Dodano: 27.02.07 - 11:36 | Dział: Kultura i Nauka

Michnikowszczyzna

Rafał A. Ziemkiewicz po Viagrze mać, Frajerach i Polactwie proponuje polskiemu czytelnikowi kolejną dawkę kontrowersyjnej publicystyki w swojej najnowszej książce pt. Michnikowszczyzna, zapis choroby, gdzie wnikliwie analizuje działalność Adama Michnika i bezpardonowo rozprawia się z wizerunkiem redaktora naczelnego „Gazety Wyborczej” jako głównego ideologa postkomunizmu. Nie oszczędza rĂłwnieĹź ludzi z nim związanych.

Ziemkiewicz odpowiada na pytania:

- jaki rzeczywisty wpływ miał Adam Michnik na kształtowanie „nowej” Polski po 1989 roku?

-w jaki sposĂłb wykorzystywał potencjał „Gazety Wyborczej”, jednego z najpoczytniejszych dziennikĂłw, do kreacji sposobu myślenia jej odbiorcĂłw?

-dlaczego tylu ludzi z jego otoczenia bezwzględnie uległo jego wpływowi i bezkrytycznie przyjmowało jego słowa, uznając je za prawdziwe i niepodważalne?

Michnikowszczyzna — to nie tylko zespół głoszonych przez Michnika tez i postulowanych przez niego zachowań. To grono ludzi, współtworzących jego propagandową linię w „Wyborczej” i w innych, poddających się jej wpływowi mediach. To przede wszystkim liczne grono adresatĂłw tej propagandy, związanych z Michnikiem emocjonalnie w stopniu nie mniejszym, niĹź wykpiwane na salonach moherowe babcie przepojone podziwem dla księdza Rydzyka. To rzesza polskich inteligentĂłw i jeszcze liczniejsza — półinteligentĂłw, ktĂłrzy ulegli graniczącemu z amokiem uwielbieniu dla redaktora naczelnego „Wyborczej” jako wyroczni etycznej, politycznej i intelektualnej”.

.......................................................

Fragment książki:

Jak mawiają Amerykanie — It’s nothing personal, man. To nie jest sprawa osobista. Michnik nie sprawuje juĹź rządu dusz, trudno powiedzieć, czy jeszcze kieruje bodaj swoją własną gazetą (w chwili gdy piszę te słowa, od wielu miesięcy wydaje się, Ĺźe nikt nią w ogĂłle nie kieruje) — ale jad, ktĂłry wsączył w polskie umysły, wciąż je zatruwa. Fałsze, ktĂłre upowszechniała jego propaganda, wciąż pokutują w publicznych sporach, a absurdy, ktĂłre podniĂłsł do roli aksjomatĂłw, wciąż dla wielu pełnią rolę drogowskazĂłw. Nie wolno milcząco przejść nad nimi do porządku dziennego, i bez wchodzenia w polemikę, bez refleksji głosić rzeczy diametralnie sprzecznych. Choć polska ociężała umysłowo inteligencja właśnie tak najbardziej lubi — gotowa rĂłwnie gorąco przyklaskiwać i temu, co mĂłwi, Ĺźe czarne, i temu, co dowodzi, Ĺźe białe, byle owej sprzeczności nie eksponować, byle było słodko, miło, przyjemnie i bezkonfliktowo.

Tak, Adam Michnik poniĂłsł klęskę. Praktycznie na wszystkich moĹźliwych polach. Po pierwsze, jako polityczny demiurg — bo partie, ktĂłrym kibicował, zostały przez PolakĂłw wysłane na grzybki, a liderzy, ktĂłrych kreował, musieli odejść, nierzadko z wściekłością, Ĺźe — jak publicznie poĹźalił się przy mnie jeden z nich — ludzie na kaĹźdym spotkaniu każą mu się tłumaczyć z bruderszaftĂłw Michnika i w ogĂłle postrzegają jego partię jako przybudĂłwkę do „Gazety Wyborczej”. Po drugie, jako orędownik wizji postępowej, socjaldemokratycznej przemiany peerelu w kraj przypominający Francję a nie Irlandię, nie wspominając juĹź o USA — bo Polska poszła ostatecznie w innym niĹź jej wskazywał kierunku, a jego propagandowe natarcie na „endecki ciemnogrĂłd”, zamiast znieść narodową prawicę z powierzchni ziemi, raczej jej pomogło.

PoniĂłsł teĹź klęski bardziej dotkliwe. Jako autorytet moralny — bo człowiek postrzegany powszechnie jako niepokorny, więzień polityczny i odwaĹźny dysydent, z własnego wyboru stał się lokajem. Obrońcą nieuczciwie zdobytych przywilejĂłw, dworskim pochlebcą nowych elit władzy, ślepym na gangsterskie rodowody swych nowych przyjaciół, za to z pałkarską gorliwością rozprawiającym się z wyrazicielami powszechnego rozczarowania; z rzecznikami krzywd tych właśnie ludzi, ktĂłrych dawny bunt przeciw niesprawiedliwości wyniĂłsł go do rangi kumpla ministrĂłw i prezydentĂłw. Stał się, mĂłwiąc krĂłcej, chodzącym potwierdzeniem gorzkiej mądrości, iĹź nie ma bardziej zajadłych reakcjonistĂłw, niĹź byli rewolucjoniści, ktĂłrym wreszcie udało się posmakować władzy.

Wreszcie — poniĂłsł klęskę jako intelektualista. I osobiście sądzę, Ĺźe to moĹźe być dla niego najbardziej bolesne.

To jest przykre nawet dla kogoś, kto, tak jak ja, nigdy nie pałał do Michnika sympatią.

Popatrzcie: książki redaktora naczelnego wciąż największej i najbardziej opiniotwĂłrczej polskiej gazety, człowieka, ktĂłrego nazwisko przywoływane jest w mediach nieustannie, mającego na skinienie dziesiątki klakierĂłw gotowych w kaĹźdej chwili wysmarować dowolnych rozmiarĂłw panegiryk, cieszącego się taką sympatią wpływowych mediĂłw, Ĺźe kaĹźdy z tych panegirykĂłw natychmiast zostanie wydrukowany w ogromnym nakładzie, odczytany w radiu i telewizji — książki kogoś tak sławnego i chwalonego od kilku lat ukazują się z adnotacją „zrealizowano ze środkĂłw Ministerstwa Kultury”! Cała ta gigantyczna maszyna promocyjna, jaką ma Michnik do dyspozycji, nie jest w stanie zachęcić do kupna jego dzieł grupy ludzi na tyle licznej, aby ich sprzedaĹź była opłacalna choćby na minimalnym poziomie. Przeciwnicy Michnika, ktĂłrych rzeszy dorobił się rĂłwnie licznej, jak zwolennikĂłw, nie kupują jego książek ze względĂłw oczywistych. Ale zwolennicy? Oni rĂłwnieĹź ani myślą. Owszem, ze szczerym ogniem odprawią rytualne pokłony i potwierdzą, Ĺźe Michnik jest wielkim mędrcem, ale sami na wczytywanie się w jego mądrości nie mają najmniejszej ochoty. Nie potrzebują w najmniejszym stopniu wgłębiać się w jego rozwlekłe wywody o jakobinach czy „polskim piekle”. Po co? PrzecieĹź i bez tego wiedzą, Ĺźe są one arcymądre i wspaniałe.

Nie mogło być inaczej. Takimi metodami, po ktĂłre Michnik sięgnął, metodami zakrzykiwania i zamilczania, etycznego szantaĹźu, moralnego terroru, arbitralnego wyrokowania, co podłe, a co szlachetne, wykluczającego wszelkie wątpliwości, wszelką dyskusję — nie moĹźna sobie wychować zwolennikĂłw innych, niĹź bezmyślni potakiwacze. To oczywisty skutek pĂłjścia na skrĂłty, postawienia na argument siły, zamiast na siłę argumentĂłw.

A przecieĹź nie jest to jeszcze najgorsze. Najgorsza, tak sądzę, musi być dla niego świadomość — choć nie wiem, czy juĹź ją posiadł — iĹź klęskę tę zadał sobie sam. Rys autentycznego tragizmu Michnikowi nadaje fakt, Ĺźe Michnika-intelektualistę zabił nikt inny, tylko Michnik - polityk. Jest coś odraĹźająco fascynującego, gdy wczytując się w publicystykę Michnika z ostatnich kilku dziesięcioleci (a tę lekcję przerobiłem, i jest ona jednym z istotnych powodĂłw powstania niniejszej książki), obserwujemy, jak staje się ona coraz płytsza, jak potrzeba doraĹşnego przykopania nakłada kaganiec myślom, jak intelektualista sam się ochoczo kastruje, by osiągnąć maksymalną ostrość zderzenia czerni i bieli. Jak finezja ustępuje miejsca łopatologii, a analiza zanika na rzecz Ĺźonglerki faktami, osobami i cytatami, choćby najbardziej karkołomnej, byle tylko pozwalała kaĹźdego pisarza, kaĹźdą postać historyczną i kaĹźdy autorytet zaprząc do bieżących kampanii prowadzonych akurat przez Michnika-polityka.

Znowu — nie byłby ten upadek tak głęboki, gdyby nie otoczenie się klaką, zawsze zachwyconą, zawsze sypiącą komplementami, usłuĹźną. Gotową przyjąć wiwatami kaĹźdy pomysł szefa, nawet najbardziej bezsensowny i szkodliwy dla niego samego.

Wielcy myśliciele nie pozostawiają po sobie klakierĂłw. Pozostawiają uczniĂłw, całe intelektualne szkoły. Jeśli ktoś twierdzi, Ĺźe mam w Michniku cenić myśliciela — proszę, niech mi pokaĹźe, gdzie owi uczniowie Michnika, i na czym polega jego szkoła. Ja, mimo wysiłkĂłw, niczego podobnego zauwaĹźyć nie mogę. Zamiast spĂłjnej myśli, Michnik, jako autor esejĂłw i książek, pozostawia po sobie tylko pokrętny styl — styl wyróşniający się wielką zręcznością w gmatwaniu spraw prostych, w błyskotliwym prowadzeniu Czytelnika do wnioskĂłw całkowicie nielogicznych i stwarzaniu wraĹźenia, Ĺźe wnioski te zostały w trakcie wywodu udowodnione — wraĹźenia, ktĂłremu ulec moĹźe tylko ten, ktĂłry na wstępie lektury odĹźegna się od krytycyzmu i, jak to się dzieje podczas czytania beletrystyki, „zawiesi swą niewiarę”.

Adam Michnik poniĂłsł klęskę, to juĹź dziś oczywiste — ale czy to znaczy, Ĺźe moĹźna udać, iĹź go nigdy nie było? Ĺťe wszystkie tezy, ktĂłre wygłosił, wszystkie działania, ktĂłre zainspirował, nie miały miejsca? PrzecieĹź ten człowiek zmarnował nam piętnaście lat niepodległości! Współkształtował to kulawe państwo, z ktĂłrego dziś, gdy piszę te słowa, dziesiątki tysięcy młodych, pracowitych, przedsiębiorczych i nierzadko dobrze wykształconych obywateli wieją na potęgę drzwiami i oknami, do Anglii, do Irlandii, gdziekolwiek, byle dalej, w poszukiwaniu normalnego Ĺźycia. A zarazem — sam został przez nie ukształtowany. Bo — i to dla mnie jedna z istotniejszych tez tej książki — mimo całej swej politycznej zręczności, Michnik nie stałby się tym, kim się stał, gdyby nie trafił w oczekiwanie na kogoś właśnie takiego. Oczekiwanie, ktĂłrego moĹźemy i powinniśmy się dziś wstydzić, ale ktĂłre po roku 1989 było moĹźe najwaĹźniejszym, a zupełnie do dziś nieopisanym zjawiskiem społecznym.

Adam Michnik zasługuje na sprawiedliwość. Trzeba mu tę sprawiedliwość — jedni powiedzą „wymierzyć”, a inni „oddać”. Ale w kaĹźdym razie trzeba się na nią zdobyć. Trzeba wreszcie przynajmniej sprĂłbować.
Oto moja prĂłba.

Rafał A. Ziemkiewicz