Dodano: 25.05.20 - 19:50 | Dział: Zakamarki historii

Ochotnik do piekła

Dzięki zaangaĹźowaniu i ogromnemu poświęceniu Witolda Pileckiego, „ochotnika do piekła”, konspiracja wojskowa w Auschwitz stała się faktem. Jednak przez długie lata nie wolno było o niej mĂłwić, a jeśli juĹź, to efekty jej działalności przypisywano osobom, ktĂłre ukradły legendę bohaterskiego rotmistrza. Na nazwisko Pilecki długo obowiązywał zapis cenzury.

Witold Pilecki urodził się 13 maja 1901 r. w Ołońcu na północy Rosji. Był przedstawicielem pokolenia, ktĂłre wychowane na ciągle Ĺźywych tradycjach powstań narodowych, zostało ukształtowane przez zawołanie BÓG – HONOR – OJCZYZNA. Dzieciństwo i wczesną młodość Pilecki spędził w domu rodzinnym w Ołońcu, a następnie w Wilnie, gdzie rozpoczął naukę w szkole handlowej i po raz pierwszy zetknął się z konspiracyjnym skautingiem. Niemal całą I wojnę światową mieszkał w majątku babki w Hawryłkowie na MohylewszczyĹşnie i kontynuował naukę w szkole w miejscowości Orzeł. Tam teĹź załoĹźył pierwszy zastęp harcerski. Do zajętego przez NiemcĂłw Wilna powrĂłcił jesienią 1918 r. Rozpoczął naukę w Gimnazjum im. Lelewela. Wstąpił do działającej w konspiracji Polskiej Organizacji Wojskowej. Wraz z grupą harcerzy zaciągnął się 20 grudnia do organizowanych przez gen. Władysława Wejtko oddziałów Samoobrony Ziemi Wileńskiej, ktĂłre przejęły władzę w mieście. Uczestniczył w walkach z dywersantami komunistycznymi, a następnie w obronie Wilna przed nacierającą armią bolszewicką. Po wyparciu przez bolszewikĂłw oddziałów Samoobrony z Wilna, nie zaprzestał walki, przyłączając się do dowodzonego przez braci Władysława i Jerzego Dąmbrowskich oddziału kawalerii Samoobrony Wileńskiej. Z tym oddziałem, od marca 1919 r. zatwierdzonym w Wojsku Polskim, jako samodzielny Dywizjon Jazdy Wileńskiej, a od czerwca 1919 r. przeorganizowanym w 13. pułk ułanĂłw, zdobywał m.in. Brześć, Lidę, Baranowicze i Mińsk Litewski. Walczył do jesieni 1919 r., kiedy to został zdemobilizowany w celu kontynuowania nauki. Wobec ponownie nadciągającego od wschodu zagroĹźenia bolszewickiego, juĹź w lipcu 1920 r. ochotniczo wstąpił do wojska. Tym razem do 201. pułku piechoty, z ktĂłrym bronił m.in. Grodna. Pod naporem wojsk bolszewickich, razem z oddziałem dotarł do Warszawy, gdzie spotkał swego wcześniejszego dowĂłdcę rtm. Jerzego Dąmbrowskiego. Ten legendarny „zagończyk”, wspĂłlnie z bratem Władysławem, formował wĂłwczas 211. ochotniczy pułk ułanĂłw nadniemeńskich, do ktĂłrego Witold dołączył 12 sierpnia 1920 r., Jako ułan 3. plutonu 2. szwadronu walczył m.in. pod: Płockiem, Mławą, Chorzelami, Druskiennikami, Stołpami, Kojdanowem. W paĹşdzierniku 1920 r., wraz z pułkiem uczestniczył w wyprawie wileńskiej gen. Lucjana Ĺťeligowskiego. Po zakończeniu kampanii wileńskiej, 1 stycznia 1921 r., starszy ułan Witold Pilecki został zwolniony do cywila znĂłw w celu kontynuowania nauki. W lutym 1921 r. Pilecki wstąpił do Związku Bezpieczeństwa Kraju, gdzie przeszedł kurs podoficerski. W maju 1921 r. zdał maturę. Rozpoczął studia na Uniwersytecie im. Stefana Batorego w Wilnie, jako słuchacz Wydziału Sztuk Pięknych. Trudne warunki materialne zmusiły go jednak do przerwania nauki i rozpoczęcia pracy zarobkowej. We wrześniu 1926 r. przejął od rodzicĂłw zarządzanie majątkiem Skurcze, ktĂłry stał się z czasem jednym z najlepiej zarządzanych majątkĂłw w powiecie lidzkim. W 1926 r. otrzymał promocję na stopień podporucznika rezerwy ze starszeństwem od 1923 r. Niemal corocznie uczestniczył w ćwiczeniach rezerwy stacjonującego w Baranowiczach 26. pułku UłanĂłw Wielkopolskich, a od 1931 r. w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu. Związek małżeński zawarł 7 kwietnia 