Dodano: 15.08.09 - 17:07 | Dział: Godne uwagi

Sądownictwo w stanie pomroczności jasnej

Środowiska sędziowskie niezwykle draĹźliwie reagują na wszelkie przejawy krytyki. PrĂłby powierzenia oceny ich pracy – oraz licznych w niej błędĂłw – gremiom niezaleĹźnym od korporacji sędziowskiej spotykają się z wrogimi reakcjami Krajowej Rady Sądownictwa czy Stowarzyszenia SędziĂłw Polskich Iustitia. Prawdziwa wojna o ukrĂłcenie – występującej nazbyt często – bezkarności sędziĂłw w ich działaniach na sali sądowej, kompletnego nieprzygotowania do rozpraw (brak elementarnej znajomości akt sprawy), gwałcenia procedur sądowych, niereagowania sądĂłw na skargi ofiar, podsądnych czy świadkĂłw, poniĹźania uczestnikĂłw rozpraw, naduĹźywania szpitali psychiatrycznych jako represji stosowanej wobec osĂłb konsekwentnie dochodzących swoich praw oraz jawnie oceniających i krytykujących działania sędziĂłw, niekiedy skandalicznej i tendencyjnej pracy biegłych sądowych itp. – rozgorzała za czasĂłw ministra Zbigniewa Ziobry. Jego następca z PO, Andrzej Czuma, po krĂłtkim okresie „spokoju”, podjął jednak starania o wprowadzenie w działaniu sądownictwa koniecznych zmian. I te prĂłby spotkały się ze sprzeciwem środowisk sędziowskich. W Polsce wielu sędziom wydaje się, Ĺźe ich niezawisłość polegać ma na tym, Ĺźe mogą w sądach robić, co chcą.

Tylko ostatnio, w dniu 7 lipca 2009 r., Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał aż 15 wyroków w sprawach przeciwko Polsce, przy czym w 12 przypadkach stwierdził naruszenie Konwencji. Przed TPC w Strasburgu Polska seryjnie przegrywa sprawy wnoszone przez obywateli pokrzywdzonych przez polskie sądy (w zakresie przewlekłości spraw jesteśmy rekordzistą w UE). Tymczasem w Polsce jest około 10 tys. sędziów. Na każde 100 tys. obywateli przypada u nas niemal 26 sędziów, podczas gdy w Wielkiej Brytanii 7, a we Francji 12.

Setki przykładĂłw z całego kraju wskazują, Ĺźe polskie sądownictwo jest w bardzo ciężkim kryzysie. Nawet w duĹźych miastach, gdzie potknięcia sędziĂłw są często monitorowane przez media, dochodzi do absurdalnych orzeczeń w duchu „pomroczności jasnej”. Ilu mamy sędziĂłw uczciwych, pracowitych, intelektualnie i emocjonalnie dojrzałych oraz profesjonalnie przygotowanych do pełnienia swojej odpowiedzialnej funkcji? Ufam, Ĺźe większość! Ale ta mniejszość, o ktĂłrej wyczynach słyszymy niemal codziennie – mimo obawy części dziennikarzy przed opisywaniem takich przypadkĂłw i naraĹźaniem się na zemstę wymiaru sprawiedliwości – wydatnie psuje obraz całego środowiska. Dlaczego jego rzecznicy, zamiast wraz z władzą wykonawczą podejmować prĂłby poprawy sytuacji, konsekwentnie bronią zbioru zabobonĂłw, do ktĂłrych naleĹźy m.in. korporacyjna odpowiedzialność za błędy sędziĂłw czy wyssany z palca zakaz publicznych ocen pracy sądĂłw i konkretnych sędziĂłw? Badania sondaĹźowe przeprowadzone niedawno przez „Rzeczpospolitą“ wykazały, Ĺźe około 70 proc. respondentĂłw ocenia polskie sądy jako niesprawiedliwe. Inne statystki dowodzą, Ĺźe prestiĹź zawodu sędziowskiego jest obecnie niĹźszy niĹź w PRL.

W oparach absurdu

Na mocy sławetnego artykułu 212 k.k. Sąd Okręgowy w Zielonej GĂłrze podtrzymał wyrok niĹźszej instancji – tam proces karny trwał 5 lat – na dziennikarza „Gazety Wyborczej” za artykuł opisujący domniemane nieprawidłowości w gospodarowaniu funduszami publicznymi w zielonogĂłrskim Funduszu Ochrony Środowiska. Nie wchodząc w szczegóły kontrowersyjnych orzeczeń sądĂłw, warto przypomnieć, Ĺźe w trakcie trwania procesu w niĹźszej instancji dziennikarza tymczasowo aresztowano. Sąd Okręgowy uznał, Ĺźe było to działanie uzasadnione – podczas gdy ostatnio często zwalnia się z aresztĂłw osoby oskarĹźone o zbrodnie – a areszt zastosowano „na jego własne Ĺźyczenie”, zmieniając bowiem adres zamieszkania powinien o tym poinformować sąd.

W podobnej sytuacji znalazł się podsądny, ktĂłrego sąd zamknął w zakładzie psychiatrycznym. Rozprawa przeciw niemu w pokrewnej sprawie została wyznaczona na 30 czerwca 2003 roku. Podsądny przebywał w zakładzie od 2 czerwca, a przed posiedzeniem sądu przesłał doń wniosek o zawieszenie w trybie natychmiastowym swojego pobytu w psychuszce. Rozprawa mimo to się odbywa, a przewodząca jej młoda sędzia stwierdza: „Podejrzany, prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy, nie stawił się”.

W Częstochowie najpierw prokuratura za przestępstwo uznała primaaprilisowy Ĺźart trzech dziennikarzy dziennika „24 Godziny”, a potem na salę rozpraw trafia ich kolega z „Gazety Częstochowskiej”, ktĂłry pozwolił sobie na krytykę sędzi orzekającej w ich sprawie. Podstawy, na ktĂłrych sądzeni są zwykle dziennikarze, to artykuły 212. (pomĂłwienie) i 216. (zniewaĹźenie) kodeksu karnego. Zachodzą jednak powaĹźne wątpliwości co do ich zgodności z ustawodawstwem UE. „NaleĹźy zmusić sędziĂłw do zorientowania się, jak orzeka Europejski Trybunał Praw Człowieka” – mĂłwił prof. Mirosław Granat z KUL („Gazeta Polska” z 2 paĹşdziernika 2002).

26 marca 2009 roku Sąd NajwyĹźszy uznał, Ĺźe za naruszenie tajemnicy państwowej moĹźna karać nie tylko osoby bezpośrednio ją naruszające, lecz takĹźe te, ktĂłre tego rodzaju informacje propagują (czyli w pierwszym rzędzie dziennikarzy). Zgodnie z uchwałą SN za rozpowszechnianie tajemnicy państwowej grozi karą od trzech miesięcy do pięciu lat pozbawienia wolności. Co w takim razie mają robić dziennikarze, ktĂłrzy prowadzą – i prezentują w mediach – dziennikarskie śledztwa w sprawach słuĹźb specjalnych, policji, wojska, korupcji czy innych przestępstw, w ktĂłre uwikłane bywają osoby należące do najwyĹźszych kręgĂłw władzy ustawodawczej (klauzulę tajności zawierają nawet sprawozdania z Sejmowej Komisji ds. SłuĹźb Specjalnych), wykonawczej czy sądowniczej?

Jak opisywać skomplikowane sprawy sądowe – w ktĂłrych zeznają niejednokrotnie najwyĹźsi urzędnicy państwowi - skoro nawet w sprawach zupełnie błahych sądy utajniają posiedzenia albo zakazują – na jakiej podstawie prawnej? – ich rejestrowania?

W szponach abolicji

W Polsce przeciętna kara za zabójstwo to dziewięć lat więzienia. Blisko jedna trzecia kar orzekanych za zabójstwa jest niższa od dolnego progu zagrożenia kodeksowego, czyli ośmiu lat.

Dla dziennikarza, który nie jest prawidłowo poinformowany o wezwaniu na przesłuchanie w prokuraturze czy rozprawę w sądzie, sądy bywają surowe. Straszą aresztem lub doprowadzeniem przez policję. Ale często wykazują się niezwykłą tolerancją dla najgroźniejszych bandytów. Wstrząsające są publikacje prof. dr hab. Andrzeja Siemaszko, dyrektora Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, który jako jeden z niewielu badaczy problemu tak szeroko w swoich publikacjach podjął zagadnienie skandalicznej abolicjonistycznej mody w polskim sądownictwie. Warto zacytować dłuższy fragment tekstu profesora:

„Z warunkowego przedterminowego zwolnienia korzysta w naszym kraju aĹź 95% skazanych za zabĂłjstwo (…) kara faktyczna (7 lat) jest średnio aĹź o 3 lata krĂłtsza w porĂłwnaniu z karą orzeczoną (10 lat). Jeszcze krĂłcej siedzą w więzieniu młodociani zabĂłjcy – średnio zaledwie 4 lata i 4 miesiące, w co nawet piszącemu te słowa trudno było uwierzyć. A warto pamiętać, Ĺźe nowy kodeks karny rozciągnął niezmiernie dotychczasową definicję młodocianego – obecnie jest nim bowiem sprawca, ktĂłry w chwili popełnienia czynu nie ukończył 21 lat i w chwili orzekania w pierwszej instancji (i to jest właśnie to novum) – 24. W praktyce więc na łagodniejsze traktowanie moĹźe liczyć znaczna większość przestępcĂłw; ze struktury wieku sprawcĂłw wynika bowiem jednoznacznie, Ĺźe przytłaczająca ich większość mieści się właśnie w przedziale 15-24 lata. Gros przestępstw popełniają ludzie w bardzo młodym wieku i rodzi się przy okazji pytanie: czy właśnie w związku z tym zasługują oni na łagodniejsze traktowanie? (…) Kolejny czyn, bulwersujący z reguły opinię publiczną nawet bardziej niĹź klasyczne zabĂłjstwo, to pobicie ze skutkiem śmiertelnym, czyli najczęściej zakatowanie człowieka na śmierć, przy czym nie moĹźna ustalić, ktĂłry ze sprawcĂłw zadał decydujący cios (stąd właśnie owa specyficzna konstrukcja prawna). Z dobrodziejstw zwolnienia warunkowego korzysta prawie tylu sprawcĂłw pobicia ze skutkiem śmiertelnym, ilu sprawcĂłw zabĂłjstw – blisko 90%. (…) Przeciętny wymiar kary za pobicie ze skutkiem śmiertelnym wynosił 5 lat (…), faktyczny zaś pobyt w więzieniu sprawcĂłw tych przestępstw zaledwie 3,5 roku. Młodociani odbywali najmniejszą część orzeczonej kary (tylko 60%), a warunkowe zwolnienie otrzymywali juĹź po 28 miesiącach (przy średnim wyroku 47 miesięcy) (…). Przeciętna kara za gwałt wynosiła 3 lata i 4 miesiące, jednak tylko 1/3 sprawcĂłw odbyła ją w całości. Blisko 70% skazanych za gwałt uzyskało warunkowe zwolnienie (we Francji – 23%), w związku z czym przebywali w więzieniu średnio 2 lata i 8 miesięcy” (za: „ZabĂłjcy na zwolnieniu”, „Rzeczpospolita z 20 kwietnia 2001 r. ).

Ideologia w sądach

Abolicjonistyczna moda jest składnikiem ideologii tolerancji i resocjalizacji, ktĂłre spadły na nas jak grom z jasnego nieba po 1989 roku. Ale istnieje teĹź druga strona tej ideologii. Niejednokrotnie sądy robią z igły widły. Przykładem tego jest wyrok szczecińskiego Sądu Okręgowego w sprawie mieszkanki Wolina, ktĂłra publicznie określiła sąsiada mianem „pedał”. SzczegĂłlnie niektĂłre elementy uzasadnienia wyroku – zdecydowanie zbyt wysokiego („Ja za duĹźo gorsze określenia dostałem jedynie 10 tys. złotych” – powiedział Stefan Niesiołowski) – budzą powaĹźne zaniepokojenie. Znajdujemy w nim bowiem znamienne odwołanie do rezolucji Parlamentu Europejskiego z 2006 r. Dokument ten tak definiuje tzw. homofobię: „nieuzasadniony lęk i niechęć wobec osĂłb homoseksualnych, biseksualnych i transseksualnych, oparte na takich uprzedzeniach, jak rasizm, ksenofobia, antysemityzm i seksizm”.

A zatem sąd nie potraktował zachowania pozwanej jako aktu chamstwa czy chuligaństwa, ale jako przewinę szczegĂłlnego rodzaju. Jako czyn nie tylko naganny sam przez się – jako słowną agresję – ale jako przewinę o głębszym podkładzie. Wpisuje się on w tak dzisiaj modny do piętnowania „język nienawiści”, ktĂłry narusza dobra wytypowanych przez ideologię liberalnej lewicy grup mniejszościowych. To jest znak opowiedzenia się sądu po stronie pewnej ideologii, ktĂłra ani nie jest poglądem większości społeczeństwa, ani nie typuje społecznych podzbiorĂłw w bezstronny, rĂłwnouprawniony sposĂłb. Obraza osoby należącej do grupy mniejszościowej – uprzywilejowanej szczegĂłlną prawno-immunologiczną barierą – jest przestępstwem powaĹźniejszym niĹź identyczne przestępstwo popełnione w odniesieniu do grupy nieuprzywilejowanej. Coraz wyraĹşniejszym staje się zjawisko przejmowania przez wielu polskich sędziĂłw składnikĂłw ideologii lewicowo-liberalnej.

Po wyroku sądowym niekorzystnym dla dziennikarza (oskarĹźonego z artykułu 212 kk o zbiorowe pomĂłwienie), ktĂłry opisał potwierdzone sądownie nieprawidłowości w Sądzie Rejonowym Wrocław Krzyki, profesor Andrzej Rzepliński z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka stwierdził: „W tej sprawie przesadzili nie dziennikarz, ale sędziowie i prokuratura. Co chcą osiągnąć tym oskarĹźeniem? Ĺťeby dziennikarze odczepili się od wymiaru sprawiedliwości?”.
No, właśnie, co chcą osiągnąć Polscy sędziowie? Ufam głęboko, Ĺźe większość z nich dąży do większej skuteczności w działaniu sądĂłw, do sprawiedliwego orzecznictwa i czystych rąk osĂłb związanych z wymiarem sprawiedliwości. Ale co począć ze szkodliwą mniejszością – zwłaszcza w czasach, gdy mniejszości są pod szczegĂłlną ochroną prawa i… sądĂłw?

Paweł Paliwoda