Piątek 19 Kwietnia 2024r. - 110 dz. roku,  Imieniny: Alfa, Leonii, Tytusa

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 19.10.12 - 12:01     Czytano: [9965]

Dział: Kresy w życiu Polski i narodu polskiego

Depolonizacja KresĂłw

Kościół katolicki depolonizuje Kresy

W 2002 roku na terenie katolickiej archidiecezji wileńskiej (dziś Litwa) mieszkało 808 700 ludzi, z ktĂłrych 470 000 (tj. 58,1%) podało się za katolikĂłw (poza tym było tam wĂłwczas 115 księży diecezjalnych i 38 zakonnych, 1 diakon, 43 zakonnikĂłw i 222 zakonnic oraz 93 parafie). Reszta to ateiści lub liczni prawosławni Rosjanie, Ukraińcy i Białorusini. Litwini stanowią w dzisiejszym Wilnie – po 60 latach kolonizacji litewskiej! – ciągle tylko około 55% ludności miasta. A Ĺźe PolakĂłw w Wilnie i na WileńszczyĹşnie mieszka ok. 230 000, z ktĂłrych zdecydowana większość to katolicy, tym samym stanowią oni prawie 50% wiernych w archidiecezji wieleńskiej. Niestety, Polacy-katolicy są poddawani silnej litwinizacji. Przede wszystkim, w przeciwieństwie do skupisk polonijnych na Zachodzie, utrudnia się wśrĂłd nich pracę duszpasterską kapłanĂłw z Polski. W Australii, gdzie mieszkam i gdzie PolakĂłw-katolikĂłw jest nie więcej jak 50 000, pracuje ponad 100 księży przybyłych z Polski – na Litwie jest ich mała garstka i chyba ani jeden chrystusowiec, chociaĹź to zgromadzenie zakonne zostało załoĹźone przed wojną do prowadzenia pracy duszpasterskiej wśrĂłd PolakĂłw poza granicami Polski. Nie chce polskich księży na Litwie litewski arcybiskup J. Backis, ktĂłry chociaĹź jest rzekomo chrześcijaninem kocha nas (PolakĂłw) jak psy dziada. Ale takĹźe i sam Kościół polski jako instytucja (bo nie chodzi tu o poszczegĂłlnych biskupĂłw i kapłanĂłw) prawie wcale nie interesuje się ciężkim losem polskich katolikĂłw na Kresach. I trudno za to obwiniać tylko prawo kościelne, ktĂłre daje pełnię władzy – nawet sprzecznej z nauką Pana Jezusa i apostołów! – ordynariuszowi diecezji. Stąd np. arbp Backis moĹźe dowolnie prześladować polskich katolikĂłw na terenie swojej diecezji i wara biskupom polskim do krytykowania go za to, bo dla kaĹźdego biskupa „wolność Tomku w SWOIM domku” (a diecezja to zgodnie z prawem kościelnym prywatny dom biskupa ordynariusza!). Co samo w sobie jest bardzo antychrześcijańskie (jeśli biskup nie ma prawa krytykować antychrześcijańskich zachowań innego biskupa). A aby nie było skandalu z tego tytułu, to biskupi polscy jedynie „zamiatają pod dywan” ten problem. – Czy tym samym nie biorą na swoje sumienie grzechĂłw abpa Backisa i jemu podobnych polakoĹźercĂłw? Biorą! A Ĺźe dzisiaj wierni to nie jest masa ciemniakĂłw, więc jesteśmy świadkami niebywałego upadku Kościoła – masowego odchodzenia wiernych od Kościoła, w ktĂłrym chrześcijaństwa – nauki Pana Jezusa jest tyle co „kot napłakał”!

Dechrystianizacja Zachodniej Europy jest juĹź faktem dokonanym. Polsce grozi to samo, o czym świadczy chociaĹźby sukces wyborczy antychrześcijańskiego Ruchu Palikota. Jedyna nadzieja w powrocie do i pełnego przestrzegania nauki Pana Jezusa. A to przestrzeganie domaga się m.in. szczerej troski o potrzeby duchowe PolakĂłw na Litwie, Białorusi i Ukrainie, ktĂłrych Watykan skazuje na depolonizację, gdyĹź chce mieć na terenie tych państw narodowe w swej masie Kościoły katolickie – litewski, białoruski i ukraiński. Dąży się do tego, aby w katolickiej katedrze lwowskiej, w ktĂłrej Matka Boska została proklamowana KrĂłlową Polski, ktĂłra była przez wieki świątynią arcypolską, zapanował język ukraiński, aby stała się świątynią ukraińską, z ktĂłrej wszystkie znajdujące się w niej polonika trafią w najlepszym wypadku na strych, a w gorszym na wysypisko śmieci.

Język polski i litewski na Litwie

Po zawarciu unii polsko-litewskiej w Krewie w 1385 roku z kaĹźdym kolejnym wiekiem potęgował się wpływ języka polskiego na Litwie, a Wilno odegrało wielką rolę w dziejach języka polskiego, w dziejach literatury i prasy polskiej. Wpływało na to wiele czynnikĂłw, przede wszystkim jednak dominująca od XVI w. pozycja języka polskiego w całej Rzeczypospolitej Obojga NarodĂłw, we wszystkich sferach Ĺźycia – począwszy od tego, Ĺźe był to język dworu i administracji polskiej, a przede wszystkim język najbardziej wykształcony literacko w wieloetnicznym państwie i rĂłwnouprawniony z łaciną. Dlatego stawał się wspĂłlnym językiem dla wszystkich obywateli Rzeczypospolitej.

Marny status języka litewskiego potęgowało to, Ĺźe był to język jedynie uĹźywany przez mieszkańcĂłw wsi i przez to nie był wykształcony literacko. JuĹź w Wielkim Księstwie Litewskim sprzed unii z Polską, w ktĂłrym pod względem etnicznym zdecydowanie dominował element ruski (80% ludności), językiem „państwowym” był język cerkiewnosłowiański. I nawet gdyby nie było unii polsko-litewskiej to język ruski z biegiem czasu wyparł by z uĹźytku język litewski nawet na wsi, bo Wielkie Księstwo Litewskie stałoby się Wielkim Księstwem Ruskim/Białoruskim. JuĹź przed unią polsko-litewską wielu książąt litewskich nie znało języka litewskiego, mĂłwiło po rusku, miało Ĺźony Rusinki i przeszło na prawosławie. Nawet książę Witold, brat stryjeczny Władysława Jagiełły, w 1384 roku przyjął chrzest w obrządku wschodnim (prawosławny), przybierając imię Aleksander. UwaĹźanie go za wielkiego Litwina i bohatera narodowego Litwy jest wielkim nieporozumieniem. On na pewno nie troszczył się o Litwę litewską, a jedynie o władzę dla siebie – o jedynowładztwo dla siebie na obszarze Wielkiego Księstwa Litewskiego, ktĂłre było tyle litewskie, jak angielskim było Imperium Brytyjskie. Język polski nie wypierał więc z powszechnego uĹźytku język litewski, a tylko ruski – cerkiewnosłowiański. Szlachta litewsko-ruska i mieszczaństwo WKL stawały się od XVI w. polskojęzyczne, w czym bardzo dopomogła reformacja. Bowiem większość szlachty i mieszczan przeszło w XVI w. na protestantyzm (kalwinizm, arianizm, luteranizm), przyjmując wraz z nim język polski. Porzucając protestantyzm wracano na łono Kościoła katolickiego i – wobec językowego spolonizowania się i przyjęcia polskiej kultury oraz często matrymonialnych powiązań rodzinnych z Polakami – zostali Polakami.

Odbicie tych spraw i wynikłych z nich problemĂłw widzimy w polskiej „Przedmowie do czytelnika łaskawego”, dołączonej do „Postilli” Mikołaja Daukszy (ok. 1527-1613).

Mikołaj Dauksza na zlecenie biskupa Ĺźmudzkiego Melchiora Giedroycia (1576-1609) dokonał tłumaczenia polskiej „Postylli” Jakuba Wujka (pierwszego rektora jezuickiej Akademii Wileńskiej), ktĂłry ukazał się w Wilnie w 1595 roku. Biskup Giedroyć i Dauksza, chociaĹź sami językowo i kulturalnie spolonizowani, byli juĹź wtedy nielicznymi patriotami litewskimi. Dlatego Dauksza w swej polskiej przedmowie do wydanej po litewsku „Postylli” rozwijał myśl odrodzenia języka litewskiego. Z Ĺźalem stwierdził, Ĺźe „sam nasz litewski (i szlachecki!) narĂłd dla umiejętności języka polskiego i w nim biegłości do jakiego zaniedbania, opuszczenia i niemal odrzucenia język swĂłj własny przywiĂłdł, kaĹźdy snadnie widzi, lecz jak słusznie, nie wiem kto pochwali”. Wysoce ceniąc ojczysty, litewski język, domagając się dlań prawa obywatelstwa w Ĺźyciu publicznym i w literaturze, Dauksza zarazem z wielką Ĺźyczliwością wyraĹźał się o języku polskim, mĂłwiąc, Ĺźe język ten „nam przez one miłe zjednoczenie W. X(ięstwa) naszego z sławną Koroną Polską niemal przyrodzony jest”.

Jak przyrodzonym język polski był dla oświeconych LitwinĂłw i RusinĂłw wskazuje działalność literacka pierwszych, a zarazem dobrych poetĂłw pochodzących z Wielkiego Księstwa Litewskiego: Andrzeja Rymszy, Jana Radwana i Jana Kozaka i działających w 2. poł. XVI w. Wszyscy trzej tworzyli w języku polskim bądĹş teĹź po łacinie i po rusku. Litewski był dla nich zupełnie obcym językiem, tak samo jak później dla Adama Mickiewicza, ktĂłry wszak pisał: „Litwo, ojczyzno ty moja” (z tym Ĺźe Litwa, o ktĂłrej mĂłwił Mickiewicz nie ma nic wspĂłlnego z dzisiejszą Litwą!).

Apel Daukszy i opracowany i wydany w 1629 roku przez Konstantego Szyrwida słownik polsko-łacińsko-litewski (do 1713 r. 6 wydań) były przysłowiowym „wołaniem na puszczy”. Triumfalny pochĂłd języka polskiego przez Litwę trwał nadal. Co więcej, rosyjska (moskiewska) wyjątkowo krwawa okupacja Wilna i Wileńszczyzny w latach 1655-60, doprowadziła do wyludnienia miasta i jego najbliĹźszej okolicy. Po przepędzeniu Moskali z Wilna (i z Polski) do wyludnionego miasta i okolicy napłynęła głównie ludność ruska (białoruska) i Polacy, gdyĹź ĹťmudĹş była zawsze słabo zaludniona. Wilno stało się prawie całkowicie polskim miastem i promieniowało swą polskością na okolicę, ktĂłra do XIX w. uległa prawie całkowitej polonizacji. Stąd nawet dzisiejsze Wilno – jako stolica Litwy! – jest otoczone polskim morzem (powiaty wileński i solecznicki mają zdecydowaną przewagę ludności polskiej), a i w samym Wilnie ludność litewska, masowa zasiedlająca miasto od 1939 roku, dopiero niedawno przekroczyła 50% mieszkańcĂłw miasta. TakĹźe na Litwie Kowieńskiej były wyspy polskie, jak np. w okolicy Kiejdan; na pocz. XX w. w Kownie Polacy stanowili 30% ludności miasta. Nawet w kościołach na Litwie krĂłlował zazwyczaj język polski, a język litewski był językiem pomocniczym.

Pod koniec XVII w. język staroruski (cerkiewno-słowiański) był w administracji Wielkiego Księstwa już od kilkudziesięciu lat nieużywany, stąd na sejmie w 1699 roku został oficjalnie zastąpiony przez język polski; była to formalność stwierdzająca tylko rzeczywistość. Postępująca polonizacja wyrugowała w XVII wieku ruski język literacki, co spowodowało, że język ten istniał tylko w postaci dialektów i aż do XIX wieku był ograniczony przede wszystkim do środowisk wiejskich. Podobnie stało się z językiem litewskim, który używała tylko ludność wiejska i tylko na Żmudzi. W 1737 roku z braku zainteresowanych tym osób zaprzestano głosić kazania po litewsku w ostatnim kościele w Wilnie. Sam język litewski mówiony miał wiele setek polonizmów.

Pod wpływem rozwoju nacjonalizmĂłw w Europie w XIX w. rozwinął się (i to dopiero pod koniec XIX w.) narodowy ruch litewski, ktĂłry spowodował rozwĂłj języka litewskiego i literatury litewskiej, inspirowanej często przez kulturę polską. ChociaĹź język litewski jako język pisany pojawił się w XVI w., ukształtował się literacko dopiero na przełomie XIX-XX wieku. Współczesny język litewski usystematyzował na początku XX w. litewski językoznawca Jonas Jablonskis (ktĂłrego wyraĹşnie polskie nazwisko zostało lekko zlitwinizowane). Za podstawę wziął dialekt mieszkańcĂłw zachodniej Auksztoty, czyli obszaru znajdującego się na terenie Litwy Kowieńskiej. Wiele, wiele setek polskich wyrazĂłw, występujących dotychczas w piśmiennictwie litewskim, zostało usuniętych z nowo stworzonego litewskiego języka literackiego, zastępując wyrazami rodzimymi, w większości nowymi i zupełnie sztucznymi. Natomiast autorem monumentalnej trzytomowej „Gramatyki języka litewskiego” (1956-1965) był polski językoznawca indoeuropeista Jan Szczepan Otrębski (1889-1971), w latach 1921-45 profesor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, a po wypędzeniu go z Wilna uniwersytetu w Poznaniu. Jego gramatyka była pierwszą tak powaĹźną pracą na ten temat i sami Litwini Ĺźartowali, Ĺźe potrzebowali Polaka Ĺźeby im to usystematyzował.

W niepodległym państwie litewskim 1918-40 Polacy w liczbie ok. 250 000 stanowili ok. 10% ludności kraju. Kraj rządzony przez nacjonalistĂłw wypowiedział brutalną walkę miejscowej ludności polskiej, a co za tym idzie i językowi polskiemu. O skali brutalności tej polityki (takĹźe po 1945 r.) niech poświadczy to, Ĺźe dzisiaj na Litwie Kowieńskiej praktycznie nie ma PolakĂłw (część tamtejszych PolakĂłw – właściciele ziemscy, inteligencja - zginęło na Sybirze po włączeniu Litwy do ZSRR w 1940 r., część uciekła na ZachĂłd przed ponownym zajęciem Litwy przez ZSRR w 1944 r., część – ileś tam tysięcy – uciekło lub wyjechało do Polski Ludowej w latach 1945-46). Taką samą brutalną politykę zastosowali Litwini wobec PolakĂłw w Wilnie i na WileńszczyĹşnie, ktĂłre to etnicznie polskie miasto i ziemie sprezentował Litwie Stalin po napadzie do spółki z Hitlerem na Polskę we wrześniu 1939 roku.

Po ponownym zajęciu Litwy przez ZSRR w 1944 roku na wyjazd do Polski w nowych granicach zgłosiło się 134 446 rodzin – 379 498 osĂłb; jednak władze sowieckie wyraziły zgodę na wyjazd zaledwie 61 127 rodzin – 171 158 osĂłb, z ktĂłrych ponad połowę stanowili mieszkańcy Wilna (Jerzy Ochmański „Historia Litwy” Wrocław 1982). Podczas drugiego wysiedlania PolakĂłw z sowieckiej Litwy w latach 1957-58 do Polski wyjechało 50 000 osĂłb. Pomimo tego sowiecki spis ludności przeprowadzony w 1959 roku wykazał na Litwie 230 000 PolakĂłw, mieszkających głównie na części Wileńszczyzny przyłączonej w 1945 roku do Litwy, gdzie stanowili (i ciągle stanowią!) większość ludności, i w Wilnie (47 000); dzisiaj na Litwie mieszka ok. 250 000 PolakĂłw, z ktĂłrych ok. 100 000 mieszka w Wilnie. Polacy na Litwie, jako jedyni Polacy na terenie ZSRR (poza Lwowem) mieli i mają po dziś dzień polskie szkoły i polską prasę oraz zespoły pieśni i tańca. Stąd język polski jest tu nadal w powszechnym uĹźyciu. A wszystko to zgodnie ze starorzymską zasadą polityczną „dziel i rządĹş”, w celu nastawiania LitwinĂłw przeciw Polakom, a tym samym szukania przez jednych i przez drugich sprzymierzeńcĂłw w Rosjanach. Po upadku ZSRR w 1991 roku wolna Litwa, czyli kolejne rządy litewskie okazują niechęć do miejscowych PolakĂłw i pragną ich asymilować (twierdzą, Ĺźe wszyscy Polacy na Litwie to spolonizowani Litwini!), uderzając w szkolnictwo polskie, nie zgadzając się na uĹźywanie polskiej pisowni nazwisk PolakĂłw (muszą swoje nazwiska pisać po litewsku, a więc są to często zupełnie inne nazwiska), na język polski jako posiłkowy w urzędach i na polskie obok litewskich nazw polskich miejscowości na WileńszczyĹşnie. W depolonizacji PolakĂłw na Litwie przed wojną brał duĹźy udział bardzo szowinistyczny z ducha Kościół litewski, a obecnie litewski arcybiskup Wilna, kard. J. Backis (ktĂłry nie chciał i nie chce się nauczyć języka polskiego, chociaĹź 50% wiernych diecezji wileńskiej stanowią Polacy!). Polityka ta jest sprzeczna z polityką Unii Europejskiej (do ktĂłrej naleĹźy i Polska i Litwa) wobec mniejszości narodowych i z nauką Kościoła katolickiego. Jest jednak tolerowana przez rządy polskie w imię iluzorycznego partnerstwa polsko-litewskiego, a takĹźe przemilczana przez Kościół polski.

Polscy olimpijczycy pochodzący z Wołynia

Wołyń to ziemia rodzinna wielu setek znanych Polaków. Urodziło się tu także 5 polskich olimpijczyków:

DREGIER Zbigniew (ur. 1935 Cumań), technik elektryk, trener, zawodnik klubów gdańskich, uczestnik i współtwórca największych sukcesów polskiej koszykówki, wicemistrz Europy z Wrocławia (1963), olimpijczyk z Rzymu (1960) i Tokio (1964). Jeden z najlepszych polskich koszykarzy. Wzniósł się na szczyty podczas pamiętnego półfinałowego meczu mistrzostw Europy we Wrocławiu (1963), kiedy Polacy pokonali (83:72) zdawało by się nieosiągalną dla nas Jugosławię z Koracem i Daneu na czele, zdobywając srebrny medal (po przegranej w finale z ZSRR 54:64). Z jego też udziałem nasza reprezentacja (rozegrał w niej w sumie 198 spotkań, zdobywając 815 pkt.) wywalczyła: rok później na Igrzyskach Olimpijskich w Tokio (1964) 6 m. (zdobył podczas olimpijskiego turnieju 53 pkt.), brązowy medal Mistrzostw Europy w Moskwie (1965) i Helsinkach (1967) oraz 5 m. w finale Mistrzostw Świata w Montevideo (1967). Po zakończeniu kariery sportowej w kraju wyjechał do Francji, gdzie grał, a potem był szkoleniowcem (z dobrymi wynikami). Na olimpiadzie w Rzymie w 1960 roku członek drużyny koszykówki, która w grupie eliminacyjnej pokonała Hiszpanię 75:63 i Filipiny 86:68 oraz przegrała z Urugwajem 72:76, zajmując 2 m., w grupie półfin. przegrała z CSRS 75:88, Brazylią 68:77 i Włochami 68:74, zajmując 4 m., w pojedynku o 5-8 m. Polacy pokonali Urugwaj 64:62 i przegrali z Jugosławią 81:95, zajmując 7 m. w turnieju. Natomiast na olimpiadzie w Tokio polska drużyna, w której grał Dregier, po zwycięstwach nad Węgrami 56:53, Japonią 81:57, Włochami 61:58 i Kanadą 74:69 oraz porażkach z Meksykiem 70:71, Puerto Rico 60:66 i ZSRR 65:74, zajęła 3 m. w grupie elim. W walce o 5-8 m. Polacy pokonali Urugwaj 82:69, a w pojedynku o m. 5-6 przegrali z Włochami 59:79, zajmując 6 m. w turnieju.

GRONOWSKI Janusz Ignacy (ur. 1935 Korzec, pow, Równe), inżynier, tyczkarz, olimpijczyk z Rzymu (1960). Zawodnik Gwardii Wrocław (1955-1959) i Warszawa (1960-1966). 18-krotny reprezentant Polski w meczach międzypaństwowych 1957-1963 (18 startów, 6 zwycięstw indywidualnych), 3-krotny mistrz (1960-1962) i 3-krotny rekordzista Polski w skoku o tyczce (4.56 , 4.65 i 4.69). Rekord życiowy - 4.80 (1 maja 1963 Lahti ). Uczestnik Uniwersjady w Sofii (1961) i mistrzostw Europy w Belgradzie (1962). W tabelach światowych zajmował w 1963 - 21-27 miejsce.

MALEC Czesław (ur. 1941 Nowy Krzemieniec), urzędnik, kierowca, koszykarz krakowskiej Wisły, jeden z "Wawelskich Smoków" lat sześćdziesiątych, mistrz Polski, medalista mistrzostw Europy, olimpijczyk z Meksyku (1968). Dwukrotny mistrz Polski (1962, 1968) był także dwukrotnym medalistą (brązowym) mistrzostw Europy (1965 Moskwa i 1967 Helsinki). W drużynie narodowej (1961-1969) rozegrał 125 spotkań i zdobył 602 pkt. Kiedy na posadę trenerską wyjechał do Francji trener Bętkowski (1971-1973) pociągnął za sobą kilku zawodników polskich, m.in. Maleca, który od tej pory mieszka we Francji. Członek polskiej drużyny koszykówki na olimpiadzie w Meksyku w 1968 roku, która po zwycięstwach nad Koreą Płd. 77:67, Kubą 78:75, Marokiem 85:48, Bułgarią 69:67 i porażkach z ZSRR 50:91, Brazylią 51:88 i Meksykiem 63:68 zajęła 4 m. w grupie elim. W walce o 5-8 m. Polacy pokonali Włochy 66:52, a w pojedynku o 5-6 m. przegrali z Meksykiem 65:75, zajmując 6 m. w turnieju.

PALUS Mieczysław, ps. "Fiury" (1921 Zaczernicze, pow. Kowel – 1986 Warszawa), trener, hokeista lwowskiej Pogoni (1938-39), Spartaka LwĂłw (1940-1941), a po wojnie klubĂłw krakowskich (1946-49) i warszawskiej Legii (1950-57), mistrz i reprezentant Polski, olimpijczyk z St. Moritz (1948). 26-krotny reprezentant kraju, strzelec 12 bramek, uczestnik Mistrzostw Świata 1947 w Pradze, gdzie w pierwszym powojennym występie biało-czerwoni wywalczyli 6 m. Na olimpiadzie członek druĹźyny hokejowej, ktĂłra po zwycięstwach nad Austrią 7:5 i Włochami 13:7 oraz poraĹźkach z USA 4:23, Kanadą 0:15, CSR 1:13, W. Brytanią 2:7, Szwajcarią 0:14 i Szwecją 2:13 zajęła 6 m. w turnieju (zw. Kanada).

ZDUŃCZYK Stanisław (ur. 1942 Łuck), inżynier, siatkarz olsztyńskiego AZS (1957-74). Zdobył w jego barwach tytuł mistrza Polski (1973), wicemistrza kraju (1972, 1974), brązowy medal Mistrzostw Polski (1971) i dwukrotnie Puchar Polski (1971, 1972). 140-krotny reprezentant Polski 1961-1971 (wszechstronny, był wykorzystywany w drużynie narodowej na każdej pozycji). Wywalczył z nią brązowy medal Mistrzostw Europy w Stambule (1967), był finalistą Mistrzostw Świata 1970 w Sofii (5 m.) i uczestnikiem Pucharu Świata 1969 w Lipsku (8 m.). Na olimpiadzie w Meksyku w 1968 członek polskiej drużyny siatkówki, która po zwycięstwach nad Meksykiem 3:1, Belgią 3:0, USA 3:0, Brazylią 3:0, Bułgarią 3:0 i CSRS 3:1 oraz porażkach z Japonią 0:3, ZSRR 0:3 i NRD 0:3 zajęła w turnieju 5 m. Po zakończeniu kariery zawodniczej w Polsce grał jeszcze w Holandii, gdzie obecnie mieszka na stałe.

Lwów wybierał królów polskich

Lwów był miastem królewskim z prawem udziału delegatów miasta w elekcji królów polskich. Stąd obok podpisów innych dygnitarzy nazwiska przedstawicieli miasta Lwowa figurują na aktach obioru królów Władysława IV (1632), Jana Kazimierza (1648), Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1669) i Jana III Sobieskiego (1674).

W 1772 roku Lwów protestował przeciwko oderwaniu miasta od Polski

5 sierpnia 1772 roku podpisana została w Petersburgu konwencja między Rosją, Prusami i Austrią o częściowym rozbiorze Polski. Austria miała zająć ziemie polskie na południe od linii brzegowej wzdłuż Wisły, od Śląska do ujścia Sanu, a stamtąd do Bugu w okolicy Dubienki i do Zbrucza. Tym samym Lwów przechodził pod panowanie Austrii. We wrześniu 1772 roku oddziały austriackie dowodzone przez feldmarszałka Esterhazego zajęły Lwów.

Mieszkańcy Lwowa głośno zaprotestowali przeciwko temu politycznemu gwałtowi. Austriacy wyznaczyli dzień 4 paĹşdziernika 1772 roku na złoĹźenie przysięgi wierności dla zaborcy przez dotychczasowe władze polskie we Lwowie i władze miasta. OdmĂłwił złoĹźenia przysięgi wierności Habsburgom – cesarzowej Marii Teresie starosta lwowski Jan Kicki, w ogĂłle nie stawiając się na tę ceremonię, za co natychmiast został pozbawiony urzędu. Burmistrz Lwowa, Marcin Solski, nie chciał takĹźe złoĹźyć przysięgi cesarzowej, wierny przysiędze złoĹźonej w 1764 roku krĂłlowi polskiemu Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu, a rada miejska Lwowa odmĂłwiła manifestacyjnie udziału w instalacji okupanta, opierając się złoĹźeniu przysięgi do 1773 roku. Zmuszona wreszcie do tego fizycznie, zaprotestowała przeciw temu gwałtowi uroczystymi pismami skierowanymi do krĂłla Stanisława Augusta Poniatowskiego i kanclerza koronnego w Warszawie, bpa Andrzeja Stanisława Młodziejowskiego, w ktĂłrych stwierdzała dalszą przynaleĹźność miasta do polski, wyraĹźała hołd i niezachwianą wierność krĂłlowi polskiemu rĂłwnieĹź na przyszłość i nie uznawała dokonanego rozbioru. Protestował rĂłwnieĹź lwowski poeta i doktor Uniwersytetu Lwowskiego Franciszek Karpiński.

Polski Krasnopol na Ukrainie

Do czasów bolszewickich (sowieckich) miasteczko Krasnopol na Żytomierszczyźnie było jedną z wielu strażnic polskich na Ukrainie, której oznaką był piękny, trzynawowy gotycki kościół katolicki p.w. Najczystszego Serca Maryi z 1751 roku, wybudowany przez Bartłomieja Giżyckiego, kasztelana wyszogrodzkiego. W kościele był cudowny obraz Matki Bożej. Parafia katolicka w Krasnopolu, wchodząca w skład dekanatu żytomierskiego i należąca do diecezji łucko-żytomierskiej, miała w 1880 roku aż 2928 parafian, kościół filialny w Januszpolu i kaplice w: Krasnopolu, Mołoczkach, Halijówce, Steckowcach, Bukowcach i Nosówkach. Dobra krasnopolskie należały do polskich rodów: Oskierków, Lubomirskich (w XVIII w. majątek był przeznaczony do utrzymania ich zbrojnych pocztów) i Mazarakich, którzy mieszkali w krasnopolskim pałacu wybudowanym w stylu wenecko-gotyckim. Tutaj, w Krasnopolu, tak w 1831 (bitwa powstańców z Rosjanami na drodze do Mołoczek) jak i w 1863 roku rozpoczęły się polskie powstania narodowe na Ukrainie przeciw tyranii rosyjskiej (chodzi o Powstanie Listopadowe i Powstanie Styczniowe).

Wysiedlenie Polaków z tzw. Zachodniej Białorusi w latach 1945-47 i 1957-58

Obszar Polski, który Związek Sowiecki oderwał od Polski w 1945 roku i włączył do Republiki Białoruskiej, o powierzchni 81 000 km kw., stanowiły krainy: północna część Polesia, Grodzieńszczyzna, cała Nowogródczyzna i wschodnia Wileńszczyzna (bez Wilna i Ziemi Wileńskiej, które zostały włączone do Sowieckiej Litwy). Obszar ten zamieszkiwało w 1939 ok. 3 610 000 osób, z których ok. 1 470 000 było Polakami (prof. W. Wielhorski).
Sama wojna czyli przejścia frontĂłw oraz wyjątkowo brutalne i krwawe okupacje: sowiecka 1939-41 (mordowanie PolakĂłw i wywĂłzki na Sybir), a następnie niemiecka 1941-44 (rĂłwnieĹź mordowanie i wywĂłzka PolakĂłw na przymusowe roboty do Niemiec – ok. 150 tys., ktĂłrzy po wojnie pozostali na Zachodzie) oraz dobrowolna ucieczka PolakĂłw przed ponownie wkraczającą na te tereny Armią Czerwoną w 1944 roku do centralnej Polski lub dalej na ZachĂłd oraz duĹźy odsetek PolakĂłw z terenĂłw polskich włączonych w 1939 roku do Sowieckiej Białorusi w Polskich Siłach Zbrojnych w ZSRR (ok. 115 tys. wraz z cywilami – byłymi łagiernikami; wyprowadzone w 1942 roku do Iranu) i w liczącym w 1944 roku 50 tys. Ludowym Wojsku Polskim przyczyniły się do drastycznego spadku ludności polskiej na tzw. Zachodniej Białorusi.

Do jeszcze większej depolonizacji tych ziem przyczyniły się dwa oficjalne sowieckie wysiedlenia Polaków z włączonych do Sowieckiej Białorusi terenów do pojałtańskiej Polski w latach 1945-47 i 1957-59. Wysiedlenia te objęły łącznie ok. 375 tys. Polaków: 274 163 osoby w latach 1945-47 i ok. 100 tys. osób w latach 1957-59 (Wikipedia.pl). Poza tym spośród 256 980 Polaków repatriowanych do Polski z dalekich rejonów Związku Sowieckiego (ofiary sowieckich zsyłek z lat 1940-41 i 1944-45) ok. 80-100 tys. osób stanowili byli mieszkańcy ziem polskich przyłączonych do Sowieckiej Białorusi w 1945 roku.

Po ponownym zajęciu polskich ziem północno-wschodnich przez Armię Czerwoną w 1944 roku i oficjalnym przyłączeniu ich do Związku Sowieckiego w lutym 1945 roku (konferencja w Jałcie), jego dyktator JĂłzef Stalin postawił na całkowitą depolonizację całych KresĂłw. Wiązało się z tym przymusowe wysiedlenie tamtejszych PolakĂłw na teren pojałtańskiej Polski. Wykonanie tej decyzji okazało się w wypadku ziem przyłączonych do Sowieckiej Białorusi (jak i Sowieckiej Litwy) niemoĹźliwe do zrealizowania, gdyĹź ziemie te w trakcie wojny bardzo się wyludniły, a przy tym zginęło wiele milionĂłw Ĺźołnierzy sowieckich (w tym BiałorusinĂłw) i wyludnieniu uległy wszystkie tereny Związku Sowieckiego, ktĂłre były okupowane przez NiemcĂłw. Np. wyjazd wszystkich PolakĂłw z Grodzieńszczyzny (w powiatach: Grodno, Szczuczyn i Lida Polacy stanowili ok. 70% ogółu ludności!) spowodował by wyjątkowo wielkie wyludnienie tej polskiej krainy, zwanej teraz Zachodnią Białorusią. Stąd władze białoruskie nie tylko, Ĺźe nie zmuszały - szczegĂłlnie chłopĂłw polskich – do wyjazdu do pojałtańskiej Polski, ale takĹźe z wielkim zadowoleniem przyjęły fakt, Ĺźe kilkaset tysięcy PolakĂłw mieszkających na terenach polskich włączonych do Białorusi nie chcąc opuścić swych od wiekĂłw rodzinnych stron, zrezygnowało z rejestracji na wyjazd, wierząc, Ĺźe wrĂłci tu jeszcze Polska.

Jednak nie chcąc żyć w stalinowskim Związku Sowieckim do wyjazdu do pojałtańskiej Polski zgłosiło się, chociaż często z bólem serca, w 1945 roku ok. 525 tys. Polaków mieszkających na terenach włączonych do Sowieckiej Białorusi. Władze Sowieckiej Białorusi postanowiły odmówić zezwolenia na wyjazd do Polski Ludowej ok. 250 tys. osobom (J.Czerniakiewicz).

Sowiecki spis ludności przeprowadzony w 1959 roku wykazał na terenach polskich włączonych do Sowieckiej Białorusi 539 000 Polaków. Zatem w ciągu dwudziestolecia 1939-1959 ubyło więc około 930 000 Polaków na ziemiach polskich włączonych w 1945 roku do Białorusi, czyli ok. 65% ich siły liczebnej z 1939 roku.

Jeśli chodzi o wysiedlenia PolakĂłw z Białorusi do pojałtańskiej Polski w latach 1945-47 (co w PRL nazywano kłamliwie „repatriacją”), to, jak juĹź wspomniałem, objęła ona jedynie 274 163 osoby spośrĂłd ok. 525 000 PolakĂłw zarejestrowanych na wyjazd. W 1945 roku wyjechało do pojałtańskiej Polski 135 654 osoby, w 1946 roku 136 419 osĂłb i w 1947 roku 2090 osĂłb. Z władzami Sowieckiej Białorusi współpracował polski Państwowy Urząd Repatriacyjny i jego terenowi przedstawiciele. Okupowane ziemie polskie zostały podzielone na tzw. „okręgi repatriacyjne” z siedzibą urzędnikĂłw w: Baranowiczach, Berezie Kartuskiej, Brześciu nad Bugiem, Głębokiem, Grodnie, Mołodecznie, NowogrĂłdku, Pińsku, PruĹźanie, Słonimie i Wołkowysku.

I tak z „rejonu repatriacyjnego” w Baranowiczach wyjechało do pojałtańskiej Polski 33 828 osĂłb, w Berezie Kartuskiej 13 305 osĂłb, w Brześciu nad Bugiem 27 743 osoby, w Głębokiem 26 703 osoby, w Grodnie 50 958 osĂłb, w Mołodecznie 46 441 osĂłb, w NowogrĂłdku 6582 osoby, w Pińsku 19 050 osĂłb, w PruĹźanie 8768 osĂłb, w Słonimie 19 432 osoby i w Wołkowysku 21 353 osoby.

Według historyka wysiedlenia ludności polskiej ze Związku Sowieckiego dokonanego w latach 1944-48 Jana Czerniakiewicza, z poleskich powiatĂłw: Drohiczyn i KosĂłw wyjechało ok. 80 – 85% zamieszkującej tam ludności polskiej, z powiatĂłw Brześć, Kobryń i PruĹźana ok. 50%, z powiatĂłw Pińsk, Stolin i Łuniniec ok. 35%; z powiatĂłw w byłym wojewĂłdztwie nowogrĂłdzkim: Słonim wyjechało 37% PolakĂłw, ale z powiatĂłw NowogrĂłdek, Baranowicze i Stołpce oraz z powiatu Mołodeczno z byłego wojewĂłdztwa wileńskiego juĹź tylko 21% mieszkających tam PolakĂłw. Jeszcze mniej PolakĂłw wyjechało do pojałtańskiej Polski z powiatĂłw, w ktĂłrych Polacy stanowili od 50 do 70% ogółu ludności: Grodno, Szczuczyn i Lida (po 70%) i WołoĹźyn, Oszmiana, Wilejka, Postawy, Brasław i Głębokie (od 50 do 55%). Z tych powiatĂłw władze białoruskie zgodziły się na wyjazd od 13 do 16% ludności.
Najwięcej polskich wysiedleńcĂłw z tzw. Zachodniej Białorusi osiedliło się na Dolnym Śląsku – ok. 113 tys., reszta głównie na Pomorzu Zachodnim i w wojewĂłdztwie gdańskim; ok. 15,5 tys. w wojewĂłdztwie poznańskim, 7750 w łódzkim, 5,5 tys. w warszawskim i 3 tys. w krakowskim.

Pozostałych Polaków na tzw. Zachodniej Białorusi poddano wyjątkowo brutalnej polityce depolonizacji. Prawie aż do końca istnienia Sowieckiej Białorusi (1991) nie było w tej republice ani jednej organizacji czy szkoły polskiej, chociaż w niektórych rejonach kraju (np. w powiecie woronowskim) Polacy stanowili ponad 80% ludności. Nie miał prawa istnieć nawet żaden polski chór czy ludowy zespół taneczny, chociaż w Związku Sowieckim popierano ludową kulturę. Nie ukazywała się ani jedna gazeta polska, chociaż według sowieckich danych jeszcze po oficjalnych wyjazdach Polaków do pojałtańskiej Polski, w Republice Białoruskiej było 539 000 Polaków. Polacy byli tam prawdziwymi pariasami: ludźmi gnębionymi i dyskryminowanymi na każdym kroku. A zależna od Moskwy Polska Ludowa i jej konsulat w Mińsku nie miały prawa interesować się Polakami na Sowieckiej Białorusi.

Tymczasem w hymnie Związku Sowieckiego były zdania: Chwała ci ojczyzno, Tyś ziemia swobody, LudĂłw przyjaĹşni ostojo i straĹź”.

Podczas drugiego oficjalnego exodusu polskiego z Sowieckiej Białorusi w latach 1957-59, ktĂłry z zasadzie wymusił na Moskwie rząd Władysława Gomułki, ktĂłry chciał przez to uzyskać większe poparcie społeczeństwa polskiego w okresie potępiania stalinizmu, i ktĂłry objął jedynie około 100 000 ludzi, władze białoruskie w zasadzie godziły się tylko na łączenie rodzin. Przyjmuje się, Ĺźe chętnych do wyjazdu z „sowieckiego raju” – Sowieckiej Białorusi było do 300-400 tysięcy PolakĂłw.

Duże polskie wioski w Małopolsce Wschodniej w 1880 roku

Małopolska Wschodnia (dawniej Galicja Wschodnia, a obecnie Zachodnia Ukraina) od 1340 do 1945 roku należała do Polski. Jej ludność z początku była głównie ruska i wyznania prawosławnego (od 1700 r. wyznania unickiego). Jednak z biegiem lat wzrastała liczba ludności polskiej: przez napływ polskich osadników do miast i na bezludne tereny rolnicze niszczone wielokrotnie przez najazdy tatarsko-tureckie, poprzez małżeństwa mieszane oraz drogą dobrowolnej (!) asymilacji.

W miastach Małopolski Wschodniej, ktĂłra do 1772 roku stanowiła wojewĂłdztwo ruskie, element polski dominował juĹź od XVI w. W 2. poł. XIV wieku, a więc zaraz po przyłączeniu tej krainy do Polski przez krĂłla Kazimierza Wielkiego, zaczęły powstawać rĂłwnieĹź polskie osady wiejskie. JuĹź od końca XIV w. zaczęły powstawać w Małopolsce Wschodniej takĹźe pierwsze wiejskie kościoły katolickie, zakładane przez osadnikĂłw polskich, jak np. w Hodowicy k. Lwowa ok. 1390 r., w Szczercu k. Lwowa w 1391 r., w Sokolnikach k. Lwowa w 1396 r., Kulikowie k. Żółkwi w 1398 r., w Krotoszynie k. Lwowa i w Buszczu k. BrzeĹźan – oba w 1399 roku. Intensywny rozwĂłj wiejskich parafii katolickich widzimy w 1. poł. XV w. Powstały wĂłwczas kościoły m.in. w: WyĹźnianach k. Przemyślan i Rzęśnie Polskiej k. Lwowa - oba w 1400 r., Zimnej Wodzie k. Lwowa w 1403 r., Brzozdowcach k. BĂłbrki w 1410 r., Dunajowie k. Przemyślan w 1413 r., Czukwi k. Sambora w 1415 r., Czyszkach k. Lwowa w 1420 r., Jazłowcu k. Buczacza na pocz. XV w., Konkolnikach k. Rohatyna i Petlikowcach Starych k. Buczacza – oba w 1421 r., Potyliczu k. Rawy Ruskiej w 1425 r., Ĺťelechowie Wielkim w 1426 r., Koropcu k. Buczacza w 1427 r., Powitnie k. GrĂłdka Jagiellońskiego w 1428 r., Ostrowiu k. Sokala w 1429 r., Kościejowie k. Lwowa w 1430 r., Jaryczowie k. Lwowa w 1431 r., Rychcicach k. Drohobycza w 1434 r., Krukienicach k. Mościsk i Michalczach k. Horodenki – oba w 1439 r., Biłce Szlacheckiej k. Lwowa w 1441 r., Rodatyczach k. GrĂłdka Jagiellońskiego w 1449 r. – a więc na całym obszarze Małopolski Wschodniej.

Jednak znacznie większy wzrost liczebny polskich wsi w Małopolsce Wschodniej przypadł na wiek XVII i XVIII. Przyrost ludności wiejskiej spowodował powstanie duĹźych wsi polskich – czysto lub prawie czysto polskich oraz wsi z duĹźym odsetkiem PolakĂłw. JuĹź w XIX w. w wielu powiatach Małopolski Wschodniej było niewiele wiosek, w ktĂłrych nie mieszkali by Polacy. Wielkie polskie wioski były w rejonie Lwowa oraz Mościsk, Sambora i Sokala. Na TarnopolszczyĹşnie było kilka powiatĂłw z bezwzględną większością polską i kilka innych powiatĂłw ze względną większością polską. Zadaje to kłam nacjonalistycznej propagandzie ukraińskiej, głoszącej, Ĺźe Małopolska Wschodnia była krainą etnicznie ukraińską.

Rolnik polski orał i siał oraz zbierał plony na Ziemi Lwowskiej – w Małopolsce Wschodniej przez 600 lat. Rolnik polski - powiedzmy z Buszcza koło BrzeĹźan - w roku 1939 roku nie był Ĺźadnym okupantem-kolonistą, a tylko prawowitym gospodarzem na swym gospodarstwie od ponad 540 lat! Bowiem pierwszy wiejski kościółek katolicki w Buszczu zbudowali tamtejsi osadnicy polscy w 1399 roku. Ten rolnik polski był prawowitym gospodarzem nie tylko swojej ziemi, ale takĹźe polskiej ziemi! Bo była to polska ziemia. Nawet jego sąsiedzi Rusini do końca XIX w. nie uwaĹźali się za UkraińcĂłw, a tej ziemi za ukraińską ziemię – nigdy nie zbuntowali się przeciwko panowaniu polskiemu. Bo Polskę uwaĹźali rĂłwnieĹź za swoją ojczyznę. Dopiero okupant austriacki i rozwĂłj niehumanitarnego nacjonalizmu w XIX wieku wykopał przepaść między Polakami, a Rusinami, ktĂłrzy zaczęli nazywać siebie Ukraińcami, budować tu Ukrainę, do ktĂłrej powstania miało przyczynić się m.in. mordowanie na wielką skalę tutejszych polskich chłopĂłw w latach 1943-44.

W wyniku I rozbioru Polski w 1772 roku Małopolska Wschodnia wraz z Małopolską Zachodnią (Ziemia Krakowska) znalazła się pod panowaniem austriackim (do 1918 r.). W 1880 roku władze austriackie przeprowadziły powszechny spis ludności. Jego wyniki zostały uwzględnione w olbrzymim dziele pt. „Słownik geograficzny KrĂłlestwa Polskiego i innych krajĂłw słowiańskich” (t. 1-15 Warszawa 1880-1902). UmoĹźliwia to w duĹźym stopniu sporządzenie wykazu duĹźych polskich skupisk wiejskich, czyli liczących w 1880 roku ponad 200 PolakĂłw na terenie Małopolski Wschodniej, ktĂłry jest ciekawym przyczynkiem do historii polskiego osadnictwa na tym terenie.

Oczywiście liczba polskiej ludności wiejskiej w Małopolsce Wschodniej w 1939 roku była znacznie większa od tej w 1880 roku, a liczba wsi z ponad 200 Polakami może nawet się potroiła, gdyż w 1880 roku było bardzo dużo wsi, w których mieszkało od 150 do 199 Polaków. Dla przykładu we wsiach powiatu lwowskiego liczba Polaków wzrosła w latach 1880 - 1931: w Biłce Szlacheckiej z 1323 do 2040, w Biłce Królewskiej z 496 do 1130, w Zuchorzycach z 278 do 650, a w parafiach wiejskich powiatu samborskiego: liczba wiernych wzrosła w latach 1880-1937: w Czukwi z 1964 do 2503, a Czyszkach z 628 do 945, a w wioskach: Strzałkowice z 1105 do 1376 i Wojutycze z 546 do 900.

Oto miejscowości (miasteczka rolnicze i wioski) w Małopolsce Wschodniej (dziś na Ukrainie), ktĂłre w 1880 roku liczyły ponad 200 PolakĂłw według późniejszych wojewĂłdztw i powiatĂłw (nie jest to pełna lista, gdyĹź dla pewnej liczby miejscowości nie podano ich składu narodowościowego; dla powiatĂłw: drohobyckiego, grĂłdeckiego, jaworowskiego, mościckiego, rudeckiego, samborskiego i turczańskiego dane pochodzą ze „Schematismus... Dioecesis Premisliensis 1937”):

WOJEWÓDZTWO LWOWSKIE:
Powiat bĂłbrecki: Bryńce ZagĂłrne – 273, Brzozdowce – 628, Choderkowce – 207, Nowosielce – 260, Sokołówka – 218, Stare Sioło – 892,WybranĂłwka – 220,
Powiat dobromilski (część dziś ukraińska): Bąkowice i Suszyca Mała – 615, Falkenberg – 200, Grodowice – 218, Komarowice – 200, Nowe Miasto – 482, Pietnice – 543, Posada Chyrowska – 430, Posada Nowomiejska – 793, Rosenburg – 298, Słochynie – 236, Starzawa – 215.
Powiat drohobycki: Dołhe – 204, Gaje WyĹźne – 323, Letnia – 751, Lipowiec – 537, Majdan i RĂłwnina – 547, Medenice – 1503, Modrycz – 275, PodbuĹź – 223, Popiele – 450, RĂłwne – 672, Rychcice – 2340, Schodnica – 939, Słońsko – 489, Starawieś – 205, Stebnik – 558, Truskawiec – 821, Wacowice – 349.
Powiat grĂłdecki: Bar – 540, BartatĂłw – 284, BiałogĂłra (Weisenberg) – 333, Czerlany – 436, Doliniany – 473, DomaryĹź – 200, Drozdowice – 301, Lubień Wielki – 522, Milatyn – 300, Mszana – 292, Obroszyn – 270, Rodatycze – 1830, Stawczany – 288, Wołczuchy – 559, Zatoka – 328.
Powiat jaworowski (część dziś ukraińska): BoĹźa Wola – 217, Bruchnal z Romanowem – 525, Drohomyśl – 247, Gnojnice – 485, Lubienie – 268, MuĹźyłowice-AntoniĂłwka – 464, NahaczĂłw – 202, Ruda Krakowiecka – 230, Ruda Kochanowska – 206, Sztutowa – 852, Świdnica – 458, Wola Gnojnicka – 520.
Powiat lwowski: BasiĂłwka – 500, Barszczowice – 1600, Biłka KrĂłlewska – 496, Biłka Szlachecka – 1323, Biłohorszcze – 690, Brzuchowice – 1440, Czarnuszowicze – 730, Czyszki – 2425, Ganczary – 237, DawidĂłw – 2505, Dublany – 1005, Falkenstein – 407, Glinna – 789, Grzęda – 202, Hodowica – 399, Hołosko Wielkie – 1200, Humieniec – 520, JaryczĂłw Stary – 255, Kaltwasser – 450, Kamienopol – 300, KościejĂłw – 440, Kozielniki 400, Krotoszyn – 839, KuhajĂłw – 200, Lesienice – 287, MalechĂłw – 266, Maliczkowice – 222, MikłaszĂłw – 201, Milatycze – 512, Miłoszowice – 580, NagĂłrzany – 325, Nawaria – 498, Nikonowice – 495, OstrĂłw – 800, Pasieki Zubrzyckie – 511, Pikułowice – 287, Podborce – 225, Podciemno – 211, Podliski Małe – 410, Polana – 385, Prusy – 1128, Pustomyty – 475, Rakowiec – 205, Rudno – 480, Rzęsna Polska – 1081, SichĂłw – 305, SiemianĂłwka 1609, Sokolniki – 2121, TołszczĂłw – 229, WołkĂłw – 469, ZagĂłrze – 234, Zarudce 382, ZaszkĂłw – 232, Zboiska – 284, Zimna Woda – 557, ZimnawĂłdka – 564, Zniesienie – 1453, Zubrza – 1010, Zuchorzyce – 278, Ĺťurawniki – 442, Ĺťydatycze – 495.
Powiat mościski (część dziś ukraińska): Balice – 810, Bortiatyn – 200, Dołhomościska – 455, Gdeszyce – 280, Jatwięgi – 247, KrĂłlin – 505, Krukienice – 526, Krysowice – 820, Kulmatycze – 260, Lacka Wola – 1700, Lipniki – 845, Milczyce – 1532, MiĹźyniec – 560, Myślatycze – 410, Nikłowice – 809, Orchowice – 384, OĹźomla – 480, Pnikut – 1586, Podliski – 389, Putiatycze – 266, Radenice – 420, Radochońce – 1255, Rudniki – 972, Rustweczko – 270, Słabasz – 208, Słomianka – 483, Stojańce – 908, Strzelczyska – 1120, Sułkowszczyzna – 580, Trzcieniec – 1600, Twierdza – 790, Wiszenka – 260, Wojkowice – 497, WołostkĂłw – 670, Zakościele – 600, ZawadĂłw – 318, Złotkowice – 580, Zrotowice – 290,
Powiat przemyski (część dziś ukraińska): Gdeszyce – 280, MiĹźyniec – 560, Zrotowice – 290.
Powiat rawski (część dziś ukraińska): Biała – 245, ChoronĂłw – 500, KorczĂłw – 250, MagierĂłw – 695, Michałówka – 263, Potylicz – 493, Rzyczki – 284, Siedliska – 267, Szczerzec 616, Ulicko Seredkiewicz – 542,
Powiat rudecki: AndryjanĂłw – 560, Beńkowa Wisznia – 321, Brzeziec – 340, Buczały – 975, Chłopczyce – 357, Chłopy – 3015, Czajkowice – 350, CzernichĂłw – 649, DołobĂłw – 270, Jakimczyce (Klicko) – 204, JasionĂłw – 325, Katarynice – 519, Koniuszki Siemianowskie – 616, MalinĂłw (Małpa) – 990, Michalewice – 392, Nowosiółki Gościnne – 241, Podhajczyki – 949, Pohorce – 1098, Rumno – 1145, Susułów – 220, Tuligłowy – 3010, ZagĂłrze – 335.
Powiat samborski: Biskowice – 2750, Błozew GĂłrna – 342, Brześciany – 371, Czukiew – 1946, Czyszki – 848, DąbrĂłwka – 405, Dublany – 2158, Felsztyn – 1478, Głęboka – 250, KalinĂłw – 570, Kornalowice – 440, Kranzberg – 350, Laszki Murowane – 410, Łanowice – 820, Maksymowice – 390, Nadyby – 950, Olszanik – 360, Radłowice – 762, Sąsiadowice – 2354, Stara SĂłl – 723, Stary Sambor – 785, Strzałkowice – 1376, Stupnica Polska – 755, Tyrawa – 255, Uherce Zapłatyńskie – 976, Wojutycze – 900, Wolica Polska – 362, Wołcza Dolna – 301, Wołoszcza – 590.
Powiat sokalski (część dziś ukraińska): KomarĂłw z Wolicą Komarową – 596, Konotopy – 200, Krystynopol – 404, Sielec Bełski – 311, OstrĂłw – 354, Perespa – 210, SiebieczĂłw – 227, Staje – 344, SulimĂłw – 232, ŚwitarzĂłw – 200, TartakĂłw – 323, UhrynĂłw – 313, Waręż – 416, Waręż-wieś – 230, Wojsławice – 292, Worochta – 274, Ĺťabcze Murowane – 325.
Powiat turczański (część dziś ukraińska): Borynia – 450, Jabłonka NiĹźna – 200, Łomna – 275, Sokoliki – 215.
Powiat żółkiewski: Błyszczywody – 262, Glińsko – 263, Kłodno Wielkie – 1070, KukizĂłw – 220, KulikĂłw – 400, Mierzwica – 272, Pieczychwosty – 270, Przemiwółki – 258, Skwarzawa Nowa – 200, Skwarzawa Stara – 235, Stanisłówka – 398, Wiesenberg – 459, Wolica Mosteńska – 454, Żółtańce – 397.

WOJEWÓDZTWO STANISŁAWOWSKIE:
Powiat doliński: Mizuń Nowy i Stary - 296, Rachynia – 231, RoĹźniatĂłw – 500, Wełdzirz – 377, Wołoska Wieś – 857,
Powiat horodeński: Biłka – 228, Czernelica – 645, Czortowiec – 300, JasieniĂłw Polny – 514, Michalcze – 288, Obertyn – 1200, Siemakowce – 258, ĹťukĂłw – 344.
Powiat kałuski: BereĹşnica – 242, Medynia – 200, Podmichale – 359, Tomaszowce – 227, Wojniłów – 245,
Powiat kołomyjski: Cieniawa – 589, DĹźurkĂłw – 654, GwoĹşdziec – 230, Kułaczkowce – 644, Rosohacz – 480, Zamulińce – 322,
Powiat kosowski: MoskalĂłwka – 355, Pistyń – 426.
Powiat nadwĂłrniański: Łanczyn – 300, Mikuliczyn – 207,
Powiat rohatyński: BouszĂłw – 247, Bukaczowce – 280, Bybło – 217, HerbutĂłw – 282, Kniesioło – 211, Konkolniki - LudwikĂłwka – 600, MartynĂłw Nowy – 562, Podkamień – 527, Sarnki Dolne – 372, Słoboda Bołszowiecka – 227, SłobĂłdka Konkolnicka – 614, Szumlany Wielkie – 228, ZagĂłrze Konkolnickie – 448, ĹťurĂłw – 260.
Powiat stanisławowski: DelejĂłw – 425, Łysiec – 254, Kniahinin – 586, Mariampol – 896, Meducha – 651, WołczkĂłw – 877,
Powiat stryjski: Felizenthal – 263, Michaliniec – 435, Nowesioło z KornelĂłwką – 675, Sokołów – 305,
Powiat śniatyński: Demitcze – 394, TrĂłjca – 391, Załucze – 200.
Powiat tłumacki: Bohorodyczyn – 350, Chocimierz – 300, Grabicz – 290, NiĹźniĂłw – 552, Okniany – 600, Otynia – 390, Tarnawica Polna – 1225, Uhorniki – 400.
Powiat Ĺźydaczowski: Ruda – 527.

WOJEWÓDZTWO TARNOPOLSKIE:
Powiat borszczowski: Babińce – 350, Boryszkowce z Wygodą – 210, Burdiakowce – 267, Cygany – 610, GermakĂłwka – 340, Głęboczek – 1170, Jezierzany – 607, Juriampol – 375, Kolendziany – 257, KorolĂłwka – 577, Łanowce – 519, Łosiacz – 617, Mielnica – 394, MłynĂłwka – 210, Muszkatowce – 426, Nowosiółka – 315, Piłatkowce – 360, SłobĂłdka – 416, Wierzchnikowce – 324, Wołkowce – 379, Zalesie – 291.
Powiat brodzki: Białogłowy – 374, Bołdury – 401, Brody Stare – 735, Czernica – 432, Folwarki – 600, Gontowa – 251, Hucisko Brodzkie – 467, LeszniĂłw – 568, Litowiska – 296, Milno – 1073, Nakwasza – 460, Nowosiółka z Beniowem – 390, Obarzańce – 441, Palikrowy – 465, Pańkowce – 258, Pieniaki – 352, Podkamień – 968, Ponikowica – 440, Ratyszcze – 292, Ruda Brodzka – 429, Stanisławczyk – 301, Suchowola – 207, SmĂłlno – 227, Szczurowice – 346, Trościaniec Wielki – 1187, Wołochy – 257.
Powiat brzeĹźański: Budyłów – 609, Buszcze – 251, Dmuchowiec – 494, HelenkĂłw – 299, Horodyszcze – 235, Hucisko – 365, Koniuchy – 251, Kozłów – 1501, Kuropatniki – 813, Kurzany – 283, Liliatyn – 400, MieczyszczĂłw – 219, NarajĂłw – 230, PlichĂłw – 256, Płaucza – 486, Płaucza Mała – 207, Płaucza Wielka – 227, Pokropiwna – 230, Potok – 208, Rohaczyn z Hutą – 332, Szybalin – 438, TaurĂłw – 1189, Teofipolka – 320, WiktorĂłwka – 212, Zabojki – 941.
Powiat buczacki: Beremiany – 356, BerezĂłwka – 409, Bobulińce – 559, BurakĂłwka – 554, Delawa – 760, Dobrowody – 1023, Dubienko – 587, Duliby – 830, DĹşwinogrĂłd – 462, Folwarki – 603, Huta Stara – 415, Korościatyn – 662, Latacz – 270, Medwedowce – 577, NagĂłrzanka – 800, Niskołyzy – 240, Nowa Huta – 444, Nowosiółka – 353, Nowosiółka Koropiecka – 326, Ossowce – 329, Petlikowce Stare – 586, Podlesie – 292, Podzameczek – 1362, Porchowa – 440, Pyszkowce – 260, Skomorochy – 200, SłobĂłdka – 230, SłobĂłdka DĹźuryńska – 800, SłobĂłdka GĂłrna – 248, Sokołów – 240, SzwejkĂłw – 448, Trybuchowce – 812, Uście Zielone – 229, Zastawce – 319, Złoty Potok – 940,
Powiat czortkowski: Biała – 323, BiałoboĹźnica – 226, Byczkowce – 563, ChomiakĂłwka Dolna – 399, CzortkĂłw Stary – 280, Jagielnica – 952, Majdan – 308,Muchawka – 222, Rosochacz – 227, Rydoduby – 384, SalĂłwka – 383, Skorodyńce – 276, Szmańkowce – 403, Ułaszkowce – 248, Wygnanka – 1861,
Powiat kamionecki: Adamy – 500, Batiatycze – 398, Budki Nieznanowskie – 543, Dalnicz – 304, Grabowa z Maziarnią – 520, Horpin – 434, Jasienica Polska – 559, Kozłów – 637, Lisko – 226, Milatyn – 434,Nahorce Małe – 215, ObydĂłw – 594, RoĹźanka – 269, Ruda – 276, Sielec – 594, Sokole – 456, Tadanie – 202, Wierzblany – 352, WitkĂłw Nowy – 280, ZubĂłwmosty – 354, ĹťelechĂłw Mały – 260, ĹťelechĂłw Wielki – 422.
Powiat kopyczyniecki: BednarĂłwka – 297, ChorostkĂłw – 1500, ChłopĂłwka – 520, CzabarĂłwka – 772, Czarnokońce Wielkie i Małe – 600, Hadyńkowce – 241, Horodnica – 516, JabłonĂłw – 309, Kluwińce – 365, Kociubińce – 514, Liczkowce – 1208, NiĹźborg – 477, NiĹźborg Stary – 258, Olchowczyk 660, Oryszkowce – 390, Postołówka – 471, ProbuĹźna z Hryńkowcami – 388, Puzyna (JędrzejĂłwka) – 330, RakĂłwkąt – 286, Samołuskowce – 403, SidorĂłw – 620, Suchodół – 256, Szwejkowce – 205, Szydłowce – 353, Tłusteńkie – 470, Trybuchowce 368, Wasylkowce – 494, Ĺťabińce – 285,
Powiat podhajecki: Bekersdorf – 610, Białokierynica – 825, Bieniawa – 394, BurkanĂłw – 688, DryszczĂłw – 275, Gniłowody – 382, Hajworonka – 459, Hnilcze – 459, Holendry – 215, HoroĹźanka – 326, IszczkĂłw – 302, Kończaki – 608, Korzowa – 600, Markowa – 252, Nowosiółka – 425, Panowice – 273, Rosochowaciec – 384, Sokolniki – 240, Sokołów – 800, SosnĂłw – 310, Staremiasto – 275, Toustobaby – 969, UhrynĂłw – 249, Wiśniowczyk – 802, Wolica – 321, Zahajce – 370, Zarwanica – 245, ZawadĂłwka – 371, Zawałów – 217, Złotniki – 616,
Powiat przemyślański: Bałuczyn – 327, Biała – 743, Chlebowice Świerskie – 380, Ciemierzyńce – 712, DunajĂłw – 757, FirlejĂłw – 245, HanaczĂłw – 921, Krosienko - 299, Słowita – 255, Świrz – 1302, Wicyń – 885, Tuczne – 223, WyĹźniany – 334, ZadwĂłrze – 364, Zamoście – 260, ĹťeniĂłw – 219.
Powiat radziechowski: Huta Połoniczna – 287, Krzywe – 200, StojanĂłw – 354, Stołpin – 419, Suszno – 321, ToporĂłw – 693, Turze – 340,
Powiat skałacki: BogdanĂłwka – 348, Borki Małe – 412, Chmieliska – 773, Hałuszczyńce – 1169, Horodnica – 405, Kokoszyńce – 302, KołodziejĂłwka – 866, Krzywe – 217, Łuka Mała – 220, MołczanĂłwka – 305, Nowosiółki Skałackie – 607, PanasĂłwka – 622, PołupanĂłwka – 819, Rasztowce – 294, Soroka - 250, Romanowe Sioło – 315, Rosochowaciec – 496, RoĹźyska – 210, Stary Skałat – 1017, Tarnoruda – 278, Touste – 981,TurĂłwka – 488, Zielona – 227, Ĺťeberki KrĂłlewskie – 230.
Powiat tarnopolski: BaworĂłw – 378, Biała – 214, BiałoskĂłrka – 256, Borki Wielkie – 790, BucniĂłw – 685, ChodaczkĂłw Wielki – 1527, Czartorya – 212, CzernielĂłw Mazowiecki – 905, Dołżanka – 347, DraganĂłwka – 1191, Grabowiec – 348, Hłuboczek – 205, Ihrowica – 412, IwanĂłwka – 550, JĂłzefĂłwka – 279, KaczanĂłwka – 485, Kupczyńce – 262, LudwikĂłwka – 265, Ładyczyn – 284, Łuczka – 203, Łuka – 230, MagdalĂłwka – 235, Łozowa – 600, Mysłowa – 247, Myszkowice – 321, NastasĂłw – 439, Orzechowice – 805, OstrĂłw – 236, PetrykĂłw – 248, Płotycza – 655, Poczapińce – 774, RomanĂłwka – 332, Stupki – 231, Toustoług – 264, Wola Mazowiecka – 217, ZadniszĂłwka – 884, Zagrobela – 855, Zaścianka – 288, Zastawie – 304.
Powiat trembowelski: BednarĂłwka – 233, BoryczĂłwka – 642, Brykula Stara – 232, Bucyki – 323, DarachĂłw – 909, Hleszczawa – 545, HlibĂłw – 660, Iławcze – 288, IwanĂłwka – 894, JanĂłw Trembowelski – 814, Kobyłowłoki – 660, Łaskowce – 350, ŁoszniĂłw – 2106, MazurĂłwka – 474, Młyniska – 476, Mogielnica – 418, NałuĹźe – 288, Okno – 592, Ostapie – 730, Podhajczyki – 960, Poznanka Hetmańska – 552, RomanĂłwka – 252, Ruzdwiany – 426, SemenĂłw – 291, SłobĂłdka Janowska – 726, StrusĂłw – 1243, TiutkĂłw – 724, Warwaryńce – 847, Wierzbowiec – 754, Zarubińce – 290, Zaścinocze – 226, Zazdrość – 677, ZubĂłw – 283,
Powiat zaleszczycki: CzerwonogrĂłd – 335, Hińkowce – 205, Lisowce – 669, MyszkĂłw – 202, NagĂłrzany – 209, NyrkĂłw – 803, RóşanĂłwka – 214, Szerszeniowce – 251, Szypowce – 235, Świdowa – 293, Tłuste – 363, Torskie – 307, Uhryńkowce – 411, Zaleszczyki Stare – 200.
Powiat zbaraski: Berezowica Mała – 520, Dobrowody – 269, DorofijĂłwka – 663, Hnilice – 289, Jacowce – 479, KlebanĂłwka – 487, Klimkowce – 497, Kurniki – 206, Łubianki WyĹźne – 200, Medyń – 397, Netreba – 202, Ohrymowce – 317, Sieniawa – 555, Soroki – 389, StryjĂłwka – 765, Suchowce – 211, TarasĂłwka – 204, WałachĂłwka – 335, ZałuĹźe – 650, Zarudzie z MaksymĂłwką – 742, ZbaraĹź Stary – 995.
Powiat zborowski: Białokiernica – 214, Bzowica – 206, HarbuzĂłw – 222, Hukałowce – 235, Krasnosielce – 300, OlejĂłw – 607,
Powiat złoczowski: Bezbrudy – 276, Białykamień – 420, CebrĂłw – 401, Chmielowa – 296, Folwarki – 273, GołogĂłry – 636, Hucisko Oleskie – 509, Jelechowice – 466, Jezierna – 1386, KniaĹźe – 370, Kokutkowce – 320, KołtĂłw – 761, KondratĂłw – 240, Krasne – 200, KruhĂłw – 250, Kutkorz – 300, Lackie Małe i Wielkie – 460, Lipowce – 240, Majdan Lipowiecki – 380, Mitulin – 390, Nesterowce – 398, Nowosiółki – 663, Opaki – 381, OĹźydĂłw – 316, PlenikĂłw – 247, Podhorce – 655, RozwaĹź – 261, SasĂłw – 736, Seredyńce – 211, Skwarzawa – 399, Ścianka – 211, Usznia – 1170, Woroniaki – 751, Zazule – 821.

Marian Kałuski

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt