Wtorek 16 Kwietnia 2024r. - 107 dz. roku,  Imieniny: Bernarda, Biruty, Erwina

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 09.02.10 - 11:09     Czytano: [6747]

Dział: Zakamarki historii

Ludzie ludziom zgotowali ten los

(Zofia Nałkowska-Medaliony)


W dniu 1 paĹşdziernika 1946 r. w procesie norymberskim Międzynarodowy Trybunał Wojskowy skazał na 10 lat zbrodniarza wojennego admirała Karla DĂśnitza, naczelnego dowĂłdcę Krigsmarine, od 30 kwietnia 1945 r. prezydenta III Rzeszy, ostatniego naczelnego dowĂłdcę Wehrmachtu i zarazem na mocy testamentu Adolfa Hitlera, jego następcę. Skazano go m.in. za wydanie zbrodniczego rozkazu nr 154 „zakazującego ratowania rozbitkĂłw, ze storpedowanych przez U-Booty nieprzyjacielskich okrętĂłw wojennych i statkĂłw cywilnych”, co w praktyce wiązało to się z uśmierceniem ponad 45 tysięcy rozbitkĂłw. Karę odbywał we „względnie dobrych warunkach” w Berlinie, we więzieniu w Spandau.

Warto przypomnieć sobie, jak postępowały sądy PRL po ogłoszeniu stanu wojennego w celu zmiaĹźdĹźenia Solidarności i innych działaczy opozycji. W dniu 3 lutego 1982 roku w trybie doraĹşnym, kmdr ppor. sędzia Andrzej Grzybowski z Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni, z oskarĹźenia prokuratura Stanek i potem Wojcieszek (dochodzenie prowadził funkcjonariusz SB Krywoszejew), skazał na karę 10 lat więzienia oraz 5-u lat pozbawienia praw publicznych, panią Ewę Kubasiewicz, bibliotekarkę, wiceprzewodniczącą „Solidarności” z WyĹźszej Szkoły Morskiej w Gdyni za ... „za zredagowanie i wydrukowanie 1 ulotki - Apelu do społeczeństwa o kontynuowanie walki z bezprawiem władz”. Był to najwyĹźszy w Polsce wyrok stanu wojennego. Ten brutalny, niesprawiedliwy wyrok stał się ponurym symbolem stanu wojennego. Pozostali współorganizatorzy 1,5 dniowego strajku w WSM, w grudniu 1981 r. i sygnatariusze ulotki otrzymali; Jerzy Kowalczyk i Władysław Trzciński po 9 lat; Cezary Godziuk 6 lat; Wiesława Kwiatkowska, Jarosław Skowronek, Sławomir Sadowski, Krzysztof Jankowski po 5 lat, Sąd nie potrafił lub nie chciał uzasadnić swojego stanowiska, zwłaszcza w odniesieniu do surowości kar.

Wymierzoną karę pani Kubasiewicz odbywała w nieludzkich, skandalicznie ciężkich warunkach, w więzieniu w Fordonie pod Bydgoszczą oraz w więzieniu dla recydywistĂłw w Grudziądzu. W tym ostatnim odbywała karę wraz z innymi „więźniarkami sumienia” w celach bez moĹźliwości ich opuszczania, zaś kryminalistki mogły w czasie dnia przebywać poza nimi. Osoby z marginesu społecznego okazywały współczucie i oburzone z surowości wyroku sądu wojskowego i nie były w stanie zrozumieć, tego, Ĺźe za morderstwo, rozbĂłj i gwałt otrzymały mniejsze wyroki więzienia niĹź współwięźniarki, za działalność wydawniczą. W związku z tym w więzieniu miały miejsce głośne protesty (walenie w ścianę i krzyki) domagające się złagodzenia warunkĂłw odbywania kary, oraz uwolnienia „koleĹźanek” - więźniĂłw politycznych.

