Dodano: 28.08.19 - 12:52 | Dział: Kultura i Nauka

Rok 1939

Od beztroski do tragedii



W poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie,
jak mogło do tego dojść?!

Ta książka stanowi wielką przestrogę, Ĺźe wojna z całym jej okrucieństwem przychodzi jak gdyby nigdy nic. Choć wiele znakĂłw ją zapowiada, nikt nie chce wierzyć, Ĺźe jednak wybuchnie. Korzystają z tego ci, ktĂłrzy ją szykują – w tym przypadku Niemcy. Niewiara w wojnę czyni ją niezwykle prawdopodobną.

W roku 1939 Polska wciąż dynamicznie się rozwija. Ma sukcesy na wielu polach: gospodarczym, sportowym, kulturalnym. W styczniu polski pilot Tadeusz GĂłra zostaje uhonorowany najwyĹźszym odznaczeniem lotniczym – Medalem Lillienthala. W lutym w Zakopanem odbywa się wielka impreza sportowa, Narciarskie Mistrzostwa Świata; w tym samym czasie z oficjalną wizytą w Polsce przebywa ReichsfĂźhrer SS Heinrich Himmler, ktĂłry niecałe siedem miesięcy później stanie się jednym z katĂłw polskiego narodu. W lutym teĹź sukces święci w Hollywood premiera słynnego „DyliĹźansu” Johna Forda. W maju znany jasnowidz Stefan Ossowiecki twierdzi stanowczo, Ĺźe „Wojny w tym roku nie będzie”. 24 lipca węgierski premier, hrabia PĂĄl Teleki, zawiadamia oficjalnie rząd w Berlinie, Ĺźe Węgry, choć w razie czego będą walczyć po stronie państw osi, to nigdy nie zaatakują Polski. Jeszcze 26 sierpnia na Jasnej GĂłrze zbiera się ponad 100 tys. pielgrzymĂłw. Pewna Polka zapisuje zaś w swym pamiętniku: „Dwa letnie miesiące we Francji upłynęły w przyjemniej atmosferze – miałam wraĹźenie, Ĺźe Ĺźyję w antrakcie dramatu. Wojna, ktĂłra w pierwszych dniach lipca wydawała się nieunikniona, została znĂłw odsunięta w czasie…”. Nie na długo.

Byli oczywiście tacy, ktĂłrzy przed nią ostrzegali. Nie tylko inteligentni wojskowi, ale na przykład sam papieĹź Pius XI. Kasandrycznych ich przestrĂłg nie chciano jednak słuchać. Choć potężny konflikt zbrojny wisiał w powietrzu, Ĺźycie toczyło się praktycznie bez zmian. W beztrosce i naiwności przodowali niestety politycy, głównie zachodni, na czele z premierem Wielkiej Brytanii Nevillem Chamberlainem. Powodowani de facto tchĂłrzostwem, odstępowali agresorowi całe kraje – Austrię, Czechosłowację – tym samym go wzmacniając. Polska jednak nie zamierzała rezygnować z walki o swą suwerenność, ktĂłrą z takim trudem, po 123 latach niewoli, w 1918 r. odzyskała. Jak wiemy osamotniona, zaatakowana we wrześniu 1939 r. przez dwĂłch agresorĂłw, wĂłwczas uległa. Ale w końcu powstała i trwa!

Mimo, iż o wojnie pisano i mówiono w 1939 r. wiele, to jednak niemiecki atak 1 września okazał się zaskoczeniem. Polska dzielnie się broniła i dopiero połączone siły Wehrmachtu oraz Armii Czerwonej dały radę nas pokonać. Już na samym początku wojny obie te formacje dopuściły się masowych mordów na Polakach. Kradziono też na potęgę polski majątek, palono bez żadnej militarnej potrzeby nasze cenne zabytki, miasta i wsie. Szybko miało się okazać, że główną metodą walki będzie dotychczas pogardzany na polach bitew terroryzm, a przeciwnikiem staną się nie tylko żołnierze, ale każdy cywil, nawet małe dziecko.

Opowiadają o tym w swej książce wybitni historycy i patrioci Jan i Małgorzata Ĺťarynowie. W wartkiej literackiej narracji, utrzymując rytm kroniki, rekonstruują oni dzień po dniu tamten czas. Przypominają najwaĹźniejsze postaci i wydarzenia, z zapomnienia wyciągają mniej znane, lub ze zbiorowej świadomości wyparte, a niegdyś dobrze ugruntowane fakty. Objaśniają waĹźne historyczne epizody. Otrzymujemy zatem solidne kompendium wiedzy o przyczynach wojny, ktĂłra osiągnęła rozmiary globalne, choć w Europie nikt jej – praktycznie poza Niemcami – nie chciał.

Książka jest tak skonstruowana, byśmy byli nieustannie zmuszeni do zadawania sobie pytania – jak mogło do tego dojść?! Autorzy pomagają nam w ocenie Ăłwczesnych dni i miesięcy. Rozmyślnie zaś dobrane, liczne ilustracje kontrastują powszechną beztroskę z poĹźogą o niespotykanych rozmiarach, ktĂłra błyskawicznie ogarnęła cały kontynent i świat. Oryginalne fotografie pozwalają Czytelnikowi wczuć się niemal fizycznie w zupełnie wyjątkową atmosferę tamtego tragicznego, szczegĂłlnie dla Polski, roku.

Tak wtedy było. Beztroska dominowała rozsądek. Święty spokĂłj tłumił rozum. Wygoda i zabawa odbierały chęć przeciwdziałania złu, ktĂłre maszerowało w coraz liczniejszych szeregach. Aby się to nie powtĂłrzyło; aby Polak – ale przecieĹź nie tylko on! – znĂłw nie był mądry dopiero po szkodzie, nie wolno zamazywać prawdy i odrzucać takich wartości, jak patriotyzm, suwerenność, solidarność, odwaga, poświęcenie. Nie wolno teĹź godzić się na manipulowanie tymi wartościami, wypaczanie ich czy nadawanie im nowomodnych znaczeń.

Warunki zewnętrzne naszego Ĺźycia, rzecz jasna, ulegają zmianom, ale zachowania ludzkie zmieniają się w niewielkim stopniu. ToteĹź, przebrane w nowe szaty stare zagroĹźenia są dziś ponownie lekcewaĹźone. MoĹźna obecnie zaobserwować ten sam mechanizm, co przez 80 laty: niewiara w zagroĹźenie czyni je najbardziej niebezpiecznym, najbardziej je przybliĹźa. Minione doświadczenia trzeba zatem stale przywoływać, przypominać, bo choć na szczęście mamy juĹź za sobą trzy generacje, ktĂłre nie zaznały wojny, nie oznacza to, Ĺźe tak zawsze musi być. Nie oznacza to, Ĺźe nikt na nas nie czyha, Ĺźe nikt nam nie zagraĹźa. PrzecieĹź my, Polacy, dopiero od 30 lat moĹźemy mĂłwić rzeczywiście o ponownym odzyskaniu niepodległości, a i tak mamy do jej jakości i zakresu duĹźo zastrzeĹźeń. Ku przestrodze zatem i dla pogłębienia swej historycznej wiedzy – spĂłjrzmy w głąb roku 1939.



Leszek Sosnowski
Księgarnia Biały Kruk