Dodano: 01.08.18 - 9:07 | Dział: W kręgu wydarzeń

Bohaterstwo 44

– nie obłęd



Powstanie Warszawskie „od zawsze” było dla mnie najwaĹźniejszym wydarzeniem, zdecydowanie ponad historycznym, ktĂłre mnie kształtowało i poruszało do głębi. Jako dla warszawiaka z wielopokoleniowej warszawskiej rodziny, ktĂłry w dodatku całe swoje dzieciństwo i młodość przeĹźył tuĹź obok Cmentarza Komunalnego na warszawskim Powązkach, największej powstańczej nekropolii, Powstanie Warszawskie było powodem do zadumy nad tragicznym losem mojego miasta i moich przodkĂłw, ale jednocześnie powodem do wielkiej dumy z ich poświęcenia i bohaterstwa. Bo nie ma w historii nowoĹźytnej miasta, ktĂłre miałoby bardziej tragiczną, ale teĹź bardziej bohaterską kartę...

Rozmowy o Powstaniu Warszawskim, z jego uczestnikami, rozpocząłem, jako mały chłopiec, gdy każdego roku 1 sierpnia byłem zaprowadzany przez rodziców na pobliski Cmentarz Powązkowski, by spotkać się z uczestnikami tamtych wydarzeń. Gdy dorosłem, na spotkania te i rozmowy chodziłem już sam - a później ze swoimi dziećmi. I tak rok po roku powiększałem wiedzę o Powstaniu Warszawskim - jego przyczynach, przebiegu i skutkach - o źródła najlepsze z możliwych: o relacje wprost od uczestników wydarzeń.

We wszystkich tych odnotowanych przez dziesiątki lat relacjach - absolutnie we wszystkich!!! - zawsze pobrzmiewał jeden ton: nie było takiej siły, ktĂłra latem 1944 roku mogła zmusić tamtych chłopcĂłw i tamte dziewczęta do stania z bronią u nogi. By to zrozumieć, musiałem odbyć właśnie te setki spotkań i rozmĂłw z Bohaterami. Trzeba było ich usłyszeć, gdy opowiadali, jak przez 5 długich lat nie było w Warszawie ani jednego dnia bez ulicznych łapanek, publicznych egzekucji, mordowania dniem i nocą - tylko za to, Ĺźe Polak był Polakiem. Jak po pięciu latach wyniszczania, jakiego nie doznało Ĺźadne inne miasto w okupowanej przez NiemcĂłw Europie, nie było juĹź w Warszawie ani jednej rodziny, ktĂłra nie straciłaby kogoś (najczęściej wielu) z bliskich. Trzeba było usłyszeć o niemieckiej pogardzie i nienawiści, o tym, jak wyjście po zakupy było podróżą w nieznane i często kończyło się w Palmirach, na Pawiaku lub w Oświęcimiu. Trzeba było usłyszeć te słowa, Ĺźe woleli zginąć, niĹź pozwolić oprawcom na dalsze bezkarne mordowanie - bo przecieĹź do tego sprowadzał się rozkaz NiemcĂłw o stawieniu się, pod karą śmierci, wszystkich mężczyzn pomiędzy 16 a 65 rokiem Ĺźycia, do kopania fortyfikacji obronnych. W Warszawie latem 1944 roku nikt nie miał wątpliwości, Ĺźe chodzi o to, by tych ludzi zebrać w jedno miejsce, a następnie wywieźć i wymordować. Na to wszystko nałoĹźył się niezwykły klimat przełomu lipca i sierpnia 1944 roku. Pomimo setek odbytych wcześniej z Powstańcami rozmĂłw zrozumiałem to tak naprawdę dopiero, jako dojrzały juĹź człowiek, przed kilku laty, gdy rozmawiałem z profesorem Witoldem KieĹźunem, ktĂłry takĹźe później wielokrotnie wspominał Powstanie, m.in. w mocno nagłośnionej rozmowie z Krzysztofem Ziemcem. Ta relacja, w moim przekonaniu, pointuje dyskusję o sensie Powstania Warszawskiego, bo tłumaczy, skąd wzięła się heroiczna postawa PowstańcĂłw Warszawskich, ktĂłra dla kaĹźdego Polaka powinna być symbolem nie „obłędu”, o nie! - lecz bohaterstwa, ktĂłre na zawsze winno odcisnąć ślad na polskiej świadomości!!! „Byliśmy przekonani, Ĺźe trzeba walczyć o wolność nawet, jeśli mielibyśmy zginąć, choćby po to, by po pięciu latach bestialstwa ukarać zbrodniarzy. Powstanie musiało wybuchnąć, było koniecznością. Ci, ktĂłrzy dziś twierdzą inaczej, nie wiedzą, co mĂłwią. Jakie były Ăłwczesne realia? My od dawna przygotowywaliśmy się do Powstania, ktĂłre miało wybuchnąć, gdy Niemcy będą się wycofywać. Tak było ustalone. Jednocześnie sowieckie radio nawoływało: „Warszawiacy, Armia Czerwona jest tuĹź. Ruszajcie do walki. PomoĹźemy wam.” Sytuacja była taka, Ĺźe 100 tysięcy warszawiakĂłw miało wydaną karę śmierci. KaĹźdy mężczyzna pomiędzy 16 a 65 rokiem Ĺźycia, ktĂłrego pochwyciliby Niemcy, mĂłgł zostać rozstrzelany na miejscu. A rozkazu o Powstaniu jak nie było, tak nie ma. Zaczęliśmy między sobą rozmawiać, Ĺźe z rozkazem czy bez, trzeba się będzie jakoś bronić. Pojawiły się nawet głosy, Ĺźe nasze dowĂłdztwo chyba nas zdradziło. Co robić? Tylko patrzeć, jak zaczną nas mordować, jednego po drugim. A my mamy tak stać i czekać? Byliśmy zrozpaczeni. 30 lipca dowiedzieliśmy się o tajnym niemieckim rozkazie. Wszyscy niemieccy cywile 2 sierpnia rano mieli być przygotowani do ewakuacji. Nasze dowĂłdztwo natychmiast się o tym dowiedziało. Sprawa była jasna. Zrozumieliśmy, Ĺźe 2 sierpnia ewakuują NiemcĂłw i wtedy wymordują nas. Otoczą poszczegĂłlne dzielnice, wyciągną z domĂłw ludzi w sile wieku i ich rozstrzelają, a pozostałą ludność wysiedlą. W związku z tym rozkaz wybuchu Powstania był koniecznością. Zwłaszcza, Ĺźe pierwsze czołgi radzieckie pojawiły się na Pradze. Wyglądało na to, Ĺźe moĹźna było liczyć na atak Rosjan na Warszawę. Po pięciu latach bezkarnego mordowania, niszczenia, podłości i pogardy mogliśmy wreszcie stanąć z Niemcami twarzą w twarz i podjąć walkę. My naprawdę wierzyliśmy w to, Ĺźe jest jedna tylko rzecz w Ĺźyciu ludzi, narodĂłw i państw, ktĂłra jest bezcenna – i nie jest nią Ĺźycie. Wierzyliśmy, Ĺźe tą rzeczą jest honor” - mĂłwił profesor KieĹźun.

Bohaterowie Powstania Warszawskiego dokonali wyboru w zgodzie z wartościami, w jakie wierzyli, w zgodzie z wiarą, że choć po ludzku rozumując życie jest wartością najwyższą, to jednak istnieje coś więcej, niż tylko życie.

To byli ludzie, którzy potrafili pięknie żyć i pięknie umierać.

Prawdopodobnie ci, którzy tego nie rozumieją i podważają sens poświęcenia Bohaterów, nie potrafiliby ani jednego, ani drugiego.

Wojciech Sumliński
(Fb)

.........................................................

1 SIERPNIA 2018 GODZINA 17.00 - WARSZAWA RONDO ROMANA DMOWSKIEGO
Fot.: KWORUM