Dodano: 27.10.19 - 12:14 | Dział: Śladami naszych przodków

LudĹşmierz

Małopolska wieś

Ludźmierz, to niewielka wieś polska leżąca w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim. Usytuowana jest ona konkretnie w Kotlinie Nowotarskiej, na lewym brzegu Czarnego Dunajca.

Najstarsza wieś Podhala

Ludźmierz jest najstarszą wsią na Podhalu. W roku 1234 w Ludźmierzu, rozpoczęła się budowa kościoła. Prace nad jej fundowaniem zlecono cystersom. Cystersi z Jędrzejowa, otrzymali z rąk Teodora Gryfity ziemię zwaną Ludźmierz, na której pobudowano w 1238 roku kościół. Mieszkali Cystersi w Ludźmierzu aż do roku 1834, prowadząc swój majątek ziemski z uprawą rośli i hodowlą zwierząt włącznie.

Na prawie magdeburskim

W 1333 roku, wspomniana wieś została osadzona na prawie magdeburskim. Zasadźcą wsi, był niejaki Mikołaj Kuźnich, otrzymał on prawo wykarczowania lasów leżących nad potokiem Lepietnica, a także po obu stronach Czarnego Dunajca. Lokowana wieś miała obejmować 16 łanów frankońskich, czyli około 3 morgów w dzisiejszej miarowości. We wsi miała być wybudowana karczma, jatki mięsne, piekarnia, zakład szewski oraz młyn. Wszystko to miało stanowić uposażenie sołtysa.

Pierwsze pielgrzymki

Wieś duchowna Ludzimierz, ściągała do siebie wielu turystĂłw jak teĹź i pątnikĂłw. Figura maryjna znajdująca się w samym centrum kościoła, od lat słynęła z wielu łask, ktĂłrymi obdarzała wizytujących w LudĹşmierzu pielgrzymĂłw. W okresie zaborĂłw LudĹşmierz wraz z pobliskim Krauszowem i RogoĹşnikiem stanowił odrębne dominium. W wyniku reform jĂłzefińskich czyli reform administracyjno-kościelnych, majątek klasztorny w LudĹşmierzu został skonfiskowany na rzecz Funduszu Religijnego w roku 1782. W dniu 7 czerwca 1819 roku, klucz ludĹşmierski w drodze licytacji nabyty został przez Wojciecha Przerwę Tetmajera za cenę 14095 florenĂłw. W latach 1824–1859 właścicielem LudĹşmierza była pochodząca z Węgier rodzina HomolaczĂłw. W 1859 roku, majątek ludĹşmierski w drodze pierwokupu kupił Adolf Przerwa Tetmajer. W latach 1877–1883 trwał proces pozbywania się dĂłbr tetmajerowskich. ToteĹź w niedługim czasie, wszelkie zabudowania wraz z ogrodem i polem nabyli Ĺťydzi z Nowego Targu.

Podział gruntów

W 1811 roku grunty ludźmierskie były podzielone na 9 ról kmiecych, 1 rolę kościelną, 1 rolę pańską i 4 zagrody. Role kmiece nosiły nazwy: Waloszowa, Klejowa, Krasoniowa, Siutowa, Jachymowa, Czajowa, Glistowa, Handzlowa, Parcicowa lub Górzowa.

Tu się urodził Kazimierz Przerwa- Tetmajer

W LudĹşmierzu urodził się wielki polski poeta Kazimierz Przerwa- Tetmajer. A było to dnia 12 lutego 1865 roku. Zmarł on natomiast w dniu 18 stycznia 1940 roku w Warszawie. Był to polski poeta, nowelista, powieściopisarz, przedstawiciel okresu Młodej Polski. Urodził się jako syn Adolfa Tetmajera i jego drugiej Ĺźony, Julii z Grabowskich. Uczęszczał on do Gimnazjum świętej Anny w Krakowie, gdzie przeniĂłsł się w 1883 roku z rodziną. W latach 1884–1886 studiował na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Krakowskiego.

Debiut literacki

Zadebiutował on w 1886 roku poematem zatytułowanym „Illa”, a takĹźe nowelą pt. „Rekrut". W 1888 roku Tetmajer zdobył nagrodę literacką za wiersz ku czci Adama Mickiewicza, a w roku następnym za wiersz ku czci JĂłzefa Kraszewskiego. W latach 1888–1893 podjął współpracę z pismami Tygodnik Ilustrowany oraz Kurier Warszawski i krakowski Czas. Wydał on osiem serii Poezji, z ktĂłrych najbardziej wartościowe to druga i trzecia. Nastrojowa poezja Tetmajera odpowiadała dekadentom i bohemie młodopolskiej, z ktĂłrą się poeta utoĹźsamiał.

Miłość do Podhala

Mieszkając w młodości w Ludźmierzu, poznał on dobrze Podhale. Zafascynowany góralskim folklorem napisał cykl opowieści Na skalnym Podhalu, a ponadto epopeję tatrzańską zatytułowaną Legenda Tatr.

Żadne z twych pragnień nigdy się nie iści - -
wrzej, aż cię ogień wewnętrzny przepali,
i uschnij, na kształt oderwanych liści.

Milcz i umieraj. Ileżeś to razy
zadrgało próżno; klątwy ileżkrotne
na twe szalone rzucałeś ekstazy,
i znów milczało - - dumne i samotne.

Ale tej nocy posępnej i sennej
nie zdołasz milczeć, szał buntu cię zrywa,
z milczenia twego powstajesz Gehenny,
na ustach twoich drga klątwa straszliwa...

Gdyby ta klątwa zmieniła się w gromy,
skały się skruszą i spłomieni morze,
zadrĹźy sklep niebios wiecznie nieruchomy,
gwiazdy zeń runą w przepaść...

Zmarł w roku 18 stycznia 1940 na ostrą niewydolność krążenia.

Ewa Michałowska – Walkiewicz