.in. z braku większej ilości wiernych i utrudnień stawianych przez Ukraińców.

Do pomocy w pracy misyjnej kapucynom skierowano do Lubieszowa polskie siostry zakonne sercanki (Zgromadzenie CĂłrek Najczystszego Serca Najświętszej Maryi Panny). Przyjęły wschodni obrządek i przyjechały tu w 1933 roku siostry Jadwiga Alojza Gano i Maria Andrzeja Ossakowska. S. Jadwiga Gano pełniła obowiązki przełoĹźonej. ZałoĹźyły dom i gospodarstwo oraz prowadziły sierociniec dla 15 dziewczynek w wieku 4-12 lat. Sowiecka okupacja Lubieszowa sparaliĹźowała pracę misyjną sercanek w Lubieszowie i pobliskich Uhryniczach. W styczniu 1941 roku władze sowieckie wypędziły siostry z domu zakonnego (zajął go zajął „wojenny komitet”) i zlikwidowały kaplicę. Po wkroczeniu do Lubieszowa wojsk niemieckich latem 1943 roku siostry wrĂłciły do swego domu. Jednak praca misyjna ustała prawie zupełnie. Po zajęciu Lubieszowa przez zbrojną bandę nacjonalistĂłw ukraińskich wiosną 1943 roku, 15 kwietnia s. Jadwiga Gano i s. Andrzeja Ossakowska otrzymały do wyboru - zaparcie się wiary katolickiej albo śmierć (tylko kilkanaście osĂłb przeszło na prawosławie). Wybrały to drugie. WĂłwczas w drewnianym baraku zgromadzono siostry i ok. 150 unitĂłw, po czym budynek został obłoĹźony słomą i podpalony. Wszystkie osoby znajdujące się w nim spaliły się Ĺźywcem. W nawie bocznej kościoła pokapucyńskiego wierni umieścili krzyĹź wykonany z nadpalonej belki budynku, gdzie spłonęli mieszkańcy Lubieszowa. W kościele znajduje się takĹźe tablica upamiętniająca ten mord. Na cmentarzu jest zbiorowa mogiła męczennikĂłw lubieszowskich z krzyĹźem bez Ĺźadnego napisu (bo jego nie Ĺźyczą sobie Ukraińcy), postawionym na początku lat 90. Poprzedni krzyĹź wraz z opisem grobu został zniszczony przez nacjonalistĂłw ukraińskich, ktĂłrzy nie chcą aby ta zbrodnia była komukolwiek znana. Stąd ktoś nieznający historii tej mogiły nie wie, kto tam jest pochowany i w jakich okolicznościach zmarł.

Pijarzy powrĂłcili do Lubieszowa w 1933 roku. Prowadzili tu gimnazjum na prawach państwowych oraz nowicjat zakonny, w ktĂłrym mistrzem nowicjuszy został hiszpański pijar, pracujący w Polsce od 1903 roku (1903-25 prowincjał), o. Jan Borrell (1867 – 1943); w kościele pijarskim w Lubieszowie sprawował takĹźe liturgię po polsku i głosił kazania. Rektorem kolegium lubieszowskiego był o. Czesław Naumowicz. Po napaści Niemiec hitlerowskich na Polskę 1 września 1939 roku oddziały polskie zajęły pijarskie pomieszczenia szkolne i zorganizowały w nich lazaret. Nowicjusze zostali odesłani do domĂłw, a klerycy i młodsi bracia udali się do Krakowa. Rektor kolegium, o. Czesław Naumowicz został kapelan 15. Pułku UłanĂłw Poznańskich, a szlaki wojenne zaprowadziły go aĹź pod Monte Cassino (1944). W Lubieszowie pozostali tylko ojcowie: Borrell i Aleksander Zając oraz bracia zakonni: JĂłzef Dziurzyński, Franciszek (Dominik) Kowalik i Piotr Mojsiejonek. Władze sowieckie usunęły ich z klasztoru i nałoĹźyły na nich bardzo wysokie podatki. W budynkach kolegium pijarskiego sowieci w 1940 roku urządzili ukraińską średnią szkołę ogĂłlnokształcącą i szkołę pedagogiczną, ktĂłrej dyrektorem został zaledwie 23-letni Aleksander Tkanko, ktĂłry ukończył jedynie jakiś sowiecki kurs pedagogiczny i był zawodowym agitatorem partyjnym.

Jak tragiczne były losy polskich pijarĂłw w Lubieszowie w latach 1942-43 opisał Konrad Puziński w artykule pt. „Męczennik Wołynia” („Rzeczpospolita” 10.7.2008), z ktĂłrego dowiadujemy się, Ĺźe po napadzie Niemiec na Związek Sowiecki w czerwcu 1941 roku, LubieszĂłw znalazł się pod okupacją niemiecką, ktĂłrą wspierali nacjonaliści ukraińscy – opanowana przez nich policja ukraińska podległa Niemcom. W 1942 roku Niemcy i Ukraińcy przystąpili do masowego mordowania ĹťydĂłw; w Lubieszowie i okolicy zostało zamordowanych 2500 ĹťydĂłw. 5 sierpnia 1942 roku został rozstrzelany pijar, o. Aleksander Zając za pomoc ukrywającym się w Lubieszowie Ĺťydom. Od tej chwili o. Borrell, wĂłwczas ponad 75-letni, był w Lubieszowie jedynym kapłanem katolickim. W okresie wielkanocnym 1943 roku o. Borrell poprosił ks. JĂłzefa Szostaka z Małych Hołób o pomoc w przeprowadzeniu rekolekcji. 5 kwietnia 1943 roku trzej policjanci ukraińscy zamordowali ks. Szostaka oraz towarzyszącego mu br. Piotra Mojsiejonka. W 1943 roku powstały w rejonie Lubieszowa bandy nacjonalistĂłw ukraińskich (OUN-UPA), ktĂłre przystąpiły do oczyszczania terenu z PolakĂłw. Tutaj, podobnie jak na całym Wołyniu, płonęły polskie wsie. Na cmentarzu lubieszowskim chowano we wspĂłlnych mogiłach zwoĹźonych tu PolakĂłw pomordowanych w okrutny sposĂłb. O. Borrell pomimo śmiertelnego niebezpieczeństwa oraz zaawansowanego wieku pozostał w swej parafii. 24 paĹşdziernika 1943 roku po raz kolejny wyruszył na mogiły, aby poĹźegnać ofiary ukraińskich zbrodni. Wokół miejsca pochĂłwku rozlokowano ładunki wybuchowe. Ojciec Jan wszedł na minę, ktĂłrej eksplozja zraniła obie nogi. Po czterech dniach cierpienia zmarł (29.10.1943). Na jego pogrzeb przyjechał ksiądz z odległej wsi Czerwiszcze. O. Janowi w ostatniej drodze towarzyszyło jedynie dziesięć osĂłb, gdyĹź, jak podają świadkowie, obawiano się ataku ukraińskiego na kondukt pogrzebowy. O. Jana Borrella pochowano przy kościele w Lubieszowie, obok lewej nawy. Wracający z ceremonii do Czerwiszcz ksiądz oraz pijar brat Dominik zostali napadnięci przez ukraińskich nacjonalistĂłw i w okrutny sposĂłb zamordowani. Zamordowano rĂłwnieĹź wiozącego ich furmana.

Zagłada pozostałych Polaków w Lubieszowie nastąpiła dwa tygodnie później.

Do Lubieszowa zbliĹźał się front – Armia Czerwona. Sowiecki oddział partyzancki Stanisława Szelesta przepędził z miasteczka nacjonalistĂłw ukraińskich, jednak w połowie paĹşdziernika 1943 roku musiał wycofać się z miasteczka pod naporem wycofujących się na zachĂłd sił niemieckich. W Lubieszowie ponownie przejęli „władzę” nacjonaliści ukraińscy. Wtedy, a było to 9 listopada 1943 roku, dokonali napadu na PolakĂłw w samym miasteczku jak i w pobliskiej RejmontĂłwce, mordując około 300 mieszkańcĂłw tych miejscowości – 253 PolakĂłw i ok. 50 propolskich UkraińcĂłw. W Lubieszowie spędzono 183 osoby do drewnianego domu bliĹşniaka, należącego do rodziny ButtmanĂłw i Piaskowskich, po czym budynek obłoĹźono słomą i podpalono. Do wyskakujących przez okna strzelano. Ludzie spłonęli Ĺźywcem.” Jeszcze tego samego dnia wieczorem dwaj miejscowi Ukraińcy zamordowali 2 PolakĂłw: aptekarza z Ĺźoną („Skazani na niepamięć” Nasza Polska 8.11.2005). Warto dodać, iĹź ci nieliczni Polacy, ktĂłrzy ocaleli z rzezi, Ĺźycie zawdzięczali mieszkającym w Lubieszowie Ukraińcom, ktĂłrzy ukryli ich przed mordercami.

Tak zakończyły się polskie dzieje Lubieszowa.

Marian Kałuski
(Nr 115)

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt