Piątek 19 Kwietnia 2024r. - 110 dz. roku,  Imieniny: Alfa, Leonii, Tytusa

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 27.07.18 - 13:22     Czytano: [1706]

Dział: Kresy w życiu Polski i narodu polskiego

Kresowianie w życiu Gdańska w XX wieku

Stary, z ponad tysiącletnią polską historią Gdańsk, połoĹźony nad Morzem Bałtyckim u ujścia Motławy do Wisły nad Zatoką Gdańską, był przez kilka wiekĂłw największym i najbogatszym miastem KrĂłlestwa Polskiego - miastem krĂłlewskim posiadającym prawo do czynnego uczestnictwa w akcie wyboru krĂłla polskiego, w 1793 roku został zagarnięty przez Prusy i następnie duchowo zniemczony. Jednak polskość w mieście była obecna aĹź do 1945 roku (przed wojną w Gdański mieszkało do 30-35 tys. PolakĂłw). Niestety, po odrodzeniu się państwa polskiego w listopadzie 1918 roku Gdańsk nie powrĂłcił do Polski, wobec sprzeciwu amerykańsko-brytyjskiego. Z miasta i trzech graniczącym z nim powiatĂłw utworzono w 1920 roku Wolne Miasto Gdańsk o powierzchni 1952 km kw. i 400 000 ludności. Na mocy traktatu wersalskiego Polska odpowiadała za politykę zagraniczną i obronną miasta, koleje, pocztę, miała takĹźe składnicę wojskową na Westerplatte, prawo swobodnego uĹźywania portu gdańskiego, miasto było w unii celnej z Polską, a biskupem utworzonej w 1925 roku katolickiej diecezji gdańskiej został kapłan polski Edward O’Rourke. We wrześniu 1939 roku Adolf Hitler rozpoczął II wojnę światową anektując Wolne Miasto Gdańsk do Niemiec i napadając na Polskę 1 września 1939 roku. Chciał mieć niemiecki Gdańsk a wyszło na tym, Ĺźe miasto stało się na wieki polskie. Armia Czerwona (II Front Białoruski) wypierając wojska niemieckie ze Wschodniej Europy i Polski, pod koniec marca 1945 roku przystąpiła do szturmu na Gdańsk, ktĂłry został zdobyty 30 marca 1945 roku i w znacznej części zniszczony. W rezultacie konferencji poczdamskiej (lipiec-sierpień 1945) tzw. wielkiej trĂłjki: Stalin, prezydent USA Truman i premier Wielkiej Brytanii Churchill Gdańsk wrĂłcił do Polski. Wcześnie większość ludności niemieckiej Wolnego Miasta Gdańska uciekła do Niemiec. Na jej miejsce do miasta przybywali masowo Polacy. TakĹźe PolakĂłw wypędzanych przez Związek Sowiecki z Ziem Wschodnich, ktĂłre Stalin włączył do Związku Sowieckiego. Transporty PolakĂłw zza Buga przybywały do Gdańska juĹź od kwietnia 1945 roku, czyli jeszcze przed zakończeniem wojny (8 maja). Najliczniejsza grupa PolakĂłw pochodziła z Wilna i Wileńszczyzny. W ciągu 7 miesięcy 1945 roku Gdańsk zasiedliło ponad 23 tys. PolakĂłw z Ziem Wschodnich II RP, czyli stanowili oni połowę PolakĂłw spośrĂłd 46 058 polskich przybyszĂłw, ktĂłrzy w tym czasie osiedlili się w mieście. W 1946 roku większość Kresowian kierowano dalej na zachĂłd, głównie na Ziemię Lubuską. W grudniu 1948 wśrĂłd 165 494 mieszkańcĂłw Gdańska było: 101 873 osoby z polskich wojewĂłdztw centralnych, 26 629 zza Buga, 15 205 rdzennej polskiej ludności Gdańska, 5328 repatriantĂłw i reemigrantĂłw z innych krajĂłw, pozostałą część ludności polskiej stanowiły dzieci do lat 4. Polacy zza Buga stanowili więc około 16% nowych mieszkańcĂłw miasta. Natomiast w Gdańsku i Sopocie po II wojnie światowej osiedliło się ok. 40 tys. Kresowian. Później do Gdańska przybywali Kresowianie - róşnych zawodĂłw specjaliści potrzebni do jego odbudowy i rozbudowy, a takĹźe nowi wysiedleńcy z Ziem Wschodnich, wypędzani z tych terenĂłw ponownie w latach 1955-58. Szacuje się, Ĺźe ok. 30 proc. dzisiejszych mieszkańcĂłw Gdańska swoje rodowody wywodzi z Ziem Wschodnich II RP, głównie z Wileńszczyzny. Kresowianie wnieśli znaczący wkład w odbudowę i późniejszy rozwĂłj miasta (i nie tylko Gdańska, ale całych Ziem Zachodnich i Północnych, przyłączonych do Polski w 1945 roku – Gdańsk to tylko jeden z bardzo wielu przykładĂłw). To oni w duĹźym stopniu zasilili m.in. kadrę profesorską Akademii Medycznej i Politechniki Gdańskiej. Dzięki staraniom gdańskiego Towarzystwa MiłośnikĂłw Wilna i Ziemi Wileńskiej władze Gdańska ogłosiły rok 2015 „Rokiem Pamięci o tych, ktĂłrzy przybyli do miasta z dawnych KresĂłw Wschodnich Polski”.

W Internecie moĹźna znaleźć Encyklopedię Gdańska pod nazwą Gedanopedia, a w niej biogramy PolakĂłw z KresĂłw (z wyboru jej redaktorĂłw, bo to niepełna lista), ktĂłrzy wnieśli znaczący wkład w odbudowę i rozbudowę Gdańska oraz ogĂłlne Ĺźycie tego miasta od 1945 roku. Nie jest to jednak pełna lista. Np. odnośnie PolakĂłw pochodzących z Wilna pominięto m.in. Halinę Bellerman-Wielicką (1921 – 1975 Gdańsk), chemika, od 1962 docenta Instytutu Budownictwa Wodnego Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku, kierownika Zakładu Mechaniki PodłoĹźa, Jerzego Borowskiego (ur. 1929), mikrobiologa, absolwenta i 1965-66 docenta Akademii Medycznej w Gdańsku, a następnie profesor Akademii Medycznej w Białymstoku, Pawła Mateusza Puciatę (1905 – 1980); historyka, pedagoga, pracownika naukowego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i WyĹźszej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku; Stanisława Zawistowskiego (1919 - 1990 Gdańsk), histologa, embriologa, laryngologa, absolwenta Akademii Medycznej w Gdańsku, a następnie jej docenta i profesora Zakładu Histologii i Embriologii, dyrektora Instytutu Biologii Medycznej.

Oto biogramy zasłużonych gdańszczan pochodzących z Kresów:

Alina Afanasjew (ur. 27 VI 1930 Wilno), scenograf Państwowej Opery Bałtyckiej i Teatru WybrzeĹźe w Gdańsku; Jerzy Afanasjew (11 IX 1932 Nowa Wilejka, pow. Wilno-Troki, woj. wileńskie – 26 IX 1991 Sopot), reĹźyser, poeta, pisarz (autor ponad 30 książek), aktor, reĹźyser i dyrektor teatrĂłw studenckich, 1972-82 reĹźyser Ośrodka Telewizyjnego w Gdańsku (zrealizował ponad 30 spektakli); Tadeusz Agospowicz (20 IX 1923 Skole, pow. stryjski, woj. lwowskie – 31 VIII 1997 Gdańsk), naukowiec, specjalista z zakresu oceanotechniki, maszyn okrętowych, wykładowca Politechniki Gdańskiej; Zygmunt Ambros (22 XII 1907 Zabłatowce, pow. Ĺźydaczowski, woj. stanisławowskie – 12 III 1963 Warszawa), lekarz chirurg (Uniw. Lwowski), twĂłrca gdańskiej ortopedii po II wojnie światowej. 1954-57 w Gdańsku kierownik w tworzonej przez siebie nowoczesnej Klinice Ortopedycznej Akademii Medycznej w Gdańsku (Gdański Uniwersytet Medyczny), ktĂłrej działalność zaowocowała opracowaniem pierwszego po wojnie podręcznika ortopedii (Warszawa 1959), od 1955 profesor tytularny; Stefan Zygmunt Angielski (ur. 6 I 1929 Luboml, woj. wołyńskie), lekarz, naukowiec, specjalista w zakresie biochemii klinicznej i patobiochemii nerek, profesor i rektor (1990-93) Akademii Medycznej w Gdańsku (Gdański Uniwersytet Medyczny), 1992–2002 prezes gdańskiego oddziału Związku SybirakĂłw; Jerzy Apolewicz (23 IV 1936 Wilno – 12 V 2003 Gdańsk), znany piłkarz, napastnik, następnie pomocnik, zawodnik Lechia Gdańsk (1958–1973), w I lidze rozegrał z Lechią 79 spotkań i zdobył osiem bramek. Ogółem (w ligach i w Pucharze Polski) rozegrał 258 meczy w barwach Lechii, zdobył 58 bramek; Bronisław Augustyniak (4 XII 1919 Grzymałów, pow. skałacki, woj. tarnopolskie – 7 II 1993), adwokat, 1953-57 i 1964-79 dziekan gdańskiej Rady Adwokackiej; Franciszek Bar (13 XII 1898 Wyłkowyszki, Litwa Kowieńska – 9 X 1982 Gdynia), sędzia, 1945-49 prezes Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, 1949-51 sędzia Sądu NajwyĹźszego w Warszawie, delegowany zarazem do pełnienia obowiązkĂłw sędziego Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, 1951-54 sędzia Sądu WojewĂłdzkiego w Gdańsku; Stefan Belina-Skupiewski (23 VII 1885 KijĂłw – 2 VIII 1962 Gdańsk), artysta muzyk – śpiewak operowy, inĹźynier, od 1953 kierownik wokalny Opery i Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku oraz pedagog (od 1956 profesor) w Państwowej WyĹźszej Szkole Muzycznej (Akademii Muzycznej); Ludwik Benoit (18 VII 1920 Wołkowysk, woj. białostockie – 3 XI 1992 ŁódĹş), aktor charakterystyczny teatralny i filmowy (zagrał w 60 filmach, m.in. „Ewa chce spać” 1957) oraz reĹźyser teatralny i telewizyjny, 1946-48 związany z Gdańskiem i Gdynią; Zbigniew Bernolak (ur. 21 XII 1939 Kiwerce, pow. łucki, woj. wołyńskie), znany muzyk, gitarzysta basowy, akompaniował Czesławowi Niemenowi, Danucie Rinn i Bogdanowi CzyĹźewskiemu, przez szereg lat związany z Gdańskiem; Tadeusz Antoni Bilikiewicz (5 IV 1901 LwĂłw – 10 XI 1980 Gdańsk), lekarz psychiatra (Uniw. Jag.), historyk medycyny, profesor i 1946-71 kierownik Katedry i Kliniki Psychiatrycznej Akademii Medycznej w Gdańsku, uwaĹźany za twĂłrcę tzw. gdańskiej szkoły psychiatrii; Kazimierz Bogacz (13 XII 1905 Tustanowice, pow. drohobycki, woj. lwowskie – 17 X 1960 Gdańsk), naukowiec, inĹźynier elektryk (Politechnika Lwowska), specjalizował się w rysunku technicznym, zastępca profesora Politechniki Gdańskiej, twĂłrca technologii cyjanowania narzędzi tnących; Stanisław Bogdanowicz (6 XI 1939 Ĺťwiryna, powiat święciański, woj. wileńskie – 20 X 2017 Gdańsk), duchowny katolicki, proboszcz 1979-2014 kościoła Wniebowzięcia NMP – Bazyliki Mariackiej, infułat, działacz Solidarności gdańskiej, autor książek o historii oraz architekturze i dziejach gdańskich kościołów, w tym monografii Kościół Gdański pod rządami komunizmu 1945–1984 (2000), w 2004 nadano mu honorowe obywatelstwo Gdańska, w 2014 otrzymał Medal Prezydenta Miasta Gdańska; Lech Boguszewicz (27 VIII 1938 Wilno – 9 VIII 2010 Gdańsk), magister inĹźynier (Politechnika Gdańska), lekkoatleta gdański, specjalizował się w biegach średnich (1500 m) i długich (5000 m), 1961–1968 reprezentant Polski na tych dystansach w meczach międzypaństwowych: 25 występĂłw, 6 zwycięstw indywidualnych. Zaliczany wraz ze Zdzisławem Krzyszkowiakiem i Jerzym Chromikiem do tzw. polskiego wunderteamu z lat 1958–1965 na tych dystansach. Mistrz Polski na 5000 m w roku 1961, 1963 i 1964, w biegu przełajowym na tym dystansie w 1965. Olimpijczyk: Tokio 1964, czwarty na 5000 m w Mistrzostwach Europy w 1962 w Belgradzie; Alicja Boniuszko (ur. 16 X 1937 Madzioł, pow. postawski, woj. wileńskie), baletmistrzyni, od 1956 solistka, następnie primabalerina baletu Państwowej Opery Bałtyckiej w Gdańsku; Leokadia Borowska-Podsiadły (17 IV 1924 Wilno – 16 III 2015 Wejherowo), śpiewaczka operowa (mezzosopran), 1950-80 występowała w Operze Bałtyckiej w Gdańsku, zagrała ponad 30 rĂłl w operach; Edward Borowski (10 I 1928 Wilno – 17 VIII 2016 Gdańsk), naukowiec, biochemik, wybitny specjalista z dziedziny chemii i biochemii molekularnej oraz technologii lekĂłw, profesor Politechniki Gdańskiej, odkrył między innymi nowe substancje o działaniu antybiotycznym: edeinę oraz tetainę (pierwszy polski antybiotyk), współzałoĹźyciel pomorskiego oddziału Towarzystwa MiłośnikĂłw Wilna i Ziemi Wileńskiej w Gdańsku, 1988–2015 jego pierwszy prezes, współpomysłodawcą święta KaziukĂłw, jarmarku wileńskiego przy Bazylice Mariackiej; Jan Borowski (25 II 1890 Petersburg – 25 X 1966 Gdańsk), architekt (Instytut InĹźynierĂłw Cywilnych w Petersburgu), konserwator zabytkĂłw, profesor Politechniki Gdańskiej, 1946-51 pierwszy wojewĂłdzki konserwator Gdańska, prowadził nadzĂłr nad odbudową i pracami konserwatorskimi w Gdańsku, w tym m.in. Bazyliki Mariackiej, Ratusza Głównego Miasta, Kaplicy KrĂłlewskiej, wykonał projekty odbudowy i konserwacji Kościoła św. ElĹźbiety, Bramy Zielonej, Wielkiej Zbrojowni; Wacław Borowski (2 VIII 1888 Wilno – 12 VIII 1961 Gdańsk), pedagog, profesor WyĹźszej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku; Michał Broszko (29 II 1880 Przemyślany, woj. tarnopolskie – 8 XI 1954 Gdańsk), hydromechanik (Polit. Lwow.), konstruktor, twĂłrca teorii ruchu burzliwego cieczy rzeczywistych, od 1945 profesor Politechniki Gdańskiej; Zdzisław Brzozowski (ur. 31 III 1929 Grodno), chemik (UMK Toruń), wybitny chemik, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku, 1975–81 rektor uczelni; Romuald Bukowski (19 IV 1928 Wilno – 18 X 1992 Gdańsk), artysta plastyk, polityk, zaliczany do grupy malarzy realistĂłw, tworzył pejzaĹźe, weduty. 1970-72 i 1990-92 prezes Zarządu Gdańskiego Okręgu Związku Polskich ArtystĂłw PlastykĂłw, poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1980-85, jedyny z posłów, ktĂłry 25 I 1982 głosował przeciw ustawie zatwierdzającej dekret Rady Państwa z 12 XII 1981 o wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego; Stanisław Butnicki (25 VI 1917 Jałowiecka GĂłra, Łotwa – 9 III 2005 Gdańsk), inĹźynier mechanik, naukowiec, specjalista z dziedziny inĹźynierii materiałowej, mechaniki, budowy i eksploatacji maszyn, profesor Politechniki Gdańskiej, autor książki autobiograficznej Wspomnienia Polaka z Łotwy (1999).
Anna Chodakowska (30 III 1920 LwĂłw – 16 VI 1991 Gdańsk), aktorka teatralna i filmowa, długoletnia aktorka Teatru WybrzeĹźe w Gdańsku, miała wszechstronny repertuar; z rĂłwnym powodzeniem kreowała role tragiczne, dramatyczne i charakterystyczne, jak i komediowe, zdobyła uznanie publiczności, a takĹźe wysoką renomę wśrĂłd aktorĂłw i reĹźyserĂłw; Maria Chodecka-Przybylska (26 III 1917 Odessa, Ukraina – 30 VI 1992 Sopot), aktorka, reĹźyserka, w latach 1957-63 związana z Teatrem WybrzeĹźe w Gdańsku; Romuald Chomicz (25 II 1939 Lachowicze, pow. baranowicki, woj. nowogrĂłdzkie – 2 VII 1998 Gdańsk), konserwator, od roku 1966 konserwator zabytkĂłw w Gdańsku, 1973–78 Konserwator ZabytkĂłw Miasta Gdańska, nadzorował odbudowę kościoła św. Brygidy, konserwację rzeĹşbiarską dekoracji fasady Kaplicy KrĂłlewskiej, odbudowę i adaptację Bramy Świętojańskiej, Bramy Krowiej i Bramy Ĺťuławskiej, nadzorował projekty i konserwacje wystroju Dworu Artusa; Janusz Christa (19 VII 1934 Wilno – 15 XI 2008 Gdańsk), rysownik i scenarzysta związany z Gdańskiem, twĂłrca polskiego współczesnego komiksu, autor ponad 30 albumĂłw komiksowych; Piotr Ciechanowicz (6 II 1904 Bielica, pow. lidzki, woj. nowogrĂłdzkie – 28 XI 1970 Gdańsk), inĹźynier elektryk (Polit. Warsz.) naukowiec, specjalista z dziedziny elektrodynamiki, elektrotechniki i generatorĂłw magnetogazodynamicznych, profesor Politechniki Gdańskiej, naleĹźał do Stowarzyszenia ElektrykĂłw Polskich (SEP), do 1939 był sekretarzem oddziału wileńskiego, od 1945 jeden z twĂłrcĂłw oddziału gdańskiego, jego prezes (1957–1958) i wiceprezes (1959); Janusz Ciemnołoński (1 IV 1926 Wilno – 28 III 2015 Gdańsk), architekt zasłuĹźony w odbudowie Gdańska, profesor Politechniki Gdańskiej, wykonał rekonstrukcję około 150 fasad gdańskich kamienic, wielu przedproĹźy, portali i detali oraz zajmował się rekonstrukcją średniowiecznych fortyfikacji Gdańska, autor prac o zabytkach Gdańska; Zbigniew Cybulski (3 XI 1927 KniaĹźe, pow. śniatyński, woj. stanisławowskie – 8 I 1967 Wrocław), aktor teatralny i filmowy (37 filmĂłw), reĹźyser, w gdańskim Teatrze WybrzeĹźe rozpoczęła się jego wielka kariera aktorska; Mieczysław Cygan (2 VIII 1921 Koniuszki, pow. mościski, woj. lwowskie – 7 IV 2006 Warszawa), zawodowy wojskowy, doktor nauk wojskowych od 1964 generał brygady LWP, po wprowadzeniu stanu wojennego wszedł w skład egzekutywy Komitetu WojewĂłdzkiego PZPR w Gdańsku (styczeń 1982 – luty 1989) i w okresie 3 II 1982 do 22 XI 1988 wojewoda gdański; Wilhelm Czesław Czarnocki (20 X 1886 StańkĂłw koło Mińska, Białoruś – 3 VI 1963 Gdańsk), lekarz patolog, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku (Gdański Uniwersytet Medyczny), 1948 prorektor, 1948–53 rektor uczelni; Adam Czartkowski (29 VIII 1881 Czarnomin, Podole, Ukraina – 29 V 1958 Warszawa), nauczyciel, botanik (Uniw. Warsz.), literat, 1928-39 nauczyciel biologii w Gimnazjum Polskim w Gdańsku. W latach 1929–39 zastępca, sekretarz generalny i wiceprezes polskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku, 1927-39 członek redakcji „Rocznika Gdańskiego”, inicjator serii „Biblioteka Gdańsko-Pomorska” i „Studia Gdańskie” oraz wydania ĹşrĂłdłowego „Monumenta Maritima. (Pomniki Spraw Morskich Polski)”; Zofia Kazimiera CzepielĂłwna-Schiller (3 I 1920 LwĂłw – 19 XII 1997 Gdańsk), śpiewaczka operowa (sopran), 1954 - 1974 solistka Państwowej Opery Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku; Małgorzata Czermińska (Książek-Czermińska; ur. 22 III 1940 Luboml, woj. wołyńskie), naukowiec, literaturoznawca, profesor tytularny Uniwersytetu Gdańskiego, 2001 organizatorka II Kongresu Polonistyki Zagranicznej w Gdańsku; Bogusława Czosnowska (ur. 22 II 1926 LwĂłw), aktorka, reĹźyserka (ponad 60 przedstawień), 1957-81 pracowała w Teatrze WybrzeĹźe w Gdańsku – wystąpiła w ponad 200 pierwszoplanowych rolach, 1972–85 wystąpiła w czterech spektaklach Teatru Telewizji realizowanych w Gdańsku, w okresie 1961–2009 w dziewięciu polskich filmach, 1977–85 współkierowała Studium Aktorskim przy Teatrze WybrzeĹźe, ktĂłre ukończyli między innymi Danuta Stenka, Maciej Szemiel, Dorota Lulka; Kazimierz Dauksza (18 X 1932 Wilno – 4 V 2012 Gdańsk), sportowiec, piłkarz ręczny, zasłuĹźony mistrz sportu, przez wiele lat lider gdańskiego zespołu, od 1954 reprezentant Polski (33 mecze, 75 zdobytych bramek); Kazimierz Dębicki (28 X 1900 Iwaszkowce, pow. zbaraski, woj. tarnopolskie – 18 VIII 1977 Gdańsk), lekarz, chirurg, od 1962 profesor Akademii Medycznej w Gdańsku, 1960–62 prezes Zarządu Głównego Towarzystwa ChirurgĂłw Polskich, 1956–62 reprezentował Polskę w Europejskim Towarzystwie Chirurgii Sercowo-Naczyniowej i od 1961 delegat Polski w Międzynarodowym Towarzystwie Chirurgicznym; Barbara Dobraczyńska (ur. 5 IX 1936 NieświeĹź, woj. nowogrĂłdzkie), dziennikarka telewizyjna, reĹźyserka filmĂłw dokumentalnych, 1963-86 pracownik Telewizji Polskiej w Gdańsku; Łukasz Dorosz (18 II 1897 Zielona, pow. kamionecki, woj. tarnopolskie – 10 V 1954 Gdańsk), wojskowy, elektryk (Polit. Lwow.), wykładowca Politechniki Gdańskiej i rĂłwnolegle gdańskiej WyĹźszej Szkole Pedagogicznej, w roku 1948 jej rektor; Krzysztof Dowgiałło (ur. 30 VI 1938 Nowomalin, pow. zdołbunowski, woj. wołyńskie), architekt (Politechnika Gdańska), 1980-89 jeden z czołowych działaczy Solidarności w Gdańsku, 1989–91 poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej z listy Komitetu Obywatelskiego (KO) „Solidarność”, 1989–93 wiceprzewodniczący Światowej Konfederacji Pracy; Marcin Dragan (11 XI 1882 ChyrĂłw, pow. dobromilski, woj. lwowskie – 9 VII 1966 Gdańsk), archiwista, od 1925 nauczyciel historii i geografii w Gimnazjum Polskim w Gdańsku, 1926–39 prezes polskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku (ktĂłremu nadał naukowy charakter, od 1937 prezes honorowy), współzałoĹźyciel „Rocznika Gdańskiego”, 1930-39 archiwista przy Komisariacie Generalnym RP w Gdańsku; przyczynił się do wydania w Polsce części polskich archiwaliĂłw z zasobu gdańskiego archiwum (depozytĂłw miast i wsi z polskiej części Pomorza Wschodniego; w 1963 roku opublikował o tym Polsko-gdańsko-niemiecki spĂłr archiwalny w okresie międzywojennym (1919–1939) , w 1945 powrĂłcił do Gdańska, dyrektor Archiwum Państwowego, patron jednej z ulic Gdańska; Zbigniew Dregier (ur. 17 VII 1935 Cumań, pow. łucki, woj. wołyńskie), technik elektryk, koszykarz, zawodnik Akademickiego Związku Sportowego Gdańsk (1951–55), SpĂłjni Gdańsk (1955–57, 1959–60), GKS WybrzeĹźe (1960–70), w barwach tego ostatniego olimpijczyk z Rzymu (w 1960, reprezentacja Polski zajęła VII miejsce) i Tokio (w 1964, VI miejsce), czterokrotny uczestnik mistrzostw Europy (debiut w Stambule 1959 – VI miejsce polskiej druĹźyny). Poprowadził reprezentację Polski do wicemistrzostwa Europy we Wrocławiu w 1963 i dwukrotnie brązowego medalu mistrzostw Europy (Moskwa w 1965 i Helsinki w 1967). Uczestnik mistrzostw świata w Montevideo w 1967 (V miejsce polskiego zespołu). W latach 1956–67 rozegrał 198 spotkań w reprezentacji Polski. Z zespołem GKS WybrzeĹźe wywalczył wicemistrzostwo kraju (1970); Leon Walerian Dreher (27 XI 1900 LwĂłw – 19 VIII 1989 Gdańsk), inĹźynier mechanik technolog (Polit. Lwow.), naukowiec, specjalista z dziedziny mechaniki i spawalnictwa, profesor Politechniki Gdańskiej; Czesław Druet (29 III 1926 Wilno – 10 VII 2016 Sopot), naukowiec, oceanolog, specjalista w dynamice i fizyce morza. Profesor Politechniki Gdańskiej i w Instytucie Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego, pracował jako specjalista przy budowie Portu Północnego w Gdańsku; Joanna Duda-Gwiazda (ur. 11 X 1939 Krzemieniec, woj. wołyńskie), inĹźynier (Politechnika Gdańska), działaczka związkowa i polityczna, redaktorka tygodnika „Solidarność” (pisma MKZ Gdańsk), w 2000 otrzymała honorowe obywatelstwo miasta Gdańska. Odznaczona m.in. KrzyĹźem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski; Bohdan Dzienidok (ur. 3 X 1933 Słonim, wojewĂłdztwo nowogrĂłdzkie), filozof, teoretyk sztuki, profesor Uniwersytetu Gdańskiego autor m.in. głośnej pracy O komizmie (1967, wydana takĹźe w języku angielskim i rosyjskim, wyd. 2 zmienione 2011), redaktor naczelny „StudiĂłw Estetycznych”; Czesław Fink-Finowicki (22 VII 1896 ObodĂłwka, w obwodzie winnicki, Ukraina – 1 II 1977 Warszawa), farmaceuta , w 1945 organizator i wiceprezes gdańskiej Okręgowej Izby Aptekarskiej i 1945–50 organizator Wydziału Farmacji Akademii Lekarskiej w Gdańsku; Tadeusz Fiszbach (ur. 4 XI 1935 Dobraczyn, powiat sokalski, woj. lwowskie; do 1951 znajdował się w granicach Polski), magister ekonomii i doktor inĹźynier nauk technicznych, komunistyczny działacz społeczno-polityczny, dyplomata, wykładowca akademicki, 1971-75 sekretarz Komitetu WojewĂłdzkiego PZPR w Gdańsku i 17 V 1975-8 I 1982 I sekretarz KW PZPR w Gdańsku, przyczynił się do rozwoju Gdańska; Władysław Florjański-Kohman (8 IX 1880 BrzeĹźany, woj. tarnopolskie – 21 VII 1952 Gdańsk), naukowiec, konstruktor od 1945 profesor Politechniki Gdańskiej; Władysław Gabriałowicz (28 I 1922 Wilno – 17 IV 2008 Gdańsk), dziennikarz, 1953-58 współpracował z redakcją gdańskiego „Głosu WybrzeĹźa”, a w latach 1958–82 z „Wieczorem WybrzeĹźa”, autor cieszących się popularnością codziennych mini wywiadĂłw „Dzień dobry, co słychać?” (1958–1970) i felietonĂłw sądowych „Wstać, sąd idzie” (1958–1999), a szczegĂłlnie zbeletryzowanych „kryminałów” z cyklu „Kulisy Operacji X” (1962–1999), 1958–61 członek Miejskiej Rady Narodowej, inicjator i organizator społecznej akcji pod hasłem „Gdańsk miastem kwiatĂłw”. Andrzej Gardzielewicz (ur. 14 IX 1939 LwĂłw), inĹźynier, naukowiec, specjalista od turbin, wynalazca, reprezentant Polski w piłce ręcznej, profesor Polskiej Akademii Nauk (PAN) w Gdańsku, 1974–85 wykładowca Politechniki Gdańskiej; 1954–69 piłkarz ręczny, do 1958 zawodnik GKS WybrzeĹźe, następnie do końca kariery SpĂłjni Gdańsk, rozegrał 593 mecze ligowe, w tym 187 w ekstraklasie, dwukrotnie sięgając po mistrzostwo Polski (1968 i 1969); Mirosław Gliński (ur. 6 X 1941 Wilno), historyk, naukowiec, 1976-88 dyrektor Muzeum Historii Miasta Gdańska, autor prac dotyczących dziejĂłw Gdańska w XIX i XX wieku, m.in. Ludzie dziewiętnastowiecznego Gdańska. Informator biograficzny (1994); współautor z Jerzym Kuklińskim Kroniki Gdańska 997-2000 (t. I–II, 1997–2006), Westerplatte. (Informator-przewodnik) (1998);
Robert Głębocki (2 I 1940 Trepałowo, pow. mołodecki, woj. wileńskie – 21 II 2005 Gdańsk), naukowiec, astrofizyk i astronom, profesor Uniwersytetu Gdańskiego, 1981-82 rektor, 1991 minister edukacji naukowej w rządzie Jana K. Bieleckiego; Leszek Jan Gondek (22 III 1939 Włodzimierz Wołyński, woj. wołyńskie – 22 III 2013 Gdańsk), prawnik, historyk, profesor gdańskiej Akademii Wychowania Fizycznego; Małgorzata Gruener (GrĂźner; 5 I 1923 Wilno – 30 V 2008 Gdańsk), inĹźynier chemik, naukowiec, specjalistka z dziedziny korozji, ochrony i technologii betonu, chemii budowlanej, budownictwa, 1945–93 pracownik i profesor Politechniki Gdańskiej, była jedną z pierwszych jej pracownic, od 1 V 1945 uczestniczyła w jej odbudowie, współpracowała przy tłumaczeniu niemieckiej dokumentacji dotyczącej zabytkĂłw Gdańska dla Katedry Historii Architektury na Wydziale Architektury oraz dla Pracowni Konserwatorskiej w Gdańsku; Wiesław Julian Gruszkowski (ur. 15 II 1920 LwĂłw), architekt, naukowiec, profesor Politechniki Gdańskiej, 1955–58 główny architekt wojewĂłdztwa gdańskiego, 1973–78 generalny projektant planu aglomeracji gdańskiej, w 1962 współautor planu zespołu portowo-miejskiego Gdańsk-Gdynia; Zbigniew Gugniewicz (1 X 1936 Cudzieniszki, powiat oszmiański, woj. wileńskie – 20 I 2011 Gdańsk), pięściarz, związany z klubem Polonia Gdańsk (1954–71), brązowy medalista mistrzostw Europy w boksie w wadze ciężkiej (Belgrad 1961), mistrz Polski w tej samej kategorii (Warszawa 1963); Janusz Hajdun (25 II 1935 LwĂłw – 12 IX 2008 Gdańsk), pianista, związany z redakcją muzyczną Radia Gdańsk, kompozytor, skomponował szlagier Świat nie jest taki zły (słowa J. Afanasjew), estradowa wersja nosi tytuł Niech no tylko zakwitną jabłonie, autor muzyki do 130 filmĂłw, z ktĂłrych 60 nagrodzono w konkursach: Tangoawangardowy, animowany film z 1980 zdobył pierwszego Oscara dla polskiego filmu w 1983, pisał rĂłwnieĹź muzykę baletową, teatralną, radiową i telewizyjną; Stanisław Hiller (27 XII 1891 ŁódĹş – 5 VII 1965 Gdańsk), lekarz histolog i embriolog, 1929–39 profesor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, a po wojnie Akademii Lekarskiej w Gdańsku (później: Akademia Medyczna), 1959–63 prezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego; Bogusław Holub (21 IV 1921 KijĂłw – 21 I 1998 Gdańsk), świetny reporter, felietonista, w Gdańsku od 1962 jako korespondent „Trybuny Ludu”, od 1972 publicysta kolejno w „Tygodniku Morskim” (1972–1974) i „Głosie WybrzeĹźa” (1975), w okresie 1976–81 w tygodniku „Czas”, 1982–90 w tygodniku „WybrzeĹźe”; Stanisław Horno-Popławski (14 VII 1902 Kutaisi, Gruzja – 6 VII 1997 Sopot) rzeĹşbiarz, malarz, pedagog, 1949–70 profesor w Państwowej WyĹźszej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku, 1952–54 główny projektant rzeĹşby w czasie renowacji kamienic gdańskiej Drogi KrĂłlewskiej, doktor honoris causa gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych (1997); Ryszard Horodecki (ur. 30 IX 1943 Kowel, woj. wołyńskie), fizyk (Polit. Gdańska), poeta, profesor Uniwersytetu Gdańskiego, dyrektor utworzonego przy współpracy m.in. z UG Krajowego Centrum Informatyki Kwantowej w Gdańsku; Stanisław Maria HĂźckel (8 V 1911 LwĂłw – 20 VII 1980 Gdańsk), inĹźynier, naukowiec, profesor Politechniki Gdańskiej, 1954–56 rektor uczelni, 1959–62 wiceprezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, 1961–73 dyrektor Instytutu Budownictwa Wodnego Akademii Nauk (PAN) w Gdańsku, 1980 współzałoĹźyciel Oddziału Morskiego PAN w Gdańsku, uczestniczył w odbudowie po roku 1945 portu w Gdańsku i w budowie gdańskiego Portu Północnego; Barbara Iglikowska (Bragińska; 15 III 1908? Odessa – 18 III 1995 Gdańsk), artystka muzyk, śpiewaczka, pedagog, profesor gdańskiej Państwowej WyĹźszej Szkoły Muzycznej w Gdańsku; Jarosław Iwaszkiewicz (3 V 1906 Sieniawka, pow. nieświeski, woj. nowogrĂłdzkie – 25 VII 1985 Gdańsk), lekarz laryngolog 1948-76 profesor Akademii Medycznej w Gdańsku, 1975 doktor honoris causa uczelni; Władysław Jackiewicz (17 II 1924 Podbrodzie, pow. święciański, woj. wileńskie – 30 III 2016 Gdańsk), malarz, pedagog, Państwowej WyĹźszej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku, 1969–81 rektor uczelni; Zofia Teresa Janukowicz-Pobłocka (ur. 9 II 1928 ParafianĂłw, pow. dziśnieński, woj. wileńskie), artystka muzyk, śpiewaczka, pedagog, 1962–74, 1980–99 i 2003–05 profesor Akademii Muzycznej w Gdańsku; Andrzej Januszajtis (ur. 18 VIII 1928 Lida, woj. nowogrĂłdzkie), fizyk, zasłuĹźony popularyzator wiedzy o Gdańsku – autor książek o tematyce gdańskiej, docent Politechniki Gdańskiej, w 2002 nadano mu honorowe obywatelstwo miasta Gdańska; Stanisław Januszewski (27 IV 1916 LwĂłw – 23 V 1973 ŁódĹş), komunistyczny działacz polityczny, dziennikarz i publicysta, I sekretarza KW PPR w Gdańsku (od 17 V 1947 do 15 XII 1948); Edwin Jędrkiewicz (16 IV 1889 Wadowice – 4 IX 1971 Mediolan), nauczyciel gimnazjalny, poeta, dramatopisarz, tłumacz, 1927–39 nauczyciel w Polskim Gimnazjum w Gdańsku, 1945-57 ponownie w Gdańsku, 1945–48 prezes gdańskiego oddziału Związku LiteratĂłw Polskich; Romuald Juchniewicz (1 X 1925 Wilno – 9 VII 2001 Gdańsk), inĹźynier chemik, naukowiec, nauczyciel, specjalista z zakresu zabezpieczeń przeciwkorozyjnych, związany z Politechniką Gdańską, 1991–95 kierownik Katedry Technologii Zabezpieczeń Przeciwkorozyjnych (jedynej w Polsce); Aleksander Jurewicz (ur. 18 XI 1952 Lida, woj. nowogrĂłdzkie), poeta, prozaik, eseista, współpracownik prasy gdańskiej; Lech Kadłubowski (1 XII 1916 Marijno, obecnie obwĂłd kaliningradzki, Rosja – 26 III 2004 Sopot), architekt, pedagog, 1953 generalny projektant odbudowy gdańskiej Drogi KrĂłlewskiej, wzniĂłsł gmach Teatru WybrzeĹźe (projekt: 1956), projektował obiekty mieszkalne i publiczne TrĂłjmiasta (np. kompleks szkolny przy al. Wojska Polskiego w Gdańsku); Krzysztof Kalukin (15 II 1945 Wilno – 2 XI 2009 Sopot), operator, dziennikarz i dokumentalista, od 1968 w Telewizji Polskiej Gdańsk, w 2007 wyróşniony nagrodą Bursztynowego Notesu za całokształt twĂłrczości dziennikarskiej; Stanisław Kaniewski (1 IV 1881 Ochrymowo, powiat Lipowiec, Ukraina – 5 X 1967 Gdańsk), naukowiec, inĹźynier technolog maszyn i napędĂłw elektrycznych, profesor Politechniki Gdańskiej; Tadeusz Kielanowski (12 IX 1905 LwĂłw – 6 V 1992 Gdynia), lekarz, naukowiec, 1956–75 profesor Akademii Medycznej w Gdańsku - kierownik Kliniki Ftyzjatrii; Jan Kilarski (21 II 1882 Komarno, pow. rudecki, woj. lwowskie – 7 I 1951 Gdańsk), pedagog, krajoznawca, działacz turystyczny, od 1934 podjął pracę w poznańskim wydawnictwie R. Wegnera jako redaktor cyklu monograficznego Cuda Polski, w ramach tej serii autor monografii Gdańsk (1937, wydane takĹźe w języku angielskim), przybył do Gdańska 5 IV 1945, w składzie Grupy Operacyjnej Ministerstwa Oświaty organizującej szkolnictwo średnie i wyĹźsze oraz zabezpieczającej gdańskie mienie kulturalne, od tego miesiąca naczelnik Wydziału Kultury Urzędu Miejskiego w Gdańsku. ZasłuĹźony w ratowaniu gdańskich zabytkĂłw (we współpracy z Erichem Volmarem poszukiwał i zwoził gdańskie zabytki sztuki, składując je w spichlerzu opackim w Oliwie), współorganizator Muzeum Miejskiego (dziś Muzeum Narodowe), miał duĹźy wpływ na polskie nazewnictwo w Gdańsku po roku 1945, autor przewodnika Gdańsk miasto nasze. Przewodnik po Gdańsku starym i nowym (1947), Poznaj Gdańsk (1949), w latach 1946–50 prowadził na Politechnice Gdańskiej wykład Poznanie Gdańska. W 1948 więziony przez 2 miesiące przez komunistyczną bezpiekę. Kolejne prace wydał pod pseudonimem, praca o Gdańsku (z rysunkami swojego syna Macieja) ukazała się anonimowo w języku angielskim (Gdańsk – Gateway of Poland, 1949); Maciej Kilarski (24 II 1922 Poznań – 28 IX 2003 Gdańsk), historyk sztuki, konserwator zabytkĂłw, zaangaĹźowany w sprawy odgruzowania, zabezpieczenia zabytkĂłw i odbudowy historycznych części miasta Gdańska (m.in. przedproĹźa, Dom ŁawnikĂłw przy Dworze Artusa); Leopold Kitka-Sokołowski (7 XI 1892 Odessa – 8 II 1979 SkolimĂłw koło Warszawy), aktor, w sezonie 1945/46 naleĹźał do zespołu Teatru Dramatycznego WojewĂłdztwa Gdańskiego w Sopocie pod kierunkiem Aleksandra Gąssowskiego, po powrocie do Gdańska 1952–57 aktor Teatru WybrzeĹźe w Gdańsku; Eugenia Kobylińska-Masiejewska (27 XI 1894 Wilno – 26 II 1974 Gdańsk), powieściopisarka, poetka, przed wojną związana z Wilnem, a po wojnie z Gdańskiem; Lech Konrad Kobyliński (ur. 1 V 1923 Wilno), naukowiec, współtwĂłrca polskiego okrętownictwa, profesor i 1963–75 i 1983–90 dyrektor Instytutu Okrętowego Politechniki Gdańskiej, 1976–83 członek sekretariatu Międzynarodowej Organizacji Morskiej w Londynie, 2004 doktor honoris causa Politechniki Gdańskiej; Romuald Stanisław Kolman (17 VI 1922 LwĂłw – 22 II 2016 Gdańsk), naukowiec, specjalista z dziedziny technologii maszyn, kwalitologii, inĹźynierii jakości, profesor Politechniki Gdańskiej, był w Polsce prekursorem kwalitologii, twĂłrcą gdańskiej szkoły badań nad jakością; Roman Korban (ur. 23 V 1927 NadwĂłrna, woj. stanisławowskie), lekkoatleta (średniodystansowiec), olimpijczyk, trener, od 1948 zawodnik Zrywu Gdańsk i 1949–53 SpĂłjni Gdańsk, zimowy mistrz Polski (w hali) w biegu na 800 m (1950), czterokrotny wicemistrz, trzykrotny mistrz Polski na otwartym stadionie w biegu na 800 m (1951, 1952) i na 1500 m (1951), uczestnik XI Akademickich Mistrzostwach Światach w Berlinie, podczas ktĂłrych zdobył srebrny medal w biegu na 800 m (1:54,4) oraz brązowy w biegu sztafetowym 4x400 m (wraz z Gerardem Machem, Bogdanem Lipskim i Zygmuntem Buhlem), ustanawiając rekord Polski (3:17,2), uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Helsinkach w 1952, w Zabrzu 7 VII 1953 ustanowił rekord Polski w biegu na 1000 m (2:27,0). W latach 1949–53 wystąpił sześciokrotnie w reprezentacji Polski (dziewięć startĂłw, cztery zwycięstwa); Jerzy Krechowicz (ur. 1937 Toki, pow. zbaraski, woj. tarnopolskie), malarz, grafik, reĹźyser scenograf, scenarzysta, pedagog, profesor Państwowej WyĹźszej Szkoły Sztuk Plastycznych, 1996–2002 rektor uczelni (od 1997 Akademia Sztuk Pięknych); Tadeusz Kruszyński (1 III 1884 Dublany, pow. lwowski, woj. lwowskie – 23 VIII 1959 Zakopane), ksiądz katolicki, historyk sztuki, naukowiec, prowadził badania nad sztuką Gdańska, autor m.in. pierwszej popularnej polskiej syntezy sztuki gdańskiej Stary Gdańsk i historia jego sztuki (1912), Sztuka i przemysł artystyczny w Gdańsku (1927; rĂłwnieĹź w tomie zbiorowym Gdańsk. Przeszłość i teraĹşniejszość, 1928) oraz polskiego przewodnika po mieście Przewodnik po Gdańsku i okolicy z planem miasta i mapką okolicy (1914); JĂłzef Krzyszkowski (16 III 1902 Mikulińce, pow. tarnopolski, woj. tarnopolskie – 5 I 1965 Gdańsk), inĹźynier rolnik, naukowiec, specjalista w dziedzinie gleboznawstwa i melioracji, profesor Politechniki Gdańskiej, twĂłrca wielu map glebowych: Polski południowej (Tarnopolszczyzny – według granic Rzeczypospolitej Polskiej do 1939) i Polski północnej (opracowywanych od 1945; Mirosław Krzysztofiak
(ur. 1927 MłodzieniĂłwka, pow. kostopolski, woj. wołyńskie), naukowiec, ekonomista, profesor WyĹźszej Szkole Handlu Morskiego w Sopocie i jednocześnie profesor Uniwersytetu Gdańskiego; Jerzy KrzyĹźanowski (ur. 26 V 1927 LwĂłw), naukowiec, profesor Politechniki Gdańskiej; Przemysław Kuciewicz (20 XII 1937 LwĂłw – 30 VIII 2009 Gdańsk), dziennikarz, kierownik oddziału PAP w Gdańsku, ktĂłrym był do roku 1996; Jan Zbigniew Kuczyński (7 I 1935 Wilno – 28 XI 2009 Gdańsk), sportowiec, zapaśnik, olimpijczyk. Reprezentant SpĂłjni Gdańsk (1951–1954, 1956, 1958–1965, z zespołem tym w 1961 awansował do I ligi zapaśniczej), jeden z prekursorĂłw zapasĂłw stylu wolnego w Polsce (krajowe mistrzostwa w tej konkurencji rozgrywano od 1953 roku), ośmiokrotny mistrz Polski: w 1954, 1956, 1957 i 1962 w stylu wolnym w wadze lekkiej, w 1958 w stylu klasycznym w wadze półśredniej, w 1953, 1955 i 1961 w stylu wolnym w wadze półśredniej, w 1954 roku podczas XII Akademickich Mistrzostw Świata w Budapeszcie wywalczył brązowy medal w stylu wolnym w wadze lekkiej i taki sam w konkurencji druĹźynowej z ekipą Polski. 5 VIII 1955 roku w stylu wolnym w wadze lekkiej zdobył tytuł Akademickiego Mistrza Świata podczas II Międzynarodowych Igrzysk Sportowych MłodzieĹźy w ramach V Światowego Festiwalu MłodzieĹźy i StudentĂłw w Warszawie, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Rzymie (1960), stoczył 350 pojedynkĂłw (40 przegrał), reprezentował Polskę w latach 1953–1962; Paweł Kułakowski (7 XII 1904 Pawłowicze, obecnie Białoruś – 4 III 1959 Sopot), naukowiec, specjalista w dziedzinie geodezji i kartografii, w 1945 został delegatem ministra przemysłu organizującym szkolnictwo zawodowe w Gdańsku, profesor Politechniki Gdańskiej; Gotfryd Kupryszewski (30 IX 1929 Pińsk – 15 VII 2005 Gdańsk), chemik, naukowiec, profesor WyĹźszej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku i Uniwersytetu Gdańskiego, 1973–79 prezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego; Anna Maria Kurska (24 VIII 1929 LwĂłw – 25 VIII 2016 Ustrzyki Dolne), sędzia, adwokat, polityk, sędzia w gdańskim Sądzie WojewĂłdzkim, działaczka gdańskiej Solidarności, senator RP 2001-07; Jan Ryszard Kurylczyk (ur. 18 V 1945 Dziedzina, Litwa), inĹźynier, menedĹźer i pisarz (autor powieści historycznych oscylujących wokół problemĂłw polityki i religii), 2001–04 wojewoda pomorski (gdański); Tadeusz Link (31 X 1916 LwĂłw – 27 V 2000 Gdynia), fotografik, 1947–57 reporter i operator Polskiej Kroniki Filmowej i 1950-90 fotograf Teatru WybrzeĹźe w Gdańsku, 1965-75 reĹźyser światła w Gdańskim Ośrodku Telewizyjnym; Jerzy Litwin (ur. 6 VII 1944 Grodno), muzealnik, historyk okrętownictwa, pracownik Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku, 1989-90 dyrektor Wydawnictwa Morskiego w Gdańsku, od 1991 wicedyrektor do spraw merytorycznych CMM, od 1 VI 2001 jego dyrektor; Ksenia Lutomska (5 V 1900 Wilno – 9 V 1988 Gdańsk), lekarz stomatolog, pionier akademickiej stomatologii zachowawczej w Gdańsku, profesor gdańskiej Akademii Medycznej, zorganizowała w Gdańsku Poradnię Stomatologii Dziecięcej, Poradnię ChorĂłb Przyzębia i Błony Śluzowej Jamy Ustnej, gabinet Fizjoterapii oraz pierwszy w Polsce Ośrodek Fluorowej Profilaktyki PrĂłchnicy ZębĂłw; Mieczysław Łomowski (19 IX 1914 Wilno – 15 X 1969 pod Gniewem), lekkoatleta, miotacz, zawodnik klubĂłw gdańskich Lechii 1945–51 i WybrzeĹźa 1952–58, uczestnik mistrzostw Europy w 1948 roku w Oslo oraz igrzysk olimpijskich w 1948 w Londynie (chorąży polskiej ekipy), gdzie w pchnięciu kulą zajął IV miejsce, trzykrotny mistrz Polski w pchnięciu kulą w latach 1947–1949 i pięciokrotny w rzucie dyskiem (1947–1949, 1951, 1953). Dwukrotny rekordzista Polski w pchnięciu kulą (w 1951: 16,15 m; w 1955: 16,25 m), dwukrotny rekordzista Polski w rzucie dyskiem (w 1948: 47,46 m; w 1955: 48,77 m). W latach 1950–1954 siedmiokrotny reprezentant Polski w meczach międzypaństwowych, 13 startĂłw, 5 zwycięstw indywidualnych; Alfons Łosowski (4 I 1913 Orkiewicze, powiat NowogrĂłdek – 27 VI 1988 Gdańsk), rzeĹşbiarz, malarz, rysownik, wykonał wiele rekonstrukcji i replik zabytkowych rzeĹşb, reliefĂłw, detali architektonicznych odbudowywanego Gdańska, między innymi uczestniczył w odtworzeniu figury Zygmunta Augusta z wieĹźy Ratusza Głównego Miasta (1950), fasad kamienic nr 37 i 45 przy ul. Długiej oraz nr 3, 26, 28, 40, 41 42, 43 i przedproĹźa nr 45 przy Długim Targu (1953–1954); jego dziełem są rĂłwnieĹź: kolumna-totem Legenda – Norwidowi na skwerze we Wrzeszczu (1964), fontanna przy ul. Szerokiej (1966), pomniki-popiersia książąt gdańskich Świętopełka i Mściwoja II w Parku Oliwskim; Kazimierz Macur (17 II 1915 Łuczaj, Wileńszczyzna – 30 I 2001 Gdańsk), inĹźynier architekt, zasłuĹźony konserwator gdańskich zabytkĂłw, do jego najwaĹźniejszych zrealizowanych gdańskich projektĂłw naleĹźały: rekonstrukcja hełmu na wieĹźy Ratusza Głównego Miasta wraz z figurą krĂłla Zygmunta Augusta; zabytkowych wnętrz ratusza oraz odbudowa baszt: Jacek, ŁabędĹş, Na Zamurzu, Słomianej, Domu Towarzystwa Przyrodniczego na siedzibę Muzeum Archeologicznego, Zielonej Bramy, kamieniczek przy ul. Dzianej 8–11, kościoła św. Katarzyny, św. Bartłomieja, św. Barbary, sklepień w kościele św. Piotra i Pawła, architektoniczna rekonstrukcja pieca z Dworu Artusa, opracował w 1971 projekt odbudowy i rekonstrukcji kościoła św. Brygidy (wraz z hełmem na wieĹźy); Wiesław Antoni Makarewicz (ur. 13 VI 1935 Wilno), lekarz, naukowiec, profesor i 1999-2005 rektor Akademii Medycznej w Gdańsku, 2005-15 redaktor naczelny „Gazety AMG” (zredagował 120 numerĂłw pisma); Jadwiga Marko-Książek (6 IV 1939 Zelwa, powiat wołkowyski, Białoruś), siatkarka, 1959–62 i 1967–72 zawodniczka Gedanii, brązowa medalistka na igrzyskach olimpijskich w 1964 (Tokio) i 1968 (Meksyk), wicemistrzyni Europy w 1967 (Turcja), 1959–1969 wystąpiła 170 razy w reprezentacji Polski; Michał Massalski (22 IX 1916 Szczuczyn NowogrĂłdzki – 25 XI 2002 Gdańsk), zootechnik, inicjator załoĹźenia i 1957-81 dyrektor gdańskiego ZOO; Ryszard Massalski (ur. 18 VI 1922 Grodno), architekt, konserwator, pracownik naukowy Politechniki Gdańskiej, wieloletni członek rad konserwatorskich oraz licznych komisji czuwających nad rekonstrukcją detalu architektoniczno-rzeĹşbiarskiego kamienic i przedpoĹźy gdańskich, zwornik z jego podobizną, wykonany przez rzeĹşbiarza Tadeusza Godziszewskiego, widnieje wśrĂłd wizerunkĂłw innych zasłuĹźonych dla odbudowy Gdańska osĂłb – na arkadzie kamienicy przy Długim Targu 25; Irena Maślińska (10 IV 1918 Rosław koło Smoleńska – 12 V 2002 Gdańsk),bardzo dobra aktorka, w latach 1969-92 Teatru WybrzeĹźe w Gdańsku, gdzie zagrała 34 role, zagrała kilkanaście rĂłl w Teatrze Telewizji Gdańskiej; Stanisław Michalski (3 IX 1932 Wilno – 1 II 2011 Gdańsk), aktor, dyrektor Teatru WybrzeĹźe 1987-93, zagrał na gdańskiej scenie około 200 rĂłl; Stanisław Michałowski (1915 Wilno – 30 VII 1980 Gdańsk), gdański artysta plastyk, profesor Państwowej WyĹźszej Szkoły Sztuk Pięknych w Sopocie; Halina MickiewiczĂłwna de Larzac (7 XI 1923 Stołpce, woj. nowogrĂłdzkie – 19 XI 2001 Gdańsk), artystka muzyk, śpiewaczka, pedagog, 1972–2001 starszy wykładowca w Państwowej WyĹźszej Szkole Muzycznej w Gdańsku; Teresa Danuta Milewska (14 XII 1931 Baranowicze, woj. nowogrĂłdzkie – 3 I 1999 Gdańsk), historyk sztuki, 1983-88 dyrektor Muzeum Narodowego w Gdańsku; Władysław Misiewicz (ur. 16 IX 1942 Grodno), radca prawny, wykładowca Uniwersytetu Gdańskiego, zasłuĹźony działacz Solidarności gdańskiej, wspĂłlnie z Lechem Kaczyńskim napisał pierwszy statut Solidarności (opublikowany w dodatku nadzwyczajnym do „Strajkowego Biuletynu Solidarności” z 31 sierpnia 1980 roku); Jerzy Marian Młynarczyk (ur. 2 VIII 1931 Wilno, ochrzczony w Kaplicy Ostrobramskiej – 10 IX 2017 Gdańsk), sportowiec, prawnik – specjalista prawa morskiego, naukowiec, po zajęciu Wilna przez LitwinĂłw w 1939 wraz z rodzicami przebywał w obozie odosobnienia w Wojtkuszkach niedaleko Wiłkomierza, pod koniec 1939 rodzina została przewieziona do Ĺťagar, pod granicę litewsko-łotewską, od 1970 do 2003 roku, był związany z Uniwersytetem Gdańskim, biorąc udział w powstaniu na nim Wydziału Prawa i Administracji, 1977-81 prezydent Gdańska, czołowy działacz Solidarności gdańskiej, 1982-88 dyrektor Instytutu Morskiego w Gdańsku, jako koszykarz grał w latach 1960–1971 w klubie WybrzeĹźe Gdańsk i w 1970 sięgnął po tytuł wicemistrza Polski; Olgierd Narkiewicz (12 X 1925 Wilno – 9 X 2010 Gdańsk), lekarz, naukowiec, syn lekarza dr. Adolfa Narkiewicza (między innymi naczelnego lekarza Wilna, właściciela majątku w Szołpianach na Ĺťmudzi), profesor Akademii Medycznej w Gdańsku, w 2001 doktor honoris causa Akademii;
Czesław Niemen, właściwie Czesław Wydrzycki (16 II 1939 Wasiliszki Stare koło NowogrĂłdka – 17 I 2004 Warszawa), kompozytor, piosenkarz, do 1966 mieszkał w Gdańsku, patron skweru w Gdańsku (przy Nowym Ratuszu); Włodzimierz NieĹźywiński (18 VII 1923 SzereszĂłw na Polesiu – 13 III 1983 Sopot), fotoreporter 1955–57 „Głosu WybrzeĹźa”, 1957–1981 „Dziennika Bałtyckiego”, rejestrował wydarzenia na gdańskim WybrzeĹźu, stworzył galerię portretĂłw znanych postaci, naukowcĂłw i aktorĂłw, takĹźe zwykłych ludzi, rybakĂłw, murarzy i stoczniowcĂłw; Jan Nikołajew (22 XI 1930 Włodzimierz Wołyński – 26 VI 2004 Gdańsk), działacz młodzieĹźowy, partyjny, menedĹźer, 1969-73 przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Gdańsku (prezydent Gdańska), zasłuĹźony dla miasta: w 1970 otwarto Muzeum Historyczne Miasta Gdańska w Ratuszu Głównego Miasta, reaktywowano w 1972 roku Jarmark Dominikański, w 1973 ustanowiono jego decyzją nagrodę kulturalną prezydenta miasta, w 1971 koordynował prace przy organizacji uroczystości związanych ze sprowadzeniem 1 września tegoĹź roku na Westerplatte prochĂłw mjr. Henryka Sucharskiego, 1973-81 dyrektor WojewĂłdzkiego Zjednoczenia Budownictwa Komunalnego w Gdańsku, 1984–98 prezes (dyrektor) Gdańskiego Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), kierował budową nowej siedziby przy ul. Chmielnej; Zbigniew Jan Nowak (23 V 1927 LwĂłw – 27 VIII 2015 Gdańsk), historyk literatury, bibliolog, edytor, zajmował się historią literatury polskiej dawnych wiekĂłw, od 1975 wykładowca Uniwersytetu Gdańskiego, 1981–97 dyrektor Biblioteki Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk; Jerzy Nowicki (ur. 2 I 1933 Brześć nad Bugiem), oficer, prawnik, sportowiec, 1954–73 zawodnik Ligi Przyjaciół Ĺťołnierza (LPĹť) Gdańsk, Zawiszy Bydgoszcz i Floty Gdynia, strzelec (karabin dowolny i małokalibrowy), trzykrotny olimpijczyk: w Rzymie w roku 1960 zajął m.in. V miejsce w karabinku sportowym z 3 postaw (leżącej, klęczącej i stojącej) 50 m (1137 punktĂłw), w Tokio w 1964 wywalczył rĂłwnieĹź V miejsce w tej samej konkurencji (1147 punktĂłw), dwukrotny mistrz świata z roku 1966 (karabinek z pozycji leżącej indywidualnie i druĹźynowo) oraz brązowy medalista (druĹźynowo) tej samej imprezy w pozycji klęczącej, brązowy medalista mistrzostw Europy z roku 1965 (pozycja klęcząca indywidualnie), dwudziestokrotny mistrz kraju, 22 razy ustanawiał rekordy Polski w latach 1955–1970; Edward O’Rourke (26 X 1876 Basin, powiat nowogrĂłdzki – 27 VI 1943 Rzym), pierwszy w dziejach biskup ordynariusz gdański 1926-38, po opuszczeniu Gdańska zamieszkał w Poznaniu, pochowany w katedrze oliwskiej, jego imię nosi plac przy ul. Mickiewicza; Wacław Odyniec (17 II 1922 Wilno – 9 IV 1999 Tczew), naukowiec, historyk, profesor Uniwersytetu Gdańskiego, badacz dziejĂłw Prus KrĂłlewskich, morskich dziejĂłw Polski i Kaszub (zwany „Kaszubą spod Oszmiany”), niezrĂłwnany gawędziarz i popularyzator historii; Jerzy Onoszko (14 VI 1918 Mohylew, Białoruś – 23 X 2005 Gdańsk), hydrotechnik, naukowiec, profesor Politechniki Gdańskiej; Róşa Ostrowska (z domu Piotrowicz; 1 IX 1926 Wilno – 23 III 1975 Gdańsk), pisarka, aktorka, scenarzystka, kierownik redakcji literackiej w gdańskiej Rozgłośni Polskiego Radia, 1960–69 kierownik literacki Teatru WybrzeĹźe w Gdańsku; Franciszek Otto (4 X 1904 LwĂłw – 22 IX 2000 Gdańsk), architekt, naukowiec, 30 I 1945 mianowany delegatem Ministerstwa Oświaty do spraw Politechniki Gdańskiej, jej profesor, 1945–74 kierownik Katedry Geometrii Wykreślnej PG, w 1950 utworzył w jej ramach Zakład Fotografiki, 1946–72 wykładowca Państwowej WyĹźszej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku, 1985 doktor honoris causa PG; Fryderyk Pautsch (10 X 1911 LwĂłw – 13 I 1992 Gdańsk), naukowiec, biolog, profesor, 1947–82 kierownik Katedry Biologii gdańskiej Akademii Medycznej, organizator i 1954–74 kierownik Morskiej Stacji Biologicznej w GĂłrkach Wschodnich; Zdzisław Pazdro (13 X 1903 LwĂłw – 11 VII 1987 Warszawa), naukowiec, hydrogeolog, twĂłrca polskiej szkoły hydrogeologicznej, 1946-60 kierownik Zakładu Geologii Politechniki Gdańskiej; Andrzej Perepeczko (ur. 5 VI 1930 LwĂłw), marynarz, prozaik, marynista, konstruktor projektant siłowni okrętowych w Zakładzie Konstrukcji OkrętĂłw na Politechnice Gdańskiej, profesor WyĹźszej Szkoły Morskiej w Gdańsku, autor książek o tematyce marynistycznej; Tadeusz Leon Piaskowski (ur. 11 IV 1939 Wilno), historyk sztuki, konserwator zabytkĂłw, 1988–2004 dyrektor Muzeum Narodowego w Gdańsku, organizator największej wystawy gdańskiej końca XX wieku – wystawy z okazji tysiąclecia miasta Aurea Porta Rzeczypospolitej, ukazująca rolę sztuki dawnego Gdańska w Europie, działacz Towarzystwa MiłośnikĂłw Wilna i Ziemi Wileńskiej; Marian Piątek (2 VIII 1911 LwĂłw – 18 V 1974 Gdańsk), naukowiec, specjalista z dziedziny mechaniki ogĂłlnej i mechaniki technicznej, profesor Politechniki Gdańskiej; Rajmund Pietkiewicz (13 VII 1920 Wilno – 5 III 2013 Sopot), malarz, grafik, pedagog, profesor i 1965-69 rektor Państwowej WyĹźszej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku; Julian Platt (26 X 1923 Budziszcze, pow. grodzieński – 14 III 1997 Gdańsk), historyk literatury, profesor Uniwersytetu Gdańskiego, czołowy badacz literatury polskiego oświecenia, zwłaszcza twĂłrczości Adama Naruszewicza oraz poetĂłw związanych z kręgiem czasopisma „Zabawy Przyjemne i PoĹźyteczne” oraz mecenatem krĂłla Stanisława Augusta; Paweł Podejko (23 XII 1914 Dyneburg (DĹşwina), Łotwa – 15 VI 1996 Gdańsk), muzykolog, profesor Państwowej WyĹźszej Szkoły Muzycznej w Gdańsku, 1975–82 prorektor, prowadził badania związane z dawną muzyką polską, głównie na Pomorzu, Kujawach i w Wielkopolsce, wspĂłlnie z Bohdanem Muchenbergiem zinwentaryzował zasoby archiwum muzycznego ojcĂłw paulinĂłw na Jasnej GĂłrze z XVI–XX wieku i zbiory do dziejĂłw tamtejszej kapeli muzycznej; Marian PodgĂłreczny (ur. 2 II 1927 Zaostrowiecze, wojewĂłdztwo nowogrĂłdzkie – 3 III 2018), dziennikarz, 1953-64 członek kolegium redakcyjnego „Dziennika Bałtyckiego”, współpracownik „Wieczoru WybrzeĹźa”, „Głosu WybrzeĹźa”, autor publikacji dokumentujących niemiecką okupację i martyrologię PolakĂłw na Pomorzu i o Armii Krajowej na NowogrĂłdczyĹşnie: Doliniacy – za Niemnem (1991), Doliniacy – nad Wisłą i Doliniacy – nad Pilicą (1993), Zgrupowanie Nalibockie AK – mity i fakty – obszerny wywiad z majorem Adolfem Piachem „Doliną”, opublikowany w „Przekazie Wileńskim” (1989); Marek Podhajski (ur. 7 IV 1938 NowogrĂłdek), teoretyk muzyki, muzykolog, pedagog, kompozytor, profesor Państwowej WyĹźszej Szkole Muzycznej w Sopocie; Zbigniew Podlecki (19 I 1940 Wilno – 8 I 2009 Gdańsk), ĹźuĹźlowiec, 1958–1960 zawodnik Neptun Gdańsk, 1960–1962 Legia/Neptun Gdańsk, 1962–1971 GKS WybrzeĹźe, druĹźynowy mistrz świata (Kempton 1965), druĹźynowy wicemistrz świata (MalmĂś 1967), mistrz Europy (Wrocław 1964), od 2009 jego imię nosi stadion GKS WybrzeĹźe i od tegoĹź roku jest patronem jednej z ulic Gdańska na Chełmie; Adolf Polak (15 VI 1890 LwĂłw – 22 IV 1967 Gdańsk), inĹźynier, naukowiec, przed II wojną światową profesor politechniki we Lwowie i w latach 1945–1962 profesor Politechniki Gdańskiej, konstruktor pierwszych budowanych w Polsce wysokoprężnych silnikĂłw spalinowych; Tadeusz Czesław Polak (1 XII 1927 Łopuszno koło NowogrĂłdka – 25 XI 2001 Warszawa), historyk sztuki, konserwator, architekt, urbanista, 1957-65 dyrektor oddziału gdańskiego Przedsiębiorstwa Państwowego Pracownie Konserwacji ZabytkĂłw, zasłuĹźony przy odbudowie Gdańska, kierował m.in. odbudową Wielkiego Ĺťurawia, Wielkiego Młyna, kościoła św. Katarzyny, zasłuĹźony gdański działacz harcerski, autor publikacji poświęconych zabytkom, zwłaszcza polskich na Kresach Wschodnich, takĹźe Wspomnień z odbudowy Gdańska (1977), w Gdańsku jego imieniem nazwano placyk przed Domem Harcerza przy ul. Ogarnej i ul. Za Murami; Karol Pomianowski (29 IX 1874 LwĂłw – 2 VII 1948 Rabka), inĹźynier, naukowiec, hydrotechnik, profesor Politechniki Lwowskiej, od 1945 Politechniki Gdańskiej - utworzył Wydział InĹźynierii Lądowej i Wodnej; Tadeusz Prechitko (10 X 1913 LwĂłw – 9 IX 1982 Warszawa), Ĺźeglarz, urzędnik, w 1932 absolwent Gimnazjum Polskiego w Gdańsku, ukończył Technische Hochschule Danzig (Politechnikę Gdańską), Ĺźeglarz w Polskim Klubie Morskim w Gdańsku, dowĂłdca rejsĂłw do Szwecji, Anglii, Norwegii, w 1935 zwycięzca międzynarodowych regat w Gdańsku, w 1936 na jachcie s/y „Korsarz” wygrał przedolimpijskie regaty na trasie z Sopotu do Kilonii, od lipca 1939 w Marynarce Wojennej Wojska Polskiego, walczył w obronie Helu, 1957–59 komandor Polskiego Klubu Morskiego w Gdańsku; Edmund Rabowicz (6 I 1928 Felino, wojewĂłdztwo wileńskie – 31 VIII 1987 Gdańsk), Ĺźołnierz Armii Krajowej (pseudonim Sokrates), historyk literatury, docent Państwowej WyĹźszej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku, 1972–87 kierownik Zakładu Historii Literatury Polskiej na Uniwersytecie Gdańskim, czołowy badacz literatury polskiego oświecenia, wybitny znawca twĂłrczości Stanisława Trembeckiego, pionier w zakresie badań rokoka literackiego, edytor i badacz literatury ulotnej okresu Sejmu Czteroletniego; Tadeusz Riedl (ur. 2 VII 1933 LwĂłw), biolog, pracownik naukowy, profesor gdańskiej Akademii Wychowania Fizycznego, 1984–87 rektor uczelni, publicysta, pisarz, autor książek We Lwowie. Relacje (1996), LwĂłw w pamięci i fotografii (2002), Materiały do historii tenisa w Polsce, część 1: Zawodnicy i rozgrywki 1945–1951 (1980), Polscy tenisiści lwowianie i ich wyniki sportowe (2008); Włodzimierz Rodziewicz (7 VIII 1909 RoĹźyszcze, wojewĂłdztwo wołyńskie – 8 III 1976 Gdańsk), chemik, naukowiec, profesor Politechniki Gdańskiej: w 1945 współorganizator Wydziału Chemicznego, wykładowca Akademii Medycznej w Gdańsku, twĂłrca polskiej szkoły chemii związkĂłw krzemoorganicznych;
Bolesław Rogiński (9 XI 1907 Wiazyń, powiat Wilejka, w woj. wileńskim – 21 VI 1990 Gdańsk), artysta plastyk, grafik działający w Gdańsku, po przyjeĹşdzie tu z Wilna w 1945 współtworzył z grupą osiadłych w Gdańsku artystĂłw plastykĂłw (głównie wileńskich) dokumentację rysunkową gdańskich zabytkĂłw ocalałych ze zniszczeń wojennych, ktĂłra była wykorzystywana przy opracowywaniu dokumentacji architektonicznej w czasie ich odbudowy; Tadeusz Rubczak (3 III 1900 StanisławĂłw – 16 XI 1956 Gdańsk), naukowiec, specjalista kolejnictwa, profesor Politechniki Gdańskiej, brał udział w odbudowie portĂłw w Gdańsku i Gdyni; Jan Rudelski (13 III 1907 Wilno – 20 VIII 1999 Gdynia), koszykarz, trener koszykĂłwki, 1954–76 trener GKS WybrzeĹźe Gdańsk, w 1959 wprowadził męski zespół koszykarski do I ligi, autor największych koszykarskich sukcesĂłw tego klubu: 1972 i 1973 mistrzostwo Polski, a w 1970 wicemistrzostwo; Bronisław Rudowicz (ur. 1929 NowogrĂłdek), naukowiec, ekonomista, profesor Uniwersytetu Gdańskiego, 1982–84 rektor uczelni;
Bolesław Rutkowski (ur. 5 XII 1944 Wilno), lekarz, naukowiec, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku; Aleksander Rylke (22 V 1887 RĂłwne na Wołyniu – 23 I 1968 Gdańsk), naukowiec, konstruktor okrętowy, profesor Politechniki Gdańskiej, 1965 doktor honoris causa uczelni, patron jednej z ulic Gdańska (SiĂłdmy DwĂłr); JĂłzef Sawlewicz (19 V 1909 Wilno – 10 XII 2000 Gdańsk), naukowiec, chemik, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku, 1954–56 prorektor do spraw dydaktycznych, 1965–71 prezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego. Jerzy Seidler (6 IX 1927 LwĂłw – 12 X 2017 Salzburg), naukowiec, elektronik, informatyk,
profesor w Instytucie Podstawowych ProblemĂłw Techniki Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku, 1948–52, 1955–77 i 1983–85 pracownik Politechniki Gdańskiej: w 1956 zorganizował Katedrę Podstaw Telekomunikacji na Wydziale Łączności i kierował nią do 1965; Marian Wiktor Seredyński (1 VIII 1890 Siedliska koło BĂłbrki, w woj. lwowskim – 25 VIII 1959 Gdańsk), działacz społeczny, pedagog, 1926–1929 dyrektor Polskiej Szkoły Handlowej w Gdańsku, działacz polskich organizacji w Wolnym Mieście Gdańsku, po wojnie dyrektor, m.in. w Państwowym Liceum Spółdzielczym w Gdańsku, patron jednej z ulic Gdańska; Bohdan Sienkiewicz (ur. 10 IX 1931 w Stolinie na Polesiu), dziennikarz – publicysta morski, 1965–77 dyrektor Ośrodka Telewizyjnego w Gdańsku; ElĹźbieta Sikora (ur. 20 X 1943 LwĂłw), kompozytorka, ukończyła liceum muzyczna w Gdańsku, następnie związana z Warszawą, w 2011 skomponowała operę w trzech aktach Madame Curie, ktĂłrej francuska prapremiera odbyła się 15 XI 2011, polska – 25 XI 2011 w gdańskiej Operze Bałtyckiej; Hilary JĂłzef Sipowicz (28 I 1890 Mickiszki, powiat Szawle koło Kowna – 12 V 1969 Gdańsk), komandor, inĹźynier mechanik, profesor Politechniki Gdańskiej: współorganizator Wydziału Budowy OkrętĂłw; Waldemar Slawik (28 VIII 1915 StanisławĂłw – 9 IV 1997 Gdańsk), dziennikarz, 1955–59 redaktor „Głosu WybrzeĹźa” w Gdańsku, w 1959 autor koncepcji i do 1980 redaktor naczelny pierwszej gdańskiej gazety popołudniowej „WieczĂłr WybrzeĹźa”, 1962–63 załoĹźyciel i pierwszy redaktor naczelny miesięcznika kulturalno-społecznego „Litery”; Maria Sławoszewska (10 II 1903 ChołoniĂłw, Wołyń – 14 V 1979 Gdańsk), historyk, archiwistka, docent, . Studiowała w latach 1923–1928 historię na Uniwersytecie Jagiellońskim, od roku 1932 doktor, od 1966 docent, pracowała od 1947 w Archiwum Państwowym, jako kierownik Oddziału Akt Miasta Gdańska, od maja 1968 do listopada 1969 pełniący obowiązki dyrektora; Adam Smolana (11 VI 1921 LwĂłw – 5 I 1987 Gdańsk) rzeĹşbiarz, pedagog, profesor Państwowej WyĹźszej Szkoły Sztuk Plastycznych, 1951–64 prorektor, uczestniczył w renowacji Głównego Miasta Gdańska, wykonał np. na ul. Długiej: medaliony fasady kamienic nr 29 (Czirenberga) i 53, figury fasady nr 30 (Mars i Wenus), na Długim Targu płyty przedproĹźa nr 8 i 18 oraz figurę szczytu nr 29, alegorię Sprawiedliwości na attyce Złotej Bramy, detal przedproĹźy kamienic przy ul. Mariackiej; Kazimierz Sośnicki (11 I 1883 LwĂłw – 11 VI 1976 Gdańsk), pedagog, dydaktyk, profesor WyĹźszej Szkoły Pedagogicznej i Uniwersytetu Gdańskiego, jego imię nosi jedna z ulic w Gdańsku (VII DwĂłr); Wanda Stanisławska-Lothe (22 VI 1910 Wilno – 6 XI 1985 Warszawa), aktorka, 1949–68 występowała z krĂłtkimi przerwami w gdańskim Teatrze WybrzeĹźe; Jerzy Stankiewicz (11 XI 1923 Wilno – 20 VI 1994 Gdańsk), naukowiec, architekt, profesor Politechniki Gdańskiej, 1968–94 kierownik Katedry Historii i Teorii Architektury, autor prac o architekturze Gdańska, jego imię nosi jeden z gdańskich tramwajĂłw PESA Swing; Janusz Staszewski (30 VII 1912 Sambor, woj. lwowskie – 10 X 2000 Gdańsk), inĹźynier, projektant statkĂłw, profesor Politechniki Gdańskiej; JĂłzef Staszewski (pierwotnie Haliczer; 18 XI 1887 Tarnopol – 5 IX 1966, Warszawa), geograf, historyk geografii, naukowiec, profesor WyĹźszej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku, załoĹźyciel Oddziału Gdańskiego Polskiego Towarzystwa Geograficznego; Ryszard Stryjec (30 IV 1932, Lipniszki koło Lidy, woj. nowogrĂłdzkie – 5 VI 1997 Gdańsk), grafik, rysownik, malarz, ceramik związany z Gdańskiem, w jego twĂłrczości występują motywy gdańskie; Iwona Strzelecka (21 III 1932 Włodzimierz Wołyński – 14 IX 2014 Gdańsk), konserwator zabytkĂłw sztuki, uczestniczyła w konserwacji kościołów św. Brygidy, św. Katarzyny i św. Jana, w rekonstrukcji wnętrz Ratusza Głównego Miasta, nadzorowała odbudowę Domu Adwokata przy ul. Chlebnickiej, Domu Angielskiego, Domu Trzech KaznodziejĂłw przy ul. Katarzynki oraz zabezpieczanie bastionu św. ElĹźbiety i murĂłw obronnych; Juliusz Szczygieł (29 XI 1915 LwĂłw – 26 VIII 1997 Sopot), przedsiębiorca, specjalista z zakresu budownictwa, konstrukcji mostĂłw i komunikacji, profesor Politechniki Gdańskiej, załoĹźyciel Laboratorium Badań Modelowych w Katedrze MostĂłw Ĺťelbetowych, 1982–85 dyrektor Instytutu InĹźynierii Komunikacyjnej, nadzorował prace nad zabezpieczeniem i remontem obiektĂłw zabytkowych w Gdańsku, między innymi Bramy Więziennej i Katowni, Kaplicy KrĂłlewskiej, Bramy Zielonej, Bramy Chlebnickiej, Bramy Mariackiej i Bramy WyĹźynnej; Antoni Szczyt (21 VII 1952 Dzikowszczyzna na WileńszczyĹşnie – 6 XII 2010 zatoka Mossel, RPA), urzędnik, działacz społeczny, magister inĹźynier budownictwa lądowego, dyrektorem Pomorskiego Ośrodka Ruchu Drogowego i koordynator Miasta Gdańska do spraw Transportu Drogowego i Kolejowego, był jednym z głównych organizatorĂłw gdańskiej komunikacji zbiorowej oraz drĂłg rowerowych, w 1994 współzałoĹźyciel i pierwszy (do 1998) prezes Stowarzyszenia Nasz Gdańsk; JĂłzefina Szelińska (5 I 1905 BrzeĹźany – 11 VII 1991 Gdańsk), polonistka, tłumaczka, bibliotekarka, nauczycielka szkół średnich w Gdańsku, 1952-68 kierowniczka Biblioteki Głównej WyĹźszej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku; Bohdan Szermer (18 VIII 1923 LwĂłw – 3 IV 2011 Gdańsk), architekt, urbanista, wykładowca Politechniki Gdańskiej, generalny projektant planu zagospodarowania przestrzennego zespołu Gdańsk-Gdynia, 1970–86 naczelnik wydziału planowania przestrzennego Urzędzie Morskim w Gdańsku, m.in. generalny projektant planu szczegółowego Dzielnicy Port Północny w Gdańsku, autor prac dotyczących głównie urbanistyki Gdańska; Stanisław Szmidt (16 IV 1904 Borysław, wojewĂłdztwo lwowskie – 4 VII 1977 Gdańsk), działacz partyjny i państwowy, w Gdańsku od 1945, zaliczany do pionierĂłw przy odbudowie miasta. W latach 1950–1951 zastępca przewodniczącego Prezydium Miejskiej Rady Narodowej (MRN) w Gdyni, następnie zastępca przewodniczącego Prezydium MRN w Gdańsku. 19 II 1953 – 16 XII 1954 i ponownie 12 II 1958 – 27 II 1963 przewodniczący Prezydium MRN (prezydent miasta). Następnie dyrektor Gdańskiej Dyrekcji Budowy Osiedli Robotniczych, a po likwidacji Okręgowej Dyrekcji Inwestycji Miejskich nr 1; Stanisław Szpor (5 IV 1908 LwĂłw – 10 IV 1981 Gdańsk), naukowiec, współtwĂłrca elektryki polskiej, 1947–68 profesor Politechniki Gdańskiej, uczony i konstruktor cieszący się międzynarodowym prestiĹźem; Tadeusz Szulczyński (31 V 1925 Wilno – 15 II 1982 Sopot), naukowiec, specjalista z dziedziny budownictwa, budownictwa Ĺźelbetowego (konstrukcji i technologii betonu), profesor Politechniki Gdańskiej; Paweł Szulkin (29 VIII 1911 Smorgonie, wojewĂłdztwo wileńskie, obecnie Białoruś – 15 IX 1987 Lyon), naukowiec, fizyk, 1945-51 profesor i 1949-51 rektor Politechniki Gdańskiej; Andrzej Szutowicz (ur. 20 IX 1942, Wilno), doktor medycyny, naukowiec, profesor Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego; Zbigniew Szymański (ur. 21 VIII 1927 Wilno), architekt, poeta związany z Gdańskiem, jeden z jego tomikĂłw poezji jest poświęcony Gdańsku - Gdańsk (1988); Stefan Śledziński (Śledziński-Lidzki; 8 VIII 1907 Ĺťytomierz, Ukraina – 19 VI 1986 Warszawa), artysta muzyk, dyrygent, muzykolog, pedagog, 1946–49 dyrektor artystyczny Polskiej Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku, w 1947 załoĹźyciel gdańskiej Państwowej WyĹźszej Szkoły Muzycznej, 1948–1951 jej rektor; Wojciech Święcicki (1 III 1933 Wilno – 11 XII 1995 Gdańsk), dziennikarz, 1960-95 dziennikarz „Wieczoru WybrzeĹźa” w Gdańsku, propagował idee utworzenia w Gdańsku muzeum morskiego, następnie sprowadzenia do Gdańska statku „Sołdek”, inicjator odrodzenia tradycji Jarmarku św. Dominika w Gdańsku w 1972, następnie członek komitetu organizacyjnego kolejnych corocznych jarmarkĂłw; Eustachy Tarnawski (22 IX 1902 LwĂłw – 30 VI 1992 Sopot), naukowiec, specjalista z dziedziny funkcji, statystyki matematycznej, 1929 do 29 VIII 1939 nauczyciel Gimnazjum Polskiego w Gdańsku, działacz i 1937-39 wiceprezes Związku PolakĂłw w Wolnym Mieście Gdańsku, przyczynił się do konsolidacji środowiska gdańskiej Polonii, po wojnie, w latach 1945-70 profesor Politechniki Gdańskiej i 1947-62 WyĹźszej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku (był jednym z jej załoĹźycieli), był jednym z twĂłrcĂłw naukowego ośrodka matematycznego w Gdańsku po 1945 roku; Stanisław Teisseyre (7 VI 1905 LwĂłw – 2 I 1988 Poznań), malarz, pedagog, 1950-65 profesor i 1951–62 rektor gdańskiej Państwowej WyĹźszej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku, uczestniczył w renowacji i dekorowaniu kamienic Drogi KrĂłlewskiej, kierowany przez niego zespół opracował fasady kamienic o nr. 21–23, 28, 38 na Długim Targu; Wacław Tomaszewski (28 III 1884 Rudawica koło Grodna – 5 VI 1969 Gdańsk), naukowiec, profesor Politechniki Gdańskiej, twĂłrca nowej dyscypliny naukowej – architektury okrętĂłw; Czesław Tumilewicz (urodzony 1942 Lida, woj. nowogrĂłdzkie), malarz, grafik, profesor Państwowej WyĹźszej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku, 1990–2002 kierownik Katedry Grafiki Artystycznej Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku; Roman Usarewicz (26 VIII 1926 Brześć nad Bugiem – 15 I 1983 Gdańsk), malarz, pedagog, wykładowca Państwowej WyĹźszej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku, 1953–54 uczestniczył w renowacji Drogi KrĂłlewskiej w Gdańsku; Anna Walentynowicz (15 VIII 1929 RĂłwne, Wołyń – 10 IV 2010 Smoleńsk, katastrofa samolotu Tu-154M), działaczka antykomunistyczna i Solidarności w Gdańsku, pod pretekstem niepodjęcia pracy na wyznaczonym stanowisku (Wydział GS) 7 VIII 1980 zwolniona ze Stoczni Gdańskiej na pięć miesięcy przed emeryturą, żądanie przywrĂłcenia jej do pracy było pierwszym postulatem strajku w Stoczni Gdańskiej, do ktĂłrego doszło 14 VIII 1980, 16 sierpnia przywrĂłcona do pracy, członek prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, od września 1980 w prezydium Komitetu ZałoĹźycielskiego NiezaleĹźnego Samorządnego Związku Zawodowego (NSZZ) „Solidarność”, po wprowadzeniu stanu wojennego represjonowana przez władze komunistyczne (więziona), od 1984 wraz z Andrzejem Gwiazdą przewodziła, opozycyjnej wobec Solidarności kierowanej przez L. Wałęsę, grupie działającej jako Wolne Związki Zawodowe, w 1989 przeciwniczka obrad okrągłego stołu: uwaĹźała politykę opozycji za zbyt ugodową wobec obozu rządzącego, na skwerze im. Anny Walentynowicz między ulicami Waryńskiego i Czarnieckiego (rĂłwnolegle do al. Grunwaldzkiej), 15 sierpnia 2015 odsłonięto pomnik Anny Walentynowicz; Wiktor Wasiluk (24 VIII 1924 Mikaszewicze na Polesiu – 27 VI 2013 Gdańsk), naukowiec, specjalista z dziedziny budowy i eksploatacji maszyn, mechaniki, systemĂłw i urządzeń klimatyzacyjnych i wentylacyjnych oraz energetycznych, profesor Politechniki Gdańskiej; Włodzimierz Wawryk (14 XI 1902 Dolina, woj. stanisławowskie – 5 I 1963 Gdańsk), naukowiec, specjalista z dziedziny mineralogii i petrografii, profesor Politechniki Gdańskiej, członek Polskiego Towarzystwa Chemicznego (jeden z organizatorĂłw oddziału gdańskiego w 1948); Janusz Wąsowicz (19 II 1935 Kiwerce, pow. Łuck na Wołyniu), historyk sztuki, muzealnik, marchand, 1971-74 dyrektor gdańskiego Muzeum Pomorskiego, podniesionego 7 X 1972 roku do rangi Muzeum Narodowego, 1992–2000 kustosz Działu Sztuki Współczesnej Muzeum Narodowego w Pałacu OpatĂłw w Gdańsku-Oliwie; Jerzy Wąsowicz (ur. 14 XI 1944 Włodzimierz na Wołyniu), Ĺźeglarz, uczestnik wypraw jachtowych, m.in. do Islandii, na jachcie „Antica” w 1991 wypłynął w pierwszą podróş dookoła świata, ktĂłra zajęła sześć lat i zakończyła się w Gdańsku w 1997 roku (III nagroda Rejs Roku w 1998), uczestnik kilku innych wypraw jachtowych, w 2007 zrealizował „Gdańską ekspedycję wokół Morza Bałtyckiego” i otrzymał od prezydenta Gdańska Pawła Adamowicza tytuł honorowego Ĺźeglarza i podróşnika Gdańska; JĂłzef WoĹşnicki (17 III 1893 Wilno – 10 III 1957 Gdańsk), naukowiec, specjalista od urządzeń nawigacyjnych i okrętowych, komandor podporucznik, 1932–39 wykładowca w Szkole Podchorążych Marynarki Wojennej w Toruniu, jednocześnie pracował w Kierownictwie Marynarki Wojennej w Warszawie, 1945-50 pracował w Głównym Urzędzie Morskim w Gdańsku jako szef SłuĹźby Hydrograficznej, 1945-57 wykładowca, następnie profesor Politechniki Gdańskiej; Roman Feliks Wyrobek (20 III 1903 Kołomyja, woj. stanisławowskie – 13 X 1970 Gdańsk), fotografik, działacz polonijny w Gdańsku, gdzie mieszkał w latach 1924-36, poza pracą zawodową zajmował się fotografowaniem, dokumentując m.in. zabytki Gdańska, w latach 1927–1928 staraniem Gdańskiej Macierzy Szkolnej ukazały się albumiki pocztĂłwek ze zdjęciami autorstwa jego i Jana Bułhaka z Wilna (serie: „Pamiątki polskie w Gdańsku” i „Nasz Bałtyk”, kaĹźda po 20 pocztĂłwek), po wojnie ponownie w Gdańsku, na podstawie własnych zdjęć opublikował album Organy oliwskie (1958, wznawiany do 1969), w okresie 1964–1965 reprodukował własne zdjęcia z komentarzem w „Literach” (głównie cykl „Gdańsk w starej fotografii”), przyczynił się m.in. do umieszczenia orła polskiego na fasadzie Dworca Głównego i przywrĂłcenia historycznych herbĂłw na baszcie Bramy Stągiewnej, patron ulicy w Gdańsku; Władysław Zajewski (ur. 26 VII 1930 Wilno), historyk, poeta (wydał kilka tomikĂłw poezji), pracownik naukowy, w latach 1963–2000 kolejno adiunkt, docent i profesor w Zakładzie Historii Pomorza i KrajĂłw Skandynawskich Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku, w badaniach koncentruje się na problematyce dziejĂłw Pomorza i Polski w XVIII i XIX wieku, jego biografię i dorobek naukowy przedstawił Zdzisław Kropidłowski w książce Między Wilnem a Gdańskiem. Ĺťycie i twĂłrczość Władysława Zajewskiego (2001); JĂłzef Zator-Przytocki (21 I 1912 Wicyń koło Złoczowa, woj. 0tarnopolskie, obecnie Smerekiwka, Ukraina – 26 XI 1978 Gdańsk), ksiądz katolicki, podpułkownik WP, do 1945 kapłan archidiecezji lwowskiej, od 1942 dziekan korpusu Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej Okręgu KrakĂłw, pseudonim Czeremosze, od roku 1944 podpułkownik Wojska Polskiego, po wojnie w Krakowie zagroĹźony aresztowaniem przez NKWD przybył do Gdańska, gdzie 25 VII 1945 został proboszczem kościoła Najświętszego Serca Jezusowego we Wrzeszczu, aresztowany 5 września 1948 i skazany 30 XII 1949 na 15 lat więzienia, w marcu 1955 uwolniony w wyniku amnestii, 1962–78 zasłuĹźony proboszcz kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (NMP) w Gdańsku, jego imię nosi plac przed kościołem NMP i ulica we Wrzeszczu; Władysława Zielińska (4 VI 1927 LwĂłw – 23 V 1996 Gdańsk), lekarz internista, naukowiec, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku, w Polsce była prekursorką walki z chorobą AIDS, uruchomiła Gdański Program Walki z AIDS i pierwsze w kraju Centrum Diagnostyczno-Kliniczne HIV/AIDS dla wojewĂłdztwa gdańskiego (1989); Romuald Zielonko (ur. 13 III 1935 DołhinĂłw, pow. wilejski, woj. wileńskie, obecnie Białoruś), naukowiec, specjalista z zakresu techniki pomiarĂłw i diagnostyki elektronicznej, elektroniki, telemetrii i telediagnostyki, profesor Politechniki Gdańskiej; Ryszard Zieniawa (ur. 1 II 1933 RĂłwne, Wołyń), judoka, trener, twĂłrca gdańskiego judo, 7. dan od Światowej Federacji Judo, zawodnik sekcji judo SpĂłjni Gdańsk, jedenastokrotny mistrz Polski seniorĂłw w rywalizacji indywidualnej (1957–1962, 1960–1963 w kategorii open, 1964 w wadze średniej), karierę zakończył w 1969 roku, następnie trener, jego podopieczni zdobyli łącznie 42 medale igrzysk olimpijskich (IO), mistrzostw świata i Europy, a prowadzeni przez niego zawodnicy Zrywu TWF Gdańsk, SpĂłjni Gdańsk i WybrzeĹźa Gdańsk zdobyli 171 medali mistrzostw Polski seniorĂłw i juniorĂłw; Kazimierz Zygmunt (8 IX 1918 Kamionka Strumiłowa, woj. tarnopolskie – 17 X 1970 Gdańsk), naukowiec, specjalista z dziedziny podstaw konstrukcji maszyn, profesor Politechniki Gdańskiej; Zbigniew Ĺťakiewicz (6 VI 1933 Wilno – 24 VI 2010 Gdańsk), pisarz, prozaik, eseista, 1970-98 pracownik Uniwersytetu Gdańskiego, 1969-71 sekretarz Związku LiteratĂłw Polskich w Gdańsku, kilka jego książek jest na tematy wileńskie: Saga wileńska (1992), Wilio, w głębokościach morza (1993), Gorycz i sĂłl morza. Gdańskie Smorgonie (2000), Tryptyk wileński (2005); Oskar Ĺťawrocki (15 IV 1901 OradĂłwka, Ukraina – 12 XI 1988 Gdańsk), pedagog, działacz harcerski i społeczny, 1936-39 działacz harcerski w Gdańsku, w 1937 utworzył w Gdańsku tajne Harcerskie Oddziały Bojowe i był ich dowĂłdcą, 1946–71 związany zawodowo z Akademią Medyczną w Gdańsku jako organizator i kierownik Studium Wychowania Fizycznego; Stanisław Ĺťukowski (20 III 1911 Kudronk, Wileńszczyzna – 13 IV 1983 Gdańsk), artysta plastyk, od 1945 w Gdańsku zajmował się ratowaniem gdańskich zabytkĂłw (utworzył 11 lapidariĂłw gromadzących odnalezione w gruzach rzeĹşby z gdańskich budynkĂłw), działał jako organizator Ĺźycia plastycznego w mieście, preferował tematykę gdańską (tworzył min. rysunki zniszczonego miasta) i marynistyczną, wraz z innymi osiadłymi na WybrzeĹźu wileńskim kolegami Bolesławem Rogińskim i Stanisławem Roliczem dokumentował w szkicach i rysunkach zniszczenia Gdańska, prace te pokazano 17 VII 1946 roku na pierwszej po II wojnie światowej wystawie plastycznej w Gdańsku: Zabytki Starego Gdańska, jeden z jego obrazĂłw olejnych ukazujący zniszczenia Wielkiej Sieni Ratusza Głównego Miasta przy ul. Długiej, wisi obecnie właśnie w Wielkiej Sieni; Andrzej Ĺťurowski (24 IX 1944 Drohobycz – 5 I 2013 Gdańsk), eseista, krytyk, teatrolog, od 1962 roku publikował na łamach „Głosu WybrzeĹźa”, w latach 1962–1964 takĹźe na łamach tygodnika „itd.”, 1965–68 współpracownik „Liter”, tygodnika „Współczesność” i dwutygodnika „Pomorze”, 1967–2001 pracował w gdańskim oddziale TVP jako redaktor programĂłw dziecięcych i młodzieĹźowych (1967–69), działu kulturalnego (1969–73), kierownik redakcji teatru (1973–81), zastępca redaktora naczelnego do spraw artystycznych (1981–83), kierownik redakcji artystycznej (1987–90), 1983–87 i od 1990 komentator, dla gdańskiego oddziału TVP zrealizował takĹźe około 20 filmĂłw dokumentalnych, autor scenariuszy telewizyjnych widowisk i teatru, 1970–72 kierownik literacki w Państwowej Operze Bałtyckiej w Gdańsku i 1978–79 w Teatrze WybrzeĹźe w Gdańsku, profesor teatrologii na Uniwersytecie Gdańskim, jeden z członkĂłw załoĹźycieli Fundacji Theatrum Gedanense; JĂłzef Ĺťylewicz (3 X 1912 Kiejdany, Litwa Kowieńska – 13 VIII 1961 Gdańsk), sportowiec, lekkoatleta, trener. Medalista mistrzostw Polski w biegu na 1500 m (srebro: Białystok 1936, brąz: Wilno 1935) i 800 m (brąz: Wilno 1935, Białystok 1936, Warszawa 1938), po wojnie w Gdańsku, zasłuĹźony działacz sportowy Gdańskiego Okręgowego Związku Lekkiej Atletyki, trener lekkoatletĂłw Lechii Gdańsk, od 1973, z inicjatywy tego klubu organizowany jest w TrĂłjmieście memoriał lekkoatletyczny jego imienia, jego imię nosi ulica w dzielnicy Piecki-Migowo.

Marian Kałuski
(Nr 181)

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt