Dodano: 26.09.11 - 19:53 | Dział: Godne uwagi

Obietnice wyborcze

Jakem się zalicoł, kiełbasy wisioły, jakem się ozynił, kasik się podzioły
Jakem się zalicoł, godoli mi panie, jakem się ozynił, do roboty chamie.
Weselna przyśpiewka ludowa.

Sporą część kampanii wyborczej stanowią zawsze zarzuty kaĹźdej partii pod adresem innych o niedotrzymanie wyborczych obietnic. Głównie to opozycja zarzuca aktualnie rządzącym, Ĺźe co innego w czasie wyborĂłw gadali, a co innego wyszło, ale bywa i odwrotnie, albo i tak, Ĺźe jedna część opozycji oskarĹźa inną, iĹź czegoś tam nie dotrzymała. W tekście przypominam kilka prostych moĹźliwości poprawy tej sytuacji. SprĂłbujmy trochę tę przyśpiewkę przerobić. Na bardziej „wyborczą”. MoĹźe zaśpiewa to jakiś kandydat?

Jakem kandyduwoł, wielem obiecywoł, a jak mie wybroli, tom głupkĂłw wykiwoł. Russel miał powiedzieć, Ĺźe ludzie wolą umierać niĹź myśleć. Nie wiem co miał na myśli, ale wyborcy ani czytać tzw. programĂłw wyborczych, ani zastanawiać się nad ich realnością nie lubią. Ja nie znam nikogo, kto wybiera się głosować i ma pojęcie o programie wyborczym jakiejkolwiek partii. Ale zagłosować chce, bo „ma być lepiej”. Nie dobrze, ale właśnie lepiej. Dokładniej, to jemu ma być lepiej niĹź sąsiadowi, kumplowi czy szefowi. Bo im się nie naleĹźy. A jemu tak. OgĂłlnie moĹźe być nawet gorzej, byle on miał lepiej niĹź otoczenie. To stara i dobrze znana prawda. I kandydaci nie mają wyboru; muszą obiecać, Ĺźe będzie lepiej. Bez względu na to co o wyborcach i realności takich obietnic myślą. Jak nie obiecają, to ich nie wybiorą. Czy mogą wymuszających nierealne obietnice ludzi traktować powaĹźnie? MoĹźe i potrafią, ale wszyscy to chyba nie. MoĹźe dobrze byłoby wprowadzić obowiązek jakiegoś rozliczania parlamentarzystĂłw pod koniec kadencji? I np. wypłacania przez okres kadencji tylko połowy i tak przecieĹź wysokiego uposaĹźenia. Drugą połowę otrzymywaliby (albo i nie) po udowodnieniu, Ĺźe starali się obietnic dotrzymać. I Ĺźe składali je w dobrej wierze, tj., Ĺźe były one realne.

Jakem kandyduwoł, toĹźem szefa chwolił, a jak mie wybroli, tom go chcioł łobalić. MĂłwi się, Ĺźe kampania wyborcza jest dziś „wizerunkowa”. Ludzie nie głosują ani na partię (czytaj program wyborczy), ani na konkretne osoby na listach wyborczych, ale na kilka „symboli”; ludzi dobrze rozpoznawalnych, ktĂłrzy kojarzą się wyborcy z jakimiś pozytywnymi emocjami. Np. „dokopał” nielubianemu politykowi w publicznej dyskusji lub go publicznie obraził. Albo jest znany jako celebryta, sportowiec czy inszy „wojownik”. Taki człowiek, co to zawsze wie co jest złe, co dobre i jak to osiągnąć. NiewaĹźne czy gada sensownie. Byle miał charyzmę. Bo większość ludzi potrzebuje autorytetu; wodza, ktĂłry poprowadzi ich do zwycięstwa. Nie wiadomo dokładnie po co komu ta walka ani kogo trzeba zwyciężać, ale wiadomo, Ĺźe wĂłdz nam to zwycięstwo zapewni. I taki właśnie większy lub mniejszy wĂłdz, a niekiedy lokalny kacyk namaszcza nieznanych ludowi kandydatĂłw na wybrańcĂłw narodu. Wyborca moĹźe ich nie znać, ale zagłosuje na autorytet namaszczającego. O ilości głosĂłw decyduje w większym stopniu miejsce na liście wyborczej, niĹź znajomość kandydata, ktĂłry często bywa „spadochroniarzem” z bardzo niekiedy odległego miasta. W ten sposĂłb namnaĹźa się sztucznie politycznych „szabel”, ktĂłre potem bezmyślnie głosują jak im wĂłdz nakazuje. Niekoniecznie z poĹźytkiem dla regionu, z ktĂłrego kandydowali. Bywa jednak, Ĺźe jakiś namaszczony zechce być samodzielny. Z rozmaitych powodĂłw. MoĹźe np. uznać, Ĺźe szef prowadzi partię w złym kierunku i w następnych wyborach nie uda mu się „załapać”. MoĹźe się z szefem zwyczajnie pokłócić. MoĹźe teĹź uznać, Ĺźe szef działa na szkodę Ojczyzny. W tym przypadku zawsze pisanej z duĹźej litery. I nagle, ni stąd ni zowąd szefa olewa i głosuje inaczej niĹź partia. Na ogół jest to (przynajmniej być powinno) inaczej niĹź oczekiwali jego wyborcy. Jeśli takich „niesubordynowanych” znajdzie się więcej, to mamy rozłam i wkurzonych wyborcĂłw, ktĂłrych szanse na realizację w/w „zwycięstwa” gwałtownie maleją. MoĹźe warto byłoby znacząco zredukować liczbę posłów, a kolejność na listach wyborczych ustalać przez losowanie? Kolejność alfabetyczna, choć lepsza niĹź to co mamy, teĹź dopuszcza manipulacje. A moĹźe głosować tylko na partie i pozostawić liderom moĹźliwość dobrania sobie „współposłow” wedle uznania? Lipy byłoby mniej.

Jakem kandyduwoł, syćko jasne było, a jak mie wybroli, to się pokreciło.
Obietnice wyborcze rzadko składane są w postaci implikacji „Jeśli spełniony będzie warunek W, to ja wykonam działanie P”. Ludzie tego nie lubią i żądają obietnic bezwarunkowych. Świat się jednak zmienia i przeciętny parlamentarzysta wpływ ma na to znikomy. Nawet parlamentarzysta w USA. Istnieje juĹź program komputerowy, ktĂłry ze sporym prawdopodobieństwem przewiduje kierunki zmian, ale do prognozowania, a szczegĂłlnie z czteroletnim horyzontem czasowym jeszcze bardzo daleko. Nie potrafimy nawet dokładnie przewidzieć głupiego trzęsienia ziemi. A gdyby było ono np. w Kaliforni lub Niemczech, to wiele pięknych planĂłw szlag by trafił. Nie tylko w Polsce. MoĹźe warto byłoby zobligować kandydatĂłw do jasnego określenia warunkĂłw, w jakich podejmą obiecywane wyborcom działania? To bardzo mocne żądanie. OpĂłr byłby po obu stronach, bo wyborcy implikacji nie lubią. Ale takie formułowanie obietnic ułatwiałoby potem weryfikację stopnia ich dotrzymywania.

Jakem kandyduwoł, Polska wybiroła, a jak mie wybroli, kasik się podziała.
Poważnym problemem jest w Polsce siła mandatu Wybrańców Narodu. Do wyborów idzie na ogół grubo poniżej 100% obywateli. Zdaje się, że ostatnio bywało i ok. 50%. Tak więc znając mniej więcej strukturę zbioru tych, co na wybory pójdą można tak pokombinować z obietnicami, by trafić w tych, co pójdą na pewno. Jeśli się pogłówkuje, to można te obietnice nawet sensownie wyartykułować. Tak, by można się było z nich dobrze rozliczyć. Nie musi to jednak, niestety, oznaczać że zgodne z tymi obietnicami działania są korzystne dla wszystkich, czy tylko dla większości Polaków. Może warto byłoby wprowadzić obowiązek głosowania w wyborach? Tu też opór byłby po obu stronach, ale gra jest chyba warta świeczki, bo ta zmiana jest najłatwiejsza do wprowadzenia. W tym sensie, że nie wymaga dyskusji nad sformułowaniem stosownego przepisu.

Łatwo jest demokrację krytykować czy formułować jakieś propozycje lokalnej poprawy. MoĹźna teĹź, jak np. Churchill uwaĹźać, Ĺźe demokracja jest zła, ale nic lepszego jeszcze nie wymyślono. Trudno jednak nie dostrzec, iĹź na całym świecie narasta obecnie jakiś zupełnie nowy kryzys zaufania. Ma on inny charakter niĹź dotychczasowe. Ja nie potrafię tego dobrze wyartykułować, ale wydaje mi się, Ĺźe poszukiwanie prostych analogii do przeszłości nie jest tu dobre. OprĂłcz uwzględniania zmian „technologicznych” (np. szybkość przepływu informacji) czy zmiany wielkości i rozkładu napięć ekonomiczno gospodarczych powinno się uwzględniać rĂłwnieĹź pewne zmiany mentalnościowe. Demokracja, ktĂłrą dziś mamy jest chyba bardziej „angielska” niĹź „grecka”; akcent pada chyba bardziej na „rĂłwność szans politycznych” niĹź „rĂłwność szans ekonomicznych”, o co chyba pierwotnie Grekom chodziło. I ta „angielska” demokracja ma (miała?) się lepiej w towarzystwie pewnych wartości w jakimś sensie „transcendentnych”, ktĂłre pomagają demokracji wypełnić miejsce, gdzie nie da się stosować jasnych reguł postępowania. Jan Paweł II mĂłwił, Ĺźe tak jak wiek XX był czasem wielkich ideologii, tak nasz wiek będzie czasem religii. A istniejące religie mają bardzo róşny stosunek do demokracji. Tak przy okazji; nie ma, niestety, dobrej i „demokratycznej” ordynacji wyborczej. Pokazał to w połowie XX wieku Kenneth Arrow (pierwszy Nobel z ekonomii). To nie jedyny „formalny” kłopot naszego ustroju. I raczej trzeba porzucić nadzieję na opracowanie jasnych procedur prawdziwego poprawiania demokracji. Wydaje się zresztą, Ĺźe zatomizowane dziś społeczności ulegają jakimś niezrozumiałym jeszcze nastrojom „zmęczenia” czy „znudzenia” róşnymi sposobami politycznego myślenia i głosują w zasadzie niezaleĹźnie od działań politykĂłw. Politologia jako tzw. nauka dopiero raczkuje; na dziś nie wygląda by miała jakieś trzymające się kupy teorie. Warto jednak pamiętać, Ĺźe Grecy z demokracji raz zrezygnowali.

Waldemar Korczyński