Tutaj naleĹźy przypomnieć tło tamtych dni. Były to czasy, w ktĂłrych oficjalnie funkcjonowała wszechobecna totalna propaganda (wyłączone telefony, cenzura korespondencji a później rozmĂłw telefonicznych, permanentne aresztowania działaczy opozycji). Ulice miast i osiedli patrolowały czołgi, transportery opancerzone oraz odziały ZOMO, uĹźywające pałek potocznie zwanych „bijącym sercem partii”. Wprowadzono godzinę milicyjną, zakaz wyjazdu poza miejsce zamieszkania, zablokowano konta bankowe obywateli, dokonano. 33% wartości rynkowej kupić nowy samochĂłd), talony na artykuły gospodarstwa domowego: pralki, lodĂłwki, telewizory kolorowe. Wprowadzono kartki Ĺźywnościowe na podstawowe artykuły spoĹźywcze. na mięso z kością (2,5 -3 kg miesięcznie na osobę), cukier, papierosy, wĂłdkę zamiennie z czekoladę, masło, margarynę, buty-1para na rok a nawet mydło itd.

W ogĂłle PRL permanentnie borykała się z tzw. przejściowymi problemami. Po prostu, przechodziły one z jednego pokolenia na następne. Chodziło tutaj o niemoĹźliwość poradzenia sobie z takimi drobiazgami, jak np. brakiem papieru toaletowego, sznurka do snopowiązałek mięsa i jego przetworĂłw czy teĹź problemem skupu butelek. NiektĂłrzy obrazowo opisywali taką sytuację jako „sen pijanego schizofrenika w ostatnim delirium”.

To wyłącznie dzięki Radiu Wolna Europa i podziemnej „bibule”, moĹźna było poznać prawdę i cokolwiek dowiedzieć się o prawdziwej - faktycznej sytuacji gospodarczej i politycznej panującej w kraju, jak rĂłwnieĹź o sprawach społecznych.: o naruszaniu w PRL-u praw człowieka, czy teĹź o zbrodniach dokonanych przez Ăłwczesny reĹźim, jakie miały miejsce w kopalniach: Wujek, Manifest Lipcowy, w Zagłębiu Lubin, a takĹźe te wcześniejsze sprawy, m.in. sprawa studenta filologii polskiej i filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego Stanisława Pyjasa – opozycyjnego działacza Studenckiego Komitetu "Solidarność" okresu PRL, zamordowanego 7 maja 1977 r. oraz jego kolegi studenta, Stanisława Pietraszko, ktĂłry za namową adwokata rodziny S. Pyjasa zgłosił się jako świadek do Prokuratury w Krakowie w celu złoĹźenia zeznań. Kilka tygodni później w Zalewie Solińskim znaleziono martwego jedynego świadka prokuratury w tej sprawie. Wg oficjalnego komunikatu krakowskiej prokuratury - „utonął kąpiąc się w Zalewie”, zaś wg IPN…„ jego ciało w kąpielĂłwkach i czepku znaleziono pływające po powierzchni Zalewu (charakterystyczne w wypadku wrzucenia do wody zwłok). Pietraszko cierpiał na alergię wywołującą wodowstręt. Nie pływał. Jego śmierć nastąpiła w dwa miesiące po śmierci Pyjasa”. Właśnie za rozpowszechnianie tego typu ulotek opisujących te i inne fakty, „niezawisłe” sądy PRL bardzo surowo karały działaczy Solidarności i opozycji demokratycznej.

WĂłwczas to, w 1982 r. międzynarodowa organizacja –„Amnesty International” ogłosiła panią Ewę Kubasiewicz, Więźniem 1982 Roku. W rezultacie jej działań i protestĂłw róşnych znanych w świecie osobistości oraz instytucji, pani Ewa „odsiedziała” tylko 1,5 roku. Kilka lat później (w końcu stycznia 1988 r.) postanowiła wyjechać na ZachĂłd. Tam teĹź wyszła za mąż za pana HouĂŠe, francuskiego działacza Amnesty International. Pomimo piekła i koszmaru jakie zgotowało jej PRL szczegĂłlnie zaś „niezawisły” Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni, pani Ewa Kubasiewicz – HouĂŠe reprezentowała „Solidarność Walczącą” na Zachodzie, jak rĂłwnieĹź zajęła się i nadal zajmuje pomocą charytatywną na rzecz polskich dzieci z domĂłw dziecka. W tym dziele wspierają ją: syn M. Czachor i synowa.

Kolejnym teĹź, drastycznym przykładem działań „niezawisłego” Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni była sprawa bardzo zdolnego syna pani Ewy Kubasiewicz, Marka Czachora. Był on współzałoĹźycielem NiezaleĹźnego Zrzeszenia StudentĂłw Polskich na UG, drukarzem pisma NZS UG „Reduta”; kolporterem wydawnictw niezaleĹźnych, ktĂłry w dniach 14-15 XII 1981r. uczestniczył w strajku na UG, gdzie studiował na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Gdańskiego. To on był tym fizykiem, ktĂłry samodzielnie rozpracował kwestię relatywistycznych poprawek, do tzw. „średniej bellowskiej dla elektronĂłw”, za co prof. J.P. Vigier (ostatni uczeń laureata nagrody Nobla de Broglie’a) proponował mu stypendium rządowe na Uniwersytecie w ParyĹźu..

Jej syn, Marek Czachor, obecnie dr hab. prof. PG fizyki teoretycznej na Wydziale Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej w Katedrze Fizyki Teoretycznej i Informatyki Kwantowej, taternik, pasjonat fizyki, specjalista kryptografii na Politechnice Gdańskiej, były stypendysta Fulbrighta (-1997 r.) w 1982 r. został uznany przez ww. sąd jako „element antysocjalistyczny, ktĂłry sporządził, gromadził, przechowywał i kolportował ulotki zawierające nieprawdziwe wiadomości mogące osłabić gotowość obronną PRL”, wywołać niepokĂłj publiczny lub rozruchy” za co został skazany na 3 lata więzienia oraz 2 lata pozbawienia praw publicznych”, z czego „odsiedział” tam niemal rok. W skrĂłceniu kary, podobnie jak jego mamie pomĂłgł interwencje międzynarodowych organizacji takich, jak, np. Amnesty International, protesty róşnych znanych i wpływowych europejskich osobistości i instytucji, zaś ostatecznie w wyniku amnestii, po odwołaniu stanu wojennego został zwolniony z więzienia. O jego sprawie informowała rĂłwnieĹź Radio Wolna Europa. Pan M. Czachor, uznany przez Ăłwczesnego prokuratora jako „kryminalista” nie otrzymał od Ăłwczesnej władzy paszportu, w związku z czym nie mĂłgł wĂłwczas studiować za granicą, ale otrzymał od władz P.R.L. tzw.„wilczy bilet”, ktĂłry uniemoĹźliwiał mu podjęcie pracy zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami. Reasumując jego rodzina, wg Ăłwczesnych władz to kryminaliści nie zasługujący na podstawowe prawa obywatelskie.

Jego matka Ewa Kubasiewicz (wg „Amnesty International) była „Więźniem Roku 1982”, teść Stanisław Kowalski, opozycjonista, ktĂłrego imieniem dziś nazwane jest jedno z audytoriĂłw na Politechnice Gdańskiej (teĹź tylko dostał półtora roku więzienia), sam teĹź „siedział” i nawet wziął ślub we więzieniu w Potulicach.

Z takim curriculum nie miał szans na pracę naukową na uczelni. Jako opozycjoniście, magistrowi fizyki nie dano mu specjalnego wyboru, jeśli chodzi o pracę. NaleĹźy przypomnieć takie fakty jak: dr Wacław Havel -późniejszy prezydent Czech, pracował jako palacz c.o. zaś premier III RP dr J.K. Bielecki, pracował fizycznie przy wywozie drewna z lasu. Mgr Marek Czachor po ukończeniu studiĂłw podjął pracę fizyczną, jako malarz wysokościowy nie w Spółdzielni „Świetlik” gdzie pracowało wielu opozycjonistĂłw, ale w ASP „Absolwent”. O stypendium rządu francuskiego i studiach w ParyĹźu, mĂłgł sobie tyko pomarzyć.. I tak pan magister M. Czachor miał duĹźe „szczęście”, poniewaĹź w końcu po wielu upokorzeniach, dzięki protekcji doc. dr B Jachyma zatrudniono go na Politechnice Gdańskiej, wprawdzie tylko na trzymiesięczny okres prĂłbny i w charakterze pracownika technicznego(wĂłwczas na podjęcie pracy, nie musiał mieć zgody sekretarza PZPR) a praca na wyĹźszej uczelni była warunkiem koniecznym otrzymania stypendium od rządu francuskiego.

Jego „szczęście” trwało wyjątkowo krĂłtko, bo tylko kilkadziesiąt godzin. Po trzech dniach pracy na Politechnice Gdańskiej, w Pracowni DielektrykĂłw i PółprzewodnikĂłw Organicznych, jesienią 1987 r. aresztowano go za działalność opozycyjną (był on współzałoĹźycielem „Solidarności Walczącej”, ale głównie za to, Ĺźe wcześniej, w proteście przeciwko uwięzieniu jego mamy (Ewy Kubasiewicz), uwikłania polskiego wojska w zbrodnię Grudnia ‘70 i zbrodnie w kopalni Wujek w 1982 r., odesłał on generałowi W. Jaruzelskiemu swoją książeczkę wojskową. Ĺťycie jest jednak bardziej skomplikowane i płata figle. Totalitarny reĹźim juĹź upadał. Na PG i UG po jego aresztowaniu zrobiło się zamieszanie. Jego koledzy zbierali podpisy pod petycjami o jego uwolnienie, poparli go „objectorzy” z ruchu Wolność i PokĂłj, kolejne osoby odmawiały słuĹźby wojskowej, w proteście przeciwko jego uwięzieniu. Uaktywnili się jego przyjaciele i znajomi oraz włączyli się nieznani mu ludzie z zagranicy. List do Sądu Marynarki Wojennej napisał prof. Viger z ParyĹźa, prosząc i apelując o wypuszczenie go z więzienia. Doc. dr B. Jachym z PG „stawał na głowie”, aby uwolnić z więzienia i przywrĂłcić go do pracy. O tej sprawie rĂłwnieĹź informowała Wolna Europa. Ku zaskoczeniu wszystkich zainteresowanych stron, Sąd Marynarki Wojennej zamiast zwyczajowych 3 lat wymierzył mu grzywnę zapłaconą zresztą natychmiast ze społecznych składek i po 42 dniach wypuścił na wolność. Choć było jeszcze kilka procesĂłw i innych perypetii, kres rozprawom przed sądami wojskowymi połoĹźyła dopiero amnestia dla więźniĂłw politycznych uchwalona z okazji „okrągłego stołu”, na wiosnę 1989 roku. Po wyjściu z więzienia Marek Czachor nie zaprzestał działalności podziemnej. Współpracował z „Solidarnością Walczącą” oraz Liberalno-Demokratyczną Partią “Niepodległość”. Po aresztowaniu Andrzeja Kołodzieja (w listopadzie 87 r.) przez pewien czas. do momentu wyjścia na wolność Romana Zwiercana), kierował Oddziałem TrĂłjmiasto SW jako Michał Kaniowski. W 1988 roku koordynował - ukrywając się – akcję o charakterze “dywersji ideologicznej”, adresowaną do zawodowych Ĺźołnierzy LWP o nazwie „Ĺťołnierz Solidarny”. Gazetki o tej nazwie rozsyłano pocztą i innymi sposobami podrzucano zawodowym wojskowym. Marek Czachor był rozpracowywany (23 VI-14.VII. 1989 r.) przez Wydział III KW MO( od VII 1983 r. WUSW) w Gdańsku w ramach SOR krypt. Cela nr rejestr. 47219 od VII 1989 r. -29 I 1990 roku przez Inspektorat 2 WUSW w Gdańsku w ramach kryptonimu Ośmiornica nr rejestr. 59433.

Jednak mało, kto wie, Ĺźe trafiła „kosa na kamień”. Marek Czachor, przyszły profesor i specjalista kryptografii na Politechnice Gdańskiej, wybitny umysł ścisły (matematyczno-fizyczny) wraz z kolegami z SW prĂłbował rozpracowywać, SB. Wg niego „SB traktowano powaĹźnie i naleĹźy przyznać, Ĺźe SW odczuwała spory respekt dla przeciwnika. Byli oni coraz sprawniejsi ,dysponowali środkami finansowymi, coraz lepszym sprzętem i wciąż było ich coraz więcej. Niestety w SB było duĹźo młodych ludzi”. Nasłuchiwano SB, poznano: jej strukturę sposoby pracy i komunikacji, nawet ich „kruczki”.

Jak widać na ww. przykładzie, dla polskiego niezawisłego sądu, oraz Prokuratury Marynarki Wojennej z Gdyni (m.in. sędziego Andrzeja Grzybowskiego oraz prokuratorzy: Stanek i Wojcieszek, ktĂłrzy znali werdykt Trybunału w Norymberdze) ciężar gatunkowy sprawy tzn. kolportaĹźu ulotek, był toĹźsamy ze zbrodniami wojennymi dokonanymi przez adm. Karla DĂśnitza. Nie pozostaje nic innego, jak tylko pogratulować Ăłwczesnemu wymiarowi sprawiedliwości dobrego samopoczucia i „podziękować” mu za dokonane z pełną premedytacją zbrodnie komunistyczne, Historia udowodniła, Ĺźe właśnie rację mieli tacy ludzie jak pani Ewa Kubasiewicz i jej syn Marek. Czy ze strony oprawcĂłw ich ofiarom za koszmar więzienia, przesłuchań, nieodwracalnej rozłąki z bliskimi, nierzadko pobicia, nie naleĹźy się w ramach zadośćuczynienia zwyczajne słowo - przepraszam? O ile wiadomo, to takich słów z ich strony nie było. Czy ww. sędzia i prokurator i prowadzący śledztwo zostali w III RP zweryfikowani? Czy chociaĹź „spadł im włos z głowy”? Paradoksem tej historii jest to, Ĺźe obecnie okres spędzony przez byłych więźniĂłw politycznych, w komunistycznych reĹźimowych więzieniach nie jest zaliczany do tzw. kapitału początkowego niezbędnego do naliczenia wysokości emerytury. Kolejnym paradoksem jest wysokość przyznanych esbekom emerytur. Zdarza się, Ĺźe część esbekĂłw ( będąc oprawcami) posiadała kilkakrotnie wyĹźsze emerytury od swoich ofiar!

Większość Obywateli uważa, że bez rozliczenia się z aparatem represji państwa totalitarnego, nie da się budować wolnego samorządnego, demokratycznego, Państwa Prawa. Jedną z form tego rozliczenia jest ograniczenie wysokości emerytur pobieranych przez byłych esbeków, prokuratorów i sędziów, w tym z PRL-kich sądów wojskowych. Osobiście, jako inżynier konstruktor uważam, że nie można budować nic trwałego na zgniłych fundamentach.

Edward Roeding

......................................................................................................................


Relacja z procesu Ewy Kubasiewicz, c. Sylwestra, który odbył się w sądzie Marynarki Wojennej w Gdyni 1,2,3.02.1982.
(spisana przez męża Ewy Kubasiewicz, którego wpuszczono na proces)

Ewa Kubasiewicz została oskarżona o to, że wspólnie z Jerzym Kowalczykiem, jako pracownicy WSM i członkowie NSZZ "Solidarność" zorganizowali i kierowali strajkiem w WSM w Gdyni w dniu 14,15.12.1981 r. oraz, że wspólnie z Jerzym Kowalczykiem, Władysławem Trzcińskim, Wiesławą Kwiatkowską, Cezarym Godziukiem, Jarosławem Skowronkiem, Sławomirem Sadowskim i Krzysztofem Jankowskim - w celu rozpowszechnienia - sporządzili, gromadzili, przechowywali i kolportowali ulotki zawierające nieprawdziwe wiadomości mogące osłabić gotowość obronną PRL, wywołać niepokój publiczny lub rozruchy.

Oskarżono też Marka Czachora, syna Ewy Kubasiewicz o udostępnianie im do tego celu mieszkania.

Rozprawę prowadzili: sędzia Grzybowski, lat ok. 45, nazwisko prawdopodobnie fałszywe (prawdziwe, był to istotnie kmdr ppor. Andrzej Grzybowski - przyp. TeSteP) (nie mylić z sędzią Grzybowskim, starszym wiekiem, znanym w Gdyni) oraz sędziowie Głowa i Fiszke. Oskarżał prokurator Henryk Wojcieszek (a także prok. Stanek - przyp. TeSteP). Dochodzenie prowadzili pracownicy SB Krywosiejew ( a może Krywoszajew ? - przyp. TeSteP) i Gaładyn.

Piszę tę relację z pamięci, gdyż sędzia Grzybowski zabronił sporządzania notatek. Wokandy nie były wywieszone.

Ewa Kubasiewicz i Jerzy Kowalczyk przyznali się do udziału w kierowaniu strajkiem i do zredagowania jednej ulotki zawierającej informację o przebiegu i zakończeniu strajku w WSM oraz ich sprzeciw odwołaniu rektora Kosteckiego i powołaniu rektora komisarycznego Rymarza. Tym zostali obciążeni przez sąd i za to skazani:

Ewa Kubasiewicz na 10 lat pozbawienia wolności + 5 lat utraty praw publicznych; Jerzy Kowalczyk na 9 lat pozbawienia wolności + 5 lat utraty praw publicznych. Sąd całkowicie zignorował:

1. krĂłtki (ok. 30 godzin) czas trwania strajku;
2. dołączone do akt poręczenie rektora Rymarza - wystawione w obecności i za aprobatą członka WRON, kontradmirała Glińskiego, negocjujacego ze strajkującymi - zapewniające całkowite bezpieczeństwo uczestnikom strajku w wypadku jego natychmiastowego przerwania;
3. przerwanie strajku po otrzymaniu poręczenia (chociaż bez związku z nim - przyp. TeSteP);
4. zeznania świadków, które nie potwierdzały zarzutów stawianych Ewie Kubasiewicz i Jerzemu Kowalczykowi (nawoływanie do kontynuowania strajku).

Sąd nieprawidłowo interpretował treść ulotki informującej rzeczowo o stanie faktycznym, a podciągniętej pod art.48 p.1,2,3 jako podburzająca i zawierająca nieprawdziwe informacje. Przewód sadowy pozwalał przypuszczać, że oskarżeni zostaną uniewinnieni, o co wnosili obrońcy (Urbaniak, Łapicki i Witulski - przyp. TeSteP). Tymczasem wymiar kary stoi w tak rażącej dysproporcji do działalności oskarżonych oraz do innych dotychczas wydawanych, w podobnych sprawach wyroków, że budzi zdumienie i oburzenie. Sąd nie potrafił lub nie chciał uzasadnić swojego stanowiska, zwłaszcza w odniesieniu do surowości kar.

Pozostali oskarżeni nie przyznali się do stawianych im zarzutów i niczego nie zdołano im udowodnić. Nie znaleziono powielacza, ani papieru, na którym rzekomo powielono ulotki. Nikogo nie schwytano na gorącym uczynku (drukowanie i kolportowanie ulotek). Wszyscy świadkowie oskarżenia zeznawali na korzyść oskarżonych. Mimo to wyroki zapadały równie surowe (trochę mniej: "tylko" po 5 - 6 lat - przyp. T.St.P.).

Na uwagę zasługują metody prowadzenia śledztwa i przewodu sądowego.
- główny świadek oskarżenia, Sołtys (student UG - przyp. TeSteP) podczas przewodu odwołał swoje zeznania, jako wymuszone w śledztwie; został postawiony przez Sąd w stan oskarżenia, ale jego zeznania utrzymano w mocy;
- oskarżeni zeznawali, że przesłuchiwani byli pod groźbą pistoletu przystawianego do głowy, lub leżąc twarzą do ziemi z rękami założonymi na głowę - Sąd udawał, że nie słyszy tych wypowiedzi;
- wbrew przepisom, w budynku sądu i na sali rozpraw znajdowała się duża liczba uzbrojonych w pałki milicjantów (oprócz konwojentów), którzy radośnie i głośno wyrażali swój zachwyt dla wysokości kar;
- niektórzy, jak np. pracownik SB Krywosiejew, martwili się ... niskimi, ich zdaniem, karami; oczekiwali dwa razy wyższych;
- żenujące były rozmowy sędziów (uśmieszki) w czasie przemówień obrońców, którzy musieli je z tych powodów przerywać, oraz w czasie zeznań na korzyść oskarżonych;
- na rozprawę dopuszczono tylko po jednej osobie z rodzin oskarżonych, przy czy były one szykanowane.

Gdynia, 4 luty 1982.
( na podstawie rękopiśmiennej relacji)

(przyg. ZS)

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt