Piątek 29 Marca 2024r. - 89 dz. roku,  Imieniny: Marka, Wiktoryny, Zenona

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 19.12.20 - 12:06     Czytano: [1368]

Działalność polskich lwowian na emigracji


Lwów należał do Polski w latach 1340-1945 i miasto odegrało wielką rolę w dziejach Polski i narodu polskiego. Było trzecim – po Warszawie i Krakowie najważniejszym miastem w historii Polski. Po spolonizowaniu się kolonistów niemieckich, których sprowadził do Lwowa król Kazimierz Wielki, od początków XVI w. w mieście dominowała ludność polska. Przeprowadzony w 1931 r. powszechny spis ludności wykazał, że we Lwowie, mającym wówczas 312 000 mieszkańców było: 198 200 Polaków, 75 300 Żydów, 35 100 Ukraińców i Rusinów, 2500 Niemców i 500 Rosjan. Miasto było wielkim ośrodkiem polskiej nauki (w tym uniwersytet i politechnika) oraz polskiej kultury (teatry, liczna prasa, duże wydawnictwa książkowe, prężne środowiska: literackie, artystyczne i muzyczne) co sprawiało, że przychodziły tutaj na świat w wyjątkowo dużej liczbie osoby, których ta polska nauka i kultura promieniujące patriotyzmem, czyniły z nich ich kolejnymi współtwórcami i patriotami.

Polacy ze Lwowa zapisali się nie tylko w dziejach Polski i narodu polskiego, ale także w życiu innych krajów i tamtejszych Polonii. We Lwowie bowiem urodziło się również wielu Polaków, których los rzucił z dala od ukochanego miasta i Polski, którzy odegrali znaczącą rolę w życiu kraju osiedlenia (a także Polski) i miejscowej Polonii i tam zazwyczaj złożyli swe kości. Oto niektórzy z nich w alfabetycznym ujęciu:

Jerzy Aleksandrowicz (1902-1978), prawnik, specjalista prawa porównawczego, profesor Szkoły Nauk Politycznych w Warszawie, Polish College of Law Administration w Londynie 1942-44 i Politechniki Londyńskiej; Stefan Askenase (1896-1978), pianista, profesor konserwatorium w Kairze 1922-25 i w Brukseli 1954-61, prowadził mistrzowskie kursy fortepianowe w Hamburgu i Kolonii, popularyzator utworów Chopina; Jerzy Bajan (1901-1966), pułkownik pilot Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, zwycięzca w międzynarodowych zawodach lotniczych Challenge 1934, podczas wojny w Wielkiej Brytanii dowódca polskiego lotnictwa myśliwskiego i oficer łącznikowy w sztabie Fighter Command RAF, prezes Stowarzyszenia Lotników Polskich w Wielkiej Brytanii 1858-64; Andrzej Balko (1923-2013), prawnik, działacz społeczny, dyrektor na Austrię i czasowo dyrektor europejski Polish-Amercian Immigration w Wiedniu 1962-88, delegat na Austrię Rządu RP na uchodźstwie w Londynie 1973-88, współorganizator i członek Rady Koordynacyjnej Polonii Wolnego Świata w Toronto (Kanada), zasłużony działacz Polonii w Austrii; Józef Baraniecki (1910-1998), inżynier, działacz społeczny Polonii angielskiej, ekspert UNESCO do spraw organizacji szkolnictwa technicznego na poziomie średnim i wyższy, profesor Teheran Polytechnic 1961-65, West Pakistan University od Science and Technology in Lahore 1965-67, Polytechnique d Algerie w Algierze 1967-69, Kenya Poliecdhnic w Nairobi 1969-71, Institute of Technology w Basra (Irak( 1973, dyrektor firmy Tecalds Ltd. W Londynie eksportującej sprzęt dla szkolnictwa technicznego krajów rozwijających się 1974-90, działacz polonijny w Wielkiej Brytanii, m.in. wiceprezes Stowarzyszenia Polskich Kombatantów 1957-59 i prezes Stowarzyszenia Techników Polskich 1981-85, prezes Koła Lwowian i redaktor naczelny biuletynu „Lwów i Kresy” 1984-90; Eugeniusz Baron (1891-1972), żołnierz Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego, dziennikarz, działacz polonijny w Wiedniu, przed wojną korespondent Polskiej Agencji Telegraficznej w Wiedniu, 1933-36 prezes i 1946-70 członek zarządów i wiceprezes Związku Polaków w Austrii „Strzecha”, współzałożyciel polskich pism w Austrii; Eugeniusz Baziuk (1901-1975), uczestnik II wojny światowej, artysta fotograf, miał wiele wystaw swych znakomitych prac w Londynie, współzałożyciel Stowarzyszenia Fotografików Polskich w Wielkiej Brytanii, członek Królewskiego Towarzystwa Fotograficznego w Londynie, założyciel i pierwszy sekretarz Związku Polskich Spadochroniarzy; Stanisław Biegański (1894-1994), wojskowy: żołnierz II Brygady Legionów Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej 1919-20, a podczas II wojny światowej na wyższych stanowiskach w 2 Korpusie Polskim gen. W. Andersa, historyk wojskowości polskiej, przed wojną szef i zastępca szefa Wojskowego Biura Historycznego w Warszawie, po wojnie m.in. profesor Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie w Londynie, członek wielu towarzystwa naukowych, autor 45 prac źródłowych; Stanisław Biernacik (ur. 1920), pedagog, manager, nauczyciel szkół średnich w Anglii i USA, przedsiębiorca w Hamburgu (Pensylwania), współpracownik czasopism amerykańskich, dyrektor Narodowej Rady Naczelnej Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, współorganizator i sekretarz stałej wystawy poświęconej Polskim Siłom Zbrojnym w II wojnie światowej w Naval Park w Buffalo; Bronisław Biliński (1913-1996), filolog klasyczny, badacz stosunków kulturalnych polsko-włoskich, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, 1957-83 dyrektor Stacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk w Rzymie, autor ponad 250 publikacji i 100 publikacji w serii „Conferenze” Stacji Naukowej PAN w Rzymie; Janina Bogucka-Wolff (1904 – zm. ok. 1965), malarka pracująca po wojnie w Anglii, studiowała w Warszawie i Paryżu, wystawiała prace w Paryżu, Krakowie, Lwowie, Warszawie i Katowicach restaurowała namioty tureckie na Wawelu, wykonywała dekoracje dla teatrów Krakowa i Lwowa, wywieziona przez NKWD na Sybir, następnie pracowała jako malarka w 2 Korpusie Polskim gen. W. Andersa; Ludwik Bombas (1892-1970), ksiądz katolicki, kapelan wojskowy w stopniu pułkownika w Polsce i podczas II wojny światowej w Wojsku Polskim na Zachodzie, po wojnie rektor Polskiej Misji Katolickiej w Szkocji i proboszcz parafii polskiej w Edynburgu, od 1958 prałat papieski; Michał Boym (1612-1659 Chiny), jezuita polski (ukończył kolegia w Kaliszu i Krakowie), od 1644 misjonarz w Chinach, pierwszy sinolog polski, profesor kolegium w Makau, kapelan wojsk portugalskich na dworze cesarza Yong-li, w 1651 wysłany przez niego z misją dyplomatyczną do Rzymu, opracował mapę Chin, jest autorem wielu prac na tematy chińskie; Ludwik Bronarski (1890-1975), muzykolog, pianista, chopinista, profesor konserwatorium muzycznego we Fryburgu (Szwajcaria) 1945-67, wraz z I. Paderewskim i J. Turczyńskim wydawca „Dzieł wszystkich Fryderyka Chopina” (1949-61); Jerzy Chmielewski (1905-1966), ekonomista (studia Warszawa, Dublany), 1936-39 dyrektor Izby Handlowo-Przemysłowej Polsko-Brazylijskiej w Rio de Janeiro, w 1944 przewiózł do Londynu szczegółowy raport oraz fragmenty niemieckiej rakiety V-2, zdobytych przez polski wywiad, co pomogło Anglikom w zestrzeliwaniu tych rakiet, po wojnie ponownie w Brazylii, doradca jednego z największych banków brazylijskich, na polecenie rządu opracował projekt rozwoju rybołówstwa w Brazylii, autor 30 prac; Włodzimierz Cieński (1897-1983), ksiądz katolicki, pedagog, znawca zagadnień apostolstwa, prałat papieża Piusa XII, podczas wojny zesłany ze Lwowa na Sybir przez NKWD, następnie wikariusz generalny 2 Korpusu Polskiego gen. W. Andersa, po wojnie duszpasterz Polaków i działacz katolicki w Anglii; Roman Cieślewicz (1930-1996), grafik, malarz, specjalizował się w grafice książkowej i plakacie, kierownik artystyczny pisma „Elle” 1967-69 i współpracował z magazynami „Vogue” i „Opus International” oraz z Narodowym Centrum Sztuki i Kultury im. G. Pompidou w Paryżu, prowadził od 1975 Pracownię grafiki Ecole Superieure d art. Graphique w Paryżu; Roman Dąbek (ur. 1939), chemik, visiting profesor Instituto Politecnico Nacional w Ciudad de Mexico1981-83, następnie profesor Universidad Autonoma de Coahuila w Saltillo (Meksyk), współpracownik międzynarodowych czasopism chemicznych; Barbara Denys (ur. 1935), polska i następnie polonijna aktorka teatralna, amerykańska filmowa (6 filmów) i estradowa w Chicago (Teatr Ref-Rena, Teatr Polski); Jadwiga Dębicka (1888-1970), śpiewaczka operowa, występowała na scenach operowych Wiednia (gdzie mieszkała), Berlina, Paryża i Bazylei, wykładowca Akademii Muzycznej w Wiedniu; Adam Dołżycki (1886-1972), kompozytor i dyrygent, przed wojną m.in. teatru operowego w Sofii (Bułgaria), uprawiał kameralistykę, po wojnie działał na terenie Niemiec; Tadeusz Drzewicki (1909-1995), prawnik związany z Uniwersytetem Jana Kazimierza we Lwowie, podczas wojny żołnierz Brygady Karpackiej (walczył pod Tobrukiem) i w latach 1943-45 wiceminister sprawiedliwości rządu polskiego w Londynie, po wojnie emigracyjny działacz polityczny: członek Egzekutywy Zjednoczenia Narodowego,, prezes Komitetu Zagranicznego Stronnictwa Pracy, 1984-91 minister do spraw Polaków w ZSRR w gabinetach K. Sabbata i E. Szczepanika; Magdalena Dubanowiczowa (1895-1996), prozaik, w 1940 r. wraz z rodziną wywieziona ze Lwowa na Sybir, skąd wydostała się razem z armią Władysława Andersa, po wojnie zasłużona polska działaczka społeczna w Londynie, głównie katolicka, za co otrzymała odznaczenie papieski Pro Ecclesia et Pontifice, autorka szeregu książek; Władysław Dzięciołowski (ur. 1920), przedsiębiorca, działacz polonijny, podczas wojny wywieziony w 1940 na Sybir, następnie żołnierz 2 Korpusu Polskiego gen. W. Andersa, po wojnie najpierw w Argentynie i od 1956 w Brazylii – w Rio de Janerio, gdzie rozwinął ożywioną działalność gospodarczą, za co w 1974 Izba Ustawodawcza stanu Guanabara nadała D. tytuł „honorowego obywatela stanu Guanabara za wzrost działalności przemysłowej, wzrost zatrudnienia, a tym samym jego wpływ na rozwój stanu”; Jerzy Feiner (1933-2008), architekt, artysta malarz, docent Politechniki Krakowskiej, wiceprezydent Studio-Hosio e Włoszech i Stanach Zjednoczonych 1982-90, wykładowca na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles i Pomona State University 1985-89, profesor Studio Accademia Donatello w Los Angeles od 1990, projektant i realizator szeregu budowli, m.in. biurowców w Los Angeles i Glendal, polskiej wioski w Kalifornii (1995), malarz, m.in. cykl „Powstanie Warszawskie” (10 obrazów), uczestnik licznych wystaw w wielu krajach; Tadeusz Felsztyn (1894-1963), inżynier, fizyk, filozof, dziennikarz, żołnierz Legionów Polskich i uczestnik obrony Lwowa 1918-19, podpułkownik Wojska Polskiego, 1930-39 szef Instytutu Technicznego Badań Uzbrojenia i 1929-39 wykładowca Politechniki Warszawskiej, w 1939 wzięty do niewoli sowieckiej, znalazł się w grupie 245 oficerów ocalałych z masakry katyńskiej, po wyjściu z Rosji wraz z armią gen. W. Andersa, na wyższych stanowiskach w 2 Korpusie Polskim, po wojnie w Anglii, nauczyciel średnich szkół angielskich (matematyka, fizyka) – Mount St. Marys College, Bishops Vessey Grammar School, w Pitsford, autor 50 prac i współpracownik fachowych czasopism angielskich: „Evolution”, „Newman Associatio, Philosophy of Science Group Bulletin”, „Casuality in Physics”, „Gravitation”, „World Sicence Review”; Jan Fryling (1891-1977), prawnik, dyplomata – na placówkach w Tokio, Czerniowcach (Rumunia), Kairze, Jerozolimie, Bejrucie i od 1943 do 1945 charge d’affaires i minister pełnomocny w Chinach (w Czungkingu), 1946-49 działacz polonijny w Szanghaju – redaktor „Echa Szaqnghajskiego”, 1949-56 przedstawiciel w Indiach rządu polskiego w Londynie, od 1956 w USA: związany z Instytutem Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku (1972-77 prezes), autor szeregu książek; Jerzy Gawenda (1917 - 2000 w Londynie) – polski działacz polityczny, prawnik, wicepremier (1972–1976) i minister spraw zagranicznych (1970–1974) Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Obczyźnie – w Londynie, rektor Polskiego Uniwersytetu Na Obczyźnie w Londynie (1978-1987); Aleksander Gella (1922-2014), socjolog, od 1967 profesor University Alberta w kanadyjskim Edmonton, w San Jose State College w amerykańskim San Jose 1967-69, University of California w Santa Barbara 1969-70, w State University of New York w Buffalo od 1970, od 1972 Senior Fellow w St. Antony s College w angielskim Oxfordzie oraz profesor na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie w Londynie, a po 1989 Instytutu Historii Nauki, Oświaty i Techniki PAN w Warszawie; Kazimierz Gluziński (1900-1969), obrońca Lwowa 1918/19, prawnik, do 1939 szef administracji kopalń węgla Wspólnoty Interesów, na przełomie 1939-40 współorganizator i do 1942 kierownik antyhitlerowskiego Komisariatu Cywilnego Związku Jaszczurczego (później NSZ – 15 tys. ludzi), po ucieczce z Polski w 1946 bibliotekarz Instytutu Slawistycznego i wykładowca w Polskim Seminarium Duchownym w Paryżu; Julian Godlewski (1903-1983), prawnik, przedsiębiorca, mecenas sztuki polskiej, filantrop, działacz polonijny, plenipotent wielkiego niemieckiego koncernu Thyssena (159 tys. pracowników), w 1965 ufundował nagrodę im. Anny Godlewskiej (swojej matki), przeznaczoną dla artystów polskich, dotacją w wysokości 100 tys. franków szwajcarskich uratował przed zamknięciem Muzeum Polskie w Rapperswilu (Szwajcaria), był jednym z największych dobroczyńców Wawelu w Krakowie. W latach 1962-1977 zakupił dla krakowskiego Zamku Królewskiego osiem niezwykle cennych zabytków: portrety: Władysława Zygmunta Wazy (późniejszego króla Władysława IV), powstały w pracowni P. P. Rubensa w początkach XVII w.; Gian Giacomo Caraglia (nadwornego złotnika króla Zygmunta II Augusta), namalowany przez Parisa Bordone w 1552; oraz Adama Kazanowskiego (podkomorzego koronnego), wykonany przez Peetera Danckersa de Rij w 1638. Pozostałe dary to m.in. kielich Kazimierza Wielkiego z 1351 i arrasu z herbami Dymitra Chaleckiego (podskarbiego wielkiego litewskiego za panowania Stefana Batorego); Agenor Gołuchowski (młodszy) (1849-1921), polityk i dyplomata austriacki i polityk polski, 1887-93 ambasador w Bukareszcie, 1895-1906 minister spraw zagranicznych Austro-Węgier i minister dworu cesarskiego, na tym stanowisku przeprowadził szereg akcji dyplomatycznych korzystnych dla monarchii austro-węgierskiej, 1876-1918 członek austriackiej Izby Panów, od 1907 przewodniczący grupy polskiej; Jerzy Hajdukiewicz (1918-1989), lekarz, działacz turystyczny, alpinista i himalaista, przed wojną członek lwowskiej Sekcji Narciarskiej Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, w 1957 brał udział w słynnej akcji ratunkowej na Eigerze, był uczestnikiem szwajcarskich wypraw na Dhaulagiri (8167 m n.p.m.) w 1958 i 1960 i do pakistańskiego Hindukuszu w 1969 oraz austriackiej wyprawy na Malubiting (7458 m n.p.m.) w Karakorum w 1971, wspomnienia z wypraw opublikował w książkach „Himal Cu-Cu-Ra” (1961), „Dhaulagiri zdobyty” (1963) oraz „Góry mojej młodości” (1988); Czesław Halski (1908-1975), kompozytor, krytyk muzyczny, muzykolog, pisarz, do 1939 r. związany z Polskim Radiem Lwów, podczas wojny pilot oficer Wojska Polskiego w Anglii, 1944-45 kierownik rządowego Polskiego Radia w Londynie, a następnie współpracownik Polskiej Sekcji Radia BBC do 1973, absolwent i członek Królewskiej Akademii Muzyki w Londynie, wydał wiele prac naukowych i popularno-naukowych z zakresu muzyki i krytyki muzycznej po angielsku i polsku; Mieczysław Hampel (ur. 1925), był działaczem harcerskim we Lwowie, 1940 zesłany do Uzbekistanu, po zwolnieniu w Wojsku Polskim gen. W. Andersa, po wojnie wyjątkowo zasłużony działacz polonijny w Londynie, m.in. od 1990 prezes Koła Lwowian i redaktor jego organu „Lwów i Kresy”; Marian Hełm-Pirgo (1897-1995), inżynier architekt, kartograf, malarz, poeta, pisarz, 1932-39 kierownik Urzędu Nadzoru Budowlanego miasta Lwowa i tu zasłużył się przy odkrywaniu i rekonstrukcji historycznego starego miasta, w 1940 zesłany na Sybir, następnie w Wojsku Polskim gen. W. Andersa, po wojnie architekt w brytyjskim Ministry of Works (1949-52), po wyjeździe do Ameryki architekt w Nowym Jorku, prezes Stowarzyszenia Polskich Architektów na Obczyźnie, jako malarz miał szereg wystaw przed wojną i po wojnie (m.in. w Cromwell Gallery i Guildhall Art. Gallery w Londynie), autor szeregu książek po polsku i angielsku; Marian Hemar (1901-1972), poeta, komediopisarz i satyryk, kierownik literacki znanych kabaretów warszawskich, po wybuchu wojny na emigracji, od 1942 w Wielkiej Brytanii, autor pieśni „Karpacka Brygada”, wieloletni współpracownik Polskiej Sekcji Radia Wolna Europa, w Londynie założył prowadził kabaret „Orzeł Biały” i Teatr Literacko-Satyryczny Hemara, autor szeregu książek, wybitnym osiągnięciem H. są przekłady sonetów Szekspira (1968) i „Ód” Horacego; Jan Hempel (1879-1932), oficer austriacki, generał brygady Wojska Polskiego, 1917 szef oddziału operacyjnego armii austriackiej walczącej w Rumunii, w 1918 szef sztabu generała gubernatora austriackiego w Odessie; Stanisław Hlawaty (1868-1939), austriacki pułkownik, dyrektor kancelarii w biurze operacyjnym Kwatermistrzostwa Armii Południowo-Wschodniej na Bałkanach 1915-17, od 1918 w Wojsku Polskim; Mieczysław Horszowski (1892-1993), pianista, kameralista i pedagog, od 1901 koncertował w całej Europie (debiutował w Warszawie), występował z Pablo Casalsem, Maurice Ravelem, Karolem Szymanowskim, Arturo Toscaninim, do 1940 r. związany z Polską, przez wojnę osiadł na stałe w USA, od 1942 r. profesor Curtis Institute of Music w Filadelfii; Alfred Jahn (1915-1999), geograf, geomorfolog i polarnik, autor ponad 350 prac naukowych, profesor i rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, uczestnik polskiej wyprawy polarnej (naukowej) na Grenlandię w 1937 (jedna z badanych wówczas gór otrzymała nazwę „Lwów”); Antoni Jakubski (1885-1962), zoolog, podróżnik (m.in. jako pierwszy Polak zdobył samotnie w 1910 szczyt Kilimandżaro w Afryce), obrońca Lwowa 1918/19, do 1939 profesor uniwersytetu w Poznaniu, po wojnie Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie w Londynie, członek honorowy i stypendysta Oddziału Entomologii British Museum w Londynie, porządkował zbiory w Zakładzie Zoologicznym Uniwersytetu Londyńskiego, zasłużony działacz Polonii angielskiej, autor 130 prac naukowych; Tadeusz Jarecki (1889-1955), kompozytor i dyrygent, ok. 1925-32 dyrygował orkiestrą symfoniczną NBC w Nowym Jorku, następnie kierował zespołem The Chamber Ensamble tej stacji radiowej, po wojnie wykładowca w Columbia University w Nowym Jorku, działał na rzecz popierania stosunków kulturalnych z Polską; Teresa Jaśmanowa (ur. 1942), żona pisarza polskiego na emigracji Czesława Jaśmana, wieloletni redaktor Polskiej Fundacji Kulturalnej w Londynie (opracowała ponad 300 książek polskich i kilkanaście po angielsku wydanych w Londynie), członek redakcji i redaktor prasy polskiej w Londynie („Wiadomości”, „Dziennik Polski”, „Tydzień Polski”, „Rzeczpospolita Polska”, „Orzeł Biały”, „Skrzydła”); Michał Karaszewicz-Tokarzewski (1893-1964), generał broni Wojska Polskiego, żołnierz Legionów Polskich, w okresie międzywojennym na wyższych stanowiskach dowódczych, 1939-40 komendant obszaru Nr 3 Lwów Związku Walki Zbrojnej, aresztowany przez NKWD, po zwolnieniu na podstawie umowy Sikorski-Majskij zastępca dowódcy Armii Polskiej na Wschodzie, po wojnie w Wielkiej Brytanii, w latach 1954-64 Generalny Inspektor Sił Zbrojnych na Zachodzie; Franciszek Kawa (1901-1985), inżynier, sportowiec (mistrz Polski w biegu na 1500 m), narciarz, uczestnik olimpiady zimowej w St. Moritz w 1928 , od 1960 na emigracji w Norwegii, założyciel i szef firmy konsultacyjnej w Oslo, zatrudniającej 25 inżynierów, działacz Polonii norweskiej; Leopold Kielanowski-Pobóg (1907-1988), wybitny aktor, reżyser, pedagog, 1938-40 dyrektor Teatru Polskiego w Wilnie, po wojnie w Londynie założył Teatr Polski Zrzeszenia Artystów Scen Polskich za Granicą (wyreżyserował 82 przedstawienia), 1952-72 pracował w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, w 1975 otworzy teatr w Funchalu na Maderze (Portugalia), profesor Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie w Londynie, wydał kilka książek; Zygmunt Klemensiewicz (1886-1963), fizyk, profesor Politechniki Lwowskiej 1920-40, w 1940 wywieziony do Kazachstanu, skąd wydostał się wraz z Armią Polską do Iranu, 1947-53 profesor Polish University College w Londynie – brytyjskiej uczelni technicznej dla Polaków i w latach 1953-56 Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie, członek założyciel Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie w Londynie, był zapalonym taternikiem i alpinistą i w 1913 wydał „Zasady taternictwa” – pierwszy polski podręcznik taternictwa; Jerzy Kopeć (ur. 1930), dziennikarz, grafik gazetowy, popularyzator turystyki polskiej, w okresie Solidarności pracował w prasie niezależnej, w 1984 zmuszony do opuszczenia Polski osiadł w Niemczech, gdzie współpracował z polskimi i niemieckimi czasopismami, m.in. stałe felietony o stosunkach polsko-niemieckich; Tadeusz Kopeć (1913-1995), rzeźbiarz, ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie (uczeń X. Dunikowskiego), rzeźbił głównie w marmurze, po wojnie miał pracownię w Anglii, i od 1968 w Carrarze (Włochy), uczestniczył w wielu zbiorowych wystawach i miał 10 indywidualnych w Londynie i Zurychu, zdobywca nagród w Glasgow, Lozannie, Carrarze, prace artysty są muzeach i zbiorach prywatnych w Anglii, Polsce, Kanadzie, USA, Brazylii, Hiszpanii, Francji, Włoszech i Szwajcarii; Stefania Kossowska (1909-2003), przed wojną publicystka i korespondent zagraniczny prasy warszawskiej, po wojnie w Londynie stały współpracownik (1953-69),współredaktor (1969-74) i redaktor (1974-81) tygodnika społeczno-kulturalnego emigracyjnej inteligencji „Wiadomości”, pisarka, laureatka nagród; Jerzy Kossowski (1889-1969), ukończył prawo na Uniwersytecie Lwowskim, aktor (teatry we Lwowie, Wilnie, Poznaniu), podróżnik, dziennikarz, pisarz, kierownik Biura Prasowego miasta Warszawy, od 1936 w Brazylii: 1936-39 korespondent Polskiej Agencji Telegraficznej w Warszawie, 1941-45 attache prasowy w poselstwie polskim w Rio de Janeiro, po wojnie wykładowca Szkoły Dramatycznej i Uniwersytetu w Rio de Janeiro, honorowy obywatel Rio de Janeiro, napisał kilka powieści; Manfred Kridl (1882-1957), historyk i teoretyk literatury, profesor literatur słowiańskich na uniwersytecie w Brukseli 1929-32, Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie 1932-39, Smith College w Northhampton (USA) 1940-48 i Columbia University w Nowym Jorku (katedra literatury polskiej) 1948-57, wychował grono polonistów amerykańskich; Tadeusz Kryska-Karski (1922-2011), żołnierz (wychowanek Korpusu Kadetów Nr 1 we Lwowie, uczestnik kampanii wrześniowej 1939 i podczas kampanii włoskiej żołnierz 2 Korpusu Polskiego gen. W. Andersa, pracownik Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa – pracownik 1957-66 i korespondent RWE w Londynie 1966-88, historyk (dr historii), od 1982 redaktor kwartalnika „Materiały do historii Wojska Polskiego”, autor książek z zakresu wojskowości polskiej; Andrzej Krzeczunowicz (ur. 1930), dziennikarz, publicysta i dyplomata, wieloletni pracownik Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa (1954-88), 1989-1992 dyrektor Biblioteki Polskiej i Muzeum Adama Mickiewicza w Paryżu, Ambasador RP w Belgii i Luksemburgu, przy NATO i Unii Zachodnioeuropejskiej (1992-1997), członek zespołu rządowego prowadzącego negocjacje w sprawie wejścia Polski do NATO, 1997-2002 II wiceprezes Związku Polskich Kawalerów Maltańskich, od 2010 prezes Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie (w Londynie; Stanisław Kuniczak (1900-1974), generał brygady Wojska Polskiego, żołnierz Legionów Polskich, uczestnik I wojny światowej, kampanii wrześniowej 1939 i II wojny światowej (Polskie Siły Zbrojna na Zachodzie) w stopniu podpułkownika, po wojnie osiadł w Londynie, 1971-74 minister spraw społecznych w Rządzie Polskim na Obczyźnie, w 1960 założyciel i do śmierci prezes dużego i bardzo aktywnego Koła Lwowian w Londynie; Wiesław Kuniczak (1930-2000), syn gen. Stanisława Kuniczaka, dziennikarz i pisarz mieszkający od 1950 w USA i piszący po angielsku, tłumacz, autor „The Thousand Hour Day” (1966, powieść o wrześniu 1939 w Polsce), która została bestsellerem roku 1967, kilku innych powieści, „My Nam eis Million. An Illustrated History of the Poles in America” (1978), przełożył na język angielski powieści Henryka Sienkiewicza: „Potop” („Deluge” 1991), „Pan Wołodyjowski” („Fire in the Steppe” 1992), „Ogniem i mieczem” („With Fire and Sword” 1993) i „Quo Vadis” (1993); Wojciech Lehr-Spławiński (ur. 1927), syn Tadeusza, wybitnego językoznawcy i slawisty, w latach 1922-29 profesora Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, chemik, zastępca kierownika laboratorium Loba-Chemie w Wiedniu 1962-70, współpracownik naukowy Ciba-Geigy (1970-88) i Sereno (1988-89) w Wiedniu, autor prac naukowych; Jan Łukasiewicz (1878-1956), światowej sławy logik i filozof, współtwórca lwowsko-warszawskiej szkoły w filozofii i tzw. warszawskiej szkoły logicznej, profesor Uniwersytetu Lwowskiego i Uniwersytetu Warszawskiego, od 1945 profesor logiki matematycznej i doktor honoris causa Irlandzkiej Królewskiej Akademii Nauk w Dublinie; Zbigniew Michalak (ur. 1922), znany architekt we Francji i Polsce, m.in. obiektów sportowych i turystycznych, m.in. stadionu sportowego na 100 tys. miejsc w Vincennes, pływalni miejskiej w Luneville, z największym we Francji przesuwanym dachem, Młodzieżowego Domu Kultury w Nanterre, zespołu krytych kortów tenisowych w departamencie Marne-la-Vallee; Gustaw Mokrzycki (1894-1992), inżynier, specjalista w zakresie techniki lotniczej i astronautycznej, profesor Politechniki Warszawskiej, brytyjski kapitan lotnictwa 1940-41, współorganizator i wykładowca Wydziału Lotniczego na uniwersytecie w Montrealu (Kanada) 1942-44, następnie na wysokich stanowiskach (doradca, kierownik działów, dyrektor) w instytutach badawczych wojskowego lotnictwa amerykańskiego do 1964, autor 90 prac naukowych; Anna Barbara Moszczyńska (ur. 1913), po wojnie redaktor czasopism polskich (m.in. „Orła Białego” i zasłużona działaczka społeczna w Londynie, m.in. współzałożycielka Zjednoczenia Polek na Emigracji i długoletni kierownik Biura Informacji Zjednoczenia Polskiego; Adam Nałęcz-Domasławski (1904-1966), architekt, od 1948 działał w Kapsztadzie (Cape Town) w Republice Południowej Afryki, gdzie wybudował około 600 domów mieszkalnych i okazałych budynków; Franciszek Niżałowski (1859-1937), prawnik (Uniwersytet Lwowski), austriacki generał audytor, m.in. referent w Najwyższym Sądzie Wojskowym Austro-Węgier 1911-14, prezydent Senatu w Najwyższym Sądzie Obrony Krajowej w Wiedniu 1914-18, w 1919 powrócił do Polski; Mieczysław Pietruski (1848-1905), uważany za genialnego matematyka, wynalazca i konstruktor, m.in. dalmierzy i torpedominy, austriacki kontradmirał, odznaczył się w bitwie morskiej pod Lissą 1866, dowódca torpedowca „Planet”, komendant arsenału w Puli (dziś Chorwacja), następnie dowódca eskadry pancerników 1903-05, kontradmirał od 1904, jedyny Polak, który dosłużył się w armii austriackiej szlifów admiralskich; Eugeniusz Romer (1871-1954), geograf, kartograf i geopolityk, twórca nowoczesnej kartografii polskiej, w 1921 współzałożyciel wydawnictwa Książnica-Atlas we Lwowie, profesor uniwersytetów we Lwowie i Krakowie, 1928–38 i 1946–49wiceprezes Międzynarodowej Unii Geograficznej w Brukseli, prowadził badania naukowe w Alpach (1908), w dolinie górnego Rodanuwe Francji (1909), w górach Sichote-Aliń na Dalekim Wschodzie (Azja 1910), Japonii (1910), Himalajach (Indie 1911), na Alasce (1913, imieniem E. Romera nazwano później jeden z lodowców w Górach Świętego Eliasza); Maurycy/Moriz Rosenthal (1862-1946), pianista, uczeń Karola Mikulego (był on uczniem F. Chopina), dyrektora polskiego Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie, później Ferenca Liszta, koncertował od 1886 w Europie i Ameryce, zyskując sławę jednego z czołowych pianistów swej epoki i odtwórców Chopina, 1926-28 był wykładowcą w Curtis Institute of Music w Filadelfii, od 1939 nauczał w własnej szkole gry na fortepianie w Nowym Jorku; Jan Sadlak (ur. 1945), ekonomista, funkcjonariusz UNESCO, profesor uniwersytetu w Toronto 1989-92, kierownik oddziału polityki i reformy szkolnictwa wyższego w Paryżu 1992-99, długoletni dyrektor Europejskiego Centrum Szkolnictwa Wyższego UNESCO w Bukareszcie i przedstawiciel UNESCO w Rumunii, członek komitetów redakcyjnych kilku czasopism pedagogicznych w języku angielskim, doktor honoris causa uniwersytetu w Bukareszcie i Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu (jego wychowanek); Stanisław Skrowaczeski (1923-2017), kompozytor i dyrygent światowej sławy, 1960-79 dyrektor artystyczny Minneapolis Symphony Orchestra (od 1970 Minnesota Orchestra), 1984-91 główny dyrygent The Hallé Orchestra w Manchester, dyrygował gościnnie najlepszymi orkiestrami na całym świecie, jak również znakomitymi teatrami operowymi (Wiener Staatsoper, Metropolitan Opera), piastował funkcję głównego gościnnego dyrygenta Saarländischer Rundfunk Orchestra i Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach, skomponował szereg utworów; Alicja Sollamo (ur. 1942), architekt, prowadziła własne biuro projektów architektonicznych w stolicy Finlandii – Helsinkach, gdzie zaprojektowała wiele ważnych budowli w tym mieście, m.in. szpital Fundacji Diakonnej, hotel „Aurora”, budynek handlowy Vaasa, okazały budynek Studium Diakonicznego z ośrodkiem zdrowia, duży ośrodek usługowy i domy mieszkalne dla seniorów, jak również szereg innych budowli na terenie Finlandii, a także w innych krajach (Hiszpania, Estonia, Rosja; Witold Sulimirski (ur. 1933), bankowiec, ekonomista, działacz społeczny, m.in. prezes zarządu Intercap Investments Inc. w Nowym Jorku, przewodniczący rady dyrektorów LBS Bank New York w Nowym Jorku, przedstawiciel w USA Nadbank w Johannesburgu i Turkiye Garanti Bankis w Stambule, członek rady nadzorczej Bank Polski Kasa Opieki SA w Warszawie, członek wielu międzynarodowych organizacji ekonomicznych, a także zarządu Związku Polskich Kawalerów Mieczowych, Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku, Polskiego Instytutu Naukowego w Nowym Jorku; Krystyna Szczepaniak-Person (ur. 1934), fizyk, m.in. wykładowca uniwersytetu w Salford (Wielka Brytania), pracownik naukowy uniwersytetu w Marburgu (Niemcy) i University of Florida (USA) oraz Intitute of Molecukar Sciences w Okazaki (Japonia), profesor Instytutu Fizyki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie; Marian Szyjkowski (1883-1952), filolog, polonista, teatrolog, badacz polsko-czeskich stosunków literackich, twórca czeskiej polonistyki, od 1923 profesor Uniwersytetu Karola w Pradze, kierownik Katedry Historii Literatury Polskiej; Marian Ślepowron Majowiecki (ur. 1913), lekarz weterynarii, zasłużony dla weterynarii argentyńskiej – na różnych ważnych stanowiskach, uczestnik międzynarodowych i krajowych kongresów oraz sympozjów weterynaryjnych; Bolesław Świderski (1912-1969), prawnik, dziennikarz, wydawca, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych, pod koniec wojny żołnierz 2 Korpusu Polskiego gen. W. Andersa, po wojnie wyemigrował do Anglii, gdzie zorganizował polski Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas” w Londynie, którym kierował do 1949, następnie założył własne wydawnictwo i księgarnię, które wydało szereg wartościowych książek znanych Polaków przebywających na emigracji, redaktor tygodnika „Kronika”; Roman Teisseyrie (ur. 1929), geofizyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Instytutu Geofizyki PAN, 1956-58 kierownik polskiej wyprawy geofizycznej do Wietnamu, gdzie zorganizował m.in. dwa obserwatoria geofizyczne (w Cha Pa oraz Phu Lien), 1965-66 ekspert z ramienia UNESCO w Międzynarodowym Instytucie Sejsmologii w Tokio; Andrzej Trzynadlowski (ur. 1941), inżynier, profesor University of Wyoming w Laramie i University of Nevada w Reno oraz visiting profesor University of Texas w Arlingtonie i University of Salahuddin w Arbil (Irak), autor 11 patentów; Adam Ulam (1922-2000), polski i amerykański politolog i historyk, sowietolog, długoletni profesor Harvardu (do 1992), brat Stanisława Ulama, od 1939 w USA, zaliczany przez niektórych naukowców do „polskiej szkoły sowietologii”; Stanisław Ulam (1909-1984), polski i amerykański (obywatelstwo amerykańskie przyjął w 1941) matematyk, przedstawiciel lwowskiej szkoły matematycznej, współtwórca amerykańskiej bomby termojądrowej (od 1943 pracował w laboratorium atomowym w Los Alamos), 1936-39 związany z Harvard University w Cambridge, Massachusetts (wakacje spędzał zawsze w Polsce), od 1940 kolejno profesor uniwersytetu stanowego w Wisconsin-Madison, Uniwersytetu Południowej Kalifornii (USC) w Los Angeles i Uniwersytetu Kolorado, według Françoise Arona Ulama Stanisław Ulam „był dumnym Polakiem”; Jacek Zagórski (ur. 1923), inżynier konstruktor, m.in. kierownik ośrodka badawczo-rozwojowego Massey-Ferguson w Melboure 1964-79, dyrektor techniczny biura konstrukcyjnego JJ & AZ Consultants w Melbouren 1980-95, wykładowca w Swinbourne University of Technology w Melbourne 1987-95, autor kilku patentów z zakresu uprawy trzciny cukrowej; Jan Ziarnko (ok. 1575-1630), grafik i rysownik (sztuki malarskiej uczył się w Krakowie), działający od 1601 w Paryżu, był jednym z najwybitniejszych sztycharzy XVII w. w Europie – jego dzieła znajdują się w najlepszych kolekcjach graficznych świata, swoje prace podpisywał „Polonus” lub „Leopoliensis” („Polak”, albo „Lwowianin”); Stanisław Zuber (1893-1947), wybitny geolog (studiował we Lwowie i Krakowie), specjalista geologii złóż ropy naftowej, a także geologii regionalnej i surowcowej Albanii, 1915-23 pracował dla polskiej firmy naftowej w Baku, poszukując złoża ropy naftowej na Kaukazie Wschodnim i w południowo-wschodniej części Morza Kaspijskiego, w rejonie Baku, po powrocie do Polski badał wulkany błotne (Rumunia) i flisz Karpat, w okresie międzywojennym brał udział w licznych międzynarodowych zjazdach i sympozjach nauk o Ziemi, dotyczących zwłaszcza geologii złóż ropy naftowej (Paryż, Waszyngton, Rzym, Liège, Londyn itd.), jako wybitny geolog naftowy w 1930 został zatrudniony na stanowisku głównego geologa we włoskiej spółce naftowej AIPA (Azienda Italiana Petroli Albania) dla prowadzenia prac poszukiwawczych w Albanii, we Włoszech i w Czarnogórze – od 1935 mieszkał na stałe w Albanii, prowadził gruntowne badania geologii kraju, szczególnie występowania ropy naftowej, gazu ziemnego, asfaltu naturalnego, minerałów rudonośnych i wody pitnej, badał też stratygrafię i tektonikę trzeciorzędu, co stworzyło podstawy wiedzy o albańskim neogenie, poszukując ropy naftowej badał rejony Kuçova-Lushnja, Murriz-Pekisht i Patos-Cakran-Selenica, pozytywnie oceniając m.in. perspektywy odkrycia roponośnych i gazonośnych terenów w południowej części Albanii, co wkrótce potwierdziły wiercenia, dzięki tym odkryciom Albania ma obecnie dwa ciągle funkcjonujące miasta przemysłu naftowego: Kuçovę i Patos: złoża roponośne Kuçovy okazały się tak duże, że zaopatrywały Włochy w II wojnie światowej w paliwo, a teraz służą Albanii (w Kuçova znajduje się popiersie i ulica nosząca imię Stanisława Zubera), opracował również mapę tektoniczną Albanii w skali 1:4 000 000, mapę geologiczną Albanii w skali 1:200 000 i mapę minerałów Albanii w skali 1:300 000, jednocześnie prowadził badania geologiczne we Włoszech, w centralnej i południowej części Półwyspu Apenińskiego, na Sycylii i w okolicach Neapolu, po wojnie, w 1946 przedstawił rządowi albańskiemu raport na temat złóż rud metali w Albanii wschodniej i północno-wschodniej, wyznaczając lokalizację kopalń, które zostały uruchomione w następnych dekadach.

Marian Kałuski

Wersja do druku

Pod tym artykułem nie ma jeszcze komentarzy... Dodaj własny!

29 Marca 1983 roku
Uruchomiono pierwszy komputer typu laptop


29 Marca 1865 roku
Urodził się Antoni Listowski, polski dowódca wojskowy, gen. dywizji, pełniący obowiązki Naczelnego Wodza wiosną 1920 (zm. 1927


Zobacz więcej