Dodano: 16.11.12 - 10:39 | Dział: Kresy w życiu Polski i narodu polskiego

Wiarołomny Chruszczow

Chruszczow złamał słowo dane żołnierzom polskim we Lwowie w 1939 roku

1 września 1939 roku hitlerowskie Niemcy napadły zbrojnie na Polskę. Niestety sytucja militarna dla strony polskiej na południowych obszarach Polski nie przedstawiała się najlepiej, gdyż wojska niemieckie dokonały agresji na Polskę również z terytorium Słowacji.

W opracowanym na początku 1939 roku przez polski Sztab Generalny planie operacyjnym „WschĂłd” na wypadek wojny z Niemcami, LwĂłw i całe wojewĂłdztwo lwowskie miały odegrać istotną rolę ze względu na swe znaczenie strategiczne. Sam LwĂłw był waĹźnym węzłem kolejowym przez ktĂłry miały być prowadzone ewentualne dostawy wojenne przez Rumunię, ale takĹźe przez ZSRR, gdyĹź spodziewano się zachowania przez SowietĂłw neutralności, do czego się zobowiązał Kreml w układzie o nieagresji z 1932 roku. Jednak plan „WschĂłd” nie przewidywał moĹźliwości obrony Lwowa. Dopiero niepomyślny rozwĂłj działań wojennych wymusił taką opcję. Po wybuchu wojny we Lwowie przebywał szef DowĂłdztwa Okręgu Korpusu nr VI (lwowskiego) gen. bryg. Władysław Langner. 10 września 1939 roku minister spraw wojskowych, gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki nakazał mu zorganizować we Lwowie stałą obronę w celu ułatwienia zaopatrzenia polskich oddziałów przebijających się na południe kraju. Tego dnia przybył do Lwowa gen. broni Kazimierz Sosnkowski, ktĂłry dostał rozkaz objęcia dowĂłdztwa nad południową grupą Armii „Karpaty”, ktĂłrej zadaniem było utrzymanie linii Sanu i osłony Lwowa.

W nocy z 11 na 12 września wojska niemieckie zajęły Sambor, leżący na pd.-zach. od Lwowa, a 12 września pierwsze oddziały niemieckie dotarły na przedmieście Lwowa - Bogdanówkę. Tak rozpoczęła się bohaterska obrona Lwowa w kampanii wrześniowej. Było to możliwe przez to, że do miasta przybywały coraz liczniej różne polskie oddziały wojskowe albo z pomocą miastu, albo cofające się przed przeważającymi siłami niemieckimi. Walki z Niemcami o Lwów trały do 21 września.

Wykonując tajne porozumienie Niemiec i Związku Sowieckiego w sprawie ustalonego przez oba państwa w Berlinie 23 sierpnia 1939 roku IV rozbioru Polski, 17 września Armia Czerwona przekroczyła wschodnią granicę Polski.

W kierunku Lwowa posuwała się 6 Armia Frontu Ukraińskiego pod dowództwem komkora Filipa Golikowa. Dowódca Frontu Ukraińskiego, komandarm Siemion Timoszenko, wydał rozkaz 2. Korpusowi Kawalerii z 6. Armii skierowania się szybkim marszem we współdziałaniu z 24. BPanc. w celu zdobycia Lwowa. W nocy z 18 na 19 września sowiecki pododdział zbliżył się do Lwowa od wschodu i zaatakował polskie barykady na Łyczakowie oraz ostrzelał stanowiska 1. baterii 42. dywizjonu artylerii lekkiej, próbując wedrzeć się do miasta z zaskoczenia. Polacy odparli jednak to uderzenie.
Sowieci okrążyli Lwów od wschodu i wspólnie z Niemcami (od zachodu) atakowali broniące się miasto Semper Fidelis.

Rano 19 września na rogatkę Łyczakowską przybyli oficerowie sowieccy, proponując dowództwu obrony Lwowa rozpoczęcie pertraktacji w celu przekazania miasta. Odbyły się one w Winnikach z udziałem płk. dypl. Bronisława Rakowskiego, ppłk. dypl. Kazimierza Ryzińskiego i mjr. dypl. Wacława Berki jako tłumacza. Przedstawiciele strony sowieckiej twierdzili, że przybyli walczyć z Niemcami i nalegali na uzyskanie zgody na wejście do miasta. Ponieważ Polacy nie mieli odpowiednich pełnomocnictw, rozmowy miały być kontynuowane (Wikipedia.pl). Kolejne rozmowy wojskowe polsko-sowieckie odbyły się ponownie w Winnikach rano 21 września, z udziałem ppłk. K. Ryzińskiego i mjr. Jana Jawicza w roli tłumacza. Sowieci nalegali na otrzymanie zgody na wejście do Lwowa, do czego jednak polska delegacja nie miała kompetencji. W tej sytuacji zostało uzgodnione na po południe spotkanie gen. W. Langnera z generałem Armii Czerwonej. Wojska sowieckie zaatakowały jednak polskich obrońców, ale po trzykrotnym ostrzelaniu ich przez Polaków wycofały się na swoje pozycje. Pomimo tego incydentu gen. W. Langner wraz z ppłk. K. Ryzińskim udał się na rogatkę Łyczakowską, ale nie pojawił się tam zapowiadany generał sowiecki. Ponowne spotkanie uzgodniono za trzy godziny w tym samym miejscu. Ostatecznie doszło do rozmów obu delegacji, podczas których uzgodniono wstępnie warunki poddania miasta. Gen. Langner uznał, że dalsza obrona Lwowa jest bezcelowa i tylko narazi miasto na duże zniszczenia, a jego ludność na duże straty. W nocy obie strony miały sprecyzować je na piśmie, aby następnego dnia rano spotkać się dla ich omówienia i przyjęcia. Strona sowiecka zagwarantowała Polakom pozostawienie dotychczasowych władz miejskich, bezpieczeństwo życia wszystkim osobom przebywającym na terenie miasta, zachowanie własności prywatnej i dla chcących tego możliwość wyjazdu do państw neutralnych.

Z decyzją gen. Langnera zgodziła się większość dowódców odcinków obrony miasta; dalszej obrony miasta przed Sowietami domagali się płk. Szafran i ppłk. J. Sokołowski, zwracając uwagę na dobre nastroje wśród żołnierzy polskich broniących miasto oraz ciągle duże zapasy amunicji i żywności.

Dlaczego gen. Langner oddał Lwów wojskom sowieckim a nie Niemcom?

Kazimierz Ryś w pracy „Obrona Lwowa w roku 1939” (Palestyna 1943) jako jeden z powodĂłw dla ktĂłrych polskie dowĂłdztwo obrony Lwowa we wrześniu 1939 roku postanowiło oddać miasto wojskom sowieckim zamiast nacierającym na nie niemieckim podaje obawę, Ĺźe Niemcy rzucą na PolakĂłw UkraińcĂłw, a przede wszystkim ukraińskie jednostki wojskowe w armii niemieckiej, ktĂłre w tym celu specjalnie wyszkolili. Bano się rzezi ludności polskiej przez te oddziały terrorystyczne, złoĹźone z antypolskich fanatykĂłw. – Rzeczywiście, ich rzezie dokonywane we Lwowie u boku NiemcĂłw latem 1941 roku w pełni potwierdziły słuszność tych obaw.

Rano 22 września polska delegacja w składzie: gen. W. Langner, płk B. Rakowski i kpt. Kazimierz Czyhiryn jako tłumacz spotkała się w Winnikach z przedstawicielami Armii Czerwonej. Sowieci polskie warunki przyjęli w całości i bez dyskusji. Został podpisany "Protokół ogłoszenia o przekazaniu miasta Lwowa Armii Czerwonej", zgodnie z ktĂłrym oficerowie mieli zagwarantowaną wolność osobistą i nietykalność własności oraz moĹźliwość wyjazdu do Rumunii. Zapewnienia te złoĹźył osobiście komisarz polityczny Frontu Ukraińskiego Nikita Chruszczow i jednocześnie I sekretarz Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii - WKP(b) - Ukrainy, czyli prawa ręka JĂłzefa Stalina na Ukrainie. MĂłwił delegacji polskiej: „Rosja zawsze dotrzymuje swoich zobowiązań”.

I być moĹźe właśnie słowo honoru dane przez znanego komunistycznego działacza przekonuje Langnera. Po podpisaniu kapitulacji polski generał mĂłwi: – Z Niemcami prowadzimy wojnę. Miasto biło się z nimi przez dziesięć dni. Oni, Germanie, wrogowie całej Słowiańszczyzny. Wy jesteście Słowianie...”.

Decyzja gen. W. Langnera : „poddajemy miasto nie Niemcom, tylko Sowietom” okazała się jednak tragiczna w skutkach.

Jednocześnie gen. W. Langner wydał "Rozkaz do wojska załogi Lwowa", określający kolejność i sposĂłb opuszczania miasta przez Ĺźołnierzy, "Rozkaz do Ĺźołnierzy" z podziękowaniem za obronę miasta i "Odezwę do mieszkańcĂłw". Nie wszyscy wojskowi pogodzili się jednak z podjętą decyzją. Do gmachu DowĂłdztwa Obrony Lwowa wdarła się uzbrojona w pistolety grupa oficerĂłw i podoficerĂłw, żądając kontynuowania walk. Wycofali się dopiero po przekonaniu ich przez ppłk. dypl. Antoniego Szymańskiego. Po ogłoszeniu informacji o poddaniu miasta Sowietom wielu szeregowych Ĺźołnierzy było zaskoczonych, ale nie doszło do dalszych incydentĂłw. Polacy wychodzili ze Lwowa w kolumnach, oddzielnie oficerowie, a oddzielnie pozostali wojskowi. Za granicami miasta ich eskortowanie przejęli Ĺźołnierze sowieccy. Po dotarciu do Winnik polscy oficerowie nie zostali jednak zwolnieni, tylko wzięci do niewoli. Podobnie jak pozostali oficerowie Wojska Polskiego, ktĂłrzy trafili do niewoli sowieckiej znaleĹşli się w obozach jenieckich. Większość z nich trafiła do obozu w Starobielsku. Wiosną 1940 roku padli ofiarą zbrodni katyńskiej – mĂłwi prof. Grzegorz Hryciuk, autor książki „Polacy we Lwowie 1939 – 1944: Ĺťycie codzienne”. Jedynie nielicznym oficerom udało się zbiec z niewoli, m.in. ppłk. K. Ryzińskiemu i płk.M.Steiferowi. Zresztą większość oficerĂłw wierzyła po prostu w dotrzymanie warunkĂłw umowy przez SowietĂłw. Sowieci, a właściwie Nikita S. Chruszczow, złamali ją w wyjątkowo perfidny sposĂłb (Wikipedia.pl; „Kula w czaszkę, czyli złamane słowo Chruszczowa” „Rzeczpospolita” 8.9.2009).

Wołkowysk w dziejach Polski i narodu polskiego

Na wschód od Białegostoku, ale dzisiaj już na terytorium Białorusi leży miasto Wołkowysk. Przed wojną było to miasto powiatowe w województwie białostockim i stąd nie było uważane za miasto kresowe, ale Polski centralnej (tak jak całe woj. białostockie).

ChociaĹź miasto leĹźy na ziemiach od czasĂłw historycznych ruskich/białoruskich, za jego załoĹźyciela uwaĹźa się litewskiego księcia Mendoga, ktĂłry w 1252 roku załoĹźył tu grĂłd. Jednak Wołkowysk nie miał wiele wspĂłlnego z etniczną Litwą i Litwinami. Miasto i powiat etnicznie ruski z biegiem wiekĂłw stawały się coraz bardziej polskie. Na pocz. XX w. większość mieszkańcĂłw powiatu stanowili Polacy. Według danych rosyjskich w 1860 roku w powiecie wołkowyskim mieszkało 74 321 osĂłb, z ktĂłrych zaledwie 25 000 podało narodowość białoruską lub rosyjską, a ok. 2000 Ĺźydowską. PolakĂłw i „LitwinĂłw” było 46 500, z tym Ĺźe etnicznych LitwinĂłw tu w ogĂłle nie było (wĂłwczas ciągle tu jeszcze Ĺźyła tradycja Wielkiego Księstwa Litewskiego i wiele osĂłb, chociaĹź byli Polakami, nazywali siebie „Litwinami” – stąd nawet wielki poeta polski Adam Mickiewicz pisał „Litwo, ojczyzno moja!...”). Parafie katolickie, a więc polskie, ktĂłre naleĹźały do dekanatu wołkowyskiego, były w: HnieĹşnie, Jałówce, Krzemienicy, Łyskowie, Międzyrzeczu, Mścibowie, Porozowie, Reple, Rosi, Strubnicy, Szydłowiczach, Świsłoczy, Wołkowysku, Wołpie i Zelwie. W Wołkowysku w 1860 roku parafia katolicka miała 3558 wiernych, a parafia prawosławna zaledwie 1202 wiernych. Z kolei spis z 1891 roku wykazał, Ĺźe powiat wołkowyski zamieszkiwało 137 159 osĂłb, z ktĂłrych – jeśli wierzyć Rosjanom – rzekomo juĹź 81 842 osĂłb było wyznania prawosławnego, 11 571 było wyznania mojĹźeszowego, a tylko 35 183 wyznania rzymskokatolickiego i 439 kalwińskiego. Teraz juĹź wszyscy katolicy byli Polakami (zniknęli „Litwini”); byli nimi takĹźe kalwini (polski zbĂłr kalwiński w Izabelinie). W samym Wołkowysku było 2752 katolikĂłw (PolakĂłw), 1934 prawosławnych i 3332 ĹźydĂłw. Pierwszy polski spis ludności przeprowadzony w 1921 roku odnalazł 115 261 osĂłb mieszkających na terenie powiatu wołkowyskiego, z ktĂłrych 68,7% podało się za PolakĂłw. W historii miasta do jego znaczniejszych rodzin naleĹźeli m.in. Gołgowscy, Piotrowicze i Szarejkowie, a więc rodziny polskie.

Wróćmy jednak do XIV wieku i do ważnego wydarzenia historycznego związanego i z Litwą, i Polską, i Wołkowyskiem.

Otóż 14 sierpnia 1385 roku na zamku w Krewie koło Oszmiany (woj. wileńskie, dziś Białoruś) doszło do podpisania unii pomiędzy Litwą i Polską. Wielki książę litewski Jagiełło w zamian za uzyskanie ręki polskiej królowej Jadwigi i tronu polskiego zobowiązał się przyjąć chrzest wraz ze swymi braćmi i nawrócić Litwę na chrześcijaństwo, przyłączyć do polski ziemie Litwy i Rusi, odzyskać utracone przez Polskę ziemie (Pomorze). Jagiełło w drodze do Krakowa, 11 stycznia 1386 roku właśnie w Wołkowysku spotkał się z panami polskimi, którzy wyjechali na spotkanie swego nowego króla. Tutaj też wręczyli mu dokument gwarantujący tron polski, co zostało wkrótce potwierdzone w Lublinie.

Panem Wołkowyska w imieniu krĂłla Władysława Jagiełły był książę Witold i on wzniĂłsł na przełomie XIV/XV w. w mieście pierwszy kościół katolicki. Nowy kościół pw. Św. Wacława zbudował w latach 1841-48 proboszcz, ks. Jan Łętowski. W 1598 roku ufundował tu klasztor jezuitĂłw Oskierko. Prawa miejskie nadał Wołkowyskowi w 1507 roku krĂłl polski Zygmunt I Stary, ktĂłry później – w 1522 roku przebywał na tutejszym zamku.

W przedrozbiorowej Polsce w Wołkowysku odbywały się sejmiki generalne wszystkich ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego.

W 1795 roku w wyniku III rozbioru Polski Wołkowysk znalazł się w granicach Rosji. Do kiedy mogły odbywać się polskie przedstawienia teatralne (do 1863 r.) Wołkowysk odwiedzały często wędrowne teatry polskie. W Powstaniu Styczniowym 1863 wzięła udział kompania wołkowyska pod dowództwem Gustawa Strawińskiego. W 1886 roku Wołkowysk otrzymał połączenie kolejowe z Białymstokiem (i Baranowiczami), a w 1906 roku z Siedlcami (Warszawą i Lublinem).

Po odrodzeniu się państwa polskiego i opuszczeniu tych terenĂłw przez wojska niemieckie wracające do Niemiec z Rosji, wiosną 1919 roku Wołkowysk zajęły wojska polskie; pod miastem miało miejsce jedno z pierwszych starć wojsk polskich z bolszewikami. Podczas wojny polsko-bolszewickiej, w lipcu 1920 roku Wołkowysk zajęły wojska bolszewickie, jednak juĹź we wrześniu miasto wyzwoliła z ich krwawej okupacji 3 Dywizja Piechoty LegionĂłw, dowodzona przez gen. Leona Berbeckiego. – W mieście jest cmentarz powstańcĂłw styczniowych 1863 roku i Ĺźołnierzy Wojska Polskiego poległych w latach 1919-1920

W okresie II Rzeczypospolitej Wołkowysk był siedzibą powiatu wołkowyskiego w wojewĂłdztwie białostockim. 8 grudnia 1922 roku Wołkowysk stał się garnizonem 3 Pułku StrzelcĂłw Konnych im. Hetmana Polnego Stefana Czarnieckiego, a w 1924 roku zainstalowało się w mieście DowĂłdztwo VIII Brygady Kawalerii. Po wybuchu 1 września 1939 roku wojny polsko-niemieckiej sformowana została Rezerwowa Brygada Kawalerii „Wołkowysk”. Kawalerzyści z Wołkowyska dzielnie bronili ojczyzny.

Wołkowysk Ĺźył zawsze w cieniu pobliskiego Grodna, w ktĂłrym m.in. w okresie międzywojennym ukazywało się kilkadziesiąt polskich czasopism. Niemniej rĂłwnieĹź Wołkowysk zapisał się w historii prasy polskiej: w 1923 roku ukazywał się tu „Głos Wołkowyski”, 1927-30 i ponownie 1932-35 „Tygodnik Wołkowyski” i w 1932-33 pismo „Praca. Czasopismo Zarządu Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego w Wołkowysku”. W powiecie wołkowyskim ukazało się w 1936 roku pismo „Komunikat” Zootechnicznego Zakładu Doświadczalnego w Świsłoczy.

Po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 roku (w porozumieniu z hitlerowskimi Niemcami!) Wołkowysk zajęła barbarzyńska Armia Czerwona, a Związek Sowiecki okupował miasto (wraz z całymi Kresami) do czerwca 1941 roku. W mieście przetrzymywano jeńcĂłw polskich. Podczas wywĂłzek PolakĂłw na Sybir w latach 1940-41 ucierpiało wielu mieszkańcĂłw miasta. WśrĂłd deportowanych na Sybir był m.in. Kazimierz Bisping-Gallen (1887 w Strubnicy, pow. Wołkowysk - 1941 w obozie w Komi), ziemianin i działacz gospodarczy z powiatu wołkowyskiego, senator RP 1935-39, wywieziony na Sybir z więzienia w Wołkowysku. W latach 1941-44 Wołkowysk okupowali Niemcy. Działała tu Armia Krajowa okręgu AK Białystok, ktĂłra dokonała wielu akcji sabotaĹźowych na terenie wołkowyskiego węzła kolejowego. Właśnie zajęcie przez Armię Czerwoną w lipcu 1944 roku terenĂłw pod Wołkowyskiem było sygnałem do rozpoczęcia przez dowĂłdztwo AK planu „Burza”, czyli powstania zbrojnego przeciw Niemcom i przejęcia władzy w Polsce przez przedstawicieli legalnego rządu emigracyjnego w Londynie („Polskie Siły Zbrojne w Drugiej Wojnie Światowej. Tom III Armia Krajowa” Londyn 1950).

Sowieci ponownie zajęli Wołkowysk i na konferencji w Jałcie (Stalin, Roosevelt, Churchill) w lutym 1945 roku miasto zostało włączone do Związku Sowieckiego (do Republiki Białoruskiej). Z Wołkowyska i powiatu wołkowyskiego w latach 1945-46 wysiedlono do stworzonej przez Stalina tzw. Polski Ludowej w jej nowych granicach 21 353 Polaków (Jan Czerniakiewicz) i ponownie w latach 1957-58 ok. 10 000 Polaków.

Oddziały leśne Armii Krajowej walczyły z sowieckim oddziałami w okolicy Wołkowyska aż do 1949 roku.

W Wołkowysku i rejonie wołkowyskim mieszka ciągle wiele tysięcy Polaków. W okresie sowieckim byli oni pozbawieni wszelkich praw narodowościowych. Jedyną polską placówką w mieście był kościół katolicki. Obecnym proboszczem i dziekanem wołkowyskim jest ks. Antoni Filipczyk. Po upadku Związku Sowieckiego i powstaniu niepodległej Białorusi życie Polaków w tym państwie znacznie się poprawiło, jednak ciągle są oni w różny sposób prześladowani. W mieście jest Dom Polski i działa Rejonowy Oddział Związku Polaków na Białorusi w Wołkowysku, całodzienna Szkoła Polska,

Średnia Szkoła nr 2 w Wołkowysku (nauczanie początkowe w języku polskim), Koło Lekarzy przy Rejonowym Oddziałem Związku Polaków na Białorusi w Wołkowysku, 1 Wołkowyska Drużyna Harcerska "Szare Wilki", 1 Wołkowyska Gromada Zuchowa "Czerwone Krasnoludki", 2 Wołkowyska Drużyna Harcerska "Wołkowyskie kwiaty", Chór "Odrodzenie" przy Oddziale ZPB w Wołkowysku, grupa wokalna "Kantylena" przy Oddziale ZPB w Wołkowysku, Młodzieżowy Zespół Pieśni i Tańca "Jutrzenka" przy Oddziale ZPB w Wołkowysku i Zespół Dziecięcy "Skowroneczki" przy Oddziale ZPB w Wołkowysku.

W Wołkowysku urodziło się szereg znanych PolakĂłw, m.in.: Ludwik Benoit (1920-1992 w Łodzi), znany aktor teatralny i filmowy; Eugeniusz Kabatc (ur. 1930), prozaik, tłumacz literatury radzieckiej i włoskiej na język polski; Stanisław Plewa (1926-2006 w Krakowie), pionier geofizyki, profesor Akademii GĂłrniczo-Hutniczej w Krakowie; Antoni Szarejko (1903-1985 ŁódĹş), zasłuĹźony kapłan katolicki diecezji wileńskiej, a po wojnie łódzkiej; Piotr Szarejko (ur. 1916), lekarz ginekolog, wybitny historyk polskiej medycyny, autor 6-tomowego „Słownika lekarzy polskich XIX wieku (1990-2003); Izydor Szuszko (1898-1971), prawnik, sędzia okręgowy w Łucku, a w 1940 roku sądu polowego 1 Dywizji GrenadierĂłw we Francji; Teresa Torańska (ur. 1944), znana dziennikarka i pisarka.

RzeĹş PolakĂłw w Rumnie

Rumno do września 1939 roku było wioską w powiecie rudeckim w województwie lwowskim. Dzisiaj należy do Ukrainy. W wiosce od bardzo dawna mieszkali Polacy, gdyż parafię rzymskokatolicką ufundował tu wojewoda ruski (lwowski) Stanisław z Chodcza już w 1471 roku. Używany do 1945 roku kościół św. Katarzyny został wzniesiony w 1797 roku i patronat nad nim sprawował ród hrabiów Lanckorońskich, do których należał tutejszy majątek do 1939 roku. W 1880 roku w gminie rumniańskiej mieszkało 780 Polaków (w tym 763 katolików), 1442 Rusinów (Ukraińców), 31 żydów i 17 Austriaków. W 1937 roku w Rumnie mieszkało już 1145 Polaków, a parafia rumiańska miała 1252 parafian. W Rumnie w 1944 roku urodził się Józef Pater, polski duchowny katolicki, zasłużony historyk dziejów Kościoła, głównie archidiecezji wrocławskiej.

Podczas II wojny światowej, dokładnie w pierwszych dniach czerwca 1944 roku nacjonaliści ukraińscy dokonali rzezi 40 Polaków w Rumnie.

W 50-tą rocznicę tej zbrodni dzięki staraniom ks. JĂłzefa Patera, ktĂłremu – wraz z rodziną – udało się przeĹźyć ten pogrom, na zbiorowej mogile pomordowanych w Rumnie stanął pomnik w formie krzyĹźa. Natomiast w 60-tą rocznicę zbrodni rumnieńskiej w Przemyślu dnia 4 czerwca 2004 roku odbyła się sesja naukowa, poświęcona tym tragicznym wydarzeniom, po ktĂłrej w kościele św. TrĂłjcy odprawiona została uroczysta Msza św. koncelebrowana pod przewodnictwem ks. abpa Ignacego Tokarczuka. Po jej zakończeniu nastąpiło wmurowanie urny z ziemią z mogiły pomordowanych PolakĂłw w Rumnie i odsłonięcie pamiątkowych tablic. Następnego dnia, tj. 5 czerwca, tę tragedię upamiętniono w Rumnie odprawieniem Mszy św. przy krzyĹźu z udziałem miejscowej ludności.

Rzymskokatolicka archidiecezja lwowska

W ślad za postępem zdobyczy terytorialnych państwa polskiego na wschodzie i wcieleniem w jego granice obszarĂłw Rusi południowo-zachodniej za krĂłla Kazimierza Wielkiego (1340-49), rozpoczęła się na tym terenie praca nad zorganizowaniem administracji państwowej oraz akcja misyjna prowadzona przez Kościół łaciński. Wraz z zakonami Ĺźebraczymi pojawili się na polskiej Rusi pierwsi biskupi rzymskokatoliccy. Rozpoczęto tworzenie podstaw odrębnej organizacji kościelnej przeznaczonej dla ludności katolickiej, podejmując starania o utworzenie nowej prowincji kościelnej dla łacińskich biskupstw na wschodzie. W dniu 13 II 1375 r. papieĹź Grzegorz XI w bulli Debitum pastoralis ofiicii zatwierdził metropolię łacińską w Haliczu; podporządkowano jej biskupstwa w Przemyślu, Chełmie, Włodzimierzu (później Łucku), Kamieńcu i Kijowie. RĂłwnocześnie rozpoczęły się starania o przeniesienie stolicy arcybiskupstwa z Halicza do do większego i bardziej polskiego Lwowa. W 1412 r. antypapieĹź Jan XXIII wystawił akt ustanawiający LwĂłw stolicą metropolii. Kościół parafialny lwowski stał się katedrą metropolitalną. Arcybiskupstwu lwowskiemu podporządkowane zostały wszystkie biskupstwa łacińskie istniejące na Rusi (przemyskie, łuckie, kamienieckie, kijowskie i chełmskie). W I połowie XV w. przeprowadzona została kodyfikacja prawa kościelnego, stanowiąca podsumowanie całego dotychczasowego ustawodawstwa partykularnego Kościoła polskiego. W 1420 r. na synodzie prowincjonalnym ogłoszono i uchwalono Statuty wieluńsko-kaliskie arcybiskupa gnieĹşnieńskiego Mikołaja Trąby. W kilkanaście lat później (ok. 1440 r.) kodyfikację przyjęła lwowska prowincja kościelna, co zbiegło się chronologicznie z wprowadzeniem na Rusi Czerwonej (Lwowszczyzna) prawa polskiego. Diecezje metropolii lwowskiej pod koniec XVI stulecia podzielone zostały na dekanaty, grupujące kilka lub kilkanaście parafii. W archidiecezji lwowskiej dokonał tego w 1593 r. arcybiskup Jan Dymitr Solikowski. Dziekani czuwali nad funkcjonowaniem organizacji kościelnej w dekanacie i wizytowali podległe sobie miasta i wsie parafialne. Około 1650 r. w archidiecezji lwowskiej było 7 dekanatĂłw i 125 parafii. Kolejna reorganizacja Kościoła na omawianym terenie nastąpiła dopiero w końcu XVIII w. W 1765 r. staraniem arcybiskupa Wacława Hieronima Sierakowskiego archidiecezja lwowska podzielona została na 3 archidiakonaty. W tym samym roku zwiększono rĂłwnieĹź liczbę dekanatĂłw z 7 do 12. W okresie od 1669 r. do 1772 r. powstało na wschodzie 5 kolegiat, z tego 3 w archidiecezji lwowskiej: w Stanisławowie, Żółkwi i Lwowie (parafia NMP – ŚnieĹźnej). W 1772 r. w archidiecezji lwowskiej były 3 archidiakonaty i 12 dekanatĂłw oraz 150 parafii. Większe zmiany w organizacji kościoła rzymskokatolickiego wprowadził dopiero I rozbiĂłr Polski. Archidiecezja lwowska znalazła się w granicach Austrii. W 1782 r. cesarz JĂłzef II podejmując politykę separacyjną w stosunku do podzielonych granicami zaborczymi diecezji polskich wcielił do archidiecezji lwowskiej cząstki diecezji łuckiej (10 parafii) i kamienieckiej (10 parafii). Zabiegi i plany zmierzające do zmiany struktury organizacyjnej diecezji polskich i dostosowanie ich do szczątkowego charakteru państwa polskiego przekreśliła całkowita utrata niepodległości w 1795 r. Podjęte po upadku państwa polskiego decyzje związane z działalnością Kościoła rzymskokatolickiego realizowały państwa zaborcze. Granice rozbiorĂłw poprzecinały w sposĂłb sztuczny polskie struktury kościelne. Następowała rĂłwnieĹź stopniowa reorganizacja archidiecezji lwowskiej zgodnie z duchem austriackich reform jĂłzefińskich. Po trzecim rozbiorze Austria włączyła do archidiecezji lwowskiej 47 parafii oderwanych od diecezji łuckiej. Jednocześnie granice kościelne diecezji zostały dostosowane do granic podziału administracji cywilnej, czyli cyrkułów, co wiązało się z koniecznością zmian terytorialnych w obrębie archidiecezji. W 1808 r. archidiecezja lwowska obejmowała 9 okręgĂłw politycznych: LwĂłw, BrzeĹźany, ZłoczĂłw, Żółkiew, StanisławĂłw, Tarnopol, Tarnopol, Stryj, Zaleszczyki i Czerniowce, 16 dekanatĂłw i 207 parafii. Cyrkuły podlegały władzy tzw. gubernium we Lwowie. Po roku 1780 zreorganizowano rĂłwnieĹź kurię biskupią i konsystorz generalny, ktĂłre połączone zostały w jeden urząd consistorium generale pod przewodnictwem biskupa ordynariusza. Wszyscy członkowie tego urzędu otrzymali przywileje urzędnikĂłw państwowych. We Lwowie, jako stolicy metropolii, funkcjonował konsystorz metropolitalny (Consistorium Metropolitanum Leopoliense) i sąd metropolitalny. Kancelarie konsystorskie zostały w 1780 r. zobowiązane do prowadzenia dokumentacji według norm zreformowanej w 1766 r. kancelarii państwowej. Zaniechano prowadzenia dawnej kancelarii polskiej opartej na księgach wpisĂłw, a zaprowadzono nową posługującą się protokolarzem i zbiorem aktowym. Obok spraw bieżących notowanych z reguły w protokole czynności konsystorza, prowadzone były (głownie w pierwszym okresie okupacji austriackiej – do 1815 r.) tzw. Protokoły korespondencji z władzami gubernialnymi.

W latach 1784-1807 przeprowadzono reorganizację sieci dekanatalnej i dostosowano ją do granic administracji państwowej. Wraz z innymi zniesiona została kapituła kolegiacka we Lwowie. Przeprowadzono rĂłwnieĹź na wielką skalę takĹźe tzw. jĂłzefińską regulację parafii, ktĂłrej celem było tworzenie nowych parafii rzymskokatolickich, a ograniczenie liczby greckokatolickich placĂłwek duszpasterskich. UposaĹźenie parafii pokrywał fundusz religijny. Proboszczowie parafii na terenie zaboru austriackiego stali się urzędnikami stanu cywilnego. Po 1815 r. pod względem kościelnym w granicach zaboru austriackiego pozostała w cała archidiecezja lwowska, do ktĂłrej włączono następnie 34 parafie z okręgu tarnopolskiego oraz - decyzją papieĹźa Piusa VII - 17 parafii w rejonie Jazłowca i Czerwonogrodu z diecezji kamienieckiej (1819 r.). Dekretem cesarza Franciszka I z 13 II 1817 r. metropolita lwowski rzymskokatolicki mianowany został prymasem „Galicji i Lodomerii”. Był to tytuł niekanoniczny związany z prowadzoną przez cesarstwo polityką separacyjną wobec Stolicy Apostolskiej.

W XIX wieku w organizacji terytorialnej archidiecezji lwowskiej zachodziły stałe zmiany, co związane było z przeobraĹźeniami politycznymi, tworzeniem nowych struktur kościelnych i likwidowaniem juĹź istniejących. W 1809 r. w archidiecezji lwowskiej było 9 okręgĂłw politycznych, 16 dekanatĂłw, 207 parafii; po r. 1815 archidiecezja obejmowała 10 okręgĂłw politycznych, 15 dekanatĂłw i 220 placĂłwek duszpasterskich, w 1834 r. – 10 okręgĂłw politycznych, 15 dekanatĂłw i 218 parafii. W połowie XIX w. polityka władz oparta na dotychczasowym systemie jĂłzefińskim uległa ostatecznemu załamaniu. Dekret cesarza Franciszka JĂłzefa z 18 IV 1850 r. zniĂłsł jĂłzefinizm jako system obowiązujący, a w 1855 r. podpisany został konkordat między cesarstwem a Stolicą Apostolską. Kilka lat później konkordat został zerwany, jednak polityka cesarstwa wobec Kościoła i Stolicy Apostolskiej uległa znacznemu złagodzeniu. We wszystkich diecezjach rozwinęły się urzędy centralne. Obok kapituły katedralnej i seminarium duchownego zasadniczą rolę odgrywał nadal konsystorz. Do najwaĹźniejszych jego urzędĂłw naleĹźały: oficjałat i wikariat generalny, kancelaria, sąd biskupi. Zmianom ulegała nadal organizacja terytorialna archidiecezji. W 1875 r. w archidiecezji było 25 dekanatĂłw i około 300 parafii; tuĹź przed wybuchem I wojny światowej w 1914 r. liczba dekanatĂłw w archidiecezji wynosiła 29; funkcjonowało na jej terenie około 400 placĂłwek duszpasterskich.

Po I wojnie światowej i odzyskaniu przez Polskę niepodległości, ustalone ostatecznie w latach 1919-1923 granice polityczne odrodzonego państwa nie pokrywały się z granicami polskich diecezji. W skład Rzeczypospolitej weszła archidiecezja lwowska bez Bukowiny. 10 II 1925 r. podpisany został konkordat z Watykanem, na podstawie którego usankcjonowano podział terytorialny Kościoła w Polsce. Wśród pięciu prowincji kościelnych znalazła się także metropolia lwowska z arcybiskupstwem lwowskim. Konkordat zaręczał Kościołowi pełną wolność w wykonywaniu jurysdykcji oraz swobodną administrację jego sprawami i majątkiem; duchownym i wiernym zapewniał niczym nie skrępowane kontakty ze Stolicą Apostolską. Organizacja wewnętrzna diecezji nie uległa większym zmianom w stosunku do okresu poprzedniego. Na czele prowincji lwowskiej archidiecezji stał metropolita - arcybiskup lwowski. Każda z diecezji otrzymała ponadto swojego sufragana. W związku z wprowadzeniem nowego kodeksu prawa kanonicznego nastąpiły niewielkie zmiany w strukturze kurii biskupiej. Zanikła instytucja: konsystorza generalnego. Odtąd urząd biskupi nazywany był we wszystkich diecezjach kurią biskupią lub diecezjalną i dzielił się na dwa wydziały: administracyjny i sądowy.
W okresie międzywojennym, w archidiecezji lwowskiej, podobnie jak w innych diecezjach znacznie zwiększyła się liczba dekanatĂłw i parafii; rozległe terytorialnie placĂłwki duszpasterskie dzielone były na mniejsze. W roku 1926 na terenie archidiecezji działało 372 parafie; w r. 1938 – 412 parafii. Niezmienna pozostawała liczba dekanatĂłw – 27. Archidiecezja lwowska miała wĂłwczas obszar 38 900 km kw. i 977 995 katolikĂłw w 1926 roku i ok. 1 150 000 katolikĂłw, w zdecydowanej większości PolakĂłw.

Odradzającą się strukturę Kościoła rzymskokatolickiego po zaborach przerwał wybuch II wojny światowej. 17 IX 1939 r. Armia Sowiecka dokonała agresji na wschodnie obszary Rzeczypospolitej. W granicach ZSRR znalazły się parafie wchodzące w skład arcybiskupstwa lwowskiego oraz diecezje metropolii lwowskiej. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej tereny województw: lwowskiego, stanisławowskiego i tarnopolskiego znalazły się pod okupacją niemiecką. Na obszarze tym zorganizowano tzw. Dystrykt Galicja, przyłączony następnie do Generalnej Guberni .

Po zakończeniu wojny w 1945 r. nastąpiły powaĹźne zmiany w zakresie organizacji kościoła rzymskokatolickiego w Polsce, co wiązało się ze zmianami granic państwa. Poza granicami kraju znalazła się znaczna część metropolii lwowskiej wraz ze stolicą – Lwowem. Na terytorium Polski pozostało jedynie 27 parafii archidiecezji lwowskiej, dla ktĂłrych utworzono administrację apostolską z siedzibą w Lubaczowie.

WrĂłg Polski i PolakĂłw – grekokatolicki biskup przemyski Josafat Kocyłowski

Istniejąca od 1692 roku grekokatolicka diecezja przemyska ze stolicą biskupią w Przemyślu, do końca II wojny światowej (1945 r.) większość wiernych miała na terenach wschodniej części Ziemi Przemyskiej (Sambor, Drohobycz-Borysław) i zachodnich obszarach Ziemi Lwowskiej (Sokal, Rawa Ruska, Żółkiew), ktĂłre dzisiaj znajdują się na terenie Ukrainy. Niestety od końca XIX w. teren ten był siedliskiem szowinizmu ukraińskiego o zdecydowanie antypolskim obliczu. Szowinizmowi temu często przewodzili księża grekokatoliccy, dla ktĂłrych Chrystusowe przykazanie miłości bliĹşniego (a nawet wrogĂłw!) było zwykłym pustosłowiem testamentowym. Tę nienawiść do PolakĂłw zasiał wśrĂłd wielu grekokatolikĂłw po 1772 roku zaborca austriacki, zgodnie ze starorzymską zasadą „divide et impera” (dziel i rządĹş).

W 1917 roku grekokatolickim biskupem przemyskim został Josafat Kocyłowski (1876-1947), jeden z szowinistĂłw ukraińskich – zwolennik faszyzmu i 1000-letniej hitlerowskiej Rzeszy, ktĂłra miała panować w Europie. Co więcej, ten człowiek był zdecydowanym wrogiem Polski, PolakĂłw i wszystkiego co polskie. Całym sercem i jak tylko mĂłgł popierał działania mające na celu oderwanie od Polski nie tylko Galicji Wschodniej wraz z arcypolskim Lwowem, ale takĹźe Ziemi Przemyskiej wraz z Przemyślem (w ktĂłrym Ukraińcy stanowili nieznaczny procent ogółu ludności i w ktĂłrym nawet katedra grekokatolicka była byłym polskim kościołem, zabrana bezprawnie Polakom przez AustriakĂłw i przekazanym Rusinom/Ukraińcom!), tzw. Łemkowszczyznę (ziemie po Krynicę i aĹź pod KrakĂłw; większość ŁemkĂłw nie uwaĹźała się za UkraińcĂłw!), Chełmszczyznę włącznie z arcypolskim Zamościem i Podlasie. Przyjął więc z radością zbrojne zajęcie przez UkraińcĂłw prawobrzeĹźnej części Przemyśla w nocy i 3 na 4 listopada 1918 roku i odprawił tego samego dnia – 4 listopada 1918 roku uroczyste naboĹźeństwo dziękczynne w kościele katedralnym o wyraĹşnym antypolskim wydĹşwięku. Wypowiedzi bpa Kocyłowskiego tak w katedrze jak i potem miały powaĹźny wpływ na zaangaĹźowanie się części duchowieństwa greckokatolickiego w bezpośrednie działania przeciwko Polakom i zachęcanie wiernych do walki z nimi (Andrzej Szeliga „Historia Pomnika Orląt Przemyskich”).

Prowadzoną w latach 1918-19 wojnę z Polakami Ukraińcy przegrali i nie tylko Przemyśl, ale cała Galicja Wschodnia znalazły się w granicach Polski. W stosunku do odrodzonego państwa polskiego bp Kocyłowski zajmował stanowisko nieprzychylne. W 1922 roku przed wyborami parlamentarnymi do Sejmu i Senatu RP opublikował wspĂłlnie z ordynariuszem stanisławowskim i wikariuszem generalnym archidiecezji lwowskiej list protestacyjny przeciwko Polakom i rzekomo polskiej okupacji Galicji Wschodniej pt. "Odezwa do świata cywilizowanego". JednakĹźe po decyzji Rady AmbasadorĂłw w ParyĹźu z 1923 roku, przyznającej Polsce Galicję Wschodnią, oraz pod wpływem Stolicy Apostolskiej „zmienił” swĂłj stosunek do państwa polskiego, zapewniając (fałszywie!) o swej lojalności. Jaka to była szczera lojalność Polacy przekonali się we wrześniu 1939 roku, kiedy hitlerowskie Niemcy i Rosja Sowiecka napadły zbrojnie na Polskę. W ich zwycięskim marszu, a później okupacji i gnębieniu PolakĂłw wspierali nie tylko nacjonaliści czy komuniści ukraińscy, ale takĹźe duchowni grekokatoliccy z biskupem Kocyłowskim na czele.

Bp Kocyłowski jako nacjonalista ukraiński był bardziej zbliĹźony do faszyzmu, z ktĂłrego nacjonalizm ukraiński czerpał całymi garściami. ToteĹź po napadzie Niemiec na Związek Sowiecki 22 czerwca 1941 roku bp Kocyłowski wziął udział w powitaniu wkraczających do Przemyśla wojsk niemieckich 10 lipca 1941 roku (Nieco wcześniej Kyr Jozafat wydał bankiet na cześć oficerĂłw niemieckich, zaś 7 lipca 1941 roku w swoim liście pasterskim pisał między innymi : ... Sława wielkiemu fuhrerowi Adolfowi Hitlerowi, wyzwolicielowi i najlepszemu przyjacielowi ukraińskiego narodu ). Dwa lata później 4 lipca 1943 roku w Przemyślu bp Jozafat Kocyłowski w obecności ks. Wasyla Hrynyka na stadionie w Przemyślu odprawił mszę zorganizowaną dla ochotnikĂłw ukraińskich wstępujących do „ukraińskiej” 14 Dywizji GrenadierĂłw SS, ktĂłra okryła się licznymi zbrodniami (pacyfikacje, akty ludobĂłjstwa), takĹźe wobec ludności polskiej; oddelegował kilku duchownych na kapelanĂłw do tej zbrodniczej formacji! W 1944 roku, kiedy hitlerowskie Niemcy diabli juĹź brali, apelował do UkraińcĂłw do ochotniczego wyjazdu na roboty do Niemiec, aby swoją pracą przyczynili się do zwycięstwa hitleryzmu. MoĹźna tu dodać, Ĺźe podczas całej okupacji niemieckiej Przemyśla i Ziemi Przemyskiej wspierał tak niemieckie jak i wspierających NiemcĂłw nacjonalistĂłw ukraińskich wszelkie akcje antypolskie, czym wywoływał wrogi stosunek do siebie polskiej społeczności Przemyśla i Ziemi Przemyskiej (Andrzej Szeliga, wikipedia.pl, „Nasz Dziennik”, „Tygodnik Powszechny”).

W latach 1944-47, a więc podczas II wojny światowej i jeszcze po niej bandy nacjonalistĂłw ukraińskich na terenie grekokatolickiej diecezji przemyskiej mordowały na wielką skalę PolakĂłw tylko dlatego, Ĺźe byli Polakami. W okrutny sposĂłb mordowano nawet kobiety, dzieci, starcĂłw i kaleki. Te zbrodnie są dobrze udokumentowane. Czy bp Kocyłowski wydał choć jeden list pasterski, w ktĂłrym potępiał by te zbrodnie ludobĂłjstwa i nawoływał swoich ziomkĂłw do opamiętania się? Niestety nie!!! Ciąży więc na nim grzech obojętności na liczne akty „kainowej zbrodni” ludzi, ktĂłrzy byli grekokatolikami w jego diecezji!

Po upadku Niemiec bp Kocyłowski chciał być ponownie „lojalny” wobec Polski i przyklejał się do polskiego episkopatu. Jednak komuniści, ktĂłrzy z pomocą bagnetĂłw sowieckich objęli władzę w Polsce, 26 czerwca 1946 roku deportowali go za kolaborację z Niemcami do Związku Sowieckiego, gdzie zmarł w 1947 roku w łagrze, na co z pewnością sobie zasłuĹźył. To była kara boska za jego grzechy. Za grzechy przeciw Bogu i chrześcijaństwu. Bo chrześcijaństwo – w myśl nauki Jezusa Chrystusa, ktĂłrą Kościół głosi – ma być religią miłości. Tymczasem bp Josafat Kocyłowski siał nienawiść między ludĹşmi i wspierał zbrodnicze poczynania nacjonalistĂłw ukraińskich.

Dlatego jak wielkim szokiem dla wielu PolakĂłw i prawdziwych chrześcijan innej narodowości oraz porządnych ludzi i ofiar faszyzmu było całkowicie bezkrytyczne wspieranie nacjonalizmu ukraińskiego przez „polskiego papieĹźa” Jana Pawła II (1978-2005). Podczas swej wizyty apostolskiej we Lwowie 27 czerwca 2001 roku Ojciec Święty Jan Paweł II zaliczył Josafata Kocyłowskiego w poczet błogosławionych Kościoła! Uczynił to bez najmniejszego sprzeciwu ze strony Episkopatu Polskiego!!!

Kościół uzasadnia następująco wyniesienie na ołtarze bpa Josafata Kocyłowskiego: „Ordynariusz przemyski obrządku greckokatolickiego ks. bp Jozafat Kocyłowski stanowić moĹźe wzĂłr kapłana wiernego Kościołowi, zatroskanego o powierzonych jego opiece wiernych oraz dążącego do normalizacji stosunkĂłw między Polakami a Ukraińcami w duchu zasad Ewangelii” (Dariusz Iwaczenko Wierny Bogu i Stolicy Apostolskiej Błogosławiony biskup Jozafat Kocyłowski (1876-1947) „Nasz Dziennik”, Warszawa, 1-2 grudnia 2007).
Jest to szokujący wywód w świetle powyższych faktów.

Wzywam więc Episkopat Polski jak również Stolicę Apostolską do udowodnienia, że wszystkie powyższe fakty, tj. wspieranie przez bpa Jozafata Kocyłowskiego zwyrodniałego szowinizmu ukraińskiego oraz jego antypolskie oraz prohitlerowskie poczynania są nieprawdziwe, a nawet jak są prawdziwe to nie przeszkadzają one w wyniesieniu bpa Kocyłowskiego na ołtarze, na czczenie go jako błogosławionego, a potem zapewne i świętego.

To straszne, że Kościół katolicki i papież rodem z Polski ukłonili się faszyzmowi, że wraz z bp Kocyłowskim wynieśli go na ołtarze, czyli z idei niemoralnej uczynili moralną, depcząc przy tym naukę Chrystusa!

Należy przypuszczać, że ukraiński grekokatolicki arcybiskup lwowski Andrzej Szeptycki (zm. 1944) po wyniesieniu go na ołtarze przez Kościół katolicki, o co zabiegają Ukraińcy, będzie ogłoszony nie tylko patronem renegatów (bo był przede wszystkim i do wielkiej klasy renegatem!), ale także wszystkich faszystów. Bo i on wysyłał listy z gratulacjami i hołdownicze do Adolfa Hitlera!

Miejmy nadzieję, że do wyniesienia na ołtarze abpa Andrzeja Szeptyckiego jednak nie dojdzie.

............

Mam nadzieję, Ĺźe nikt ze zdrowo myślących ludzi nie odbierze tego artykułu jako ataku na śp. papieĹźa Jana Pawła II. To jest najwyĹźej krytyka Stolicy Apostolskiej – wielkiej machiny urzędniczej, będącej zlepkiem róşnych ludzi o róşnych zapatrywaniach. A więc takĹźe ludzi, ktĂłrzy błądzą. Wszak nie kto inny jak sam Pan Jezus powiedział, Ĺźe nikt z nas nie jest bez winy. Stąd błędy popełnia takĹźe wielu kurialistĂłw watykańskich. A fakt, Ĺźe wszyscy popełniamy błędy nie oznacza, Ĺźe nie mamy prawo polemizować czy nawet krytykować niektĂłrych pociągnięć Watykanu, jak np. kokietowania Ukraińskiej Cerkwi Katolickiej, ktĂłra jest przeĹźarta nacjonalizmem. I to wyjątkowo chorym - zwyrodniałym. Takim, ktĂłry odbiera wielu jej duchownym i ich wiernym prawo nazywania się wspĂłlnotą chrześcijańską. Bo najwaĹźniejszym przykazaniem BoĹźym nie jest: „Będziesz szowinistą narodowym i nienawidził i mordował ludzi innej narodowości”, ale „Kochajcie się nawzajem, tak jak ja ukochałem was”, a nawet wrogĂłw waszych.

Polskie skarby narodowe na Kresach to tylko symbole?

Niestety, wielu Polaków, szczególnie spośród członków wszystkich rządów od 1989 roku i tzw. elity narodu, nie martwi fakt, że setki tysięcy dóbr polskiej kultury narodowej i pamiątek historycznej pierwszorzędnej wagi znajduje się bezprawnie lub co najmniej w sposób bardzo niemoralny w muzeach dzisiejszej Ukrainy, Rosji, Białorusi i Litwy.

Na Forum „Gazety Wyborczej” jeden z PolusĂłw odpowiadając mi na zarzut, Ĺźe rząd polski i bardzo wielu PolakĂłw nie troszczy się zwrot polskich dĂłbr kultury ze Wschodu napisał, Ĺźe polityka musi być rozsądna, Ĺźe "Jeśli chodzi o dbanie o korzyści narodowe - prawda w stosunkach i pamiątki mogą grać jedynie rolę drugorzędną. Pierwszorzędne korzyści o jakie musi dbać nasz rząd - to bezpieczeństwo i dobrobyt naszego państwa. Symbole niech pełnią swoją rolę „symboliczną”.

Dla niego i niestety dla wielu współczesnych Polaków dobra kultury narodowej to tylko symbole bez których można żyć! Uważają bowiem, że człowiek żyje samym chlebem, a patriotyzm i gromadzenie pamiątek narodowych jest czymś bardzo trefnym.

Innego zdania są Grecy, ktĂłrzy odrzucają tzw. „rozsądną” politykę i głośno i energicznie domagają się zwrotu znajdujących się w Londynie i ParyĹźu skarbĂłw kultury starogreckiej. Czy stanowisko Grecji jest rozsądne czy nie? A jeśli uznamy, Ĺźe jest nierozsądne to jestem ciekawy co by nam na to odpowiedzieli Grecy. Jestem takĹźe ciekawy, co by odpowiedzieli na uwagę, Ĺźe skarby kultury starogreckiej to tylko symbole, o ktĂłre nie warto kruszyć kopii. I to jeszcze z kim? Z Wielką Brytanią i Francją przy ktĂłrej Grecja jest naprawdę mała! A jednak! Bo ci ludzie są patriotami i mają narodowy honor. I nie są leniwi, aby walczyć o sprawiedliwość, o swoje prawa, o swoją spuściznę historyczną.

Jako historyk analizuję osobowość i duszę Polaka, co ułatwia mi rozumienie historii. Doszedłem do wniosku że ten "rozsądek" polski, bardzo obecny w historii polskiej, a szczególnie u wielu współczesnych Polaków, wypływa z jednej z polskich cech/wad narodowych - lenistwa i braku odpowiedzialności za sprawy kraju i Polaków oraz lekceważenia polskiej historii.
Może się mylę, ale do takiego wniosku doszedłem.
A poza tym jeśli sami Polacy czy raczej ludzie rządzący dziś Polską uwaĹźają, Ĺźe nie ma nic w tym złego, Ĺźe np. rękopisy polskich wielkich pisarzy i innych znanych PolakĂłw są nie w Polsce tylko na Ukrainie, to pytam się: co o takich „Polakach” moĹźna powiedzieć?! - Rozsądnisie czy ludzie bez narodowego honoru „zupełnie” wyprani z patriotyzmu?!

Instytut Kresowy w Warszawie

W 2006 roku samorząd warszawski, zdominowany wówczas przez członków Prawa i Sprawiedliwości, powołał do życia Instytut Kresowy w Warszawie, mający zajmować się badaniem, dokumentacją oraz popularyzacją tematyki byłych Kresów Wschodnich RP, które dzisiaj należą do Litwy, Łotwy, Białorusi i Ukrainy.

Celem popularyzacji tematyki kresowej wśrĂłd warszawiakĂłw Instytut przystąpił do organizowania wycieczek po miejscach stolicy i jej okolic związanych z Kresami (m.in. "Powązki kresowe", "Madonny kresowe w świątyniach Warszawy", "Epitafia kresowe w kościołach Warszawy", "Kresowy marszałek w SulejĂłwku", "Kresowiacy na Cmentarzu Wojskowym – Powązki", "Magnateria kresowa", "Muzeum katyńskie", "Powstanie listopadowe na kresach"). Jedną z form działalności Instytutu były warsztaty kulinarne, popularyzujące kuchnię kresową. PlacĂłwka przystąpiła rĂłwnieĹź do organizowania spotkań kresowych przy kawie i herbacie dla byłych mieszkańcĂłw Ziem Wschodnich, wystaw (w 2007 roku były to m.in. "Świątynie na Polesiu, Wołyniu i Kresach Południowo-Wschodnich", "Twierdze, pałace, dwory na Polesiu, Wołyniu i Kresach południowo-wschodnich"), wernisaĹźy (w 2007 roku wystawa prac pochodzącej z Litwy Kowieńskiej Ireny Zdanowicz-Dobrowolskiej), jak rĂłwnieĹź mini-konferencji z udziałem gości zagranicznych (m.in. wystąpienie ambasadora USA Victora Asha poświęcone Tadeuszowi Kościuszce czy wykład Wolhi Dadziomawej na temat Stanisława Moniuszki). SzczegĂłlną formą spotkań kresowiakĂłw miały być tzw. wigilie kresowe organizowane pod koniec grudnia kaĹźdego roku. W 2008 roku swą obecnością zaszczycił wieczĂłr wigilijny prymas Polski, kard. JĂłzef Glemp. Instytut przystąpił rĂłwnieĹź do gromadzenia róşnych kresowian.

2 grudnia 2006 roku nowym prezydentem Warszawy została Hanna Gronkiewicz-Waltz z Platformy Obywatelskiej. Warszawska Rada Miejska, w ktĂłrej teraz dominującą pozycję zdobyli członkowie Platformy Obywatelskiej i LiD (postkomuniści) postanowiła zlikwidować Instytut Kresowy. Wysuwano głównie argumenty natury praktycznej (brak pieniędzy) oraz ideowej (twierdzono, Ĺźe Instytut będzie się koncentrował na polonocentrycznej wizji historii oraz pogorszy relacje Polski z Litwą, Ukrainą i Białorusią) i politycznej, Ĺźe to niby placĂłwka Prawa i Sprawiedliwości. Najbardziej zwalczała Instytut Kresowy „Gazeta Wyborcza”, ktĂłra nazwała go bękartem PiS-owskiej polityki historycznej (28.2.2008). Podczas głosowania na posiedzeniu Rady Miejskiej 28 lutego 2008 tylko jednym głosem zdołano uratować Instytut przed faktyczną likwidacją. Instytut został uratowany dzięki szeroko zakrojonej akcji działaczy kresowych i niektĂłrych politykĂłw oraz interwencji u prezydenta Warszawy Hanny Gronkiewicz-Waltz. Radny PiS Marek Makuch powiedział po głosowaniu: „Mam nadzieję, Ĺźe wreszcie tak doniosła część naszej historii, traktowana dotychczas marginalnie, zostanie w sposĂłb właściwy dla jej rangi uhonorowana” (Nasz Dziennik 29.2.2008). Jednak koalicja PO-LiD dokonała radykalnych cięć w budĹźecie Instytutu, ktĂłre uniemoĹźliwiły mu normalne funkcjonowanie. Wreszcie w paĹşdzierniku 2008 roku dopięła swego, przyjmując uchwałę na mocy ktĂłrej Instytut Kresowy przestał istnieć w kwietniu 2009 roku, a jego zbiory zostały przekazane Muzeum Katyńskiemu w Warszawie.

Widać, Ĺźe Platforma Obywatelska i postkomuniści uwaĹźają, Ĺźe Polacy powinni zapomnieć o Kresach – o ich roli w Ĺźyciu Polski i narodu polskiego.

Archiwa z terenów byłego WKL w zbiorach polskich

Większość dokumentĂłw odnoszących się do historii byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego znajduje się po części w Polsce, na Litwie i Białorusi oraz w Rosji. Np. większość dokumentĂłw kancelarii Wielkiego Księstwa Litewskiego, czyli tzw. Metryki Litewskiej, znajduje się obecnie w Moskwie, a tylko jej odbitka w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie. Tak samo archiwa rodowe np. Radziwiłłów, SapiehĂłw, Ogińskich i PacĂłw są dzisiaj, szczegĂłlnie po oderwaniu od Polski Wilna i Grodna (znajdowały się tam Archiwa Państwowe RP), rozproszone – po części w Polsce, Wilnie, Mińsku, a takĹźe Moskwie i Petersburgu.

Założone przez władze polskie i bardzo bogate Archiwum Państwowe w Wilnie (1920-39) zostało wywiezione przez okupanta sowieckiego na wschód w latach 1939-40. Powróciło do Wilna dopiero kilka lat po wojnie, kiedy sowieci byli już pewni, że Wilno jest ich. Wtedy włączono do Archiwum Państwowego w Wilnie przebogate Archiwum Kurii Arcybiskupiej Wileńskiej, stanowiące bezcenny - głównie polski w swej treści materiał archiwalny, które Rosjanie znaleźli zamurowane podczas wojny przez polskie władze kościele w Wilnie w podziemiach katedry wileńskiej.

Prawdopodobnie najwięcej jednak materiałów archiwalnych odnoszących się do historii byłego W. Ks. Litewskiego znajduje się ciągle w Polsce. Jest ich najwięcej w Archiwum Akt Dawnych w Warszawie, w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie i w Bibliotece Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Jest ich dużo także w wielu innych bibliotekach i archiwach. I tak np. bogate zespoły archiwalne Paców i Tyzenhauzów znajdują się w Bibliotece Czartoryskich; w Bibliotece PAN w Kórniku koło Poznania jest dużo dokumentów do historii szeregu miast i klasztorów w W. Ks. Litewskim; w Bibliotece Narodowej w Warszawie jest m.in. część archiwów Radziwiłłów i Sapiehów oraz archiwum Romerów z Litwy, są tu także egzemplarze pierwszego Statutu Litewskiego (1529 r.), a w Archiwum Miejskim w Gdańsku materiały do historii stosunków Litwy z Prusami i zachodnią Europą.

Polacy pierwsi przemierzyli całe Karpaty Wschodnie

Karpaty Wschodnie albo Beskidy Wschodnie w popularnym pojęciu polskim (nie geograficznym) to trzy ciągi górskie: Bieszczady, Gorgany i Czarnohora, które od XIV w. do 1945 roku dzieliły losy Polski i narodu polskiego, po 1945 roku znalazły się w granicach Związku Sowieckiego, a od 1991 roku należą do Ukrainy. Przy Polsce pozostały tylko Bieszczady Zachodnie. Najwyższym pasmem jest Czarnohora, której najwyższe szczyty przekraczają 2000 m: Howerla (2061) i Pop Iwan (2022), najdzikszym są Gorgany z najwyższym szczytem Sywula (1836 m). Bieszczady też były do niedawna dzikim pasmem (Pikuj 1405 m).

Nacjonaliści ukraińscy z uporem maniaka twierdzą wbrew faktom historycznym, że cała Małopolska Wschodnia, w tym także Karpaty Wschodnie, to ziemie etnicznie ukraińskie. Ignorują fakt, że ziemie te przez 600 lat należały do Polski czy były pod wszelkimi wpływami polskimi, że oprócz Rusinów, Hucułów, Bojków i Łemków oraz Ukraińców (dopiero od XX w.!), mieszkali tu także Polacy, Żydzi, Ormianie i Niemcy. Jednym z wielu dowodów również na polskość tych ziem jest fakt, że to nie Rusini, Huculi, Bojkowie, Łemkowie czy Ukraińcy ale właśnie Polacy byli pierwszymi osobami, które pierwsze przemierzyły całe łańcuchy górskie Karpat Wschodnich, pierwsze zdobywały ich szczyty, pierwsze rozwinęli tu turystykę i sporty zimowe (narciarstwo).

W latach 1840-43 znany po dziś dzień poeta i prozaik polski Wincenty Pol (1807-1872), wspĂłlnie z botanikiem Janem Kantym Łobarzewskim (1815-1862) – późniejszym profesorem Uniwersytetu Lwowskiego (1850-62), przemierzył cały łańcuch BeskidĂłw od wykapĂłw Wisły aĹź po ĹşrĂłdła obu CzeremoszĂłw, co w owych czasach było i duĹźym przedsięwzięciem i osiągnięciem podróşniczym (ogółem zwiedzili obszar o powierzchni 15 tys. km kw.). Współtowarzyszem ich wędrĂłwek po Karpatach Wschodnich był ich świetny znawca, autor „Dum o zbĂłjnikach na pograniczu Polski i Węgier” Kazimierz J. Turowski. Byli oni pierwszymi w dziejach turystyki w Karpatach Wschodnich podróşnikami-turystami, ktĂłrzy zwiedzili całe te gĂłry.

Wynikiem wędrĂłwek Wincentego Pola po Karpatach Wschodnich są „Obrazy z Ĺźycia i natury” (1866), a w nich m.in. urocze opisy wędrĂłwek w Czarnohorze oraz w paśmie połonin Hryniawskich pomiędzy gĂłrnymi biegami Białego i Czarnego Czeremoszu, jak rĂłwnieĹź praca „Rzut oka na północne stoki Karpat” (1851).

Polak z Ukrainy pierwszym piewcą Kalifornii

Autorem pierwszej książki o Kalifornii (USA) był Polak pochodzący z Czerniawki koło Berdyczowa na dzisiejszej Ukrainie – Feliks Paweł Wierzbicki (1815-1860), lekarz, podróşnik i geograf. Jako student medycyny w Warszawie Wierzbicki wziął udział w Powstaniu Listopadowym 1830-31. Pułk WołyniakĂłw w ktĂłrym słuĹźył wycofał się po walkach do Galicji. Stąd, po zwolnieniu z internowania przez AustriakĂłw w 1834 roku, został deportowany do StanĂłw Zjednoczonych Ameryki, gdzie ukończył studia medyczne w Connecticut. W 1847-48 był lekarzem w garnizonie w Presidio, a następnie zamieszkał na stałe w San Francisco, gdzie w 1856 roku był współzałoĹźycielem Medical Society of the State of California. Jak tysiące innych ludzi zachorował na „gorączkę złota” i w ten sposĂłb poznał dobrze Kalifornię. Mając takĹźe Ĺźyłkę do pisania (pisał artykuły, a w 1841 wydał dziełko filozoficzne „The Ideal Man”) napisał i wydał w 1848 roku pierwszą w literaturze amerykańskiej książkę o Kalifornii pt. „California As It Is and As It May Be. A guide to the gold region” (cztery wydania, ostatnie w 1933). Dzisiaj jej pierwsze wydanie jest białym krukiem i na wagę... złota.

Marian Kałuski