Sobota 20 Kwietnia 2024r. - 111 dz. roku,  Imieniny: Agnieszki, Amalii, Czecha

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 21.03.13 - 10:33     Czytano: [2735]

Dział: Ciekawe miejsca - Pamięć, Historia

Sycylia – triumf chrześcijańskiej kultury

Agrigento, Syrakuzy, Palermo… Wielorakie kulturowe korzenie Sycylii – klasyczne i średniowieczne – cudownie łączą się w niezwykłych monumentach, takich jak Pałac NormanĂłw czy katedra w Syrakuzach, najstarszy w Europie kościół katolicki.

Nie będzie bynajmniej przesadą stwierdzenie, Ĺźe wyprawa na Sycylię to podróş duchowa, jeĹźeli tylko uzmysłowimy sobie, jak dawne są korzenie tej ziemi, jakie cywilizacje gościła i ilu z nich oglądała przemijanie. MoĹźna powiedzieć za Horacym: capta ferum victorem cepit – podbita, dzikich zwycięzcĂłw podbiła. Trinacria (czyli „TrĂłjroĹźna”, jak głosi jej łacińska nazwa) jest więc nie tyle wyspą, co kontynentem skrywającym za kaĹźdym zakrętem drogi, za kaĹźdą skałą i kaĹźdym rogiem ulicy nieoczekiwane bogactwo, zupełnie odmienne od tego, ktĂłre podziwialiśmy dotychczas.

W tym kalejdoskopie doznań, widoków, zapachów i smaków, sztuka chrześcijańska potwierdza silną religijność Sycylijczyków, ich głęboką tożsamość, wypróbowaną pośród przeróżnych politycznych i ludzkich przeciwności, i poświadczoną w nieustannej mieszaninie rytuałów, tradycji, duchowości i folkloru.

Najpiękniejsze miasto śmiertelników

PośrĂłd tak bogatego i róşnobarwnego dziedzictwa jakakolwiek wytyczona trasa zawsze okaĹźe się niepełna. Mając tego świadomość, zdajmy się na przypadek, a raczej na Chaos – jak powiedziałby Pirandello. Proponujemy zatem wyjść od Agrigento, dokładnie zaś od ulicy, przy ktĂłrej wyrasta dom rodzinny Luigiego Pirandella, gdzie od roku 1987 znajduje się muzeum pisarza. StaroĹźytna Akragas – najpiękniejsze miasto śmiertelnikĂłw, jak mawiał Pindar – dla Rzymian nosiła miano Agrigentum, później dla ArabĂłw – Girgent lub Ghirghent, od czego dla NormanĂłw, AndegawenĂłw, AragonĂłw, HiszpanĂłw i BurbonĂłw wzięła się nazwa Girgenti, zromanizowana następnie w czasach faszystowskich. Słowem, niewiele jest miast, ktĂłre w swojej nazwie i na swoim terytorium noszą ślady tak wielu panowań i złotych epok: jak choćby w latach 488-472 przed Chrystusem, kiedy zbudowano najbogatszy kompleks świątyń greckiej staroĹźytności, ze świątynią Zeusa Olimpijskiego w środku i innymi ogromnymi budowlami, jak świątynia Hefajstosa, DioskurĂłw oraz Kolymbetra, imponujący zespół budynkĂłw, obejmujący łaĹşnię, zbiornik wody i hodowlę ryb. Wszystkie te budowle powstały na rozkaz tyrana Therona Wielkiego, dla jego chwały i dla uciechy ludu.

Nasze czasy jednak zhańbiły ów monument przeszłości, czyniąc zeń wysypisko. W latach siedemdziesiątych minionego stulecia pośrodku strefy świątyń wyrosły nielegalne budynki. Jeszcze dzisiaj, kiedy wzrost wrażliwości spowodował już naprawienie niektórych szkód, wystarczy spojrzeć na ogólny widok budynków nowego miasta, a nasuwa się refleksja, że człowiek w ciągu jednego dnia potrafi zniszczyć dzieła, które tworzył przez wieki.

Nasuwa się teĹź inna refleksja – jak bardzo konsumpcyjna zachłanność odległa jest od wraĹźliwości chrześcijańskiej, ktĂłra utrzymała kulturową funkcję wszystkich świątyń; kiedyś wykorzystano Świątynię Zgody jako chrześcijańską bazylikę, po czym została ona pieczołowicie przywrĂłcona do pierwotnej formy.

Syrakuzy to wszystko

Jednym z miejsc, w ktĂłrych najlepiej moĹźna zrozumieć zdolność chrześcijańskiej sztuki i kultury do gromadzenia materialnych świadectw przeszłości, aby je docenić dla nowej i większej chwały, są z pewnością Syrakuzy. W zalążku miasta, na wyspie Ortygia, katedra z barokową fasadą Andrea Palma z posągiem Madonny dłuta Ignazia Marabitiego obejmuje swoimi murami kolumny staroĹźytnej świątyni Ateny. W urządzonym z wyszukaną prostotą wnętrzu świątyni, ktĂłra była pierwszym chrześcijańskim kościołem w Europie, w lewej nawie, między posągami Domenica i Antonella Gaginiego, widać pozostałości staroĹźytnej świątyni: po sześć doryckich kolumn na obu fasadach, w kaĹźdym z sześciu rzędĂłw po czternaście kolumn mierzących ponad osiem metrĂłw wysokości. Paolo Orsi – archeolog, ktĂłry doprowadził tę część miasta do obecnej świetności – stopił style architektoniczne odległe od siebie o tysiące lat w jedną harmonijną całość, ktĂłra przywołuje religijną i artystyczną historię miasta, nazwanego przez światłego tyrana Gelona cennym palimpsestem. Dla Gelona Syrakuzy były wszystkim – jak opowiada Herodot, współcześni zaś historycy zauwaĹźają, Ĺźe był on świadom, iĹź prawo do chwały zdobywa się nie tylko zwycięstwami osiąganymi na bitewnych polach czy burzeniem i unicestwianiem całych miast, ale przede wszystkim wznoszeniem kojących dzieł pokoju, ktĂłre znajdują największe odzwierciedlenie w religijnych uczuciach ludu. Dobrze byłoby, gdyby dzisiejsi ludzie władzy przyswoili sobie to przesłanie i zaczęli wprowadzać je w Ĺźycie. Nie sposĂłb wyjechać z miasta, a w kaĹźdym razie wyjechać bez Ĺźalu, nie rzuciwszy przynajmniej okiem na arcydzieła przechowywane w muzeum i Palazzo Bellorno (pośrĂłd ktĂłrych szczegĂłlnie zachwycają: Zwiastowanie Antonella da Messina i Pogrzeb św. Łucji Caravaggia), a takĹźe nie obejrzawszy największej w Europie rytualnej łaĹşni Ĺźydowskiej (mykwy) stanowiącej dodatkowe potwierdzenie bogactwa kulturowego sycylijskiej ziemi.

Rozkwit i przepych Palermo

Stolica Sycylii ukazuje bynajmniej nie najpośledniejsze przykłady sztuki chrześcijańskiej, rĂłwnieĹź zbudowane według róşnorodnych wzorcĂłw. Same nazwy określające stolicę ujawniają jej długą i burzliwą historię: od rzymskiego Panormus po islamskie Balharm; od StaufĂłw po dom d’Anjou; od panowania władcĂłw sabaudzkich i austriackich po BurbonĂłw. Łączy w sobie rozkwit i przepych – powiedział w roku 1183 pewien podróşnik, ale juĹź dwieście lat wcześniej było to jedno z najbardziej kosmopolitycznych miast na świecie liczące ponad trzysta tysięcy mieszkańcĂłw.

Palazzo w centrum pierwszej zabudowy miejskiej to pierwotnie zamek emirów, potem normańskich władców, którzy go rozbudowali i nadali mu obecną nazwę. Sercem owego klejnotu architektury jest Cappella Palatina, którą kazał wybudować król Roger II w roku 1130; wnętrze ma niezwykły wystrój mozaikowy w stylu arabskim oraz drewniany sufit ze sztukaterią charakterystyczną dla malarstwa fatymidzkiego, dzieło artystów z Afryki Północnej.

Na wprost wystawnego Pałacu NormanĂłw, stoi rĂłwnie fascynujący mały kościółek San Giovanni degli Eremiti z pięcioma czerwonymi kopułami, ktĂłre nadają mu wygląd wyraĹşnie wschodni. Został on zbudowany przez arabskich architektĂłw służących krĂłlom normandzkim.Pomiędzy dwoma tymi monumentami wznosi się katedra z końca XII wieku, arcydzieło rozpowszechnionego podĂłwczas katalońskiego gotyku, w ktĂłry wplecione zostały zarĂłwno normańskie absydy, jak i wieĹźe z dwudzielnymi oknami oraz renesansowymi kolumienkami, a takĹźe arcydzieło baroku – południowy portal (obecnie wejście do świątyni). Na Sycylii kolejne style układające się na sobie warstwami stanowią swoisty historyczny imprinting, nie zaś przypadkową i chaotyczną mieszaninę, z gatunku tych, jakie projektują liczni dzisiejsi rzecznicy kulturowych melting pots.

Pomijając milczeniem tysiąc innych arcydzieł Palermo – od Santa Maria dello Spasimo po kościoły Magione oraz Santa Maria della Catena oraz oratoria: Róşańcowe św. Dominika, św. Wawrzyńca („grota białego koralowca”) i św. Zyty, gdzie moĹźna podziwiać gipsową scenę bitwy pod Lepanto, wspomnijmy nie mniej świetną rywalkę stolicy – Katanię.

Miasto Świętej Agaty

Miasto Ĺźywi naboĹźeństwo do św. Agaty – dziewicy, ktĂłra ocaliła je od lawy. Największym jego skarbem jest Siculorum Gymnasium – pierwszy i przez wieleset lat jedyny uniwersytet na wyspie. W tym przypadku nie nastąpiło połączenie róşnych stylĂłw, lecz połączenie wiary i wiedzy, podobnie jak w kamiennym budynku klasztoru BenedyktynĂłw, goszczącym wydziały humanistyczne uczelni. W budowlach Katanii dominuje dwubarwność związana z uĹźywaniem tu kamienia lawowego, typowego dla terenu wokół Etny.

Zresztą, umiejętność odradzania się z własnych skrajnych kontrastĂłw jest znakiem szczegĂłlnym miasta, ktĂłre ukazuje zwiedzającemu nietknięte piękno skupisk podwĂłrcĂłw i kościołów przy via dei Crociferi; miasta, ktĂłre w swojej przeszłości, smaganej kryzysami gospodarczymi, najazdami piratĂłw, epidemiami, plagami ¬nieurodzaju i klęskami Ĺźywiołowymi (jak wybuch wulkanu w roku 1669 i niszczycielskie trzęsienie ziemi w roku 1693), było ojczyzną wielkich ludzi, takich jak pisarze: Giovanni Verga, Luigi Capuana, Federico De Roberto czy kompozytor Vincenzo ¬Bellini.

Nieprzeliczone skarby

Zupełnie więc niesłusznie darujemy sobie – o czym jednak z gĂłry uprzedziliśmy – mnĂłstwo pięknych miejsc, ktĂłrych nie sposĂłb opisać w tak krĂłtkim tekście. Wspomnijmy jednak niesamowity barok z piaskowego tufu w Noto, mieniący się tonami róşu i pomarańczy, a w promieniach zachodzącego słońca nabierający bursztynowych tonĂłw.

Wymieńmy ponadto wspaniałą katedrę normandzką w Monreale z bogato zdobioną absydą, w której zasiada na tronie Chrystus Pantokrator, z mozaikami na złotym tle i z pięknym, dwunastowiecznym wirydarzem, okolonym przez 228 podwójnych kolumienek.

Nie moĹźna teĹź pominąć milczeniem katedry w Ennie, aĹź do roku 1927 nazywanej Castrogiovanni od zniekształconej transliteracji arabskiej nazwy Qasr’Yannahua, ktĂłra z kolei pochodzi od łacińskiego Castrum Hennaei. Pozostaje jeszcze Taormina, Cefalu, Mesyna, Ragusa i dziesiątki uroczych miasteczek, z ktĂłrych kaĹźde warte jest spędzenia w nim choćby kilku chwil.

Marco Ferrazzoli
(Artykuł ukazał się w nr. 13 dwumiesięcznika "Polonia Christiana".)

PCh24.pl

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt