Dodano: 19.12.20 - 13:26 | Dział: Śladami naszych przodków

Historia ustnej harmonijki

Pierwszy adwentowy instrument

Harmonijka ustna zaliczana jest do instrumentów należących do grupy idiofonów, tzn. samobrzmiących, a zarazem dętych. Dźwięk ze wspomnianego instrumentu muzycznego wydobywa się podczas ruchu powietrza w znajdujących się tam szczelinach. Harmonijka ustna jest bowiem najstarszym instrumentem, który zapewniał muzykę, podczas śpiewania pieśni adwentowych oraz kolęd i pastorałek.

Chińskie pierwociny harmonijki

Pierwszym przodkiem harmonijki, był instrument o nazwie szeng. Powstał on w Chinach i wykorzystywano go do grania muzyki ludowej. Dlatego też znana nam współcześnie harmonijka ustna, znalazła poklask na wioskach. Jego elegancka forma miała przedstawiać legendarnego ptaka feniksa, który nawet potrafił odrodzić się z popiołów. Oznaczało to, że harmonijka ustna nigdy nie zaginie i będzie ona ulubionym instrumentem na świecie.

XIX wiek

W 1804 roku opatentowano i szeroko rozpowszechniono metronom, dzięki Johannowi Nepomukowi Mälzelowi. Nie wszyscy wiedzą jednak, Ĺźe jest on rĂłwnieĹź twĂłrcą mechanicznego instrumentu dętego zwanego panharmoniconem. Ludwig van Beethoven, skomponował na niego nawet pierwszą wersję swoich utworĂłw noszących tytuł „Zwycięstwo Wellingtona albo bitwa pod Vittora”. Przez lata powstawały następnie najróşniejsze instrumenty, działające na zasadzie wtłaczanego powietrza,. Pierwociny znanej nam dziś harmonijki, zbudował w Warszawie Polak, Karol Brunner. Powstał takĹźe podobny do poprzedniego instrumentu aeolopantalon, ktĂłrego twĂłrcą był w 1824 JĂłzef Długosz. Co ciekawe, grywał na nim nawet Fryderyk Chopin. Podobno wĂłwczas to, podczas śpiewania pieśni adwentowych, akompaniament stanowiły organki czyli harmonijka ustna. Sam Chopin zwykł mawiać, Ĺźe gra na harmonijne wprawia słuchacza w nostalgiczny nastrĂłj. A zatem instrument ten stanowił podwalinę muzyczną w okresie adwentu.

W regionie świętokrzyskim

Graj o piękna harmonijko
ciesz wszystkich wokoło
gdy narodzi się Dziecina
to zagrasz wesoło...

W świętokrzyskich Krynkach w domu pana Galki, w wieku dziewiętnastym co wieczór okoliczni mieszkańcy zbierali się, by razem pośpiewać pieśni adwentowych. Przygrywała śpiewającym gościom na harmonijce ustnej, teściowa pana Gałki Alfreda Motylska. Podobno nawet sama komponowała ona muzykę do adwentowych utworów, które układał pan Gałka. Pewnego razu, a pamiętać należy że były to czasy zaborów, zastukał do ich domu policmajster Andriej Nowakow. Nie wiedział co to za rzewne muzykowanie w ich domu rozbrzmiewa, dlatego postanowił osobiście sprawdzić. Dowiedziawszy się, że tak grając i śpiewając oczekuje się narodzin Pana Jezusa, odparł on do zebranych u Gałków ludzi....jak wy tak głęboko wierzycie w Boga, to musi was kiedyś wysłuchać byście wolnym narodem znów byli.....

Na Górnym Śląsku

W Piekarach Śląskich, znany był zwyczaj grania na kilku harmonijkach podczas śpiewu pieśni adwentowych. Mieszkała w tym mieście Górnego Śląska rodzina Mariana Grzywki, który rozmiłowany był w grze na harmonijce. Miał on siedmiu synów, których też nauczył tego niezwykłego rzemiosła muzycznego. Tak perfekcyjnie grali oni na chwałę mającego się narodzić małego Jezuska, że ksiądz z tamtejszej parafii kazał im grać na każdej mszy, by uświetniali oni tym sposobem roratnie nabożeństwo adwentowe.

W świętokrzyskim mieście Końskie

Gdy nastała wigilia i po wieczerzy trzeba było zaśpiewać kilka kolęd, w Końskich w domu hrabiny Tarnowskiej grano wówczas na harmonijce ustnej. Taki akompaniament potrafił z niejednego oka wycisnąć łzy. Sama hrabina Tarnowska pisząc później listy z życzeniami noworocznymi do znajomych wspominała....gdyby nie ta cicha, a zarazem piękna harmonijkowa orkiestra, nawet przepiękna choinka ustawiona pod oknem mojego salonu, nie dała by wszystkim tak cudownego świątecznego nastroju....

Ewa Michałowska - Walkiewicz