Czwartek 28 Marca 2024r. - 88 dz. roku,  Imieniny: Anieli, Kasrota, Soni

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 24.05.13 - 20:31     Czytano: [10894]

Tam była Polska!


Bolesław Bierut nie oddał Lwowa Rosji w imieniu „narodu polskiego”!

Lwów przez 600 lat był polskim miastem – w całym tego słowa znaczeniu. Był po Warszawie i Krakowie trzecim najważniejszym miastem w historii Polski i narodu polskiego. Żaden, dosłownie żaden polityk polski przed 1939 roku nie wyobrażał sobie Polski bez Lwowa. W kwestii Lwowa nie znalazł się ani jeden targowiczanin! Taki, jako osoba znacząca coś w polityce sowiecko-polskiej pod koniec II wojny światowej, zjawił się dopiero pod koniec II wojny światowej – jako wierny sługa Józefa Stalina/Związku Sowieckiego i jego planów co do powojennej Polski i Europy Wschodniej. Był nim już od czasów międzywojennych polski komunista i agent sowiecki Bolesław Bierut, od 1944 roku wielkorządca Polski z nominacji Stalina i z pomocą sowieckich bagnetów. Winston Churchill odnotował z najwyższym obrzydzeniem w swych pamiętnikach pt. „The Second World War” przebieg rozmów 13 października 1944 roku z przedstawicielami tzw. Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego: „(...) Ich przywódca, Mr. Bierut użył takich sformułowań: Przybyliśmy tu, by zażądać w imieniu Polski, żeby Lwów należał do Rosji. Taka jest wola narodu polskiego” (cyt. za: J. Karski "Wielkie mocarstwa a Polska od września do Jałty", podziemne wydanie KOS, 1987, s. 7, 76).

Czyż można było niżej upaść w antypolskim służalstwie?

Bierut nie dawał Lwów Stalinowi w imieniu narodu polskiego, a tylko w imieniu Kremla. – Poza tym zwróćmy uwagę na to, że Bierut w swym oświadczeniu nie oddawał polskiego Lwowa Ukraińcom/Ukrainie, ale – jak to sam powiedział - Rosji!

Polacy w dzisiejszym Lwowie

Polski przedwojenny Lwów miał 345 000 mieszkańców, w tym zaledwie ok. 50 000 Ukraińców; resztę ludności stanowili Polacy i Żydzi. Po zajęciu Lwowa przez Związek Radziecki we wrześniu 1939 r. Stalin wysiedlił na Sybir kilkadziesiąt tysięcy Polaków. W latach 1941-44 Lwów był pod okupacją niemiecką, podczas której wymordowano prawie wszystkich Żydów (ci co przeżyli ukrawali się u Polaków lub rzadziej u Ukraińców) i wiele tysięcy Polaków. Po ponownym wkroczeniu Sowietów do miasta w 1944 r. znowu wysiedlono kilkadziesiąt tysięcy Polaków na Sybir, a do tzw. Polski Ludowej wypędzono w latach 1945-46 aż 124 743 Polaków (Jan Czerniakiewicz “Repatriacja ludności polskiej z ZSRR 1944-1948” Warszawa 1987). We Lwowie pozostało ok. 15-20 tysięcy Polaków, w zdecydowanej większości rzymskokatolików.

Pod względem życia religijnego, w okresie sowieckim (1946-1991) we Lwowie, spośród 33 kościołów rzymskokatolickich czynnych tu do 1946 roku, była otwarta tylko katedra - Bazylika Metroplitalna, kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny oraz kościół św. Antoniego na Łyczakowie. Obecnie, w ukraińskim dziś Lwowie, oprócz tych dwóch kościołów otwarto: kościół parafialny p.w. Matki Bożej Nieustającej Pomocy we Lwowie – Zboiskach oraz kaplice p.w. Miłosierdzia Bożego we Lwowie-Rzęsnej i p.w. Św. Michała Archanioła we Lwowie-Sichowie; jednak Ukraińcy nie oddali Kościołowi katolickiemu ani jednego kościoła, z których wiele zamieniono na cerkwie! W mieście ponownie zainstalowały się władze kościelne: Kuria Metropolitarna archidiecezji lwowskiej – arcybiskup metropolita ks. kard. Marian Jaworski, a od 2008 r. ks. Mieczysław Mokrzycki, dekanatu lwowskiego (obecny dziekan ks. kan. Wiktor Antoniuk) oraz reaktywowano Wyższe Seminarium Duchowne Archidiecezji Lwowskiej; działa Caritas i Chór Katedry Lwowskiej, prowadzony przez Bronisławę Pacan.

Pamięć o Lwowie i Kresach

Ukraiński dziś i już na zawsze Lwów odegrał wielką rolę w dziejach Polski i narodu polskiego. Był po prostu trzecim najważniejszym miastem w historii Polski: po Warszawie i Krakowie. Toteż pamięć o polskim Lwowie jest wciąż żywa w dzisiejszej Polsce. Tym bardziej, że sowieci wysiedlili ze Lwowa w granice dzisiejszej Polski ok. 120 tys. jego polskich mieszkańców. Dużą organizacją jest Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich. Działa Fundacja Semper Fidelis czy Ogólnopolski Okręg Żołnierzy AK Obszaru Lwowskiego. W latach 2006-2008 działał Instytut Kresowy w Warszawie. Tradycje polskiego Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie pielęgnuje dzisiaj Uniwersytet Wrocławski, a Politechniki Lwowskiej politechniki we Wrocławiu i Gliwicach. Lwowiana można spotkać w wielu muzeach polskich. Poza tym istnieją osobne muzea lwowsko-kresowe jak np. Muzeum Kresowe w Żarach. Połowa lwowskiego Ossolineum i Panorama Racławicka ze Lwowa są dzisiaj we Wrocławiu. Pieśni i piosenki lwowskie są śpiewane chyba na co dzień w Polsce, często nadawane w polskich programach radiowych. W wielu miastach polskich upamiętnia się rocznicę Obrony Lwowa w 1918 roku. To właśnie obrońca Lwowa jest pochowany w Gronie Nieznanego Żołnierza w Warszawie. Kościół św. Jadwigi w Krakowie jest jakby Panteonem Kresowym.

Powiązania Rusi Halicko-Wołyńskiej z Polską

Stefan Mękarski w pracy „Ziemie południowo-wschodnie Rzeczypospolitej” (Londyn 1956) pisze m.in. że: nie należy zbytnio wyolbrzymiać wytwarzającego się procesu odrębności Halicza (późniejszej Małopolski Wschodniej) i Wołynia w stosunku do Polski w latach 1090-1340. Powiązania Rusi Halicko-Wołyńskiej z Polską były może nawet większe niż z Rusią Kijowską. Stare tradycje z X – XI wieku były zbyt silne, by względy religijne, tj. zaprowadzenie tamże prawosławia, mogły mieć jedyne i rozstrzygające znaczenie. Antagonizm religijny nad Dniestrem i Bugiem nigdy nie przybrał form tak jaskrawych, jak na ziemiach dalej na wschód położonych. Wystarczy powiedzieć, że gdy w Kijowie wyobrażano sobie diabła w postaci Polaka, gdy w Pskowie lub Wielkim Nowogrodzie traktowano wiarę łacińską (katolicką) jako pogańską, „Kronika Halicko-Wołyńska” (źródło z XIII w.) ocenia poszczególnych Piastów – mimo różnicy religijnej – nadspodziewanie dodatnio: „zacny”, „przedobry”, „słynny”, „pobożny” itd. Książę Daniel Romanowicz przystąpił nawet – choć na krótko – do Kościoła katolickiego. Większość władców Rusi Halicko-Wołyńskiej utrzymywała przyjazne stosunki z Piastami. Polacy starali się np. u papieża o koronę królewską dla Daniela. W Krakowie znalazła opiekę wdowa po Romanie (zm. 1205) wraz z synami, a po najeździe tatarskim 1240-41 znalazł schronienie w Polsce sam Daniel. Król Władysław Łokietek utrzymywał przyjazne stosunki z dwoma ostatnimi Romanowiczami – Andrzejem i Lwem, którzy byli jego siostrzeńcami. Związki małżeńskie między Piastami a Rurykowiczami-Romanowiczami były tak częste, iż, jak słusznie stwierdza historyk ukraiński – Miron Korduba: „nawet nowoczesna analiza chemiczna nie potrafiłaby odróżnić krwi piastowskiej od krwi Rurykowiczów”. Toteż ostatni władca Rusi Halicko-Wołyńskiej Bolesław-Jerzy II (panował 1323-40), syn księcia mazowieckiego Trojdena I z rodu Piastów i Marii Halickiej, córki księcia halicko-wołyńskiego Jerzego I Lwowicza i który był żonaty z córką wielkiego księcia litewskiego Giedymina (dziadek króla polskiego Władysława Jagiełły) księżniczką Eufemią, siostrą Aldony Anny, pierwszej żony króla polskiego Kazimierza Wielkiego, uczynił go w 1338 roku spadkobiercą swojej Halicko-Wołyńskiej włości, co po jego śmierci w 1340 roku spowodowało przyłączenie Rusi Halickiej (całej Lwowszczyzny) i części Wołynia do Polski.

Ukraińskie ziemie w dzisiejszej Polsce?

Bardzo wielu nacjonalistów ukraińskich – pogrobowców Stepana Bandery, jak również Światowy Związek Ukraińców z siedzibą w Toronto w Kanadzie (deklaracja z okazji 60. rocznicy operacji „Wisła” 2007), a przede wszystkim działająca głównie na tzw. Zachodniej Ukrainie (przedwojenne ziemie polskie) faszystowsko-nacjonalistyczna partia Swoboda w swej propagandzie nacjonalistycznej głoszą, że dzisiejsza Polska ciągle okupuje etniczne ziemie ukraińskie. Jak podał ukazujący się w Warszawie „Nasz Dziennik” z 13.5.2013 posłanka partii Swoboda Iryna Farion na swoim blogu napisała, że dzisiejsza Polska okupuje ciągle 19 500 km kw. etnicznych ziem ukraińskich i fakt ten stanowi wciąż niezagojoną ranę na ukraińsko-narodowej duszy).

Tymi rzekomo ukraińskimi etnicznymi ziemiami, na których mieszka rzekomo 1,6 miliona Ukraińców (de facto mieszka ich tam zapewne nie więcej jak 25 tys. Ukraińców wśród około 1,5 miliona Polaków) jest Ziemia Przemyska z Bieszczadami oraz Ziemia Chełmska i Podlasie.

Ziemie te od XIV wieku należą do Polski i aż do końca II wojny światowej zawsze były terenem etnicznym polsko-ruskim/ukraińsko-łemkowskim, a od 1947 roku prawie czysto polskimi.

Prezydent Ukrainy w latach 2005-2010 Wiktor Juszczenko, który opierał się na nacjonalistach ukraińskich, popierał w sposób nieoficjalny roszczenia terytorialne nacjonalistów ukraińskich wobec Polski. Np. zaraz po wyborze na prezydenta pod koniec 2004 roku, aby przypodobać się nacjonalistom, udał się z nieoficjalną wizytą na Ziemię Przemyską, a w lipcu 2007 roku znowu odwiedził nieoficjalnie te tereny, biorąc udział w XXV „Łemkowskiej Watrze” w Zdyni koło Gorlic („Rzeczpospolita” 21.7.2007).

Jestem ciekawy co by mówili Ukraińcy, gdyby ówczesny prezydent Polski Lech Kaczyński brał udział w każdej ważniejszej uroczystości polskiej we Lwowie. Krzyku o rewizjonizm polski byłoby co nie miara! Chociaż Polacy na pewno mają większe prawa do Lwowa niż Ukraińcy do Ziemi Przemyskiej czy Chełmskiej.

Muzea polskich wieszczów na Kresach

Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie stworzyło trzy stałe muzea polskich wieszczów na Kresach, z których dwa związane z Adamem Mickiewiczem – zrealizowane we współpracy ze stroną białoruską – znajdują się na terenie Białorusi: w Nowogródku (1992) i Zaosiu (1998); na Ukrainie powstało Muzeum Juliusza Słowackiego w Krzemieńcu (2004). W Wilnie (dziś Litwa) działa Muzeum Adama Mickiewicza, które podlega litewskiemu dziś uniwersytetowi w tym mieście. Muzeum wileńskie z uwagi na przedmiot swojej działalności jest miejscem pracy naukowej poświęconej Wielkiemu Polakowi, a przede wszystkim celem licznych wycieczek Polaków z kraju i z zagranicy. W Kownie, w byłym klasztorze polskich jezuitów, w którym mieszkał Mickiewicz w latach 1819-23 (był nauczycielem polskiej szkoły powiatowej w tym mieście) jest izba pamiątek po wieszczu.

Gospodarka Ziem Wschodnich w okresie międzywojennym

Ziemie Wschodnie w okresie zaboru rosyjskiego (1793-1915) i austriackiego (1772-1918) należały do najbardziej zaniedbanych pod względem gospodarczym ziem polskich. Ich zacofanie gospodarcze było wynikiem celowej polityki zaborców. Dodatkowo ziemie te bardzo ucierpiały podczas I wojny światowej (1915-18) oraz podczas wojny polsko-ukraińskiej (1918-19) i wojny polsko-bolszewickiej (1919-20). W niepodległym państwie polskim (1920-39) ziemie te w latach 20. odbudowywały zniszczenia wojenne, a w latach 30 następował ich powolny rozwój gospodarczy, którego rozmiary hamował do 1935 roku światowy kryzys gospodarczy, który także nie ominął Polski. Największy rozwój odnotowało rolnictwo. Np. produkcja rolna Wołynia po 1933 roku tak wzrosła, że pokrywała popyt na pszenicę Warszawy, Śląska, Wileńszczyzny i Podkarpacia. Na Wileńszczyźnie, Nowogródczyźnie i Polesiu bardzo wzrosła uprawa lnu i konopi; rejon ten dostarczał 60% zbiorów lnu w Polsce; w Wilnie powstała Centrala Lnu. Na Wołyniu (Janowa Dolina, Klesów) rozwinięto na pokaźną skalę eksploatację bazaltów i granitów, wywożąc je nad Wisłę i na Śląsk; w 17 tamtejszych kamieniołomach zatrudnionych było 6500 pracowników. W Małopolsce Wschodniej rozpoczęto przemysłową eksploatację gazu ziemnego w Daszawie; zbudowano gazociągi do pobliskiego Stryja, Drohobycza (40 km), Lwowa (67 km) i Chodorowa (cukrownia) Zbudowano dwie duże kopalnie soli potasowych w Kałuszu i Stebniku. Zaczęto stosować planową eksploatację lasów i rozwinął się przemysł drzewny. Odbudowano kanały na Polesiu: Królewski (80 km) i Ogińskiego (54 km) oraz duży most kolejowy na Prucie w Jaremczu, łączący Małopolskę Wschodnią z Czechosłowacją i Węgrami. Powiększała się sieć dróg kołowych, zbudowano kilka ważnych linii kolejowych, m.in. długie odcinki: ze Lwowa do Łucka, z Borków Wielkich do Grzymałowa w Małopolsce Wschodniej, z Porzecza do Druskienik na Grodzieńszczyźnie i z Woropajewa do Druji na Wileńszczyźnie; budowano ważną linię Włodzimierz Wołyński-Łuck; zbudowano lotniska pasażerskie we Lwowie i Wilnie; uruchomiono żeglugę parową na Niemnie oraz Prypeci i jej dopływach. Każde miasto i miasteczko kresowe miało swoją elektrownię; w Szyłanach nad Wilią koło Wilna w 1936 roku rozpoczęto budowę pierwszej na Kresach hydroelektrowni. Z zakładów przemysłowych pracowało: 5 cukrowni na Wołyniu: w Korcu, Żytyniu, Janowej Woli, Mizoczu i 3 w Małopolsce Wschodniej (Chodorów, Horodenka od 1934, Tarnopol; 8 fabryk papieru na Wileńszczyźnie (znana w Grzegorzewie), w Albertynie w Nowogródczyźnie i w Kołomyi w Małopolsce Wschodniej; po dwie huty szkła we Lwowie i w Wilnie oraz huty w Hancewiczach w Nowogródczyźnie, w Żółkwi i Chodowicach w Małopolsce Wschodniej, 4 duże zakłady mięsne: we Lwowie, Chodorowie k. Lwowa, Nowej Wilejce i Baranowiczach; 3 duże i nowocześnie urządzone roszarnie lnu na Wileńszczyźnie: w Bezdanach, Smorgoniach i Brasławiu; 2 fabryki dykty i fornierów w Mikaszewiczach (jedna z największych w kraju) i w Horodyszczu na Polesiu; 2 wielkie browary – we Lwowie i Mikulińcach i 3 browary w Grodnie; fabryka sklejki – pracująca na eksport i fabryka zapałek w Pińsku, należąca do Polskiego Monopolu Zapałczanego. We Lwowie unowocześniono i rozbudowano wytwórnię win i wódek Baczewskiego oraz największy w mieście zakład przemysłowy – Fabrykę Maszyn i Kotłów Ludwika Zieleniewskiego, która w 1928 roku weszła w skład koncernu Zjednoczone Fabryki Maszyn, Kotłów i Wagonów L. Zieleniewski i Fitzner-Gampier S.A. (800 robotników), zbudowano łuszczarnię ryżu, fabrykę żarówek; w Zdołbunowie na Wołyniu odbudowano i rozbudowano dużą cementownię; w Wilnie zbudowano wielką wytwórnię radioodbiorników „Elektrit” (1100 robotników); w Drohobyczu rozbudowano i unowocześniono Państwową Fabrykę Olejów Minaralnych Polmin (dawała 20% produkcji krajowej); w Grodnie zbudowano Kresową Fabrykę Rowerów i Motocykli „Niemen” oraz Zakłady Graficzne i Fabrykę Wyrobów Introligatorskich; w Monasterzyskach k. Buczacza odbudowano i rozbudowano Fabrykę Tytoniu i Cygar; w Janowie Poleskim zbudowano dużą i nowoczesną mleczarnię specjalizującą się w produkcji masła, wysyłanego do Warszawy; w Brzozówce koło Lidy odbudowano w 1923 roku zniszczoną podczas I wojny światowej Hutę Szkła Niemen (750 robotników), która do 1939 roku była najsłynniejszą i największą polską hutą szkła użytkowego i artystycznego, działająca pod firmą Huty Szklane Juliusza Stolle Niemen S.A. oraz największym polskim producentem i eksporterem szkła prasowanego i dmuchanego do krajów Europy (m.in. Holandia, Francja) oraz Kanady, Argentyny, Palestyny, Syrii i niektórych krajów Afryki; w Leszczkowie k. Sokala Roman Żurowski zbudował dużą fabrykę samodziałów wełnianych (500 robotników), której wysokiej jakości wyroby z czystej wełny cieszyły się uznaniem w całej Polsce. Zbudowano trzy radiostacje: w Wilnie (1928), we Lwowie (1930) i Baranowiczach (woj. nowogródzkie, 1938) oraz w budowie była radiostacja w Łucku na Wołyniu. Rozpoczęto organizowanie wielkich Międzynarodowych Targów Wschodnich we Lwowie (od 1921) oraz dużych Targów Wileńskich, Targów Wołyńskich (w Równem), Targów Pokuckich w Kołomyi i Targów Poleskich (w Pińsku).

Suplika torczyńska

Suplikami chłopskimi były nazywane pisemne skargi i postulaty gromad wiejskich, kierowane od lat 80. XVI w. do właścicieli majątków prywatnych (magnaci i szlachta), królewskich i kościelnych, dotyczące zwykle zmniejszenia wymiaru pańszczyzny i innych obciążeń feudalnych. Zachowane supliki chłopskie stanowią cenny materiał do badania polskich dziejów społecznych i gospodarczych.

Jedną z najbardziej znanych zachowanych suplik chłopskich jest „Suplika torczyńska”. Jest to potoczna nazwa wydanego po polsku manifestu pt. „Projekt konfederacji chłopskiej” datowanego 14 VI 1767, który znaleziono na rynku w Torczynie koło Łucka na Wołyniu po skończonym jarmarku. Anonimowy (po dziś dzień) jej autor domagał się poprawy doli chłopów w Polsce – zmniejszenia pańszczyzny i uznania praw chłopów do ziemi, powołując się na przykłady chłopów w Niemczech, Holandii i Szwajcarii, oraz przypominając powstania ludowe w Szwecji i Danii, pośrednio grożąc wybuchem powstania chłopskiego w Polsce. W sprawie jej autorstwa wysuwano różne hipotezy, m.in. domniemanie inspiracji warszawskiego „Monitora” i króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Suplika torczyńska doczekała się wielkiej liczby kopii w językach polskim i ruskim (ukraińskim) rozrzucanych w sierpniu i wrześniu 1767 roku na terenie województwa wołyńskiego, lubelskiego i ruskiego (lwowskiego), co wskazuje na popularność głoszonych przez nią haseł i znaczny zasięg oddziaływania.

Bitwy Powstania Styczniowego 1863 na Nowogródczyźnie

Na ziemiach byłego polskiego Wielkiego Księstwa Litewskiego najwięcej bitew i potyczek z wojskami rosyjskimi w okresie Powstania Styczniowego 1863-64 zostało stoczonych na polskiej Wileńszczyźnie i litewskiej Żmudzi. Na Nowogródczyźnie doszło do bitew z Rosjanami w 1863 roku w: Dubiczach 11 kwietnia, Dubiczach-Nackieju 5 maja, Piotrowszczyznie 10 maja, Krzywoszynie 21 czerwca, Lwowszczyźnie 10 lipca, Ignatowie 11 lipca i Klewicach 15 września.

Najbardziej znana, wspominana w dziejach powstania, jest bitwa pod Dubiczami w pow. Lidzkim (ob. Litwa), stoczona 11 kwietnia 1863 roku, głównie przez dowódcę, który dowodził oddziałem powstańczym. Był nim Ludwik Narbutt (1832 – 1863), działacz niepodległościowy, członek młodzieżowej konspiracji w Wilnie. Zaraz po wybuchu Powstania Styczniowego 1863 został naczelnikiem sił zbrojnych w powiecie lidzkim; był jednym z wybitniejszych dowódców powstania. Jego 100-osobowy oddział, złożony ze szlachty zaściankowej i chłopów, już 2 lutego wyruszył do Puszczy Rudnickiej i wkrótce rozpoczął walkę zbrojną w wojskami rosyjskimi. 16 lutego Narbutt zaatakował rosyjski pociąg pod Marcinkańcami i odbił wiezionych rekrutów. 9 marca doszło Rudziszkami do bitwy Polaków z trzema rotami piechoty rosyjskiej i sotnią kozacką pod komendą Wimberga; Rosjanie, zaatakowani znienacka, pierzchli tracąc sporo ludzi i sprzętu. Kolejne bitwy i potyczki stoczono pod Nowym Dworem, pod Piłownią, koło Berszt, pod Kowalkami (8 IV) i nad jeziorem Dumbla. 5 marca, w wyniku zdrady prawosławnego chłopa Bazylego Karpowicza, obozowisko Narbutta zostało rozbite przez Rosjan. W krótkiej walce zginął Narbutt i 12 powstańców, a reszta albo została wzięta do niewoli, albo poszła w rozsypkę.

Z „Wilnoteki” dowiadujemy się, że z rozkazu generał-gubernatora wileńskiego Michaiła Murawiowa zwanego „Wieszatielem”, grób Ludwika Narbutta i powstańców został zniszczony, a na jego miejscu zasiano brzozy. Za karę zburzono również kościół katolicki w Dubiczach. Mieszkańcy Dubicz pamiętali jednak gdzie pochowani byli powstańcy. Rodzina jednego z poległych postawiła tam nawet głaz z inicjałami zabitego powstańca. Przez 70. lat był to jedyny znak pamięci o nich. W 1919 przyszła tutaj niepodległa Polska. Z inicjatywy mieszkańców Ziemi Lidzkiej i z ich składek ufundowano wspaniałą mogiłę, gdzie prochy powstańców spoczywają po dziś dzień. Stożkowy pomnik zaprojektowało dwóch wybitnych artystów i profesorów historii sztuki z Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie: Ferdynand Ruszczyc i Bolesław Bałzukiewicz. Drugi i bardzo uroczysty pogrzeb powstańców odbył się 5 maja 1933 roku. Z inskrypcji nagrobnej dowiadujemy się, że wśród powstańców byli synowie ziemi lidzkiej, a także student z Krakowa i obywatel Ziemi Pińskiej na Polesiu. Wszyscy chcieli jednego – wolnej Polski z Kresami.

Polskie Towarzystwo Lekarskie w Wilnie

Najstarszym polskim towarzystwem lekarskim było powstałe w 1805 roku w Wilnie – Cesarskie Towarzystwo Lekarskie, założone z inicjatywy profesorów Uniwersytetu Wileńskiego J. Franka, A. Becu i Jędrzeja Śniadeckiego, który stanął na jego czele. Był to wybitny polski uczony i lekarz rodem z Kujaw. Towarzystwo działało do 1940 roku i położyło wielkie zasługi dla medycyny i społeczeństwa polskiego Wilna i całej Wileńszczyzny. Dziełem Towarzystwa Wileńskiego było powołanie w roku 1808 pierwszego w Europie instytutu szczepienia ospy oraz propaganda i rozpowszechnianie szczepień, badania nad wieloma mało znanymi lekami. W 1819 roku zorganizowano przy TLW Wydział Farmaceutyczny. Biblioteka Towarzystwa liczyła w 1939 roku ponad 50 000 tomów. W 1812 roku wydano pierwsze naukowe czasopismo lekarskie w języku polskim – „Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Wileńskiego” (t. 1, t. 2 1821), a od 1822 roku pod auspicjami Towarzystwa ukazywał się „Dziennik Medyczno-Chirurgiczny i Farmaceutyczny”; od 1925 roku był wydawany „Pamiętnik Wileńskiego Towarzystwa Lekarskiego”.

Warto zaznaczyć, że właśnie głównie do tradycji Towarzystwa Lekarskiego Wileńskiego nawiązało utworzone w 1951 w Warszawie Polskie Towarzystwo Lekarskie.

Dekanaty i parafie w katolickiej archidiecezji wileńskiej w 1939 roku

W 1939 roku polska archidiecezja wileńska miała powierzchnię 53 960 km kw., ponad 1,35 mln katolików – w zdecydowanej większości Polaków (było trochę białoruskich katolików oraz ok. 70-80 tys. Litwinów-katolików głównie w powiecie święciańskim i pd.-zach. części powiatu wileńskiego, przez co archidiecezja wileńska i jej instytucje miały charakter głównie polski), 28 dekanatów i 343 parafie (1937 r.).

Podział na dekanaty i parafie-miejscowości przedstawiał się następująco:

Dekanat wileński miasto: 1. kościół archikatedralny Św. Św. Jana Chrzciciela i Jana Apostoła, 2. kościół św. Teresy, 3. kościół św. Ducha, 4. kościół Wszystkich Świętych, 5. kościół św. Franciszka Serafickiego, 6. kościół św. Rafała Archanioła, 7. kościół św. Filipa i św. Jakuba Apostoła, 8. kościół św. Piotra i Pawła, 9. kościół Najśw. Serca Jezusowego, 10. kościół Niepokalanego Poczęcia Najśw. Marii Panny, 11. kościół św. Anny, 12. kościół parafialny litewski św. Mikołaja.

Dekanat białostocki: 1-3 Białystok – Fara, par. Najświętszego serca Jezusowego, par. N.M.P. Królowej Polski, 4. Choroszcz, 5. Czarna Wieś, 6. Dobrzyniew, 7. Dojlidy, 8. Gródek, 9. Juchnowiec, 10. Królowy Most, 11. Niewodnica, 12. Niezbudka-Michałowo, 13. Starosielce, 14. Supraśl, 15. Suraż, 16. Święta Woda, 17. Tryczówka, 18. Turośń, 19. Uhowo, 20 Wasylków, 21. Zabłudów.

Dekanat bieniakoński: 1. Bieniakonie, 2. Butrymańce, 3. Dziewieniszki, 4. Gieranony, 5. Hermaniszki, 6. Horodno, 7. Konwaliszki, 8. Ossowo, 9. Podbrodzie, 10. Soleczniki Małe, 11. Solecznikie Wielkie, 12. Stoki, 13. Werenowo.

Dekanat brasławski: 1. Belmont, 2. Brasław, 3. Dryświaty, 4. Dukszty, 5. Dukszty Kolejowe, 6. Gajdy, 7. Kozaczyzna, 8. Mieżany, 9. Opsa, 10. Pelikany, 11. Plussy, 12. Rymszany, 13. Słobódka, 14. Smołwy, 15. Turmont, 16. Tylża, 17. Widze.

Dekanat brzostowicki: 1. Brzostowica Mała, 2-3 Brzostowica Wielka – par. Przemienienia Pańskiego i par. Nawiedzenia NMP, 4-5 Jałówka – par. Przemienienia Pańskiego i par. św. Antoniego, 6. Krynki, 7. Rudawa, 8. Szudziałów, 9. Usnarz.

Dekanat dąbrowski: 1. Chodorówka, 2. Dąbrowa Białostocka, 3. Nowy Dwór, 4. Różynystok, 5. Siderka k. Sidry, 6. Sidra, 7. Suchowola, 8. Zalesie Sokólskie.

Dekanat głębocki: 1. Bobrowszczyzna, 2. Berezwecz, 3. Borejki, 4. Czerniewicze, 5. Dworonowo, 6. Dzierkowszczyzna, 7. Dzisna, 8-9 Głębokie – par. św. Trójcy i par. Najśw. Serca Jezusowego, 10. Hołomyśl, 11. Jazno, 12. Konstantynów Dziśnieński, 13. Kozłowsk, 14. Królewszczyzna, 15. Łużki, 16. Mosarz, 17. Plissa, 18. Podświle, 19. Prozoroki, 20. Udział, 21. Zadoroże, 22. Zalesie Dziśnieńskie, 23. Zaszcześle.

Dekanat grodzieński: 1. Druskienniki, 2-8 Grodno – par. św. Franciszka Ksawerego, par. Wniebowzięcia NMP, par. Zbawiciela, par. Znalezienia św. Krzyża, par. franciszkańska Najśw. M.P. Anielskiej, par. Zwiastowania NMP, par. św. Stanisława Kostki, 9. Grandzicze, 10. Hlebowicze, 11. Hoża, 12. Indura, 13. Jeziory, 14. Kabele, 15. Kamionka, 16. Koszubińce, 17. Kozłowicze, 18. Kwasówka, 19. Marcinkańce, 20. Nowa Ruda, 21. Porzecze, 22. Przełom, 23. Przewałka, 24. Rotnica, 25. Russota, 26. Żytomla.

Dekanat kalwaryjski: 1. Balingródek, 2. Dukszty Pijarskie, 3. Jęczmieniszki, 4. Kalwaria pod Wilnem, 5. Korwie, 6. Mejszagoła, 7. Niemenczyn, 8. Nowa Wilejka, 9. Podbrzezie, 10. Olany, 11. Rzesza, 12. Suderwa, 13. Sużany, 14. Szyłany, 15. Wieluciany.

Dekanat knyszyński: 1. Brzozowa, 2. Dolistów, 3. Downary, 4. Giełczyn, 5. Goniądz, 6. Jasionówka, 7. Jaświły, 8. Kalinówka, 9. Knyszyn, 10. Korycin, 11. Krypno, 12. Mońki, 13. Trzcianne.

Dekanat lidzki: 1. Białohruda, 2. Bielica, 3. Dworzyszcze, 4. Gawja, 5. Iszczołna, 6. Jelna, 7. Kirjanowce, 8. Krasula, 9. Krupa, 10. Krzywicze Lidzkie, 11-13 Lida – par. św. Krzyża (Fara), par. NMP, par. św. Józefa Kalasantego, 14. Minojty, 15. Myto, 16. Nieciecz, 17. Niemen, 18. Orla, 19. Rakowicze, 20. Różanka, 21. Skrzybowce, 22. Szczuczyn, 23. Trokiele, 24. Waszkiewicze, 25. Żołudek, 26. Żyrmuny.

Dekanat łuniański: 1. Kraśnik, 2. Łunna, 3. Massalany, 4. Mikielewszczyzna, 5. Mosty, 6. Repla, 7. Wielkie Eysmonty, 8. Wołpa, 9. Zaniewicze.

Dekanat miorski: 1. Bobolewo, 2. Bogudzięki, 3. Bohyń, 4. Borodzienicze, 5. Dalekie, 6. Druja, 7. Hermanowicze, 8. Idolta, 9. Ikaźń, 10. Jody, 11. Leonpol, 12. Miory, 13. Nawłok, 14. Nowy Pohost, 15. Patasznia, 16. Przebrodzie, 17. Szarkowszczyzna, 18. Uzmiony, 19. Zamosze, 20. Zastarzyńce.

Dekanat nadwilejski: 1. Dokszyce, 2. Drozdowszczyzna, 3-4 Duniłowicze – par. Najśw. M.P. z Góry Karmel i par. św. Trójcy, 5. Hruzdowo, 6. Łuczaj, 7. Miadzioł Nowy, 8. Miadzioł Stary, 9. Parafianów, 10. Postawy, 11. Wesołucha, 12. Wołkołata, 13. Woropajewo, 14. Zadziew.

Dekanat oszmiański: 1. Bienica, 2. Bohdanów, 3. Boruny, 4. Cudzeniszki, 5. Daukszyszki, 6. Graużyszki, 7. Gudohaje, 8. Holszany, 9. Klewica, 10 Krewo, 11. Łosk, 12. Murowana Oszmianka, 13. Narwiliszki, 14. Oszmiana, 15. Smorgonie, 16. Soły, 17. Stara Oszmiana, 18. Węsławienięta, 19. Zalesie, 20. Żuprany.

Dekanat raduński: 1. Dubicze, 2. Ejszyszki, 3. Koleśniki, 4. Nacza, 5. Pielasa, 6. Raduń, 7. Rudnia, 8. Wołdaciszki.

Dekanat słonimski: 1. Albertyn, 2. Byteń, 3. Dereczyn, 4. Dziewiątkowicze, 5. Łukonica, 6. Nowopolna, 7. Reginów, 8. Sielawicze, 9-12. Słonim – par. św. Andrzeja (Fara), par. Niepokalanego Poczęcia NMP, par. św. Trójcy i par. Zbawiciela, 13. Synkowicze, 14. Wysock, 15. Żyrowice.

Dekanat sokólski: 1. Janów, 2. Klimówka, 3. Kundzin, 4. Kuźnica Białostocka, 5. Majewo, 6. Odelsk, 7. Sokolany, 8. Sokółka, 9. Stara Rozedranka.

Dekanat święciański: 1. Cejkinie, 2. Daugieliszki, 3. Hoduciszki, 4. Ignalino, 5. Kołtyniany, 6. Komaje, 7. Korkożyszki, 8. Łyngmiany, 9. Łyntupy, 10. Melegiany, 11. Nowe Święciany, 12. Podbrodzie, 13. Połusze, 14. Porynga, 15. Przyjaźć, 16. Reszkuntany, 17. Sieniszki, 18. Sorokpol, 19. Strunojcie, 20. Święciany, 21. Twerecz, 22. Wasiewicze.

Dekanat świrski: 1. Daniuszew, 2. Kobylnik, 3. Konstantynów, 4. Kluszczany, 5. Niestaniszki, 6. Szajkuny, 7. Szermentowszczyzna, 8. Świr, 9. Wiszniew, 10. Zaświrz, 11. Żeladź, 12. Żodziszki.

Dekanat trocki: 1. Biała Waka, 2. Jaszuny, 3. Landwarów, 4. Olkieniki, 5. Orany, 6. Połuknia, 7. Rudniki, 8. Rudziszki, 9. Rykonty, 10. Skorbuciany, 11. Stare Troki, 12. Troki.

Dekanat turgielski: 1. Czarny Bór, 2. Kamionka, 3. Miedniki, 4. Onżadów, 5. Porudomino, 6. Rudomino, 7. Rukojnie, 8-9. Szumsk – par. św. Michała Archanioła i par. NMP Różańcowej, 10. Taboryszki, 11. Turgiele.

Dekanat wasiliszkowski: 1. Dziembrów, 2. Lack, 3. Nowy Dwór k. Lidy, 4. Ostryna, 5. Sobakińce, 6. Wasiliszki, 7. Wasiliszki Stare, 8. Wawiórka, 9. Zabłoć.

Dekanat wilejski: 1. Baturyn, 2. Berezówka, 3. Budsław, 4. Dołhinów, 5. Dubrowy, 6-7. Ilja – par. Najśw. Serca Jezusa i par. Najśw. M.B. Różańcowej, 8. Kościeniewicze, 9. Krasne nad Uszą, 10. Krzywicze, 11. Kurzeniec, 12. Lebiedziew, 13. Mołodeczno, 14. Olkowicze, 15. Plebanja, 16. Radoszkowicze, 17. Raków, 18. Serwicz, 19. Spas, 20. Wilejka, 21. Wojstom.

Dekanat wiszniewski: 1. Bakszty, 2. Chołchła, 3. Chożów, 4. Dudy, 5. Gródek, 6. Horodziłowo, 7. Iwje, 8. Jarszewicze, 9. Jatołtowicze, 10. Juraciszki, 11. Lipniszki, 12. Łazduny, 13. Oborek, 14. Sobotniki, 15. Surwiliszki, 16. Tanikowszczyzna, 17. Traby, 18. Wiszniew Wołożyński, 19. Wołożyn, 20. Zabrzezie.

Dekanat wołkowyski: 1. Białowieża, 2. Hniezno, 3. Izabelin, 4. Krzemienica, 5. Łopienica Wielka, 6-7. Łysków – par. Świętej Trójcy i par. Najśw. Serca Jezusowego, 8. Międzyrzecz, 9. Mścibów, 10. Narewka, 11. Piaski, 12. Podorosk, 13. Porozowo, 14. Rohoźnica, 15. Roś, 16. Strubnica, 17. Szydłowice, 18-19. Świsłocz – par. Świętej Trójcy i par. Anioąów Stróżów, 20-21. Wołkowysk – par. św. Wacława i par. Wołkowysk Centralny, 22-23. Zelwa – par. Świętej Trójcy i par. Niepok. Pocz. NMP, 24. Zelwiany.

Dekanat worniański: 1. Bujwidzie, 2. Bystrzyca, 3. Gierwiaty, 4. Kiemieliszki, 5. Ławaryszki, 6. Michaliszki, 7. Mickuny, 8-9. Ostrowiec – par. Św. Św. Kosmy i damiana i par. św. Krzyża, 10.
Świranki, 11. Worniany.

Dekanat zdzięciołski: 1. Dworzec, 2. Mołczadź, 3. Nowojelnia, 4. Rędzinowszczyzna, 5. Rohotna, 6. Ruda Jaworska, 7. Skrundzie, 8. Zdzięcioł.

Polscy pisarze współcześni urodzeni na Kresach

W 1995 roku znany poeta, prozaik, eseista i historyk Lesław M. Bartelski (1920-2006) wydał leksykon „Polscy pisarze współcześni 1939-1991” (Warszawa). Leksykon doprowadzony do końca 1991 roku zawiera ponad półtora tysiąca haseł obejmujących współczesnych polskich: poetów, prozaików, autorów sztuk scenicznych, eseistów, krytyków literackich i teatralnych oraz twórców literatury dla dzieci i młodzieży, którzy działali lub ciągle działają od 1939 do 1990 roku. Oczywiście to nie jest leksykon wszystkich współczesnych literatów polskich. Jest to wybór dokonany przez autora. Podawane miejsca urodzenia literatów ułatwiło wyłowienie wszystkich współczesnych literatów polskich, którzy urodzili się na Kresach. I tak dowiadujemy się, że na Kresach, na ziemiach dzisiejszej Litwy, Białorusi i Ukrainy urodziło się łącznie aż 251 polskich pisarzy współczesnych, czyli 1/6 wszystkich pisarzy polskich z tego okresu, co świadczy dodatkowo o wielkiej roli Kresów z życiu Polski i narodu polskiego. Z tych 245 pisarzy, 36 urodziło się na Litwie (Wilno 23, Wileńszczyzna Litewska 10, Litwa Kowieńska 3), 48 na Białorusi (Polesie 15, Grodzieńszczyzna 8, Nowogródczyzna 9, Wileńszczyzna Białoruska 9, Białoruś 7) i 167 na Ukrainie (Lwów 48, Małopolska Wschodnia 65, Wołyń 25, Ukraina 29).

Niestety Lesław Bartelski w swoim leksykonie nie wymienił wszystkich zasługujących na to polskich pisarzy urodzonych na Kresach i działających po 1939 roku i pominął większość historyków literatury. Uzupełniając słownik Bartelskiego przesunąłem zastosowaną przez niego cezurę dla współczesnych pisarzy polskich z 1939 na 1918 rok, co jest bardziej logiczne i stosowane przez historyków literatury polskiej. Na podstawie „Literatury polskiej. Przewodnik encyklopedyczny” (t. 1-2, Warszawa 1985) i „Małego słownika pisarzy polskich” (t. 2, Warszawa 1981, który obejmuje nazwiska pisarzy działających po 1918 r.) oraz szeregu innych publikacji (często prasowych – nekrologi) uzupełniłem leksykon współczesnych pisarzy polskich Lesława Bartelskiego.

Aż trudno uwierzyć, że aż tyle współczesnych pisarzy polskich urodziło się na Kresach. Świadczy to o jednym: że ziemie te były także polskie. Bowiem w żadnym państwie na okupowanych terenach nie urodziło się aż tysiące wybitnych czy znanych ogółowi przedstawicieli danego narodu!

Oto opracowana przeze mnie lista współczesnych pisarzy polskich według regionalnego podziału Kresów:

LWÓW: Ryszard Adamów (ur. 1935), prozaik; Stanisław Baczyński (1890 – 1939 Warszawa), historyk literatury, krytyk literacki, publicysta; Karol Badecki (1886 – 1953), historyk literatury, bibliograf, edytor; Andrzej Bartyński (ur. 1934), poeta; Wacław Biliński (1921 – 1999), prozaik, scenarzysta filmowy; Jacek Bocheński (ur. 1926), prozaik, eseista, reportażysta; Jerzy Broszkiewicz (1922-1993 Kraków), prozaik, eseista, autor sztuk scenicznych i utworów dla dzieci i młodzieży; Jan Brzoza (1900 – 1971 Myszków), prozaik, publicysta; Jadwiga Chudzikowska (1915 – 1995), prozaik, eseistka; Jadwiga Czachowska (ur. 1922), eseistka, historyk literatury, bibliograf; Barbara Czałczyńska (ur. 1929), prozaik, tłumaczka literatury francuskiej; Anna Ludwika Czerny (1891 – 1963 Kraków), poetka, tłumaczka; Mieczysław Dziaczek (ur. 1929), poeta; Leszek Elektorowicz (ur. 1924), poeta, prozaik, eseista, tłumacz literatury anglosaskiej; Jan Paweł Gawlik (ur. 1924), teatrolog, eseista, krytyk literacki, autor sztuk scenicznych; Jan Gerhard (1921 – 1971), prozaik, publicysta; Tomasz Gluziński (1924 – 1986 Zakopane), poeta; Marcelina Grabowska (1912 – 1986 Warszawa), prozaik, autorka sztuk scenicznych; Kazimierz Gutaker (ur. 1921), prozaik, autor utworów dla młodzieży; Marian Hemar (1901 1972 Londyn), poeta, satyryk, tłumacz literatury niemieckiej, francuskiej i angielskiej; Zbigniew Herbert (1924 – 1998), poeta, eseista, autor sztuk scenicznych, tłumacz poezji francuskiej, kandydat do literackiej nagrody Nobla; Adam Hollanek (1922 – 1998), prozaik, poeta, publicysta; Wilam Horzyca (1889 – 1959 Warszawa), krytyk teatralny, reżyser, tłumacz; Artur Hutnikiewicz (1916 – 2005), historyk i teoretyk literatury; Zbigniew Irzyk (ur. 1933), eseista, krytyk literacki; Stafan Kawyn (1904 – 1968), historyk literatury; Józef Kelera (ur. 1929), eseista, historyk literatury, krytyk literacki i teatrolog; Juliusz Kleiner (1886 – 1957), historyk i teoretyk literatury, edytor; Karol Ludwik Koniński (1891 – 1943 Rudawa k. Krakowa), eseista, prozaik, filozof; Jerzy Alfred Kossowski (1889 – 1969), powieściopisarz; Kazimierz Koszutski (ur. 1922), poeta, prozaik, autor audycji radiowych; Anna Kowalska (1903 – 1969 Warszawa), prozaik; Tadeusz Koziura (ur. 1934), prozaik; Manfred Kridl (1882 – 1957), historyk i teoretyk literatury, edytor; Ryszard Lassota (ur. 1932), prozaik; Stanisław Jerzy Lec (1909 – 1966 Warszawa), poeta, satyryk, tłumacz literatury niemieckiej; Stanisław Lem (1921 – 2006), prozaik, eseista, autor sztuk scenicznych, najczęściej tłumaczony współczesny pisarz polski (na 41 języków); Jerzy Lutowski (1923 – 1985 Paryż), prozaik, autor sztuk scenicznych, scenarzysta filmowy; Maria Łotocka (ur. 1944, mieszka we Lwowie), poetka; Jacek Łukasiewicz (ur. 1934), poeta, eseista, krytyk literacki; Roman Niewiarowicz (1902 – 1972), autor sztuk scenicznych, scenariuszy filmowych, aktor, reżyser; Mieczysław Orski (ur. 1943), poeta, eseista, krytyk literacki; Henryk Panas (1912 – 1985 Olsztyn), prozaik, autor sztuk scenicznych; Jan Parandowski (1895 -1978 Warszawa), prozaik, eseista, tłumacz literatury antycznej i francuskiej, 1936 otrzymał brązowy medal na Olimpiadzie w Berlinie za „Dysk olimpijski”; Leon Pasternak (1910 – 1969 Warszawa), poeta, prozaik, satyryk, autor sztuk scenicznych, tłumacz literatury radzieckiej; Andrzej Perepeczko (ur. 1930 Lwów), prozaik, autor utworów dla dzieci i młodzieży, podręczników; Stanisław Piasecki (1900 – 1941 Palmiry), powieściopisarz, krytyk literacki, redaktor głośnego tygodnika „Prosto z mostu”; Andrzej Piotrowski (ur. 1931), poeta, prozaik, tłumacz literatury czeskiej i anglosaskiej; Mieczysław Piotrowski (1910 – 1977 Warszawa), prozaik, satyryk, autor sztuk scenicznych oraz utworów dla dzieci i młodzieży, artysta grafik; Stanisława Platówna (1926 – 1975 Wrocław), prozaik, autorka utworów dla młodzieży; Jerzy Eugeniusz Płomieński (1893 – 1969 Warszawa), krytyk literacki, eseista; Krystyna Rodowska (ur. 1937), poetka, krytyk literacki, tłumacz literatur romańskich; Erna Rosenstein (1913 – 2004), poetka, malarka; Janusz Roszko (1932 - 1995), prozaik, eseista, reportażysta; Andrzej Rybicki (1897 – 1966 Kraków), dramatopisarz, poeta, prozaik, tłumacz literatury niemieckiej; Bogusław Schaeffer (ur. 1929), autor sztuk scenicznych, eseista, kompozytor, muzykolog, grafik; Anna Skoczylas (ur. 1928), poetka, prozaik; Teresa Socha-Lisowska (ur. 1928), poetka; Leopold Staff (1878 – 1957 Skarżysko Kamienna), poeta, autor sztuk scenicznych, tłumacz literatury antycznej, francuskiej, niemieckiej, skandynawskiej i włoskiej; Andrzej Stojowski (1933 – 2006), prozaik, tłumacz literatury rumuńskiej; Aleksander Szumański (ur. 1931), poeta, prozaik, krytyk literacki; Marian Szyjkowski (1883 – 1952), historyk literatury; Tadeusz Śliwiak (1928 – 1994), poeta, autor tekstów piosenek, tłumacz poezji rosyjskiej; Anna Tatarkiewicz (ur. 1921), eseistka, tłumaczka literatury rosyjskiej i francuskiej; Jan Trzynadlowski (ur. 1912), teoretyk literatury; Jerzy Wittlin (1925 – 1989 Warszawa), satyryk, felietonista, autor sztuk scenicznych; Adam Zagajewski (ur. 1945), poeta, prozaik, eseista; Henryk Zbierzchowski (1881 – 1942 Krynica), prozaik, dramaturg, poeta; Juliusz Zborowski (1888 – 1965), językoznawca, etnograf.

MAŁOPOLSKA WSCHODNIA: Kazimiera Alberti (1898 Bolechów k. Stanisławowa – 1962 Bari - Włochy), poetka, powieściopisarka, reportażystka; Jan Antoniewicz Bołoz (1858 Skomorochy k. Buczacza – 1922 Bad Elster – Niemcy), historyk sztuki i literatury; Stefan Balicki (1899 Czukwa k. Sambora – 1943), powieściopisarz i nowelista; Adam Bar (1895 Stanisławów – 1955), historyk literatury, bibliograf, edytor; Piotr Bednarski (ur. 1938 Oryszkowce k. Bóbrki), poeta, prozaik; Ewa Białous (ur. 1939 Horodenka), poetka, prozaik, autorka sztuk scenicznych; Leopold Buczkowski (1905 Nakwasza k. Brodów – 1989 Warszawa), prozaik; Marian Buczkowski-Ruth (1910 Nakwasza k. Brodów - 1989), prozaik; Andrzej Chciuk (1920 Drohobycz – 1978 Melbourne), prozaik; Tadeusz Chudy (ur. 1931 Ugarsthal k. Stanisławowa), poeta, autor utworów dla dzieci; Antoni Cwojdziński (1896 Brzeżany – 1972 Londyn), autor popularnych sztuk scenicznych; Kazimierz Andrzej Czyżowski (1894 Niżniów k. Stanisławowa – 1977 Warszawa), dramatopisarz, autor utworów dla młodzieży; Tadeusz Dąbrowski (1887 Drohobycz – 1919), krytyk literacki, publicysta; Edward Dębicki (ur. 1935 Kałusz), poeta; Roman Drahan (ur. 1931 Niżankowice k. Dobromila), poeta; Czesław Paweł Dutka (ur. 1936 w województwie tarnopolskim), filolog specjalizujący się w historii i teorii literatury, metodologii badań literackich i socjologii literatury; Lesław Eustachiewicz (1913 Brody - 1998), krytyk literacki, historyk literatury, tłumacz; Kornel Filipowicz (1913 Tarnopol – 1990 Kraków), prozaik, scenarzysta filmowy; Ida Fink (ur. 1921 Zbaraż), prozaik, autorka słuchowisk i sztuk scenicznych; Wanda Gizicka (ur. 1925 Zarudce k. Żółkwi), poetka; Stefan Grabiński (1887 Kamionka Strumiłowa – 1936 Lwów), pisarz, przedstawiciel nurtu grozy w polskiej literaturze międzywojennej, klasyk noweli fantastycznej, określany czasem mianem "polskiego Poe" lub "polskiego Lovecrafta"; Tadeusz Grabowski (1869 Złoczów – 1940), filozof, biolog, pisarz; Tadeusz Stanisław Grabowski (1881 Dobromil – 1975), historyk literatur słowiańskich, publicysta; Antoni Gronowicz (1913 Rudnia k. Lwowa – 1985 Nowy Jaork), poeta, prozaik, autor książek w języku angielskim; Antoni Hajczuk (ur. 1943 Kołomyja), poeta; Zygmunt Haupt (1907 Ułaszkowce k. Czortkowa – 1975 USA), prozaik; Czesław Hernas (ur. 1928 Sokal), historyk literatury, folklorysta; Stanisław Horak (1925 Tarnopol – 1990 Katowice), poeta, prozaik; Ireneusz Iredyński (1939 Stanisławów – 1985 Warszawa), poeta, prozaik, autor sztuk scenicznych; Józef Jachimek (1902 Dobromil – 1982 Ostrów Wielkopolski), pisarz; Marian Jachimowicz (1906 Schodnica k. Drohobycza – 1999), poeta, tłumacz poezji węgierskiej; Marian Jakóbiec (Hinowce k. Brzeżan – 1998), slawista, historyk pol.-słow. Związków literackich, pisarz; Jerzy Janicki (1928 Czortków – 2007), prozaik, reportażysta, scenarzysta filmowy i telewizyjny, współautor powieści radiowej „Matysiakowie”, autor książek o Lwowie; Jan Janów (1888 Moszkowce k. Kałusza – 1952), slawista; Mieczysław Jastrun (1903 Korolówka k. Tarnopola – 1983 Warszawa), poeta, prozaik, eseista, tłumacz poezji francuskiej, niemieckiej i rosyjskiej; Józef Kapuściński (1895 Lipniki k. Mościsk – 1967), poeta, prozaik, pamiętnikarz ludowy, publicysta; Zygmunt Kawecki (1876 Sambor – 1955), dramatopisarz; Michał Kaziów (1925 Koropiec k. Buczacza – 2001), prozaik, teoretyk literatury, krytyk literacki; Józef Kisielewski (1905 Mościska – 1966 Bandon - Irlandia), prozaik, eseista; Zbigniew Kiwka (ur. 1932 Słowik k.Lwowa), poeta, prozaik; Mieczysław Klimowicz (1919 Sokal – 2008), historyk literatury; Ryszard Kłyś (ur. 1928 Bursztyn k. Stryja), prozaik, scenarzysta filmowy; Zbigniew Kosiorowski (ur. 1944 Monasterzyska k. Buczacza), poeta, prozaik, reportażysta, autor utworów dla młodzieży; Irena Jadwiga Kozłowska (1912 Buczacz – 1992), prozaik; Henryk Krzeczkowski (1921 Stanisławów – 1985 Warszawa), eseista, tłumacz literatury anglosaskiej; Julian Krzyżanowski (1892 Stojańce k. Mościsk – 1976 Warszawa), historyk literatury, folklorysta, autor opracowań i podręczników; Zbigniew Kubikowski (1929 Horodenka – 1984 Warszawa), prozaik, eseista, krytyk literacki; Eugeniusz Kucharski (1880 Drohobycz – 1952), historyk i teoretyk literatury; Emilia Kunawicz (1905 Czortków – 1989 Wrocław), prozaik; Edward Kurowski (ur. 1927 Chyrów k. Dobromila), prozaik; Józef Kurylak (ur. 1942 Komarowice k. Dobromila), poeta; Andrzej Kuśniewicz (1904 Kowenice k. Sambora – 1993 Warszawa), poeta, prozaik; Stanisław Lam (1891 Tarnopol – 1965 Paryż), literat, dziennikarz, edytor; Bogdan Loebl (ur. 1932 Nowosielica k. Stanisławowa), poeta, prozaik, autor tekstów do piosenek, słuchowisk radiowych, publicysta; Jerzy Lovell (1925 Drohobycz – 1991 Kraków), prozaik, reportażysta; Stanisław Łempicki (1886 Kamionka Strumiłowa – 1947), historyk literatury, oświaty i kultury; Kornel Makuszyński (1884 Stryj – 1953 Zakopane), poeta, prozaik, humorysta, autor felietonów oraz utworów dla dzieci i młodzieży; Zygmunt Markiewicz (1909 Nadwórna – 1991), historyk literatury, komparatysta; Herminia Naglerowa (1890 Brody – 1957 Londyn), powieściopisarka, nowelistka; Ewa Najwer (ur. 1933 Stanisławów), poetka, prozaik, krytyk literacki; Leon Nowicki (1922 Trembowla – 1993 Nowy Sącz), poeta; Hanka Nowobielska (1912 Łuczany k. Bóbrki – 1992), poetka podhalańska; Stanisław Nyczaj (ur. 1943 Nowica k. Kałusza), poeta, autor utworów dla dzieci; Beata Obertyńska (1898 Storożce k. Skolego – 1980 Londyn), poetka, autorka sztuk scenicznych, prozaik, aktorka teatralna; Władysław Ogrodziński (1918 Dolina – 2012 Olsztyn), prozaik, eseista, reportażysta; Ostap Ortwin (1876 Tłumacz – 1942 Lwów), eseista, krytyk literacki i teatralny; Stanisław Pasternak (ur. 1937 Gródek Jagielloński), poeta, prozaik; Mieczysław Piszczkowski (1901 Mielnica k. Borszczowa – 1981), historyk literatury; Feliks Płażek (1882 Złoczów – 1950), dramatopisarz, poeta; Maria Podraza-Kwiatkowska (ur. 1926 Kołomyja), eseistka, historyk literatury; Artur Prędski (1900 Stanisławów – 1941 Lwów), poeta, powieściopisarz; Marian Promiński (1908 Turze k. Starego Sambora – 1971 Kraków), prozaik, eseista, krytyk literacki, autor sztuk scenicznych, tłumacz literatury anglosaskiej; Irena Przewłocka (1911 Hanaczówka k. Złoczowa – 1991), prozaik; Sydor Rey (1908 Wojniłów k. Kałusza - ?), poeta, powieściopisarz; Stanisław Rogowski (1910 Czortków – 1940), poeta; Stanisław Rossowski (1861 Monasterzyska k. Buczacza – 1940), poeta, nowelista, dramatopisarz, dziennikarz; Zbigniew Ruciński (1935 Bełz k. Sokala – 1993 Warszawa), poeta; Józef Ruffer (1878 Żółkiew – 1940), poeta, tłumacz literatury włoskiej; Horacy Safrin (1899 Monasterzyska k. Buczacza – 1980 Łódź), poeta, satyryk, autor sztuk scenicznych, tłumacz literatury żydowskiej na język polski i polskiej na jidysz; Roman Samsel (1935 Złoczów – 2003), prozaik, reportażysta; Artur Sandauer (1913 Sambor – 1989 Warszawa), prozaik, eseista, krytyk literacki, tłumacz literatury radzieckiej i klasycznej; Bruno Schulz (1892 Drohobycz – 1942 Drohobycz), prozaik, tłumacz literatury niemieckiej, grafik; Stanisława Siarkiewicz (1922 Kałusz – 2003 Gryfin), poetka; Franciszek Sikorski (ur. 1930 Huta Oleska k. Złoczowa), prozaik, autor słuchowisk radiowych; Jadwiga Skotnicka (ur. 1926 Tarnopol), prozaik; Zdzisław Skowroński (1909 Sambor – 1969 Warszawa), dramaturg, komediopisarz; Stefania Skwarczyńska historyków literatury (1902 Kamionka Strumiłowa – 1988), teoretyk i historyk literatury; Stanisław Srokowski (ur. 1936 Hnilcze k. Podhajec), poeta, prozaik, scenarzysta filmowy; Mieczysław Stryjewski (1918 Tarnopol – 1984 Toruń), poeta; Julian Stryjkowski (1905 Stryj – 1996), prozaik, eseista, tłumacz literatury francuskiej; Waleria Szalay-Groele (1879 Czernichowce k. Zbaraża – 1957), powieściopisarka dla młodzieży, poetka; Tadeusz Szantroch (1888 Tarnopol – 1942 Auschwitz), poeta; Wit Tarnawski (1894 Kosów na Pokuciu – 1988 Wielka Brytania), prozaik, publicysta, conradysta, tłumacz Conrada; Zygmunt Trziszka (ur. 1935 Wełdzirz k. Doliny), prozaik, publicysta, krytyk literacki; Stanisław Vincenz (1888 Słoboda Runguska k. Kołomyi – 1971 Lozanna - Szwajcaria), prozaik, eseista, filozof, tłumacz (m.in. Holzapfla), piewca Huculszczyzny; Stanisław Wasylewski (1885 Stanisławów – 1953 Opole), eseista, prozaik, krytyk literacki, tłumacz, edytor; Janusz Werstler (ur. 1939 Kałusz), poeta; Stefan Wierczyński (1886 Hanowce k. Stryja – 1963), historyk literatury, bibliograf, edytor; Kazimierz Wierzyński (1894 Drohobycz – 1969 Londyn), poeta, prozaik, krytyk teatralny; Juliusz Wit (1901 Drohobycz – 1942), poeta; Józef Wittlin (1896 Dmytrów k. Radziechowa – 1976 Nowy Jork), poeta, prozaik, tłumacz „Odysei” i literatury niemieckiej; Zdzisław Wróbel (ur. 1925 Borysław), prozaik, autor sztuk scenicznych; Andrzej Wydrzyński (1921 Czarnokoniecka Wola k. Husiatyna – 1992 Warszawa), prozaik, autor sztuk scenicznych; Jan Wyka (1902 Zaleszczyki – 1992 Warszawa), poeta, prozaik; Antoni Wysocki (1872 Hrehorów k. Stanisławowa – 1944), powieściopisarz, dramaturg; Jan Zahradnik (1904 Kosów na Pokuciu – 1929), poeta, krytyk literacki; Marian Załucki (1920 Kołomyja – 1979 Warszawa), poeta, satyryk, autor utworów dla dzieci i młodzieży; Ferdynand Zamojski (1914 Stanisławów – 1984 Warszawa), prozaik; Adam Zieliński (1929 Drohobycz – 2010 Wiedeń), prozaik; Roman Zrębowicz (1884 Stryj – 1963 Łódź), krytyk literacki, historyk sztuki; Gabriel Zych (ur. 1915 Hadańkowce k. Husiatyna), prozaik; Bogusław Żurakowski (ur. 1939 Stanisławów), poeta, eseista, krytyk literacki; Andrzej Żurowski (ur. 1944 Drohobycz), prozaik, eseista, autor i reżyser filmów dokumentalnych, librett operowych i baletowych.

WOŁYŃ: Waldemar Babinicz (1902 Kowel – 1969 Lublin), prozaik, publicysta, reportażysta; Konrad Bielski (1902 Piatydnie k. Włodzimierza Wołyńskiego - Lublin 1970), poeta, prozaik i tłumacz; Mirosław Boruszewski (ur. 1942 Równe), poeta; Bogdan Chorążuk (ur. 1934 Kostopol), poeta, prozaik; Bogdan Czaykowski (1932 Równe – 2007), poeta, krytyk literacki, historyk literatury; Małgorzata Czermińska (1940 Luboml), eseistka, krytyk literacki; Marek Domański (ur. 1921 Włodzimierz Wołyński), prozaik, autor sztuk scenicznych; Roman Gorzelski (ur. 1934 Łuck), poeta, autor sztuk scenicznych; Zofia Grzesiak (1914 Kryczylsk k. Kostopola – 2004 Lublin), pisarka; Jakub Hudemczuk (1922 Łuck), poeta; Czesław Janczarski (1911 Hruszwica k. Równego – 1971 Warszawa), poeta, autor utworów dla dzieci i młodzieży; Jerzy Jasiński (ur. 1927 Równe), prozaik, satyryk; Czesław Jastrzębiec-Kozłowski (1894 Krzemieniec – 1956 Włochy k. Warszawy), poeta, tłumacz klasyki rosyjskiej, filozof; Lew Kaltenbergh (1910 Szumsk k. Krzemieńca – 1989), prozaik, krytyk filmowy, tłumacz; Jonasz Kofta (1942 Mizocz k. Zdołbunowa – 1988 Warszawa), poeta, satyryk, autor sztuk scenicznych, aktor, piosenkarz; Jerzy Krasicki (1927 Łuck – 2004), prozaik; Czesław Kuriata (ur. 1938 Marcelówka k. Kostopola), poeta, prozaik, autor utworów dla dzieci; Jerzy Litwiniuk (ur. 1923 Krzemieniec), poeta, satyryk, tłumacz literatury radzieckiej, fińskiej i łotewskiej; Mieczysław Machnicki (ur. 1943 Martyszkowce k. Krzemieńca), poeta, prozaik; Waldemar Michalski (ur. 1938 Włodzimierz Wołyński), poeta; Władysław Milczarek (1916 Równe – 1993 Warszawa), poeta, prozaik; Stanisław Misakowski (ur. 1919 Łuck), poeta, autor sztuk scenicznych; Maryna Okęcka-Bromkowa (ur. 1922 Uściług k. Włodzimierza Wołyńskiego), prozaik, reportażystka; Ryszard Przybylski (ur. 1928 Równe), eseista, tłumacz literatury rosyjskiej; Antoni Serednicki (ur. 1916 Wierzbowiec k. Krzemieńca), poeta, prozaik; Romuald Skopowski (ur. 1939 Józefówka k. Kostopola), poeta, autor tekstów piosenek; Katarzyna Suchodolska (1920 Kostopol – 1988 Szczecin), prozaik, poetka, autorka utworów dla młodzieży, tłumaczka literatury rosyjskiej, ukraińskiej i białoruskiej; Zbigniew Załuski (1926 Kiwerce k. Łucka – 1978 Warszawa), eseista, scenarzysta filmowy; Apoloniusz Zawilski (1912 Kołodeż k. Łucka – 2004), prozaik; Anna Zelenay (1929 Łuck – 1970 Kłodzko), poetka, autorka książek dla dzieci, tłumaczka; Józef Wiesław Zięba (ur. 1932 Powursk k. Kowla), poeta, prozaik.

UKRAINA: Halina Auderska (1904 Odessa – 2000), prozaik, autorka sztuk scenicznych; Edward Balcerzan (ur. 1937 Wołczańsk k. Charkowa), poeta, prozaik, krytyk literacki; Czesław Bednarczyk (1912 Kamieniec Podolski – 1994 Londyn), poeta, prozaik; Stanisław Biskupski (1917 Kijów – 2007), prozaik, autor utworów dla młodzieży; Tadeusz Borowski (1922 Żytomierz – 1951 Warszawa), poeta, prozaik; Tadeusz Breza (1905 Siekierzyńce na Żytomierszczyźnie – 1970 Warszawa), prozaik, eseista; Jan Brzechwa (1898 Żmerynka – 1966 Warszawa), poeta, prozaik, satyryk, autor utworów dla dzieci, tłumacz poezji rosyjskiej; Alina Centkiewicz (1907 Hłuszki – 1993 Warszawa), autorka (wraz z mężem Czesławem Centkiewiczem) książek podróżniczych, głównie o tematyce polarnej; Leon Choromański (1872 Konotop – 1953), nowelista, dramatopisarz, krytyk literacki; Michał Choromański (1904 Elizawetgrad – 1972 Warszawa), prozaik, autor sztuk scenicznych, tłumacz poezji polskiej na język rosyjski; Halina Maria Dąbrowolska (1902 Mironówka k. Kaniowa – 1962 Łódź), prozaik, reportażystka, autorka sztuk dramatycznych; Irena Dowgielewicz (1920 Kijów – 1987), poetka, prozaik; Aureli Drogoszewski (1863 Mytki na Podolu - 1943), historyk literatury, krytyk literacki; Henryk Drzewiecki (1902 Odessa – 1937), prozaik, krytyk literacki; Janina Dziarnowska (1903 Juzówka – 1992 Warszawa), prozaik, reportażysta, tłumacz literatury radzieckiej; Zuzanna Ginczanka (1917 Kijów – 1944 Kraków), poetka; Barbara Gordon (1918 Kijów – 1987 Warszawa), prozaik, autorka powieści sensacyjnych oraz utworów dla dzieci i młodzieży; Joanna Guze (1917 Żytomierz – 2009), eseistka, tłumaczka literatury francuskiej i rosyjskiej; Jarosław Iwaszkiewicz (1894 Kalnik – 1980 Warszawa), poeta, prozaik, eseista, krytyk muzyczny, autor sztuk scenicznych, tłumacz literatury angielskiej, duńskiej, francuskiej, hiszpańskiej, rosyjskiej i włoskiej, kandydat do literackiej nagrody Nobla; Władysław Jabłonowski (1867 Żabokrzycze na Podolu – 1956), krytyk literacki, publicysta; Aleksander Jackiewicz (1915 Symferopol na Krymie – 1988 Warszawa), prozaik, krytyk i teoretyk filmu; Maria Kann (1916 Łochwica k. Połtawy – 1995), prozaik, autorka utworów dla dzieci i młodzieży; Stefan Kołaczkowski (1887 Ujarzyńce k. Jampola – 1940), krytyk i historyk literatury, publicysta; Władysław Kozłowski (1903 Odessa – 1992), autor utworów dla dzieci i młodzieży, tłumacz literatury rosyjskiej; Halina Krahelska (1892 Odessa – 1945 Ravensbrueck - Niemcy), publicystka, powieściopisarka; Felicja Kruszewska (1897 Orda na Podolu – 1943), poetka, dramatopisarka; Stefan Kuczyński (1904 Bohusław k. Kaniowa – 1985), prozaik; Edward Ligocki (1887 Tucza k. Berdyczowa – 1966 Warszawa), poeta, prozaik, publicysta; Eugeniusz Małaczewski-Korwin (1895 Kiwaczówka k. Humania – 1922 Zakopane), prozaik, poeta; Bolesław Miciński (1911 Mokra na Podolu – 1943 Boqueron Laffrey k. Grenoble - Francja), poeta, eseista; Helena Mniszkówna (1878 Kurczyce k. Nowogrodu Wołyńskiego – 1943 Sabnie k. Sokołowa Podlaskiego), prozaik, autorka bardzo popularnych powieści; Jan Olechowski (1917 Zwiahel – 1956 Nowy Jork), poeta; Jerzy Pleśniarowicz (1920 Ekaterynosław – 1978 Rzeszów), poeta, tłumacz literatury rosyjskiej, ukraińskiej i białoruskiej; Ksawery Pruszyński (1907 Wolica Kierekieszyńska k. Starego Konstantynowa – 1950 Niemcy), prozaik, publicysta, tłumacz literatury francuskiej; Franciszek Siedlecki (1906 Kamieniec Podolski – 1942), teoretyk literatury, badacz wiersza polskiego, tłumacz literatury rosyjskiej; Włodzimierz Słobodnik (1900 Nowoukrainka – 1991 Warszawa), poeta, satyryk, autor utworów dla dzieci i młodzieży, tłumacz poezji rosyjskiej i radzieckiej, francuskiej i niemieckiej; Jerzy Stempowski (1894 Szebutyńce k. Uszycy – 1969 Berno - Szwajcaria), krytyk literacki, eseista, publicysta; Jan Śpiewak (1908 Gołaja Pristań – 1967 Warszawa), poeta, tłumacz dramatów rosyjskich i bułgarskich; Kazimierz Truchanowski (1904 Romanów – 1944 Warszawa), prozaik, tłumacz literatury rosyjskiej i niemieckiej; Maria Jehenne Wielopolska (1884 Suchodół na Kijowszczyźnie – 1940), pisarka, publicystka; Witold Wirpsza (1918 Odessa – 1985 Berlin), poeta, prozaik, tłumacz literatury niemieckiej; Katarzyna Witwicka (ur. 1919 Kijów), prozaik, autorka utworów dla młodzieży, tłumaczka literatury francuskiej; Stefan Wolski (1914 Humań – 1992 Lublin), prozaik i poeta; Julian Wołoszynowski (1898 Serby na Podolu – 1977), poeta, prozaik, tłumacz sztuk radzieckich; Jerzy Zagórski (1907 Kijów – 1964 Warszawa), poeta, eseista, reportażysta, tłumacz poezji rosyjskiej i francuskiej; Krystyna Zaleska (1874 Pustowarnia – 1945), poetka, tłumaczka poezji chorwackiej, czeskiej i rosyjskiej; Mariusz Zaruski (1867 Dumanów na Podolu – 1941 Chersoń), autor publikacji z zakresu żeglarstwa i taternictwa, pisarz, taternik, żeglarz, generał WP; Karol Zbyszewski (1904 Frantówka k. Lipowca – 1990 Londyn), prozaik, humorysta, felietonista; Stanisław Zieliński (1917 Kijów – 1995), prozaik, krytyk literacki; Tadeusz Zieliński (1859 Skrzypczyńce k. Humania – 1944 k. Monachium), filolog klasyczny, badacz antyku, historyk i tłumacz literatury greckiej i rzymskiej; Zofia Żurakowska (1897 Wyszpol – 1931 Rabka), prozaik, autorka książek dla dzieci i młodzieży.

POLESIE: Nina Andrycz (ur. 1915 Brześć nad Bugiem), aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna, recytatorka oraz poetka i pisarka; Bohdan Drozdowski (ur. 1931 Kosów Poleski), poeta, prozaik, autor sztuk scenicznych, publicysta, tłumacz literatury angielskiej, rosyjskiej, słowackiej, macedońskiej, fińskiej; Albin Dziekoński (1892 Piotrowice k. Kobrynia – 1940 Mińsk - Białoruś), poeta; Ryszard Jegorow (ur. 1924 Pińsk), prozaik; Ryszard Kapuściński (1932 Pińsk – 2007), prozaik, poeta, reportażysta, kandydat do literackiej nagrody Nobla; Wojciech Kiełczewski (1930 Pińsk – 1989), poeta, satyryk; Kazimierz Kordas (1925 Karłowicze k. Kobrynia – 1988 Kraków), prozaik, autor utworów dla dzieci i młodzieży; Maria Korewa (ur. 1906 Pińsk), autorka utworów dla dzieci i młodzieży; Włodzimierz Maciąg (ur. 1925 Brześć nad Bugiem), prozaik, eseista, historyk i krytyk literatury, autor podręczników; Bogdan Madej (ur. 1934 Miłaszewicze k. Łunińca), prozaik; Jarosław Markiewicz (ur. 1942 Wysokie Litewskie k. Brześcia), poeta, prozaik, artysta malarz; Jerzy Lesław Ordan (ur. 1934 Pińsk), poeta, prozaik; Edmund Pietryk (ur. 1938 Orańczyce k. Prużan), poeta, prozaik, autor sztuk scenicznych, aktor teatralny; Zdzisław Romanowski (ur. 1932 Pińsk), prozaik; Igor Sikirycki (1920 Brześć nad Bugiem – 1985 Łódź), poeta, prozaik, autor utworów dla dzieci i młodzieży, satyryk, autor sztuk scenicznych, tłumacz poezji rosyjskiej, radzieckiej, gruzińskiej i ormiańskiej; Jerzy Stanisław Sito (ur. 1934 Pińsk), poeta, autor sztuk scenicznych, tłumacz poezji anglosaskiej i dramatów Szekspira; Zbigniew Strzałkowski (ur. 1933 Drohiczyn Poleski), poeta, prozaik, artysta grafik.

GRODZIEŃSZCZYZNA: Ignacy Baliński (1862 Reginów – 1951 Anglia), poeta, publicysta; Bohdan Dzitko (ur. 1941 Jagnity k. Grodna), poeta, prozaik, autor sztuk scenicznych; Jan Górec-Rosiński (1920 Kruhlik), poeta, prozaik, publicysta; Eugeniusz Kabatc (ur. 1930 Wołkowysk), prozaik, tłumacz literatury radzieckiej i włoskiej; Wiesław Kulikowski (ur. 1935 Wiechotnik k. Wołkowyska), poeta; Jan Meysztowicz (1910 Rohoźnica k. Wołkowyska – 1997), prozaik, tłumacz literatury anglosaskiej; Maria Rodziewiczówna (1863 Pieniucha k. Grodna – 1944 Żelazna k. Skierniewic), prozaik, autorka popularnych powieści; Jan Górec Rosiński (1920 Króglik (Kruhlik) k. Grodna – 2012 Bydgoszcz), poeta, prozaik; Marek Skwarnicki (ur. 1930 Grodno), poeta, prozaik, felietonista, tłumacz Biblii; Wiktor Woroszylski (1927 Grodno – 1996), poeta, prozaik, eseista, autor utworów dla dzieci i młodzieży, tłumacz literatury radzieckiej.

NOWOGRÓCZYZNA: Maja Elżbieta Cybulska (ur. 1941 Lida), poetka, krytyk literacki; Ziemowit Fedecki (1923 Lebioda k. Lidy – 2009 Warszawa), autor tekstów satyrycznych, tłumacz literatury rosyjskiej, białoruskiej i francuskiej; Eugeniusz Iwanicki (ur. 1933 Domoradzkie k. Nieświeża), prozaik; Elżbieta Jackiewiczowa (1902 Nowinki k. Nieświeża – 1976 Podkowa Leśna p. Warszawą), prozaik, publicystka; Aleksander Jurewicz (ur. 1952 Lida), poeta, prozaik; Krystyna Krahelska (Mazurki k. Baranowicz – 1944 Warszawa), poetka; Jan Kurowicki (ur. 1943 Baranowicze), poeta, prozaik, eseista; Teresa Lubkiewicz-Urbanowicz (ur. 1930 Lida), prozaik, autorka sztuk scenicznych i utworów dla młodzieży; Grzegorz Łatuszyński (ur. 1933 Zdzięcioł k. Nowogródka), prozaik, tłumacz literatury czeskiej, chorwackiej i serbskiej; Janusz Olczak (1941 Stołpce – 1991 Lublin), poeta, prozaik, publicysta; Sergiusz Piasecki (1899 Lachowicze k. Baranowicz – 1964 Anglia), prozaik; Czesław Zgorzelski (1908 Boryczów k. Klecka - ), historyk literatury, edytor.

WILEŃSZCZYZNA BIAŁORUSKA: Józef Bujnowski (1910 Okolica-Rudawa k. Brasławia – 2001), poeta, eseista, historyk literatury; Jan Ciechanowicz (ur. 1946 Worniany), eseista; Jan Huszcza (1917 Zagościn – 1986 Łódź), poeta, prozaik, satyryk; Rajmund Kalicki (ur. 1944 Głębokie), eseista, tłumacz literatury iberoamerykańskiej; Bohdan Kurowski (1933 Mołodeczno – 2009 Olsztyn), dramaturg; Ryszard Kurylczyk (ur. 1945 Dziedzina k. Brasławia), prozaik; Marian Łohutko (ur. 1942 Ptaszyn k. Wilejki), prozaik, autor sztuk scenicznych, słuchowisk radiowych; Józef Narkowicz (ur. 1936 Kudzikalnie k. Oszmiany), reportażysta; Witold Niedźwiecki (ur. 1929 Siekańce k. Twereczu), prozaik, reportażysta; Krzysztof Nowicki (ur. 1940 Opsa k. Brasławia), poeta, prozaik, krytyk literacki; Józef Trypućko (1910 Malinowszczyzna k. Mołodeczna – 1983), slawista, badacz związków kulturalnych polsko-szwedzkich, tłumacz literatury polskiej na szwedzki; Kazimierz Zdziechowski (1878 Raków k. Mołodeczna), powieściopisarz.

BIAŁORUŚ (właściwa albo Wschodnia): Bogusław Adamowicz (1870 Mińsk Litewski – 1944), poeta, nowelista, powieściopisarz; Jerzy Cieślikowski (1916 Mińsk Litewski – 1977), historyk literatury; Stanisław Cywiński (1887 Mohylew – 1941), krytyk i historyk literatury, publicysta; Florian Czarnyszewicz (1895 Bobrujsk – 1964 Argentyna), prozaik; Tadeusz Dołęga-Mostowicz (1898 Okuniew k. Witebska – 1939 Kuty), prozaik, scenarzysta filmowy; Jerzy Marlicz , właśc. Helena z Gordziałowskich Borowikowa (1898 Baranie k. Orszy - ), powieściopisarka, tłumaczka literatury amerykańskiej; Ferdynand Antoni Ossendowski (1878 Lucyn k. Witebska – 1945), prozaik, reportażysta, autor utworów dla dzieci i młodzieży; Michał K. Pawlikowski (1893 Mińsk Litewski – 1972 Hawaje), prozaik, felietonista; Leonard Podhorski-Okołów (1891 Rym k. Słucka – 1957 Warszawa), poeta, badacz twórczości Adama Mickiewicza, tłumacz klasyki rosyjskiej; Antoni Potocki (1867 Kojdanów k. Mińska – 1939), krytyk literacki, publicysta; Jerzy Putrament (1910 Mińsk Litewski – 1986 Warszawa), poeta, prozaik, eseista, felietonista, tłumacz literatury radzieckiej); Nora Szczepańska (ur. 1914 Witebsk), prozaik, poetka, autorka utworów dla młodzieży; Maria Helena Szypyrkówna (1893 Witebsk - 1977), powieściopisarka, poetka; Balbina Świtycz-Widacka (1901 Mohylew – 1972 Olsztyn), poetka; Melchior Wańkowicz (1892 Kałużyńce k. Ihumenia – 1974 Warszawa), prozaik, reportażysta, autor utworów dla dzieci i młodzieży; Anna Zahorska (1882 Witebsk – 1942 Auschwitz), poetka, powieściopisarka, publicystka.

WILNO: Jerzy Afanasjew (1932-1991 Gdańsk), poeta, satyryk, autor sztuk scenicznych; Jadwiga Badowska-Muszyńska (1913 – 2007 Poznań), poetka; Marian Leon Bielicki (1920 – 1972 Warszawa), prozaik, eseista, tłumacz; Danuta Bieńkowska (1920 – 1992 Warszawa), prozaik, eseistka, tłumaczka literatury rumuńskiej; Lech Budrecki (ur. 1930), prozaik, eseista, krytyk literacki, autor przeróbek scenicznych; Tadeusz Bujnicki (ur. 1935), historyk literatury; Teodor Bujnicki (1907 – 1944 Wilno), poeta, satyryk, publicysta; Andrzej Chruszczyński (1935 – 2009 Warszawa), krytyk literacki i badacz literatury XX wieku; Tadeusz Cugow (1940 – 2008 Lublin), poeta, prozaik; Czesław Czerniawski (1925 – 1988 Szczecin), prozaik, publicysta; Wanda Dobaczewska (1892 – 1980 Żnin), powieściopisarka, publicystka, autorka sztuk dla teatrów kukiełkowych; Zbigniew Florczak (1923 – 2005), prozaik, eseista, krytyk i historyk literatury; Zbigniew Folejewski (ur. 1910), historyk literatury i językoznawca, slawista; Kira Gałczyńska (ur. 1936), pisarka; Antoni Gołubiew (1907 – 1979 Kraków), prozaik, eseista; Tadeusz Zwilnian Grabowski (1926 – 2012 Szczecin), pisarz, poeta, prozaik, eseista, krytyk, popularyzator literatury; Janusz Artur Ihnatowicz (ur. 1929), poeta, eseista; Kazimiera Iłłakowiczówna (1889 – 1983 Poznań), poetka, prozaik, tłumaczka literatury niemieckiej, rosyjskiej, węgierskiej, anglosaskiej; Zygmunt Jabłoński (1919 – 1985 Niemcy), powieściopisarz, dramaturg; Jerzy Jankowski (1887 – 1941 Kojrany k. Wilna), poeta, publicysta; Mateusz Jantar (ur. 1921), prozaik; Jerzy Jarmołowski (ur. 1940), poeta, prozaik; Tomasz Jurasz (ur. 1929), prozaik, autor utworów dla dzieci i młodzieży; Anatoliusz Jureń (1927 – 1978 Słupsk), poeta; Tytus Karpowicz (1915 – 2009 Gawrych Ruda), prozaik, autor powieści dla młodzieży; Bohdan Królikowski (ur. 1934), prozaik; Róża Ostrowska (1926 – 1975 Gdańsk), prozaik, krytyk literacki i teatralny; Janusz Palczewski (ur. 1932), prozaik; Eugeniusz Paukszta (1916 – 1979 Inowrocław), prozaik; Czesław Rodziewicz (1922 – 2013 Wrocław), poeta; Janusz Rolicki (ur. 1938), prozaik, reportażysta, scenarzysta filmowy i telewizyjny; Helena Romer-Ochenkowska (1878 – 1947), prozaiczka, dramatopisarka, publicystka, działaczka oświatowa i społeczna; Alicja Rybałko (ur. 1960), poetka; Aleksander Rymkiewicz (1913 – 1983 Iława), poeta, autor utworów dla dzieci i młodzieży, tłumacz librett operowych; Irena Sławińska (1913 – 2004 Warszawa), historyk i teoretyk literatury; Maria Szczepowska (1919 – 1985 Warszawa), prozaik, poetka; Zbigniew Szymański (ur. 1927), poeta; Bronisław Troński (ur. 1921), prozaik, reportażysta; Zbigniew Żakiewicz (ur. 1933), poeta, tłumacz poezji iberyjskiej i bułgarskiej.

WILEŃSZCZYZNA LITEWSKA: Mieczysław Jackiewicz (ur. 1931 Bokszyszki k. Oszmiany), znawca literaturoznawstwa polsko-litewskiego i polsko-białoruskiego, tłumacz literatury litewskiej i rosyjskiej; Bogdan Justynowicz (ur. 1939 Stara Wilejka k. Wilna), poeta, prozaik; Tymoteusz Karpowicz (1921 Zielona k. Wilna – 2005), poeta, autor sztuk scenicznych, tłumacz poezji radzieckiej; Tadeusz Konwicki (ur. 1926 Nowa Wilejka k. Wilna), prozaik, scenarzysta i reżyser filmowy; Henryk Mażul (ur. 1953 Mejszagoła k. Wilna), poeta, publicysta polski w Wilnie; Romuald Mieczkowski (ur. 1950 Fabianiszki k. Wilna), poeta, prozaik; Ewa Ostrowska (ur. 1938 Nowa Wilejka k. Wilna), prozaik, autorka utworów dla dzieci i młodzieży; Aleksander Sokołowski (ur. 1935 Nielidziszki k. Wilna), poeta; Henryk Szylkin (ur. 1928 Santoki k. Wilna), poeta; Wanda Witter (ur. 1943 Druskienniki), prozaik, autorka utworów dla młodzieży; Sławomir Worotyński (ur. 1942 Nowa Wilejka k. Wilna – 1983 Bielsko Biała), poeta, prozaik.

LITWA KOWIEŃSKA: Zygmunt Ławrynowicz (1925 Poniewież – 1987 Londyn), poeta, tłumacz literatury anglosaskiej); Józef Łobodowski (1909 Purwiszki k. Wyłkowyszek na Suwalszczyźnie litewskiej – 1988 Madryt), poeta, prozaik, tłumacz poezji hiszpańskiej, rosyjskiej, radzieckiej i prozy rosyjskiej (Pasternak, Sołżenicyn); Czesław Miłosz (1911 Szetejny k. Kiejdan – 2004 Kraków), poeta, prozaik, eseista, autor opracowań literatury polskiej, tłumacz literatury anglosaskiej, południowoamerykańskiej, francuskiej, Pisma Świętego z oryginałów greckich i hebrajskich, tłumacz poezji polskiej na angielski, laureat literackiej nagrody Nobla 1980; Zygmunt Mocarski (1894 Zalesie k. Wołkowyszek – 1941), bibliolog i historyk piśmiennictwa pomorskiego; Feliks Przysiecki (1883 Sypnie – 1935 Otwock), poeta.

ŁOTWA: Irena Tamara Misztal (1908 Dyneburg – 2003 Ełk), pisarka; Ferdynand Antoni Ossendowski (1876 Lucyn – 1945 Żółwin), pisarz; Eugeniusz Sawrymowicz (1904 Sasmaken – 1982), historyk literatury.

Marian Kałuski

Wersja do druku

Lech Zieliński - 06.01.17 16:49
Lista nazwisk "kresowiaków" obszerna i budząca zrozumiałe zaintertesowaniie. Dodać tu trzeba, że wyrosło i aktywnie literacko działa pokolenie dzieci i wnuków dawnych mieszkańców Ziem Wschiodnich. Żeby nie być gołosłownym przytoczę przynajmniej trzy: Krzysztof Kołtun z Chełma, Mariusz Olbromski z Przemyśla i Waldemar Michalski z Lublina. W ich twórczości poetyckiej czy eseistycznej temat kresów jest stale obecny. Budują oni wizerunek wspólnoty pogranicza etnicznego, językowego czy religijnego dalekiego od tendencji zawłaszczeniowych i wzajemnie wrogich. Na szczęście tzw "poprawność polityczna"(która wyrządziła Polsce i Ukrainie więcej szkody niż pożytku) przeszła ostatecznie do niepowrotnej przeszłości. Zakłmanie i fałsz bdzie zawsze wracał falą nacjonalizmu i rewizjonizmu (przykład wrogie Polsce hasła Prawego Sektora czy Swobody (partie te zrobiły polityczną furorą za sprawą wyrzeczenia się Polaków do prawdy historycznej). Dziękuję za przypomnienie wielkiego diedzictwa narodowego, które symbolizują Kresy!

Wszystkich komentarzy: (1)   

Publikowane komentarze są prywatnymi opiniami naszych Czytelników. Gazeta Internetowa KWORUM nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

28 Marca 1940 roku
Został aresztowany przez Gestapo polski olimpijczyk Janusz Kusociński. Niemcy rozstrzelali go w Palmirach w dn. 21.06.1940r.


28 Marca 1928 roku
Urodził się Zbigniew Brzeziński, doradca prezydenta USA Jimmiego Cartera ds. bezpieczeństwa narodowego


Zobacz więcej