Dodano: 14.03.12 - 13:16 | Dział: Zakamarki historii

USA państwo wspaniałych ludzi (2)

i mniej wspaniałych przywódców



Pracując na uniwersytecie w Afryce, konkretnie w Nigerii, spotykałem na kampusie AmerykanĂłw. Byli to weseli, przyjacielscy młodzi naukowcy. Czułem się wśrĂłd nich wspaniale. Amerykę znałem z książek Jacka Londona i innych, i była dla mnie, Ĺźyjącego w obozie socjalistycznym, surowym, pełnym ograniczeń – krajem moich marzeń. W czasie wojny, jak wielu innych PolakĂłw podziwiałem gen. Eisenhowera, a w miarę postępu jego wojsk po wylądowaniu w Normandii, trzymałem kciuki za dalsze zwycięstwa na froncie gen. Georgea Pattona. Był bohaterem moich młodzieńczych marzeń. Potem, będąc juĹź na studiach w Poznaniu, podobnie jak wszyscy moi rĂłwieśnicy (poza tymi z ZMP) podziwiałem AmerykanĂłw i ich prezydenta J.F Kennediego. W ogĂłle- Amerykanie to są wspaniali ludzie! Niestety podobnie jak u nas, ich przywĂłdcy nie zawsze dorastają do poziomu by kierować tak wspaniałym narodem. Wracając do moich wspomnień z Afryki przypominam sobie, jak w gronie tzw. „staffu” (wykładowcĂłw), spotykających się po zajęciach w uniwersyteckim klubie, popijając piwo lub whisky, dyskutowaliśmy, wspĂłlnie z afrykańskimi, czarnymi, kolegami o historii ich kraju i niedawnej historii kolonialnej, kiedy ich dziadkĂłw chwytano i wywoĹźono do Ameryki. Obraz ten nie był wesoły. Tam dowiadywałem się o niewolnictwie ludności wywoĹźonej z Afryki do nowego świata za oceanem.

Niewolnictwo murzynów, było charakterystyczne dla wczesnej fazy amerykańskiej przedsiębiorczości. Ich łapanie, wyrywanie z rodzin, wykupywanie i sprzedaż stanowią jedną z istotnych cech przemieszczającego się wśród ludzi zła. Straszny był los niewolników od chwili ich pochwycenia, w czasie transportu a następnie całego życia. Niewolnicy byli traktowani jak zwierzęta, bez jakiejkolwiek możliwości obrony przed krzywdą i okrucieństwem właściciela lub kolejnych właścicieli. O tej wielkiej tragedii mówią przybliżone nam przez historyków liczby. Według wielu źródeł z 60 mln czarnych pochwyconych w Afryce do Ameryki dotarło jedynie 4 mln. Większość z nich straciła życie tuż po pochwyceniu lub w czasie ich morskiego transportu. Te praktyki trwały od XVI w. do XIX w.

Ten handel ludzkim nieszczęściem przynosił ogromne zyski. Mimo protestĂłw uczciwej części społeczeństwa, żądnym zysku nowobogackim trudno było z niego zrezygnować. Jeszcze w XIX w. niewolnicy byli do tzw. „wolnego świata” przywoĹźeni jak bydło lub świnie. Sprzedawano ich na jarmarkach. Niewolnice przeznaczone „na rozpłód” wystawiano na licytacje. Klienci przed kupnem niewolnika (nicy) macali ten „towar”, szczypali w pośladki, zaglądali do gardła, sprawdzali stan uzębienia, obracali na wszystkie strony, by jak najlepiej wydać swe pieniądze. SprzedaĹź niewolnikĂłw ogłaszano w gazetach np. w „Republikcan” z 28.021859 r. oferowano 460 MurzynĂłw i warunki płatności ich zakupu. Jak mĂłwią ĹşrĂłdła aukcja ta przyniosła 303850 dolarĂłw. Tak upodlanym istotom ludzkim wbijano w głowę absolutne posłuszeństwo i z przykrością trzeba przyznać, Ĺźe posługiwano się w tym celu nawet nauką religii.

Biali właściciele traktowali nabyte niewolnice jak materiał rozpłodowy. Narodzone ze stosunków z nimi dzieci należały, bowiem do właściciela i były od wczesnej młodości wykorzystywane do pracy, przynoszącej dodatkowy dochód.
Pierwszy transport niewolnikĂłw do Ameryki miał miejsce w roku 1619. W połowie XVIII wieku w południowych stanach były juĹź 4 mln. niewolnikĂłw. Byli wykorzystywani do uprawy roli, zwłaszcza przy produkcji tytoniu, ryĹźu, indyga, a później bawełny. Na północy USA wykształcił się inny typ gospodarki, nie wymagający w pierwszym okresie niewolniczej pracy. Dopiero rozwĂłj manufaktury i pracochłonnych przemysłów zmienił tę sytuację. Los poszczegĂłlnych niewolniczych rodzin zaleĹźał od ich właścicieli. Byli wśrĂłd nich okrutni sadyści (patrz film „Kunta Kinte”) byli i właściciele traktujący niewolnikĂłw jak członkĂłw rodziny (patrz film „Przeminęło z wiatrem”) Nie mniej ich sytuacja społeczna była poniĹźej godności człowieczej. Mieli tyle praw, co zwierzęta, czyli Ĺźadnych, a ich los podobnie jak zwierząt domowych zaleĹźał od dobrej woli, charakteru, nastroju właściciela. Od Indian róşnili się tym, Ĺźe pierwszych traktowano jak dziką zwierzynę, podczas gdy niewolnikĂłw nieco lepiej – bo jak zwierzynę domową.

Nieludzkie warunki pracy i egzystencji, tworzone przez wielu opętanych ideologią maksymalnego zysku z niewolniczej pracy, powodowały ucieczki niewolników, ściganych następnie z całą bezwzględnością. Czasem Murzyni burzyli się przeciw swym nieludzkim panom (rebelia w Wirginii w 1831r.) Bunty takie były tłumione, ich przywódcy wieszani. W miarę upływu czasu los niewolników spowodował sprzeciw tego, co dobre w tym wielkim narodzie. Przyczyniały się do tego różne publikacje, zwłaszcza literatura (Chata wuja Tomma: Harried Beecher-Stowe) Tym tendencjom przeciwstawiała się rządzące oligarchie. Jeszcze 26.05.1836 r. Izba Reprezentantów przyjęła rezolucję zabraniającą rozpatrywania petycji w sprawie zniesienia niewolnictwa.

W roku 1850 uchwalono tzw. „Fugitive Act” – prawo o wydawaniu zbiegłych niewolnikĂłw. Osobom utrudniającym realizację tego prawa groziły surowe kary, a w 1857 r. Sąd NajwyĹźszy wydał orzeczenie: „Murzyn, nawet obdarowany wolnością, nie moĹźe zostać obywatelem USA” i jako taki nie ma prawa składać skarg do sądu.

Chociaż Anglia w roku 1833 zniosła niewolnictwo w całym swym imperium, Amerykanie (niby bardziej demokratyczni) jeszcze przez wiele lat go bronili. Debaty na ten temat w Izbie Reprezentantów były gwałtowne i przeradzały się nieraz w bójki.

Dopiero w roku 1863 prezydent Lincoln przyznał dekretem wolność wszystkim niewolnikom na powstańczych terenach, jednak dekret ten nie dotyczył terenĂłw stanĂłw północnych. oteĹź na północy postępowano z niewolnikami podobnie jak na południu. „Obdarzano ich kopniakami, chłostano, rozdzielano rodziny, po prostu traktowano jak bydło.” Kiedy wreszcie zniesienie niewolnictwa objęło wszystkie stany, dawni niewolnicy w nagrodę mogli pĂłjść do wojska walczyć w interesie nowych panĂłw. Sam prezydent Lincoln pełen był podziwu dla ich walki. Był zdania, Ĺźe w dzielności nie ustępowali białym, jednak jak mĂłwi przysłowie: „Murzyn zrobił swĂłj ...” Z notatek pewnej cĂłrki plantatora dowiadujemy się, Ĺźe większość Ĺźołnierzy północy nienawidziła MurzynĂłw, a szef miejscowej policji zwycięzcĂłw w wojnie południowej zarządził by konfederatom dać z powrotem broń i by strzelali do zbuntowanych MurzynĂłw jak do psĂłw. I to po tym, jak wszystkimi moĹźliwymi sposobami zachęcono MurzynĂłw do buntu przeciwko ich panom. Jeszcze wiele lat po formalnym zniesieniu niewolnictwa Murzyni byli zmuszeni walczyć o swoje prawa. Dopiero po II wojnie światowej zmieniono formalnie segregację rasową, co nie odbyło się bez ofiar (Martin Luter King).

Rudolf Jaworek