1931 r. z Marią Ostrowską, z ktĂłrą miał dwoje dzieci: Andrzeja i Zofię. Za swoje zaangaĹźowanie w sprawy publiczne w 1937 r. otrzymał Srebrny KrzyĹź Zasługi. Kampanię 1939 r. rozpoczął 4 września nieopodal Piotrkowa Trybunalskiego. Walczył następnie pod Tomaszowem Mazowieckim i Włodawą . Mimo rozbicia przez NiemcĂłw (22 września 1939 r.) 41. Dywizji Piechoty, Pilecki nie złoĹźył broni. Wraz ze swoimi ułanami prowadził walkę partyzancką aĹź do 17 paĹşdziernika 1939 r. Podjął wĂłwczas decyzję o rozwiązaniu oddziału, zakonspirowaniu broni i przedostaniu się do Warszawy, gdzie planował kontynuować walkę. W Warszawie nawiązał kontakt z mjr. Janem Włodarkiewiczem, z ktĂłrym podjął tworzenie wojskowej organizacji konspiracyjnej – Tajnej Armii Polskiej. Komendantem utworzonej 9 listopada 1939 r. TAP został mjr Jan Włodarkiewicz „Drawicz”, zaś ppor. Witold Pilecki został szefem sztabu i inspektorem pionu organizacyjnego. Aresztowania wśrĂłd Ĺźołnierzy TAP, osadzanie coraz większej liczby osĂłb w załoĹźonym przez hitlerowcĂłw niemieckim obozie koncentracyjnym w Auschwitz i rozszerzająca się zła opinia tego miejsca, w połowie 1940 r. skłoniły dowĂłdztwo TAP do podjęcia decyzji o prze-prowadzeniu działań wywiadowczych na terenie obozu. Za wiedzą Komendanta Głównego Związku Walki Zbrojnej, gen. Stefana Roweckiego „Grota”, do wypełnienia tej misji ochotniczo zgłosił się ppor. Witold Pilecki i 19 września 1940 r., podczas łapanki na warszawskim Ĺťoliborzu, pozwolił się aresztować jako Tomasz Serafiński. Do KL Auschwitz dotarł wraz z 1705 osobami w nocy z 21 na 22 września 1940 r. Otrzymał numer obozowy 4859.JuĹź pierwsze chwile po wyładowaniu z wagonĂłw przekonały go, Ĺźe trafi ł do „piekła na ziemi”1. Witold Pilecki informacje o swoim pobycie w Auschwitz zawarł w Raporcie W, spisanym jesienią 1943 r. w Warszawie. Dokument ten odnalazł w 1991 r. dr Adam Cyra, pracownik Muzeum w Oświęcimiu, wśrĂłd róşnych notatek i maszynopisĂłw zwrĂłconych rodzinie rotmistrza przez Archiwum Urzędu Ochrony Państwa. Adam Cyra – niestrudzony biograf Witolda Pileckiego – wśrĂłd zwrĂłconych zapiskĂłw odnalazł rĂłwnieĹź „klucz” do raportu, ktĂłrego uĹźył rotmistrz podczas pisania dokumentu. Pozwoliło to na odszyfrowanie wstrząsającej historii „piekła na ziemi”, jakim był obĂłz Auschwitz, w tym takĹźe historii polskiej konspiracji wojskowej na terenie obozu.

Czerwiec 1943
PoniĹźsze napisane jest dla upamiętnienia faktĂłw i nazwisk więźniĂłw w Oświęcimiu, pracujących tam w Organizacji Wojskowej – po udanym, a samowolnym opuszczeniu obozu w nocy z dnia 26 na 27 kwietnia 1943 r. i po 31-miesięcznym tam pobycie, gdzie od początku lagru do marca 1943 r. rozstrzelano 11 200 więźniĂłw, za-gazowano około 34 tysięcy, zmarło – zabitych na placu, od chorĂłb i innych warunkĂłw – około 41 tysięcy, wywieziono (do marca 1943 r.) do innych obozĂłw około 6 tysięcy, wywieziono i zwolniono 1115 więźniĂłw. W marcu 1943 r. Ĺźyjących w obozie było około 29 tysięcy, a numer bieżący wynosił ponad 121 tysięcy. WyĹźej wymienione liczby stosują się do »HaftlingĂłw« – po przywiezieniu normalnie zaewidencjonowanych i oznaczonych kolejnym numerem więźnia. Natomiast nie obejmuje to ogromnej ilości ludzi, przywiezionych tu w celu natychmiastowego odebrania im Ĺźycia, co odbywało się w odległości paru kilometrĂłw od obozu – w Brzezince – w pobliĹźu filii Oświęcimia – obozu w Rajsku, gdzie gazowano całe transporty ludzi, dostarczane tu pociągami i autami – czasami po parę tysięcy dziennie, a liczba ktĂłrych obliczona w cyfrach okrągłych w sierpniu 1942 r. przekroczyła 800 tysięcy ludzi, a w marcu 1943 r. sięgała ponad półtora miliona ludzi. PrzewaĹźali Ĺťydzi, lecz byli rĂłwnieĹź Czesi, Niemcy i inni. Specjalnie jednak bolało nas, gdy w ogromnych stosach ubrań i rzeczy, należących do zagazowanych, znajdowaliśmy wśrĂłd małych buciczkĂłw i wĂłzkĂłw dziecinnych róşańce i książeczki do naboĹźeństwa w języku polskim. W potwornej tej rzezi zginęła, między innymi, przewieziona tu ludność kilku wiosek lubelskich. PrĂłcz tego w tymĹźe czasie w obozie naszym i w filiach zabito w róşny sposĂłb 11 400 jeńcĂłw wojennych – bolszewikĂłw. Po przyjeĹşdzie w nocy z dnia 21 na 22 września 1940 r. do obozu w Oświęcimiu znalazłem się – tak jak zresztą wszyscy nowo przybywający do Oświęcimia – w warunkach, ktĂłre uderzyły we wszystkie moje dotychczasowe pojęcia. W ciągu paru dni czułem się oszołomiony i jakby przerzucony w inną planetę. Wpędzenie nas w nocy kolbami esesmanĂłw za druty – na teren oświetlony reflektorami – przebiegamy przez niesamowicie roześmianych, wrzeszczących kapĂłw porządkujących szeregi nasze drągami – mających zielone i czerwone łatki w miejscu, gdzie się wiesza ordery, wśrĂłd dzikich chichotĂłw i ĹźartĂłw, dobijających chorych i słabych lub tego kto miał nieostroĹźność powiedzieć, Ĺźe był sędzią lub jest księdzem – zrobiło na mnie wraĹźenie, Ĺźe zamknięto nas w zakładzie dla obłąkanych. Po kilku pierwszych dniach, ktĂłrych byłem świadkiem makabrycznych obrazĂłw, a wobec ktĂłrych zupełnie zbladło piekło Dantego. [...].Stojąc w szeregach bloku »Krwawego Alojza« i widząc, jak naprzeciwko stojące szeregi karnej kompanii Krankenmann wyrĂłwnywał noĹźem, wbijając takowy w brzuch temu, kto się wysunął niepotrzebnie trochę naprzĂłd, ze zdziwieniem pewnym stwierdziłem, Ĺźe się nie mylę, iĹź znalazłem sobie radość, wynikającą ze świadomości, Ĺźe chcę walczyć, a więc kryzys parodniowy minął szczęśliwie. [...]Podjąłem się więc pracy. Po paru tygodniach zorganizowałem pierwszy związek Organizacji Wojskowej w Oświęcimiu wśrĂłd »WarszawiakĂłw« i przesłałem w paĹşdzierniku 1940 r. pierwszą wiadomość do Warszawy za pośrednictwem kpt. Michała Romanowicza przez zwolnionego z lagru Aleksandra Wielkopolskiego, pracującego w wywiadzie u Tęczyńskiego. Kierownictwo tej pierwszej »piątki gĂłrnej« (płk. Władysław Sarmacki, kpt. dr Władysław Bering, rtm. rez. Jerzy de Virion, Eugeniusz Obojski i Roman Zegner) powierzyłem pułkownikowi Władysławowi Sarmackiemu, ktĂłrego znając od dawna, juĹź w maju 1940 r. wciągnąłem do pracy w TAP na stanowisko szefa sztabu. W marcu 1941 r. zorganizowałem drugą »gĂłrną piątkę« (pdch. Witold Szymkowiak, pdch. Antoni Rosa, Tadeusz Słowiczek, ppor. rez. Mikołaj Skornowicz, Władysław Kupiec, Bolesław Kupiec, Tadeusz Pietrzykowski) wśrĂłd najstarszych numerĂłw więźniĂłw. W maju 1941 r. wśrĂłd kolegĂłw z 4 i 5 transportu warszawskiego trzecią »piątkę gĂłrną« (kpt. Eugeniusz Triebling, por. Włodzimierz Makaliński, por. rez. Stanisław Gutkiewicz, Wincenty Gawron, Stanisław Stawiszyński), a w paĹşdzierniku 1941 r. czwartą »piątkę« (Henryk Bartosiewicz, kpt. Stanisław Kazuba, ppor. Konstanty Piekarski, Stefan Kielecki, ppor. rez. Tadeusz Lech), nigdy się nie trzymałem ślepo liczby 5.KaĹźda z tych »piątek« nie wiedziała nic o piątkach innych i sądząc, Ĺźe jest jedynym szczytem Organizacji, rozwijała się samodzielnie, rozgałęziając się tak daleko, jak ją suma energii i zdolności jej członkĂłw, plus zdolności kolegĂłw stojących na niĹźszych szczeblach, a przez piątkę stale dobudowywanych, naprzĂłd wypychały. Praca polegała na ratowaniu Ĺźycia kolegĂłw przez: zorganizowanie doĹźywiania, polecania władzom blokĂłw, opiece na »Krankenbau« [w obozie szpital dla więźniĂłw nosił nazwę Häftlingskrankenbau – A.C.], organizowanie dostaw bielizny, urządzanie na lepszych posadach – stanowiskach, podtrzymywaniu na duchu, kolportowanie wiadomości z zewnątrz, łączności z cywilną ludnością, przekazywanie wiadomości obozowych na zewnątrz, powiązanie w jeden łańcuch energiczniejszych jednostek dla skoordynowanej akcji opanowania obozu w chwili, gdy takowa nadejdzie z zewnątrz, bądĹş to w formie rozkazu, bądĹş desantu. Tak – jak w celu większego bezpieczeństwa powziąłem myśl, by jedna piątka nic nie wiedziała o drugiej – tak rĂłwnieĹź w tym celu omijałem początkowo ludzi »stojących na świecznikach«, ktĂłrzy tu byli pod własnymi nazwiskami i jako pułkownicy, słabo zakonspirowani, robili juĹź plany opanowania obozu. [...]Tymczasem nasza Organizacja (słowo to było zakazane i uĹźywane tylko w znaczeniu zupełnie innym) rozwijała się dość szybko. A jednocześnie wielki młyn lagru wyrzucał wciąż trupy. Wielu kolegĂłw ginęło, ktĂłrych stale trzeba było zastępować innymi. Wciąż trzeba było wszystko wiązać. Wysyłaliśmy juĹź na zewnątrz wiadomości, ktĂłre były podawane przez radia za-graniczne. Władze lagru wściekały się – szukano, zrywając podłogi, szukano na strychach. Daleko rozgałęzione juĹź poszczegĂłlne »piątki gĂłrne« zaczęły w terenie wzajemnie się »domacywać«, meldując mi o »namacanej« rzekomo innej jakiejś organizacji (inna piątka). W listopadzie 1941 r. wysłałem do Warszawy przez zwolnionego z lagru kpt. Ferdynanda Trojnickiego meldunek. Jednocześnie pisałem w listach do rodziny (ogĂłlną drogą), by mnie nie starano się z lagru wykupić, co mogłoby się zdarzyć, gdyĹź nie miałem Ĺźadnej sprawy, a hazardowała mnie gra i oczekiwana w przyszłości rozgrywka na miejscu. W grudniu 1941 r. przesłałem meldunek przez płk. Władysława Sarmackiego zwolnionego do Warszawy, w marcu 1942 r. przez sierĹź. Antoniego WoĹşniaka.

W jesieni 1941 r. przywiezieni zostali do obozu płk Jan Karcz i ppłk Jerzy Zalewski. Zaproponowałem wejście do Organizacji pułkownikowi Janowi Karczowi – na co ten się zgodził. Po paru miesiącach płk Jan Karcz został wzięty do bunkra i dręczony. PoniewaĹź nic nie zeznał, został zwolniony z bunkra i przeniesiony do fi lii Oświęcimia pobliskiej Brzezinki, gdzie podjął się pracy na rzecz naszej Organizacji. Jak wspomniałem, przez ostroĹźność, w pracy organizacyjnej starałem się na razie unikać oficerĂłw wyĹźszych stopni, ktĂłrzy tu byli pod własnymi nazwiskami, lecz Ĺźeby nie było to mylnie tłumaczone rzekomą moją wygĂłrowaną ambicją, zdecydowałem się podporządkować wyszperanemu przez mego przyjaciela Henryka Bartosiewicza, pułkownikowi Kazimierzowi Rawiczowi, ktĂłry tu był pod przybranym nazwiskiem i uchodził za stuprocentowego cywila. Płk Kazimierz Rawicz wszedł do naszej Organizacji, uzgodniliśmy z nim plan pracy i pracowaliśmy w dalszym ciągu. Wtedy zorganizowałem piątą »piątkę gĂłrną« (ppor. rez. Bernard Świerczyna, pdch. rez. Zbigniew Ruszczański, pdch. rez. Mieczysław Wagner, pdch. rez. Zbigniew Róşak, plut. Tadeusz Szydlik).W marcu 1942 r. przyjechał do lagru znany mi od szeregu lat mjr Zygmunt Bończa-Bohdanowski, ktĂłrego niegdyś w Warszawie wciągnąłem na dowĂłdcę bojowego miasta Warszawa w TAP, a obecnie na dowĂłdcę bojowego zorganizowanych sił w la-grze. W styczniu 1942 r. wysłałem do Warszawy pomniejsze wiadomości przez kolegę Aleksandra Palińskiego W 1941 r. stosowano w łagrze odpowiedzialność dziesiątkową , t o znaczy zajezdnego zbiegłego więźnia rozstrzeliwano dziesięciu, toteĹź nie organizowaliśmy ucieczek. W początku roku 1942 r. nadszedł zakaz tego z Berlina, więc zaczęliśmy przygotowywać ucieczkę i w maju 1942 r. przesłałem meldunek do Warszawy przez kolegę Stefana Bieleckiego, ktĂłry razem z kolegą Wincentym Gawronem ucieczkę doprowadzili szczęśliwie do skutku i Ĺźadnych represji z tego powodu w obozie nie było. W czerwcu rozstrzelano specjalnie blisko mnie w pracy stojącego, nieodĹźałowanego i dzielnego z wojny 1939 r. por. 13. pułku ułanĂłw Włodzimierza Madalińskiego. Rozstrzelano wtedy rĂłwnieĹź przeszło 80 ŚlązakĂłw, między innymi członka Organizacji por. rez. Stanisława Gutkiewicza. Po egzekucji 11 listopada 1941 r., kiedy zginął dzielny ppor. rez. Tadeusz Lech, była to pierwsza większa »rozwałka«. Staraniem Henryka Bartosiewicza doszło do porozumienia z płk. Aleksandrem Stawarzem, ktĂłry wszedł do naszej Organizacji (komĂłrka planowania).W czerwcu 1942 r. władze lagru, chcąc wywołać odruch i spowodować zajścia w lagrze, by potem ukarać, dziesiątkując PolakĂłw, zaaranĹźowały prowokacyjny manewr z zabitym niby przez więźniĂłw PolakĂłw Ĺźołnierzem niemieckim, ktĂłrego zwłoki ostentacyjnie przywieziono, lecz naprężenie, jakie odczuwało się przez parę dni wśrĂłd więźniĂłw PolakĂłw i nasza postawa, wyczuta doskonale przez władze, po-wstrzymały ją od dalszej akcji i sprawę zatuszowano. Wtedy i później przez szereg miesięcy, do 7 marca 1943 r., byliśmy doskonale zdolni do opanowania lagru w kaĹźdej chwili i tylko wzgląd na sytuację ogĂłlną na zewnątrz, brak rozkazu, jakiegoś nalotu, ktĂłry by nam (jako vis maior) rozwiązał ręce, moĹźliwość popadnięcia w kolizję z interesem ogĂłlnym dla dobra sprawy i tym podobne, powstrzymywał nas od działań samorzutnych Tragedią więc naszą było nie to, Ĺźeśmy, jak myślała Warszawa, byli kościotrupy, lecz przeciwnie, Ĺźe jakkolwiek byliśmy silni i lokalnie bieg wypadkĂłw mieliśmy w swoim ręku, ze względu jednak na ogĂłlną sytuację (Społeczeństwo – Represje) – ręce mieliśmy związane i z oddali musieliśmy uchodzić za bezradnych. Potrzebny nam był rozkaz = zezwolenie = placet Władz naszych w Warszawie, by w przyszłości nie powiedziano, Ĺźe ambicja p.p. W., J. lub H. tyle ofiar w Społeczeństwie kosztowała i czyn ten nie był wytknięty jako przykład pokutujących w nas od wiekĂłw wad narodowych: brak dyscypliny i samowola. Wtedy jeszcze, ze względu na rozrzucenie poszczegĂłlnych »komand« po róşnych blokach, dzieliliśmy siły nasze na cztery zasadnicze wielkie oddziały według zadań, ktĂłre na moment ewentualnego opanowania lagru przypadły tym oddziałom przygotowanym do rozwiązania zadania dwojako: 1. Akcja w czasie – obĂłz w pracy,2.Akcja w czasie – wszyscy w blokach (noc, święto).Wysłałem wtedy meldunek przez Stanisława Jastera, ktĂłry razem z trzema kolegami świetnie zorganizował ucieczkę autem komendanta lagru i w bezczelny sposĂłb, koło spotkanego w drodze »LagerfĂźhrera«, ktĂłry oddał honory przebranym paru więźniom w wojskowe mundury, pojechał w świat. Dopiero w Oświęcimiu, w naszej pracy, doczekałem się momentu, o ktĂłrym mogło się kiedyś na wolności marzyć beznadziejnie. Oto dopiero w obliczu stosĂłw trupĂłw odrzucili nasi działacze polityczni wstrętne dla mnie zawsze marnowanie energii na partyjne zĹźeranie się wzajemnie. W komĂłrce politycznej naszej Organizacji znaleĹşli się razem prof. Roman Rybacki, były poseł Stanisław Dubois, kolega Konstanty Jagiełło, kolega Piotr Kownacki i kolega Kiliański, ktĂłrzy bardzo przykładnie, zgodnie pracowali. [...]W sierpniu 1942 r. w czasie epidemii tyfusu, władze – pod pretekstem »odwszenia« – zagazowały wielu więźniĂłw juĹź zdrowych, ktĂłrzy byli w bloku tyfusowym (20) jako rekonwalescenci i pojechali do gazu z całą świadomością, Ĺźe śmierć zawdzięcza-ją zbiegowi okoliczności, bo akurat w dniu gazowania znajdowali się jeszcze w bloku tyfusowym. Blok został zamknięty i wszyscy, za wyjątkiem lekarzy i pielęgniarzy, zostali wywiezieni autami do gazu. Tu wiele zdziałał kpt. dr Władysław Dering, ratując Ĺźycie ponad 20 Polakom, przebierając ich w ubrania pielęgniarzy.

Na tyfus zachorowałem w 6 dni po tym masowym gazowaniu i szczęśliwie przeszedłem tę chorobę. Prawie wszystkie »stare numery« musiały przejść tyfus. Po generalnym odwszeniu, po ktĂłrym władze obozu uporządkowały rozlokowanie więźniĂłw w ten sposĂłb, Ĺźe kaĹźde komando zakwaterowane zostało w całości w jednym bloku, nieświadomie ułatwiając nam zadanie w razie naszej akcji. Gdy juĹź teraz odpadła potrzeba dwojakiego rozwiązania (1. Komanda w pracy lub 2. Więźniowie w bloku), podzieliłem wtedy wszystkie siły, odrzucając ramy poszczegĂłlnych piątek, na bataliony, kompanie i plutony, wyznaczając rejon działania, łącząc w bataliony poszczegĂłlne bloki i wyznaczając dowĂłdcĂłw: DowĂłdca bojowy całości – mjr Zygmunt Bończa-Bohdanowski, I Baon – mjr Edward GĂśtt-Getyński, II Baon – kpt. Stanisław Kazuba, III Baon – kpt. Tadeusz Lisowski i IV Baon – kpt. Julian »Trzęsimiech«. [...]Historia się powtarza – niezrozumiali są ci, co w obozach giną, jak rĂłwnieĹź ci, co w obozach trwają. Trzeba dopiero wielu lat, by – juĹź ich prochom – hołd oddano. [...]Rygor w lagrze od początku, bardzo wolno, lecz stale słabł, tak Ĺźe przywieziony do lagru o miesiąc później nie tym się róşnił od starszego swego kolegi, Ĺźe o 30 dni mniej tu siedzi, lecz tym, Ĺźe juĹź nie zaznawał niektĂłrych sposobĂłw gnębienia, ktĂłre w poprzednim miesiącu jeszcze stosowano. A było tych sposobĂłw zawsze mnĂłstwo u całej plejady władz i sfor naganiaczy – jedni stosowali je z obowiązku niszczenia Ĺźycia znienawidzonych, inni dla korzyści przypodobania się pierwszym. [...]Tak więc [czas] po świętach roku 1943, poza zmianą »Lagerältestera« i dalszym postępem w łagodzeniu kursu, rozpoczął się zwykłymi obrazkami lagrowymi. W styczniu 1943 r. został rozstrzelany płk Jan Karcz oraz por. rez., niegdyś pracownik TAP-u w Warszawie, Eugeniusz Zaturski, 16 lutego – por. rez. Stanisław Wierzbicki, były pracownik TAP-u. Następnie grupa osadzona na dłuĹźszy czas w bunkrze i w końcu rozstrzelana: ppłk Karol Kumuniecki, mjr Edward GĂśtt-Getyński, por. Tadeusz Biliński, rtm. Włodzimierz Koliński i por. Mieczysław Koliński – bracia i inni, wszyscy właśnie strzałem w tył głowy z pistoletu sprężynowego uĹźywanego do uboju bydła, a więc trochę inaczej jak w Katyniu. Podobnie jak w Katyniu początkowo ciała zabitych (zagazowanych) grzebano w Brzezince w wielkich rowach, przy ktĂłrych pracowało specjalne »Komando«, złoĹźone wyłącznie z ĹťydĂłw, ktĂłrzy Ĺźyli zaledwie dwa tygodnie, a następnie byli zagazowani. Potem okazało się, Ĺźe był to zły sposĂłb, gdyĹź woda w okolicy zaczęła cuchnąć, no i... zostawały ślady. Zaczęto odgrzebywać trupy i spalać je na stosach. Początkowo pracowano ręcznie, lecz potem zastosowano dĹşwigi. O spalaniu w krematorium mowy być nie mogło, gdyĹź krematoria nie mogły nadążyć. [...]Gazowanie zdrowych ludzi większe wraĹźenie zrobiło tylko po raz pierwszy. W parę miesięcy po rozpoczęciu wojny z bolszewikami władze lagru dostały kilkuset pierwszych jeńcĂłw, z ktĂłrych około siedmiuset, w obecności jakiejś komisji wpakowali do jednej celi w bloku 11 (komory gazowe nie były jeszcze gotowe do uĹźytku), stłoczyli ich tak, Ĺźe stać nawet nie było miejsca, uszczelniono całą salę i w obecności świty w maskach gazowych – zagazowano. Ci, co po przewietrzeniu sali mogli tam wejść, opowiadali o dantejskich wraĹźeniach, jakie odnieśli. Miała to być, sądząc z mundurĂłw, w ktĂłrych byli gazowani, sama szarĹźa bolszewicka z róşnych formacji. Wyglądało to na prĂłbę gazu.

W lutym 1943 r. przywieziono do nas do bloku 2a czterysta pięćdziesiąt kobiet i mężczyzn, ktĂłrych dręcząc w rozmaity sposĂłb, zmuszano do zeznań, tygodniami każąc im leĹźeć na brzuchu (Polacy). W bloku 11 Palitzsch – kat o specjalnym zacięciu – urządził polowanie na dzieci, kazał biegać dziewczynkom po zamkniętym dziedzińcu i strzelał, zabijając je jak krĂłliki, wyrywał matce małe dziecko z rąk i rozbijał małą głowę o ścianę, kamień. Zwyrodnialec – płacz i śmierć szły za nim – a on po dokonaniu zbrodni, wychodził uśmiechnięty, przystojny i grzeczny, spokojnie paląc papierosa. W okresie od wiosny 1942 r. do jesieni 1942 r. obĂłz nasz przedzielony był murem, za ktĂłrym mieścił się obĂłz dla kobiet. Potem kobiety zostały przeniesione do obozu w Brzezince, gdzie ginęły w gorszych niĹź my warunkach, w brudzie, gdyĹź brakowało wody i innych wygĂłd. Z początku obĂłz nasz obejmował ogrodzonych na ten cel dwadzieścia blokĂłw, z tego sześć piętrowych, a czternaście parterowych. W ciągu moje-go pobytu w obozie zbudowano osiem nowych blokĂłw na placu (byłym apelowym) i wszystkie podniesiono do piętrowych. Wszędzie przeprowadzono kanalizację. Skasowano ubikacje i pompy na polu, przenosząc je do blokĂłw. Wszystkie te budowy kosztowały tysiące istnień ludzkich. Cegły i dachĂłwki nosiliśmy ręcznie z odległości paru kilometrĂłw. W marcu 1943 r. przywieziono do Brzezinki całe rodziny CyganĂłw i załoĹźono dla nich specjalny obĂłz. Potem część mężczyzn CyganĂłw przywieziono do nas. Razem z Holendrami, Norwegami, Francuzami, Ĺťydami, Niemcami, Jugosłowianami, Grekami, Rosjanami, Ukraińcami, Belgami, Bułgarami i Rumunami tworzyliśmy istną wieżę Babel. [...]10 marca wywieziono razem pięć tysięcy PolakĂłw. Tysiąc do Neuengamme, tysiąc do Buchenwaldu, tysiąc do Sachsenhausen, tysiąc do Gross-Rosen i tysiąc do FlossenbĂźrga. [...]Od czasu do czasu w bloku zjawiali się wieczorem esesmani. Zbierali ĹťydĂłw i kazali im pisać listy do domĂłw z sakramentalnym: »Jestem zdrĂłw i dobrze mi się powodzi«. Listy te sprowadzały nowe partie ĹťydĂłw, ktĂłrzy na wiadomość o tym, Ĺźe ich współwyznawcom tak się powodzi, chętniej zgłaszali się »na roboty do Niemiec« oraz nowe paczki dla esesmanĂłw, gdyĹź autorzy listĂłw przez ten czas byli wykańczani. NaleĹźy tu jeszcze chociaĹź w paru słowach podkreślić, co prawda nie wszystkich, dzielną postawę księży. Początkowo ksiądz w ogĂłle dłuĹźej niĹź parę dni nie Ĺźył. Za-bijano ich pałkami na placu (tak samo jak ĹťydĂłw) zaprzęgniętych do walca lub przy innej jakiejś »pracy« wymyślonej specjalnie dla udręczenia. Następnie – na początku roku 1941 – na interwencję z Rzymu księża zostali wywiezieni do Dachu, gdzie podobno mieli zupełnie znośnie. [...]Od połowy roku 1942 złapanych po nieudanej ucieczce więźniĂłw wieszano pub-licznie i ostentacyjnie, przy czym wieszali ci, co sami po dwĂłch tygodniach powieszeni być mieli. Robiono to dla większego ich udręczenia. [...] W dniach 10 i 11 kwietnia 1943 r. (jak juĹź wspomniałem) wywieziono w dwĂłch rzutach (obydwa do Mauthausen) dwa tysiące pięćset PolakĂłw. To ostatecznie wpłynęło na moją decyzję. Dalszy mĂłj pobyt w Oświęcimiu nie uwaĹźałem za konieczny. Dotychczas, co mogłem, to robiłem. »Lepsza« połowa kolegĂłw wyjechała. Czekanie na »coś« nie dało rezultatu. OdgraĹźano się, Ĺźe wywiozą i resztę PolakĂłw. Sądząc, Ĺźe teraz moĹźe juĹź większe korzyści przyniosę z zewnątrz niĹź wewnątrz – zdecydowałem się obĂłz opuścić.

Drugim momentem, ktĂłry mnie skłonił do opuszczenia obozu, była od początku marca krążąca po obozie wiadomość, Ĺźe Janusz Kuczaba został złapany w Warszawie i jest na Pawiaku. Rozumiałem, Ĺźe ten człowiek bez skrupułów – chcąc ratować własne Ĺźycie – moĹźe zacząć sypać »gĂłrę« naszej Organizacji, tym bardziej Ĺźe bez Ĺźadnej potrzeby – chciał to zrobić jeszcze w lagrze (w stosunku do płk. Juliusza Gilewicza i kolegi Henryka Bartosiewicza). Na ten temat rozmawiałem 11 kwietnia 1943 r. z ko-legą ppor. rez. Leonem Murzynem. Mając na względzie moje »wyjście« z obozu, odbyłem parę rozmĂłw z mjr. Zygmuntem Bończą-Bohdanowskim i kolegą Henrykiem Bartosiewiczem, informując ich o tym i powierzając im dalszą pracę. [...]Tak więc – w towarzystwie Jana Redzeja i Edwarda Ciesielskiego opuściłem obĂłz w Oświęcimiu, Ĺźegnany strzałami wartownika, ktĂłry o chwilę za późno się zorientował. Wyszedłem w nocy – tak samo, jak przyjechałem – byłem więc w tym piekle dziewięćset czterdzieści siedem dni i tyleĹź nocy. Było juĹź po godzinie drugiej, a więc najwyĹźszy czas na ucieczkę (noc z 26 na 27 kwietnia 1943 r.). Wychodząc, miałem o kilka zębĂłw mniej niĹź w momencie mojego tu przyjazdu oraz złamany mostek. Zapłaciłem więc bardzo tanio za taki okres czasu w tym »sanatorium«. Wobec niestosowania juĹź rozstrzeliwań dziesięciu za jednego, a takĹźe i to, Ĺźe byłem pod przybranym nazwiskiem nie zostawiłem śladĂłw do rodziny, idąc więc w tę noc miałem sumienie czyste”22.Witold Pilecki dotarł do Warszawy dopiero 22 sierpnia 1943 r., wcześniej ukrywając się w Bochni i Nowym Wiśniczu, gdzie poznał prawdziwego Tomasza Serafińskiego, będące-go wĂłwczas zastępcą komendanta miejscowej placĂłwki AK. W Komendzie Głównej AK w Warszawie osobiście złoĹźył meldunek o sytuacji w obozie. Włączył się aktywnie w pracę konspiracyjną pod przybranym nazwiskiem „Roman Jegierski”. Za swoją bohaterską działalność na terenie obozu Auschwitz rozkazem Komendanta Głównego AK gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego z 19 lutego 1944 r. awansowany został do stopnia rotmistrza, ze starszeństwem z 11 listopada 1943 r. Dalsze losy Witolda Pileckiego nadal nierozerwalnie związane były z walką o wolną Polskę. Współtworzył organizację „NIE”. W chwili wybuchu Powstania Warszawskiego, pomimo zakazu obowiązującego Ĺźołnierzy „NIE”, włączył się do działań bojowych jako Ĺźołnierz zgrupowania „Chrobry II”. Z czasem ujawnił swĂłj stopień i został zastępcą, a następnie dowĂłdcą 2. kompanii I batalionu. Broniony przez niego teren zyskał nazwę „Reduta Witolda” i był jedną z najdłuĹźej bronionych redut powstańczych, nigdy niezdobytą przez NiemcĂłw. Po upadku powstania trafi ł do oflagu Murnau. Po wyzwoleniu obozu przez wojska amerykańskie zgłosił się do II Korpusu Polskiego stacjonującego we Włoszech, gdzie został oficerem II Oddziału. Dwukrotnie rozmawiał z gen. Władysławem Andersen, na ktĂłrego rozkaz 22 paĹşdziernika 1945 r. wyruszył do kraju w celu zorganizowania siatki wywiadowczej. Do Warszawy dotarł 8 grudnia 1945 r. Stopniowo nawiązywał kontakty. Zbudował sieć współpracownikĂłw i informatorĂłw, ktĂłrych dobierał z byłych Ĺźołnierzy TAP i z konspiracji oświęcimskiej. Zdobywał tajne informacje na temat działalności NKWD i UB, narastającego terroru, fałszerstw wyborczych, współpracy gospodarczej Polski z Rosją Sowiecką. Witold Pilecki został aresztowany 8 maja 1947 r. Poddano go niezwykle okrutnemu śledztwu. Podczas widzenia z Ĺźoną, zmaltretowany szepnął: „Oświęcim to była igraszka”. Sądzony był przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie, ktĂłry w 15 marca 1948 r. skazał go na karę śmierci. Wyrok wykonano 25 maja 1948 r. o godz. 21.30 w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie. Pierwszą tablicę memoratywną poświęconą Pileckiemu wmurowano w kościele św. Stanisława Kostki w Warszawie dopiero w listopadzie 1979 r. Kolejne upamiętnienia miały miejsce pod koniec lat osiemdziesiątych. Mimo „powiewu wolności” nie zakończyła się walka o pamięć o Witoldzie Pileckim. Jeszcze w lipcu 1989 r. zastępca prokuratora generalnego PRL, naczelny prokurator wojskowy gen. bryg. Henryk Kostrzewa, odpowiadając na apel Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem o rehabilitację Pileckiego pisał m.in.: „w świetle aktualnie obowiązujących przepisĂłw prawa nie znalazłem podstaw do pełnej rehabilitacji Witolda Pileckiego”3. Hańba, hańba, po stokroć hańba. Miesiąc po symbolicznym końcu komunizmu (4 czerwca 1989) w Polsce, komunistyczny aparatczyk odmĂłwił czci bohaterowi. Haniebny wyrok Wojskowego Sądu Rejonowego orzeczony wobec Witolda Pileckiego został decyzją Sądu NajwyĹźszego uniewaĹźniony dopiero 1 paĹşdziernika 1990 r. Pamięć o bohaterskim rotmistrzu jest stopniowo przywracana. W wielu miastach na-dano jego imię szkołom, ulicom i skwerom. Prezydent Lech Kaczyński postanowieniem z 27 lipca 2006 r. odznaczył rotmistrza Witolda Pileckiego pośmiertnie Orderem Orła Białego. W sześćdziesiątą rocznicę śmierci rotmistrza Senat Rzeczypospolitej Polskiej przyjął uchwałę, w ktĂłrej zapisano: „Całe Ĺźycie Witolda Pileckiego jest wzorem, jak Ĺźyć i jak – jeśli trzeba – umierać za Ojczyznę. Pamięć o nim powinna być jednym z elementĂłw budujących zbiorową toĹźsamość PolakĂłw. Senat Rzeczypospolitej Polskiej pragnie, aby 60. rocznica śmierci Witolda Pileckiego przywracała naleĹźne mu miejsce w pamięci zbiorowej”4.

Instytut Pamięci Narodowej