Dodano: 23.06.12 - 20:23 | Dział: Kresy w życiu Polski i narodu polskiego

Lviv nie LwĂłw!

Niech wszyscy inni piszą jak chcą, ale Lwów dla Polaka i w języku polskim był, jest i chyba zawsze będzie Lwowem. Tego faktu nie chcą zaakceptować szowiniści ukraińscy.

Niedawno odbyło się 13 seminarium historyczne polsko-ukraińskie. Oczywiście wydano dwujęzyczny program. Teksty były pisane ukraińską „graĹźdanką”, a pod nimi było polskie tłumaczenie. Odnośnie uczestnikĂłw seminarium pisano po ukraińsku dla przykładu: Wiktoria Sereda (Lviv), Lucyna Kulińska (Krakiw) i po polsku Wiktoria Sereda (Lviv), Lucyna Kulińska (KrakĂłw). Jak widać KrakĂłw w tłumaczeniu na ukraiński przerobić moĹźna, ale Lviva w tłumaczeniu na polski - LwĂłw juĹź nie.
Szowinizm to choroba umysłowa!

Hamlet po polsku we Lwowie

Wojciech Bogusławski (1757-1829), zwany ojcem teatru polskiego, dwa razy działał we Lwowie: w latach 1780-83 (w 1780 powstał pierwszy stały teatr polski we Lwowie) i w latach 1795-99, prowadząc wówczas tamtejszy teatr. W 1798 roku wystawił tam po raz pierwszy po polsku Hamleta Szekspira.

Adam Mickiewicz Litwinem?

Polskiego wieszcza narodowego Adama Mickiewicza (ur. 1798 w Zaosiu koło Nowogródka, zm. 1855 w Konstantynopolu) Litwini do niedawna uważali za... Litwina, pisząc zawsze jego nazwisko Adomas Mickievicius, podczas gdy sam Mickiewicz zawsze pisał swoje nazwisko z polska.
Kiedy rozpatrujemy sprawę narodowości Adama Mickiewicza to ważniejsze od pisowni nazwiska jest to, że Mickiewicz nie urodził się na ziemi etnicznie litewskiej (urodził się na ziemi białorusko-polskiej), że jego rodzice nie byli pochodzenia litewskiego, że Mickiewicz nie znał wcale języka litewskiego, że uważał się za Polaka (w Rzymie w 1848 r. nie tworzył żadnego tam legionu litewskiego, a tylko Legion Polski) i tworzył swe dzieła w języku polskim, a mógł np. pisać je w języku francuskim, który znał wyśmienicie!
To prawda, Ĺźe “Pana Tadeusza” zaczyna Adam Mickiewicz od słów: “Litwo, ojczyzno moja...”. Jednak w “Epilogu” tej polskiej epopei pisze: “O Matko Polsko!...”, a nieco dalej “Gdy orły nasze lotem błyskawicy Spadną u dawnej Chrobrego granicy...”. NaleĹźy jednak wiedzieć o tym, Ĺźe Mickiewicz mĂłwił nie o Litwie jako państwie - i to na dokładkę jakichś szowinistĂłw litewskich wrogo ustosunkowanych do Polski i PolakĂłw, ale o Litwie będącej dzielnicą-krainą Polski. A to duĹźa róşnica!
Zresztą sam Litwin Mykolas BirĹźiska przez wydanie w Kownie w 1923 roku fragmentĂłw poprawionego-ocenzurowanego “Pana Tadeusza” udowodnił czarno na białym, Ĺźe Adam Mickiewicz nie był tam Ĺźadnym Litwinem, a tylko Polakiem. Otóş w swoim tłumaczeniu “usunął wszystkie wyrazy i zwroty, w ktĂłrych figurują słowa “Polska”, “polski” lub inne kojarzące się z Polską” (Mieczysław Jackiewicz “Literatura polska na Litwie XVI-XX wieku” Olsztyn 1993). A więc fałszerstwo, a nie prawda miało przekonywać czytelnika litewskiego do litewskości Adama Mickiewicza!
I na takim to fałszerstwie utrwalało się do niedawna wśród Litwinów kłamstwo, że Adam Mickiewicz był Litwinem!
Anatol Estryn pisał w paryskiej “Kulturze” (Nr 6/345): “...jeśli idzie o Adama Mickiewicza, to gdybym był litewskim patriotą, nie rewindykowałbym go. Mickiewicz kochał przeszłość Litwy, ale był obcy narodowo-kulturalnym aspiracjom LitwinĂłw. Co więcej, on Litwę pogrzebał i wystawił jej piękny nagrobek. Przypomnijmy sobie (jego) przedmowę do “Konrada Wallenroda”... Dla Mickiewicza Litwa historyczna juĹź nie istnieje, narĂłd litewski, to drobna grupa etniczna, ktĂłra zeszła z Ĺźycia politycznego i moĹźe oĹźyć tylko w pieśni, język litewski to gwara ludowa...”.
Dzisiaj rĂłwnieĹź i szowinizm litewski przechodzi do lamusa historii. Niedawno litewscy historycy literatury przyznali, Ĺźe Adam Mickiewicz nie jest jednak Litwinem.

Białostocka umowa 1919 roku

Białostocką umową 1919 roku nazywamy porozumienie podpisane 5 lutego 1919 roku przez przedstawicieli rządu polskiego (prof. L. Kolankowski, kpt. J. Gąsiorowski) z delegatami rządu niemieckiego (dr Buhlmann). Na jego mocy rząd polski zobowiązał się nie zakłócać ewakuacji wojsk niemieckich z Ukrainy do Prus Wschodnich, w zamian za co dowództwo niemieckie zgodziło się przepuścić oddziały polskie na wschód, w kierunku Wołkowyska i Grodna. Już 9 lutego 1919 roku wojsko polskie zajęło Brześć nad Bugiem, 19 lutego Białystok, 5 marca Pińsk na Polesiu, 10 kwietnia Grodno i 17 kwietnia Lidę. Droga na okupowane przez bolszewików polskie Wilno stała otworem.

Umacnianie granicy wschodniej w latach 1936-39

Od 1920 roku wschodnim sąsiadem Polski był wrogo nastawiony do państwa polskiego i w ogóle Polaków Związek Sowiecki. Stąd dowództwo polskie wielką wagę przywiązywało do obrony granicy i Ziem Wschodnich RP przed potencjalnym agresorem sowieckim.
Gen. Kazimierz Sosnkowski, ktĂłry był od 1935 roku inspektorem armii odcinka „Polesie” przejawiał szczegĂłlną aktywność w celu przystosowania do działań na wschodzie bagien poleskich; uzyskiwał wiele milionĂłw złotych na fortyfikacje, zalewy i flotyllę pińską. Tylko w roku budĹźetowym 1936/37 na prace przygotowawcze do działań wojennych na Polesiu wyasygnowano z budĹźetu wojskowego – 5 mln zł., z budĹźetĂłw Min. Komunikacji – 1 mln zł., Min. Rolnictwa – 50 tys. zł., Min. Poczt i TelegrafĂłw – 25 tys. zł., Min. Spraw Wewnętrznych – 28 tys. zł.
Natomiast inspektor armii odcinka „Wołyń”, gen. dyw. Stanisław Burhardt-Bukacki, budował umocnienia obronne w rejonie Sarn.

Kresowe początki ochrony przyrody w Polsce

Ochrona przyrody to działalność mająca na celu zachowanie, restytuowanie, a także zapewnienie trwałości użytkowania elementów i zasobów przyrody. Na ziemiach polskich początki ochrony przyrody są związane z Kresami. Pierwszym polskim zwierzyńcem z prawdziwego zdarzenia był prywatny zwierzyniec S.K. Pietruskiego otwarty w 1833 roku w Podhorodcach koło Stryja (woj. stanisławowskie, ob. Ukraina).
W 1868 roku Sejm Krajowy we Lwowie powziął uchwałę o ochronie kozicy i świstaka w Tatrach, w 1886 roku powstał pierwszy polski rezerwat przyrody – „Pamiątka Pieniacka” w prywatnych lasach koło Złoczowa na Podolu (był to starodrzew bukowy), a w 1921 roku pierwszy polski Park Narodowy – Białowieski. Później park przyrody utworzono w paśmie gĂłrskim Czarnohora w Karpatach Wschodnich oraz wiele rezerwatĂłw na Kresach, m.in. wokół jeziora ŚwiteĹş w NowogrĂłdczyĹşnie i koło Łucka na Wołyniu (roślinność stepowa) oraz dzikiej azalii pontyjskiej koło Korca na Wołyniu.

Polska i katolicka Hodowica koło Lwowa

Hodowica, leżąca dziś ok. 6 km na pd.-zach. od Lwowa, naleĹźała do duĹźej grupy wsi zamieszkałych od kilkuset lat przez lub głównie przez PolakĂłw i w ktĂłrych były parafie katolickie (z ogĂłlną liczbą 59 580 wiernych), ktĂłre otaczały LwĂłw od południa wsie: Hodowica, DawidĂłw, Krotoszyn, Nawaria, Obroszyn, Pustomyty, Rakowiec, SichĂłw, SiemianĂłwka, Sokolniki, Stare Sioło, Szczerzec, WołkĂłw i Zubrza. Pierścień wsi polskich z parafiami katolickimi wokół Lwowa, takĹźe na odcinku wschodnim (Barszczowice, Biłka Szlachecka, Czyszki, JaryczĂłw Nowy, KukizĂłw, Prusy, Winniki, Ĺťydatycze), północnym (Brzuchowice, KościejĂłw, KulikĂłw, MalechĂłw, Wiesenberg) i zachodnim (Biłohorszcze, Rzęsna Polska, Zimna Woda), zaprzecza propagandzie komunistycznej z czasĂłw PRL-u, Ĺźe polski LwĂłw (bo nawet oni – ich propaganda nie mogła zaprzeczyć temu, Ĺźe LwĂłw był polski) był otoczony morzem ukraińskim.
Kościół w Hodowicy został zbudowany w XIV w., a więc wkrĂłtce po przyłączeniu do Polski Rusi Halickiej przez krĂłla Kazimierza Wielkiego w 1349 roku. Część Hodowicy w 1371 roku została nadana kościołowi św. Jana we Lwowie, a od 1564 r. naleĹźała do katolickiej kapituły lwowskiej. Stąd w Hodowicy osiedlali się katolicy polscy i niemieccy, ktĂłrzy z upływem czasu ulegli polonizacji. W 1421 roku krĂłl Władysław Jagiełło przeniĂłsł wieś Hodowicę z prawa polsko-ruskiego na prawo magdeburskie. Parafia w Hodowicy powstała w 1498 roku. W latach 1751–1758 wzniesiono na jego miejscu nowy kościół pw. Wszystkich Świętych w stylu rokokowym, ktĂłry ufundował proboszcz z sąsiedniej Nawarii i kanonik lwowski, ks. Szczepan Mikulski. Piękny kościół w stylu rokokowym zaprojektował znany architekt lwowski Bernard Meretyn. Kościół wzniesiony na planie krzyĹźa jest jednonawową budowlą z krĂłtkim transeptem pośrodku i prostokątnie zamkniętym prezbiterium z umieszczoną za nim zakrystią, ktĂłrej odpowiednikiem po przeciwległej stronie jest podobnej wielkości kruchta. Zachowaną fasadę zdobią pilastry a wieńczy wysoki fronton wolutowy z trĂłjkątnym naczółkiem, udekorowany kamiennymi wazonami. TrĂłjkątny naczółek wieńczy teĹź kruchtę (Wikipedia.pl). Kościół był konsekrowany w 1774 r.
Kościół hodowicki posłużył za wzór dla późniejszych budowli sakralnych wzniesionych w Małopolsce Wschodniej: w Buczaczu, Brzozdowicach, Łopatynie, Rawie Ruskiej i Busku. Meretyn opracował także koncepcję wystroju wnętrza. Dekorację rzeźbiarską wykonał najwybitniejszy lwowski rzeźbiarz tamtej epoki Jan Jerzy Pinzel przy współpracy Macieja Polejowskiego. Natomiast polichromię ścienną wykonał malarz Aleksander Roliński. Wysoką klasę artystyczną prezentował ołtarz główny, wykonany ok. 1758 roku, a skomponowany z rzeźb rozmieszczonych na tle iluzjonistycznej, malowanej struktury architektonicznej. W 1921 roku. w Hodowicy mieszkało 1019 osób, z których 85,4% zadeklarowało narodowość polską. W 1938 roku parafia w Hodowicy, do której należała polska wieś Basiówka (917 mieszk., 85,2% było Polakami) miała, 1785 wiernych, a jej proboszczem był ks. Aleksander Oberc.
W 1856 roku jeden z mieszkańców wsi przywiózł z Moraw (Czechy) i ofiarował kościołowi obraz Matki Boskiej Pocieszenia, który niebawem zasłynął łaskami; składano przy nim wota. Kościół w Hodowicy stał się sanktuarium maryjnym nawiedzanym przez licznych pielgrzymów ze Lwowa i Ziemi Lwowskiej. W 1932 roku arcybiskup lwowski Bolesław Twardowski koronował obraz; w uroczystości uczestniczyło kilka tysięcy wiernych.
Po oderwaniu od Polski Kresów przez Związku Sowieckiego w 1945 roku, Sowieci w 1946 roku wysiedlili także Polaków z Hodowicy do stalinowskiej Polski w nowych granicach. Opuszczający wieś Polacy zabrali cudowny obraz ze sobą. Obecnie znajduje się on w kościele św. Augustyna we Wrocławiu. Natomiast we wrocławskim kościele Bożego Ciała znalazł się hodowicki krucyfiks rokokowy wyrzeźbiony przez Pinzla. Jest to jedyna praca tego wielkiego rzeźbiarza w dzisiejszej Polsce.
Sowieci kościół w Hodowicy – to architektoniczne cacko zamienili na budynek gospodarczy. Opuszczony ostatecznie w 1961 roku coraz bardziej popadał w ruinę. Większość znajdujących się w nim cennych rzeĹşb przekazano w 1965 roku Lwowskiej Galerii ObrazĂłw. Obecnie znajdują się one w muzeum Jana Jerzego Pinzla urządzonym w 1996 roku w byłym kościele Klarysek we Lwowie. NajwaĹźniejsze z nich to Samson i Ofiara Abrahama. Sam Pinzel przedstawiany jest jako rzeĹşbiarz... ukraiński! (patrz np. ukr. Wikipedia). W 1974 roku kościół padł ofiarą poĹźaru, ktĂłry pochłonął dach i większość sklepień. Od tamtego czasu pozostaje w stanie ruiny. W środku zachowały się fragmenty XVIII wiecznych malowideł Rolińskiego. – Cała dzisiejsza Ukraina staje się jednym wielkim „muzeum” ruin pamiątek polskich!

Dyslokacja sił zbrojnych Wojska Polskiego na Ziemiach Wschodnich w 1939 toku

Państwo polskie w okresie międzywojennym miało czwartą co do liczebności armię stałą w Europie (po ZSRR – 1300 tys. ludzi, Niemczech – 700 tys. ludzi i Francji – 680 tys. ludzi). Stan liczebny Wojska Polskiego w maju 1939 roku wynosił 354 076 ludzi, z czego 320 846 przypadało na armię (16 961 oficerĂłw, 40 885 podoficerĂłw, 263 000 szeregowych), 25 372 ludzi na Korpus Ochrony Pogranicza (907 oficerĂłw, 3465 podoficerĂłw, 21 000 szeregowych) i 7858 na marynarkę wojenną (531 oficerĂłw, 2327 podoficerĂłw, 5000 szeregowych). Skład poszczegĂłlnych rodzajĂłw wojsk przedstawiał się następująco: piechota – 48%, kawaleria – 10,5%, artyleria – 16%, wojska saperskie – 4,3%, wojska łączności – 3,6%, broń pancerna – 3,7%, lotnictwo i obrona przeciwlotnicza – 6,3%, marynarka wojenna – 2,6%, słuĹźby i organa tyłowe – 5%.
Armia polska składała się z 30 dywizji piechoty, w skład których wchodziły 84 pułki piechoty (1-45 i 48-86), 6 pułków strzelców podhalańskich; 11 brygad kawalerii, w skład których wchodziło 40 pułków kawalerii (27 pułków ułańskich, 3 pułki szwoleżerów, 10 pułków strzelców konnych); 1 brygady motorowej, 10 batalionów pancernych, 2 dywizjonów pociągów pancernych (Wojska Polskie dysponowały ok. 900 czołgami lekkimi i rozpoznawczymi oraz samochodami pancernymi); 31 pułków artylerii lekkiej, 10 pułków artylerii ciężkiej; lotnictwo liczyło 6 pułków lotniczych (30 eskadr), dywizjonu lotnictwa morskiego, 2 batalionów balonów zaporowych i posiadało ok. 1070 samolotów bojowych i szkoleniowych; marynarka wojenna składała się z 4 niszczycieli, 5 okrętów podwodnych, 1 dużego stawiacza min, 6 trałowców, 2 kanonierek oraz kilku innych jednostek szkolnych i pomocniczych oraz z flotylli pińskiej na Polesiu (kilkanaście rzecznych jednostek bojowych); Korpus Ochrony Pogranicza składał się z 35 baonów piechoty, 19 szwadronów kawalerii i innych pododdziałów, zorganizowanych w 3 samodzielne brygady i 9 pułków.
* * *
Inspektorzy armii na Ziemiach Wschodnich
Problemami pokojowego życia Wojska Polskiego zajmowało się Ministerstwo Spraw Wojskowych. Przygotowaniami zaś kraju i armii do wojny kierował Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych (GISZ). Generalnemu Inspektorowi podlegali inspektorzy armii (generałowie do prac przy GISZ). Inspektorzy armii na Ziemiach Wschodnich, tak jak wszyscy inni inspektorzy, prowadzili przygotowania terenowe na przydzielonych im odcinkach na obszarze operacyjnym Polski. Były to odcinki, na których w wypadku wojny mieli dowodzić armiami.
Przydział odcinków operacyjnych na Ziemiach Wschodnich w 1939 roku był następujący:
Armia „Wilno” gen. dyw. Stefan Dąb-Biernacki
Armia „Rezerwowa” („Lida”) gen. dyw. Mieczysław Norwid-Neugebauer
Armia „Baranowicze” gen. dyw. Tadeusz Piskor
Armia „Polesie” gen. broni Kazimierz Sosnkowski
Armia „Wołyń” gen. dyw. Stanisław Burhardt-Bukacki
Armia „LwĂłw” gen. dyw. Kazimierz Fabrycy
Według planu „Z” sztab armii „Wilno” tworzył armię odwodową „Prusy”, gen. Piskor organizował armię „Lublin”, a armia „LwĂłw” została przekształcona w armię „Karpaty”
Podział administracyjny i dyslokacja
Podział wojskowo-administracyjny i pokojowa dyslokacja Wojska Polskiego na Ziemiach Wschodnich przedstawiała się następująco:
Wojskowy podział administracyjny na Kresach w 1939 roku:
Okręg Korpusu II Lublin
Dowództwo Okręgu Korpusu II Lublin poza południową częścią województwa lubelskiego obejmowało całe województwo wołyńskie.
Siedziby Komenty Rejonu Uzupełnień (KRU) na terenie woj. wołyńskiego: Kowel, Włodzimierz Wołyński, Łuck, Dubno, Krzemieniec, Równe, Sarny.
Okręg Korpusu III Grodno
Dowództwo Okręgu Korpusu III Grodno obejmowało większą część woj. białostockiego, połowę woj. nowogródzkiego i całe woj. wileńskie.
Siedziby KRU na kresowej części DOK III: Grodno. Wołkowysk, Lida, Wilno, Święciany, Wilejka, Postawy.
Okręg Korpusu VI Lwów
Dowództwo Okręgu Korpusu VI Lwów obejmowało północno-wschodnią część woj. lwowskiego i całe woj. stanisławowskie i tarnopolskie.
Siedziby KRU na obszarze DOK VI: Lwów, Gródek Jagielloński, Rawa Ruska, Kamionka Strumiłowa, Złoczów, Tarnopol, Brzeżany, Trembowla, Buczacz, Czortków, Kołomyja I (pow. Kołomyja i pow. Horodenka) i Kołomyja II (pow. Kosów Huculski i pow. Śniatyn), Stanisławów, Kałusz, Stryj.
Okręg Korpusu IX Brześć nad Bugiem
Dowództwo Okręgu Korpusu IX Brześć nad Bugiem obejmowało północną część woj. lubelskiego, powiat bialski z woj. białostockiego, południową woj. nowogródzkiego i całe woj. poleskie.
Siedziby KRU na kresowym obszarze DOK IX: Brześć n. Bugiem, Prużana, Słonim, Nowogródek, Baranowicze, Pińsk, Łuniniec.
Okręg Korpusu X Przemyśl
Dowództwo Okręgu Korpusu X Przemyśl poza zachodnią częścią woj. lwowskiego (na zach. od Przemyśla) obejmowało również południowo-wschodnią część woj. lwowskiego (dziś na Ukrainie).
Siedziby KRU na kresowym obszarze DOK X: Sambor, Drohobycz.
Dywizje piechoty i brygady kawalerii
Z wielkich jednostek Wojska Polskiego II RP na Ziemiach Wschodnich stacjonowały dywizje piechoty: 1, 5, część 9, 11, 12, 13, 19, 20, część 22, 27, 29 i 30 oraz brygady kawalerii: Podolska, Kresowa, Wołyńska, Nowogródzka i Wileńska.
1 Dywizja Piechoty Legionów im. Józefa Piłsudskiego (1 DP Leg.)
dowĂłdztwo – Wilno
1 Pułk Piechoty LegionĂłw – Wilno (koszary przy ulicy Kalwaryjskiej)
5 Pułk Piechoty LegionĂłw – Wilno
6 Pułk Piechoty LegionĂłw – Wilno
5 Dywizja Piechoty (5 DP):
dowĂłdztwo - LwĂłw
40 Pułk Piechoty „Dzieci Lwowskich” (40 pp) - LwĂłw
19 Pułk Piechoty Odsieczy Lwowa - Lwów, batalion zapasowy w Brzeżanach
26 Pułk Piechoty - Gródek Jagielloński, 3 batalion i batalion zapasowy we Lwowie
9 Dywizja Piechoty w Siedlcach (DOK IX Brześć nad Bugiem):
35 Pułk Piechoty (35 pp) – Brześć nad Bugiem, batalion zapasowy w Łukowie
11 Karpacka Dywizja Piechoty (11 DP):
dowództwo - Stanisławów
48 Pułk Strzelców Kresowych - Stanisławów, batalion zapasowy w Łukowie
49 Huculski Pułk StrzelcĂłw – Kołomyja
53 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych - Stryj
12 Dywizja Piechoty (12 DP)
dowĂłdztwo - Tarnopol
51 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych (51 pp) - Brzeżany, batalion zapasowy w Czortkowie
52 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych (52 pp) - Złoczów
54 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych (54 pp) - Tarnopol
13 Kresowa Dywizja Piechoty (13 DP)
dowĂłdztwo – RĂłwne (tutaj rĂłwnieĹź 13 pal, Ośrodek Sapersko-Pionierski 13 DP, 13 samodzielna bateria artylerii przeciwlotniczej, kompania łączności 13 DP)
43 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych (43 pp) - Dubno, batalion zapasowy w Kowlu
44 Pułk Piechoty StrzelcĂłw Kresowych (44 pp) – RĂłwne, batalion zapasowy we Włodzimierzu Wołyńskim)
45 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych (45 pp) - Równe
Łuck – III/13 pal, Komenda Rejonu PW Konnego 13 DP
Włodzimierz Wołyński – Kadra Zapasowa Piechoty
19 Dywizja Piechoty (19 DP)
dowĂłdztwo - Wilno
77 Pułk Piechoty (77 pp) - Lida
85 Pułk StrzelcĂłw Wileńskich (85 pp) – Nowa Wilejka
86 Pułk Piechoty (86 pp) – Mołodeczno, III batalion w Krasnem nad Uszą, a batalion zapasowy w Nowowilejce
20 Dywizja Piechoty (20 DP)
dowĂłdztwo - Baranowicze
78 Pułk StrzelcĂłw Słuckich (78 pp) – Baranowicze, batalion zapasowy w Brześciu nad Bugiem
79 Pułk Piechoty (79 pp – Słonim, batalion zapasowy w Berezie Kartuskiej
80 Pułk StrzelcĂłw NowogrĂłdzkich (80 pp) – Słonim, batalion uzupełnień 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej w Wołkowysku
22 Dywizja Piechoty GĂłrskiej (22 DPG)
dowództwo - Przemyśl
6 Pułk StrzelcĂłw Podhalańskich – Sambor, II batalion w Drohobyczu
27 Dywizja Piechoty
dowĂłdztwo – Kowel
23 Pułk Piechoty im. płk. Leopolda Lisa-Kuli (23 pp) – Włodzimierz Wołyński
24 Pułk Piechoty (24 pp) – Łuck
50 Pułk Piechoty StrzelcĂłw Kresowych im. Francesco Nullo (50 pp) – Kowel, III baon stacjonował w Sarnach
29 Dywizja Piechoty
DowĂłdztwo - Grodno
76 Lidzki Pułk Piechoty im. Ludwika Narbutta (76 pp) - Lida
81 Pułk Strzelców Grodzieńskich im. Króla Stefana Batorego (81 pp) - Grodno
30 Poleska Dywizja Piechoty (30 DP) –
dowĂłdztwo – Brześć nad Bugiem
82 Syberyjski Pułk Strzelców im. Tadeusza Kościuszki (82 pp) - Brześć nad Bugiem
83 Pułk StrzelcĂłw Poleskich im. Romualda Traugutta (83 pp) – Kobryń
84 Pułk StrzelcĂłw Poleskich (84 pp) – Pińsk, 3 batalion w Łunińcu, batalion zapasowy w Kobryniu
...............

Podolska Brygada Kawalerii
dowództwo - Stanisławów;
6 Pułk UłanĂłw Kaniowskich – StanisławĂłw
9 Pułk UłanĂłw Małopolskich – Trembowla
14 Pułk UłanĂłw Jazłowieckich – LwĂłw
6 Dywizjon Artylerii Konnej im. gen. Romana Sołtyka – StanisławĂłw
6 Szwadron PionierĂłw – StanisławĂłw
6 Szwadron Łączności – StanisławĂłw
Kresowa Brygada Kawalerii
dowĂłdztwo - Brody
22 Pułk UłanĂłw Podkarpackich – Brody
6 Pułk StrzelcĂłw Konnych im. Hetmana Wielkiego Koronnego Stanisława Żółkiewskiego – Żółkiew
13 Dywizjon Artylerii Konnej – Kamionka Strumiłowa
4 Szwadron PionierĂłw – LwĂłw
2 Szwadron Łączności – LwĂłw
Wołyńska Brygada Kawalerii
dowĂłdztwo - RĂłwne
12 Pułk Ułanów Podolskich - Białokrynica
19 Pułk Ułanów Wołyńskich im. gen. Edmunda Różyckiego - Ostróg
21 Pułk UłanĂłw Nadwiślańskich – RĂłwne
2 Dywizjon Artylerii Konnej im. gen. JĂłzefa Sowińskiego – Dubno
8 Szwadron PionierĂłw – RĂłwne
4 Szwadron Łączności – RĂłwne
NowogrĂłdzka Brygada Kawalerii
dowĂłdztwo – Baranowicze
25 Pułk Ułanów Wielkopolskich - Prużana
26 Pułk Ułanów Wielkopolskich im. Hetmana Wielkiego Litewskiego Jana Karola Chodkiewicza - Baranowicze
27 Pułk Ułanów im. Króla Stefana Batorego - Nieśwież
3 Pułk StrzelcĂłw Konnych im. Hetmana Stefana Czarnieckiego – Wołkowysk
9 Dywizjon Artylerii Konnej - Baranowicze
9 Szwadron PionierĂłw - Baranowicze
9 Szwadron Łączności - Baranowicze
Szwadron Zapasowy 3 Pułku Strzelców Konnych - Wołkowysk
Wileńska Brygada Kawalerii
dowĂłdztwo - Wilno
4 Pułk UłanĂłw Zaniemeńskich – Wilno
13 Pułk UłanĂłw Wileńskich – Nowa Wilejka
23 Pułk UłanĂłw Grodzieńskich – Postawy
3 Dywizjon Artylerii Konnej – Podbrodzie
7 Szwadron PionierĂłw – Wilno;
3 Szwadron Łączności – Wilno

Wojska obrony wybrzeĹźa
Pierwszym oddziałem piechoty przeznaczonym dla lądowej obrony wybrzeża był morski batalion strzelców, sformowany 1 września 1931 r. w Gródku Jagiellońskim koło Lwowa, w miejsce rozwiązanego batalionu podchorążych rezerwy piechoty nr 10. Batalion ten został następnie przeniesiony do Wejherowa.

Obrona Narodowa
W 1936 r. naczelne dowództwo Wojska Polskiego zorganizowało jednostki terytorialne piechoty typu policyjnego pod nazwą Obrona Narodowa (ON). Na Kresach bataliony )w sile ok. 220 ludzi) zostały zorganizowane w 1937 r. we Lwowie, w Wilnie i Zagłębiu Naftowym (Borysław-Drohobycz. W 1938 r. utworzono półbrygady: wołyńską (bataliony w Chełmie, Kowlu i Łucku), wileńską i dziśnieńską (baony w Postawach i Brasławiu).
Artyleria
Jeśli chodzi o artylerię, to każda dywizja piechoty Wojska Polskiego była wyposażona w pułk artylerii lekkiej i dywizjon artylerii ciężkiej (1939), a brygada kawalerii w dywizjon artylerii konnej.

Dywizyjne pułki artylerii lekkiej (numeracja jest tożsama z numeracją dywizji):
1 Pułk Artylerii Lekkiej Legionów (1pal), stacjonował w garnizonie Wilno.
5 Lwowski Pułk Artylerii Lekkiej (5 pal) – LwĂłw.
11 Karpacki Pułk Artylerii Polowej (11 pal) - Stanisławów.
12 Kresowy Pułk Artylerii Lekkiej (12 pal) - dowództwo pułku oraz II i III dywizjony stacjonowały w garnizonie Złoczów, a I dywizjon w garnizonie Tarnopol.
13 Kresowy Pułk Artylerii Lekkiej (13 pal) - Równe, III dywizjon w Łucku.
19 Pułk Artylerii Lekkiej (19 pal) – dowĂłdztwo i I dywizjon w Nowej Wilejce, II dywizjon w Mołodecznie, a III dywizjon w Lidzie.
20 Pułk Artylerii Lekkiej (20 pal) - Prużana, 1 i 4 dywizjon w Baranowiczach
27 Pułk Artylerii Lekkiej (27 pal) - Włodzimierz Wołyński.
29 Pułk Artylerii Lekkiej (29 pal) w Grodnie.
30 Poleski Pułk Artylerii Lekkiej (30 pal) - 1934-36 Bereza Kartuska, a następnie w Brześciu nad Bugiem (do Twierdzy). W 1938 2/30 pal został wydzielony i pod dowództwem mjra Aleksandra Makowitza przedyslokowany do Pińska.
Podolska Brygada Kawalerii: 6 Dywizjon Artylerii Konnej im. gen. Romana Sołtyka – StanisławĂłw.
Kresowa Brygada Kawalerii: 13 Dywizjon Artylerii Konnej – Kamionka Strumiłowa.
Wołyńska Brygada Kawalerii: 2 Dywizjon Artylerii Konnej im. gen. JĂłzefa Sowińskiego – Dubno.
NowogrĂłdzka Brygada Kawalerii: 9 Dywizjon Artylerii Konnej - Baranowicze.
Wileńska Brygada Kawalerii: 3 Dywizjon Artylerii Konnej – Podbrodzie
Oficerów i podchorążych rezerwy artylerii szkolono do 1937 r. dla całego Wojska Polskiego tylko w Wołyńskiej Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii w Włodzimierzu Wołyńskim. Roczna produkcja tej szkoły (3 dyony szkolne) wynosiła 900-1000 oficerów i podchorążych rezerwy.

Jednostki pancerne
ChociaĹź jednostki pancerne w Wojsku Polskim istniały od samego początku jego odrodzenia się w 1918 r., broń pancerna jako odrębny rodzaj wojska wyodrębniona została w 1930 r. , kiedy powołano do Ĺźycia DowĂłdztwo Broni Pancernych. W 1931 r. na Kresach był rozlokowany 4 dywizjon pancerny w Brześciu n. Bugiem i dywizjony samochodowe we Lwowie, w Wilnie i Brześciu n. Bugiem. W 1933 r. powstał we Lwowie batalion czołgĂłw i samochodĂłw pancernych oraz kompania czołgĂłw w Wilnie. W latach 1935-39 stacjonował we Lwowie 6 baon pancerny i w Łucku 12 baon pancerny – oba w ramach 2 Grupy Pancernej Warszawskiej, w Brześciu n. Bugiem 4 baon pancerny i w Grodnie 7 baon pancerny – oba w ramach 3 Grupy Pancernej Warszawskiej, a w Stryju dyon artylerii zmotoryzowanej w ramach 10 BK Pancerno-Motorowej (RzeszĂłw).

Wojska saperskie
Jeśli chodzi o oddziały wojsk saperskich na Ziemiach Wschodnich to w 1934 r. w Wilnie stacjonował 3 baon saperów (w sile 40 oficerów, 700 podoficerów i szeregowych, 56 koni i pojazdy mechaniczne), a w Brześciu n. Bugiem 6 baon saperów.

Wojska łączności
Stan organizacyjny wojsk łączności na Kresach przedstawiał się następująco: kadra 3 baonu telegraficznego w Grodnie, kadra 4 baonu telegraficznego w Brześciu nad Bugiem, 2 pluton radiotelegraficzny w Wilnie, 6 pluton radiotelegraficzny w Równem, 7 pluton radiotelegraficzny w Stanisławowie.

Lotnictwo
Na Ziemiach Wschodnich przed 1939 r. stacjonowały dwa pułki lotnictwa wojskowego: 5 pułk lotniczy w Lidzie, w skład ktĂłrego wchodziły dyon liniowy – 51 i 55 eskadra, III dyon myśliwski - 151 i 152 eskadra, 53 i 56 eskadra towarzysząca oraz dyon szkolny; oraz 6 pułk lotniczy we Lwowie, w skład ktĂłrego wchodziły dyon liniowy – 64 i 65 eskadra, III dyon myśliwski – 161 i 162 eskadra, 63 i 66 eskadra towarzysząca i dyon szkolny. W siedzibie tych pułkĂłw była: baza lotnicza, kwatermistrzostwo, dowĂłdztwo oddziału portowego, kompania portowa, park lotniczy. Poza tym we Lwowie był prowadzony Kurs MechanikĂłw SamolotĂłw Wojskowych dla podoficerĂłw nadterminowych (jednorazowo ok. 80 kursantĂłw).
Wojska obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej
Wraz z rozwojem lotnictwa wojskowego rozwijać się zaczęły od 1930 r. wojska Obrony Przeciwlotniczej (OPL) i wojsk przeciwgazowych (PGaz.). W tymże roku utworzone zostało Centrum Wyszkolenia Artylerii Przeciwlotniczej w ramach 1paplot w Warszawie. Stały i szybki rozwój wojsk obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej (8000 ludzi w 1939 r., w tym 250 oficerów i 700 podoficerów) spowodował potrzebę zorganizowania specjalnego ośrodka szkoleniowego. 21 czerwca 1938 r. utworzono w Brześciu n. Bugiem Centrum Wyszkolenia Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej (CWOPP), w następującym składzie; komenda, kwatermistrzostwo z kompanią gospodarczą, Szkoła Podchorążych Artylerii Przeciwlotniczej, kursy doskonalące artylerię przeciwlotniczą z komisją doświadczalną, Szkoła Obrony Przeciwgazowej, obóz ćwiczebny i 9 daplot. Jesienią 1939 r. miały się odbyć wielkie ćwiczenia lotnictwa i Obrony Przeciwlotniczej (OPL) z oddziałami naziemnymi, na szczeblu armii i grupy operacyjnej w rejonie Sambor-Drohobycz-Stryj. Celem ćwiczenia miało być wypracowanie metod dowodzenia lotnictwa i OPL na szczeblu armii, współdziałanie lotnictwa myśliwskiego z bombowym oraz służbą dozorowania wojsk i obszaru kraju.
We Lwowie stacjonował 6 dyon (daplot) dział przeciwlotniczych, w Grodnie 2 dyon, w Wilnie 3 dyon i w Równem 13 dyon, a w Brześciu n. Bugiem w 1938 r. został utworzony 9 daplot dla celów szkoleniowych i zabezpieczenia znajdującego się w tym mieście Centrum Wyszkolenia Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej.

Flotylla Rzeczna Marynarki Wojennej – Flotylla pińska
W skład polskiej Marynarki Wojennej wchodziła Flotylla Rzeczna Marynarki Wojennej, nazywana potocznie flotyllą pińską, stacjonująca (port wojenny) w Pińsku na rzece Pinie na Polesiu (na terenie DOK IX Brześć nad Bugiem) i operowała na tzw. morzu pińskim – w dorzeczu Prypeci (dopływ Dniepru) i jej dopływĂłw Pina i Strumień. Jej celem była ew. obrona Polesia i jego drĂłg wodnych przed sowiecką flotyllą dnieprzańską. W 1939 roku flotylla pińska złoĹźona z 3 dywizjonĂłw bojowych posiadała: statek sztabowy, 6 monitorĂłw, 3 kanonierki, 4 statki uzbrojone, 1 kuter ciężki, 6 kutrĂłw motorowych, 13 kutrĂłw lekkich, 4 kutry meldunkowe, 1 statek minowy, 7 trałowcĂłw, 1 statek-szpital, 2 holowniki, 15 motorĂłwek i ślizgaczy 31 róşnych kryp; w jej skład wchodziła takĹźe eskadra lotnicza (20 wodnosamolotĂłw), pluton przepraw rzecznych, oddział sanitarno-gazowy, oddział łączności i baza wysunięta.

Korpus Ochrony Pogranicza
Korpus Ochrony Pogranicza (KOP) został utworzony w 1924 roku dla obrony wschodnich granic Polski (o długości 2176 km, w tym 1412 km z ZSRR), głównie przed dywersją sowiecką. W maju 1939 roku jego stan liczebny wynosił 25 372 ludzi i przedstawiał się następująco: 907 oficerów, 3465 podoficerów i 21 000 szeregowców. KOP miał w swym składzie: 3 dowództwa brygad, 9 dowództw pułków, 35 baonów piechoty, 19 szwadronów kawalerii, 1 dyon kawalerii, 1 dyon i 2 baterie artylerii, 6 kompanii saperskich. Dyslokacja jednostek i oddziałów przedstawiała się następująco:
Brygada „Grodno” w składzie: dowĂłdztwo - Grodno, 3 baony: Suwałki, Sejny i Orany, szwadron kawalerii – Olkieniki i kompania saperĂłw – Grodno.
Pułk „Wilno” w składzie: dowĂłdztwo – Wilno, 3 baony: Troki, Niemenczyn, Nowe Święciany i szwadron kawalerii - Nowe Święciany.
Pułk „Głębokie” (woj. wileńskie) w składzie: dowĂłdztwo – Głębokie, 4 baony: SłobĂłdka, ŁuĹźki, Podświle, Berezwecz i 3 szwadrony kawalerii: Druja, ŁuĹźki, Podświle.
Pułk „Wilejka” (woj. wileńskie) w składzie: dowĂłdztwo: Wilejka, 3 baony: Budsław, Krasne, Wilejka, 2 szwadrony kawalerii: Budsław, Krasne i kompania saperĂłw – Wilejka.
Pułk „WołoĹźyn” (woj. nowogrĂłdzkie) w składzie: dowĂłdztwo – WołoĹźyn, 2 baony: Iwieniec, WołoĹźyn i i szwadron kawalerii – WołoĹźyn.
Pułk „SnĂłw” (woj. nowogrĂłdzkie) (miejsce postoju Baranowicze) w składzie: dowĂłdztwo – Baranowicze, 3 baony: Stołpce, Kleck, SnĂłw, 2 szwadrony kawalerii: Stołpce, Kleck i kompania saperĂłw – Stołpce, 2 baterie armat 75 mm – Kleck i SnĂłw.
Brygada „Polesie” (miejsce postoju Łachwa, pow. Łuniniec, woj. poleskie) w składzie: dowĂłdztwo – Łachwa, 3 baony: Ludwikowo, Sienkiewicze, DawidgrĂłdek, szwadron kawalerii – Hancewicze i kompania saperĂłw – Stolin.
Pułk „Sarny” (woj. wołyńskie) w składzie: dowĂłdztwo – Sarny, 2 baony: Rokitno, BereĹşne, 3 szwadrony kawalerii: Rokitno, Ĺťurno, Bystrzyce, batalion strzelecki - Sarny i kompania odwodowa pułku.
Pułk „ZdołbunĂłw” (woj. wołyńskie) w składzie: dowĂłdztwo – ZdołbunĂłw, 4 baony: Hoszcza, OstrĂłg, Dederkały, Ĺťytyń, dyon szkolny kawalerii – NiewirkĂłw, 2 szwadrony kawalerii: Mizocz, Dederkały i kompania saperĂłw – Hoszcza.
Brygada „Podole” (miejsce postoju CzortkĂłw, woj, tarnopolskie) w składzie: dowĂłdztwo – CzortkĂłw, 4 baony: Skałat, Kopyczyńce, BorszczĂłw, CzortkĂłw, 3 szwadrony kawalerii: Hnilce Wielkie, CzortkĂłw, Zaleszczyki i kompania saperĂłw – CzortkĂłw, bateria armat 75 mm - CzortkĂłw.
1 Pułk „Karpaty” w składzie: dowĂłdztwo - Stryj, 2 baony: Dealatyn, Skole.
4 kierownictwa rejonów intendentury KOP: Grodno, Wilejka, Łachwa, Czortków.
6 stacji gołębi pocztowych: Postawy, Smorgonie, Bogdanów, Baranowicze, Sarny, Buczacz.

Marian Kałuski