Wtorek 8 Lipca 2025r. - 188 dz. roku,  Imieniny: Arnolda, Edgara, ElĹźbiety

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 29.10.24 - 13:59     Czytano: [280]

Dział: Śladami naszych przodków

Komisja Edukacji Narodowej

Komisja nad Edukacją Młodzi Szlacheckiej Dozór Mająca

KEN, to w osiemnastym wieku centralny organ władzy oświatowej w Polsce. Był on zależny od polskiego Sejmu i króla. Powołano go do istnienia w Rzeczpospolitej Obojga Narodów, przez Sejm Porozbiorowy w dniu 14 października w roku 1773, rzecz jasna na wniosek króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Do dziś ten dzień jest obchodzony w Polsce jako Dzień Nauczyciela.

Ówczesna władza oświatowa

Komisja Edukacji Narodowej, jak wiemy z kart historii, była pierwszą w Polsce i na Starym Kontynencie, władzą oświatową o charakterze ministerstwa. Komisję tą, powołano głównie dlatego, że edukacja podstawowa i średnia ówczesnej młodzieży były w naszym kraju wadliwie prowadzone przez zakon jezuitów. Taki sposób edukacji nakierowany był na kształcenie dzieci w zakresie teologii katolickiej i to w dodatku w języku łacińskim. Inne przedmioty były traktowane podrzędnie. System ten cechował rzecz jasna konserwatyzm i nietolerancję wobec innych wyznań.

Rozwiązanie zakonu

W 1773 roku, nareszcie wspomniany zakon został rozwiązany przez ówczesnego papieża Klemensa. W naszym kraju, znającym już pierwszy rozbiór, groziło to upadkiem edukacji. Komisja powstała na mocy stosownej uchwały Sejmu i przejęła jednocześnie dawne majątki nie istniejącego już zakonu.

Skład komisji

Pierwszy skład Komisji liczył 8 osób. W tym 4 senatorów i 4 posłów reprezentujących Koronę i Wielkie Księstwo Litewskie. Pierwszym jej prezesem został biskup wileński Ignacy Jakub Massalski. On to dokonał wielu nadużyć finansowych w szkołach litewskich, zatem w dość niedługim czasie został usunięty z zajmowanego stanowiska. Najbardziej zasłużonymi członkami KEN-u byli posłowie wywodzący się z magnackich rodzin, a byli to Adam Czartoryski, Joachim Chreptowicz, Ignacy Potocki oraz Andrzej Zamoyjski. W pierwszym składzie tej Komisji był biskup płocki Michał Poniatowski, a także Antoni Poniński i August Sułkowski.

Protektorat krĂłla

Dzięki protektoratowi króla Poniatowskiego, Komisja Edukacji Narodowej miała zupełną swobodę działań. Eksperci pod przewodnictwem Hugona Kołłątaja opracowali trzystopniowy model szkół podstawowych i średnich. Najniższym stopniem były znane już wcześniej szkoły parafialne przeznaczone dla niższych stanów społecznych. Pośrednim szczeblem edukacyjnym były państwowe szkoły powiatowe, gdzie uczyły się dzieci z rodzin szlacheckich. Otwarto też dla najzdolniejszej młodzieży ze stanów niższych, dwa uniwersytety w Wilnie i Krakowie.

Towarzystwo Ksiąg Elementarnych

W ramach zaistniałej w osiemnastowiecznej Polsce reformie edukacji podstawowej, stworzono Towarzystwo Ksiąg Elementarnych. Ono to opracowało pionierskie podręczniki wymagające niejednokrotnie stworzenia polskiej terminologii, która do dzisiaj jest podstawą nazewnictwa stosowanego w naukach ścisłych. Do roku 1780 język polski nie był osobnym przedmiotem nauczania, stał się on nim dopiero dzięki pracom Komisji Edukacji Narodowej.

Ewa Michałowska - Walkiewicz

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt