Wtorek 23 Kwietnia 2024r. - 114 dz. roku,  Imieniny: Ilony, Jerzego, Wojciecha

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 08.01.16 - 19:04     Czytano: [2249]

Dział: Kresy w życiu Polski i narodu polskiego

„Nie!” dla istnienia Polski

Nacjonaliści litewscy nie chcą istnienia Polski

Oto jeden z wielu setek dowodĂłw nienawiści nacjonalistĂłw litewskich do Polski. DowĂłd o tyle waĹźny, Ĺźe pochodzi z wydawanej przez Jerzego Giedroycia paryskiej „Kultury” (Nr 7/358 / 8/359), ktĂłra stawiała sobie za cel poprawienie stosunkĂłw polsko-litewskich. Otóş Litwini w Ameryce – Lithuanian-American Community wydało w 1977 książkę o łamaniu praw człowieka na Sowieckiej Litwie pt. „The Violations of Human Rights in Soviet Occupied Lithuania. A Report for 1976”. W opublikowanej tam deklaracji czytamy, Ĺźe Litwa domaga się przyłączenia do swego państwa ziem białoruskich i obwodu kaliningradzkiego należącego do Rosji (do 1945 roku niemieckie Prusy Wschodnie). Opublikowana tam została rĂłwnieĹź ciekawa mapa Litwy i graniczących z nią terenĂłw i granicami Litwy jakich domagają się nacjonaliści litewscy, ktĂłrą tak skomentowała „Kultura”: „Mniejsza z tym, Ĺźe Grodno i Lida, należące obecnie do republiki białoruskiej, są włączone do Litwy, mniejsza, Ĺźe Suwałki (i AugustĂłw) są włączone do Litwy, a więc i obecna granica z PRL nie zadowala LitwinĂłw, Ĺźe obwĂłd kaliningradzki (KrĂłlewiec) jak teĹź i Mazury będące częścią dzisiejszej Polski figurują pod nazwą „Mała Litwa”, rozdzielona „linią poczdamską”, ale ciekawe, Ĺźe od Szczecina aĹź po obwĂłd kaliningradzki, figuruje napis Under Polish Administracją (pod administracją Polski – M.K.). Jak widać dla LitwinĂłw nie tylko nasze Ziemie Zachodnie są pod tymczasową administracją polską, ale takĹźe przedwojenne wojewĂłdztwo pomorskie z Gdynią. Nawet najzacieklejsi rewizjoniści niemieccy po 1945 nie żądają rewizji granicy wersalskiej. Jaki więc był cel i powĂłd zamieszczenia takiej mapy? Powodem jest wprost patologiczna nienawiść do Polski i PolakĂłw. Byli by szczęśliwi, jakby Polski w ogĂłle nie było, a jeśli ma juĹź być na mapie politycznej Europy, to – moĹźliwie – o obszarze mniejszym od obszaru tzw. „Wielkiej Litwy”. Cel jest takĹźe jeden – Litwini kwestionują prawa Polski do „korytarza”, aby mieć wspĂłlną granicę z Niemcami (pamiętajmy, Ĺźe Prusy Wschodnie /w tym polskie Mazury i Warmia/ mają być wg. nich częścią Litwy)...”.

Od 1977 roku ani na jotę nie zmienił się stosunek nacjonalistĂłw litewskich do Polski i PolakĂłw, pomimo tego, Ĺźe od 1991 roku Litwa jest ponownie niepodległym państwem i – dzięki Stalinowi – jest w posiadaniu Wilna, poza tym Litwa i Polska są takĹźe członkami Unii Europejskiej i NATO, a wszystkie rządy polskie po 1989 roku we wszystkich sprawach polsko-litewskich idą na rękę Litwinom. Dzieje się tak dlatego, Ĺźe w okresie Litwy Kowieńskiej (1918-40) i sowieckiej Litwy (1945-91) polakoĹźerstwo na Litwie było chlebem powszednim i moĹźna śmiało zaryzykować twierdzenie, Ĺźe dzieci litewskie piły go z mlekiem matki. Bowiem jest to zasadna konkluzja z tego co powiedział historyk litewski Alfredas Bumblauskas. W audycji „Komentarze tygodnia” w prywatnej litewskiej stacji telewizyjnej TV3 powiedział: „Cała nasza litewska toĹźsamość jest antypolska. My, współczesny narĂłd litewski, urodziliśmy się jako antypolacy. NajwaĹźniejsi XIX-wieczni twĂłrcy naszej toĹźsamości narodowej mĂłwili, Ĺźe podstawowym dążeniem tworzącego się narodu litewskiego powinno być wyzwolenie się spod dominacji polskiej (zasianie nienawiści do Polski i PolakĂłw i wszystkiego co polskie)...”. Zdaniem Bumblauskasa kaĹźdy humanista i naukowiec litewski powinien zadać sobie pytanie, co osobiście zrobił, by przezwyciężyć te uformowane w okresie międzywojennym antypolskie stereotypy we wszystkich naukach, a w tym i w polityce. Jego zdaniem w tej dziedzinie nie zrobiono nic albo bardzo mało (Kresy24.pl 18.5.2011).

Majaczenia Litwinów i rzeczywistość oraz głupota Polaków

Punie to wieś w rejonie olickim, 13 km od Olity, połoĹźona nad wielkim zakolem Niemna, na jego prawym brzegu. Jest to stary grĂłd litewski, w 1336 roku wsławiony jego obroną przed KrzyĹźakami przez wodza Margiera. W oparciu o to wydarzenie polski poeta doby romantyzmu Władysław Syrokomla napisał piękny poemat „Margier. Poemat z dziejĂłw Litwy” (1855), a na jego podstawie powstało libretto do opery dramatycznej „Margier” Konstantego Gorskiego; premiera tej opery odbyła się 13 stycznia 1927 roku w Teatrze Wielkim w Poznaniu. Litwini uwaĹźają Władysława Syrokomlę za poetę polsko-litewskiego (np. litewska internetowa Wikipedia), chociaĹź Syrokomla z Litwą etniczną i Litwinami niewiele miał wspĂłlnego (przede wszystkim jego rodzice nie byli Litwinami, nie urodził się na Litwie i nie znał języka litewskiego), a tak bardzo litewski z ducha i przez historię poemat i opera „Mergier” nie zostały nawet przetłumaczone na litewski, co pokazuje dobitnie, Ĺźe nacjonaliści litewscy wszystko co dotyczy ziem, historii i ludzi dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego chcieli by zlitwinizować, ale nie są w stanie tego zrobić – przerasta to ich (małego narodu) moĹźliwości. Jest łatwo powiedzieć, wmawiać ciemnym Litwinom, Ĺźe np. Adam Mickiewicz czy Władysław Syrokomla to poeci litewscy, jednak niemoĹźnością jest to udowodnić. Bo jak moĹźna udowodnić, Ĺźe kolor biały jest de facto kolorem czarnym a dwa plus dwa jest pięć! Jest szczytem głupoty i oznaką braku patriotyzmu ze strony wielu polskich naukowcĂłw, ktĂłrzy akceptują te majaczenia LitwinĂłw. Doszło do tego, Ĺźe np. związany z Uniwersytetem Jagiellońskim dr Jakub NiedĹşwiedĹş uwaĹźa za poetę litewskiego rĂłwnieĹź Jana Kochanowskiego (1530-1584), ktĂłry był pełnym etnicznie Polakiem z urodzenia, urodził się na polskiej ziemi (Sandomierskie), nie znał litewskiego i nigdy nie był na Litwie – nawet w Wilnie. Dr NiedĹşwiedĹş uzasadnia swoją głupotę tym, Ĺźe Polska i Litwa stanowiły Rzeczypospolitą Obojga NarodĂłw i tym, Ĺźe w kilku utworach Kochanowski wspomniał półgębkiem o Litwie (Internet: Jakub NiedĹşwiedĹş „Jan Kochanowski, poeta litewski”). – Szekspir w kilku swoich utworach wspomniał rĂłwnieĹź o Polsce i Polakach. Czy przez to mamy prawo nazywać go polskim poetą?!

Polski kościół św. Ducha w Wilnie

ChociaĹź według litewskiego spisu ludności z 2001 roku w Wilnie mieszkało 104 446 PolakĂłw, z ktĂłrych zdecydowaną większość stanowili katolicy, w litewskim Wilnie jest dzisiaj tylko jeden kościół polski - kościół Świętego Ducha na Starym Mieście, przy ul. Dominikańskiej (Dominikonų) 8.
Kościół jest dziełem znanego architekta polskiego pochodzenia niemieckiego (pochodził ze Świdnicy na Dolnym Śląsku) Jana Krzysztofa Glaubitza (1700-1767 Wilno). Jest w stylu barokowym i został zbudowany w latach 1753-1770. Kościół uzyskał imponujący efekt przez zakończenie nawy i transeptu rokokowymi szczytami i usadowieniu na przecięciu nawy i transeptu wysokiej na 51 metrĂłw kopuły z dwustopniową obudową. Dzięki temu zabiegowi kościół widziany z pewnej odległości, np. w panoramie miasta z jednego ze wzgĂłrz, jest jedną z najbardziej okazałych i charakterystycznych budowli. Od strony ulicy widoczny jest jedynie rokokowy portal z herbem Rzeczypospolitej i WazĂłw. Dekoracja wnętrz jest dziełem Franciszka Ignacego Hoffera. Jest to jednolita, bogata w sztukaterie rokokowa kompozycja. PoszczegĂłlne elementy wystroju zdają się wzajemnie przenikać, wypełniając całą przestrzeń świątyni. Na wyposaĹźenie wnętrza składa się 16 rokokowych ołtarzy o znacznych rozmiarach. Główny ołtarz przedstawia TrĂłjcę Świętą. Przy ołtarzu Jezusa Miłosiernego znajduje się ołtarz świętego Rafała Kalinowskiego (1835 Wilno – 1907 Wadowice), polskiego karmelity, ktĂłry był przez długi okres związany z kościołem św. Ducha przy ktĂłrym mieszkał wraz z rodzicami i ktĂłry w 1883 roku beatyfikowany przez Jana Pawła II na krakowskich Błoniach, a kanonizowany 17 listopada 1991 roku w Rzymie. Ładna i ciekawa jest m.in. ambona połączona w jedną całość z konfesjonałem. W tylnej części kościoła są XVIII-wieczne portrety przedstawiające krĂłla Aleksandra Jagiellończyka oraz jego spowiednika ks. Korczaka na tle pierwszej, gotyckiej jeszcze świątyni. Organy sprowadzono z KrĂłlewca w 1776 roku. Mimo Ĺźe są powszechnie uznane jako najbardziej imponujące dzieło Caspariniego, nie mogą doczekać się renowacji, gdyĹź kościół jest polski. Z powodu ich złego stanu technicznego uĹźywane są okazyjnie.

Jest nadal bardzo piękną świątynią. A to dlatego, Ĺźe w odróşnieniu od większości świątyń wileńskich nie była ona nigdy zamknięta i przetrwała jako katolicki obiekt sakralny zarĂłwno czasy zaboru rosyjskiego (1795-1915, część kościołów zamieniono wĂłwczas na cerkwie, przebudowując je), jak i czasy sowieckie (1945-90). Po upadku Związku Sowieckiego i powstaniu niepodległej Litwy w 1991 roku świątynia, dzięki polskim usilnym staraniom i determinacji PolakĂłw, została, za wymuszoną zgodą Kościoła litewskiego, ktĂłry od ponad stu lat ma oblicze antypolskie, przejęta przez dominikanĂłw z polskiej prowincji tegoĹź zakonu. Obecnie jest to tzw. kościół polski – jedyna świątynia, w ktĂłrym sprawuje się liturgię wyłącznie w języku polskim.

Kiedy w 1948 roku władze sowieckie zamykały wileński kościół św. Michała, został wĂłwczas przeniesiony do kościoła św. Ducha związany z kultem Miłosierdzia BoĹźego obraz Jezusa Miłosiernego, namalowany w 1934 roku przez polskiego artystę Eugeniusza Kazimirowskiego według wskazĂłwek polskiej zakonnicy siostry Faustyna Kowalskiej (w 1993 r. beatyfikowana i w 2000 r. kanonizowana przez „polskiego” papieĹźa Jana Pawła II). Po kilku miesiącach został on jednak wywieziony do wsi Nowa Ruda, aby uchronić go przez sowieckim ateistycznym barbarzyństwem. PowrĂłcił do kościoła św. Ducha dzięki staraniom pracującego wĂłwczas w tym kościele wikariusza (1987-88), ks. Tadeusza Kondrusiewicza i został umieszczony w bocznym ołtarzu, gdzie stał się celem pielgrzymek PolakĂłw z Litwy i Polski. Irytowało to LitwinĂłw. W 2005 roku decyzją znanego z antypolskiego nastawienia metropolity wileńskiego kardynała A. Backisa obraz, przy uĹźyciu siły ze strony wysłannikĂłw Backisa, został odebrany Polakom i przeniesiony do kościółka św. TrĂłjcy; usunięto wĂłwczas napis w języku polskim: „Jezu ufam Tobie”. Polacy odwołali się ze skargą bezpośrednio do Jana Pawła II, ktĂłry jednak ich nie poparł.

PapieĹź Jan Paweł II udając się na Litwę z pielgrzymką apostolską we wrześniu 1993 roku umĂłwił się z episkopatem Litwy, Ĺźe podczas niej nie spotka się z Polakami i nic nie powie po polsku. Ujawnienie tej wiadomości wywołało głęboki bĂłl i wstrząs wśrĂłd 300 000 PolakĂłw w Wilnie i na WileńszczyĹşnie oraz protesty. Biskupi litewscy i papieĹź musieli im ulec, aby zachować twarz. Uzgodniono więc, Ĺźe nie dojdzie do spotkania papieĹźa z wielotysięczną rzeszą PolakĂłw na stadionie czy w jakimś parku, ale w kościele św. Ducha. Odbyło się ono dnia 5 września 1993 roku. Niestety, w spotkaniu mogło wziąć udział zaledwie kilkuset PolakĂłw. I oto Litwinom chodziło. Nie chcieli, aby świat dowiedział się, Ĺźe „polskiego” papieĹźa w Wilnie witały wielotysięczne tłumy PolakĂłw – mieszkańcĂłw Wilna i Wileńszczyzny.

Polski tenis stołowy (ping-pong) we Lwowie

Lwów odegrał wielką rolę w historii sportu polskiego do 1939 roku. Był pionierem wielu dyscyplin sportowych w Polsce.

LwĂłw jest związany rĂłwnieĹź z historią polskiego tenisa stołowego, zwanego takĹźe ping-pongiem. Jest to gra, w ktĂłrej uczestniczą 2 (gra pojedyncza –singel) lub 4 osoby (gra podwĂłjna – debel, mikst), polegająca na odbijaniu piłeczki rakietką tak, by przeleciała nad siatką na drugą połowę stołu. Piłeczka musi uderzyć o stół tylko raz, niedozwolone jest odbijanie piłeczki z powietrza, tak jak to ma miejsce w tenisie. Punkty przyznawane są za uderzenia, ktĂłrych przeciwnik nie odebrał. Tenis stołowy jest jedną z najpopularniejszych gier na świecie, biorąc pod uwagę liczbę zawodnikĂłw uprawiających ten sport (Wikipedia).

Tenis stołowy narodził się w Anglii pod koniec XIX w. (pionierskie początki to lata 80.). Jednak dopiero wraz ze sprowadzeniem przez Anglika Jamesa Gibba ze StanĂłw Zjednoczonych w 1901 roku piłeczki celuloidowej nastąpił dynamiczny rozwĂłj ping-ponga i to nie tylko w Anglii, ale takĹźe w Niemczech i Austro-Węgrzech. Ale jak widać, nie w polskiej Galicji, okupowanej przez Austrię do 1918 roku, chociaĹź, jak utrzymuje historyk tenisa stołowego Wiesław Pięta, właśnie do galicyjskiego Lwowa sprowadzono tę dyscyplinę z Austro-Węgier przed I wojną światową. Jednak prawdopodobnie przez I wojnę światową nie zachowały się Ĺźadne szczegółowe materiały na ten temat, albo, co jest bardziej pewne, ta dyscyplina sportowa była wĂłwczas na wszystkich ziemiach polskich w powijakach i stąd lekcewaĹźona w prasie. Pierwszą wzmiankę prasową o ping-pongu w Polsce podał dziennik „Kurier Warszawski” w 1902 roku następującej treści: „Ping-pong, nowa gra pokojowa w piłkę - tenis pokojowy, grany na stole – wynaleziony ma się rozumieć w Anglii, ojczyĹşnie wszelkich sportĂłw, stał się nadzwyczaj modny w ParyĹźu. Jak przedtem 'five o’clock tea', tak obecnie ping-pong jest na porządku dziennym w sferach, mających duĹźo czasu i pieniędzy”. Jak podaje Wiesław Pięta, potwierdzona prezentacja gry ping-pongowej nastąpiła w Łodzi w 1912 roku za pośrednictwem Georga Lewensteina, członka niemieckiego klubu sportowego Newcastle. PrĂłbował on zainteresować ping-pongiem mieszkańcĂłw Łodzi, jednak uznano tą grę za „zabawkę dziecinną” i ostatecznie zapomniano o niej.

W odrodzonym państwie polskim (1918) podjęto ponownie próby zainteresowania Polaków ping-pongiem. W 1922 roku grę przedstawił mieszkańcom Warszawy Anglik Sid Kimpton, wówczas trener... piekarzy Polonii Warszawa (ping-pong był grą uzupełniającą trening piłkarski w okresie zimowym). Obok niego propagowaniem nowej dyscypliny sportowej również w Warszawie zajął się tenisista Edward Kleinadel. Udało się to na dobre przybyłemu do Łodzi Węgrowi Lajosowi Czeizleranie, który został trenerem piłkarskiego Łódzkiego Klubu Sportowego (ŁKS). Zainteresował on grą piłkarzy i działaczy ŁKS Łódź, którzy od 1924 roku chętnie w nią grali. Ówczesny członek ŁKS-u, właściciel firmy kupieckiej, R. Kowalski, sprowadził z Węgier piłeczki, rakietki i siatki. Dlatego dzisiaj przyjmuje się, że do Polski tenis stołowy dotarł i zadomowił się na dobre za pośrednictwem Lajosa Czeizlera.

Zaraz potem (1924-25) w tenisa stołowego grywano rĂłwnieĹź w Warszawie i we Lwowie, gdzie za pionierskie w tej grze uznano środowisko Ĺźydowskie, ktĂłre w styczniu 1926 roku w lwowskiej kawiarni „Rondo” zorganizowało mecz pokazowy Hasmonei LwĂłw (klub Ĺźydowski) z Pogonią LwĂłw (klub polski): Hasmonea LwĂłw wygrała z Pogonią LwĂłw wynikiem 389:354; był to pierwszy publiczny mecz w Polsce z udziałem 150 widzĂłw. Grano według przepisĂłw ustalonych przed zawodami, rywalizowano w siedmioosobowych składach. LwĂłw stał się silnym i znanym ośrodkiem ping-pongowym w Polsce. Poza Pogonią LwĂłw i Hasmoneą LwĂłw działały we Lwowie m.in. następujące kluby ping-pongowe: Jutrznia, Huragan, Sokół, Czarni, Kadima II. Najsłynniejszym polskim zawodnikiem okresu międzywojennego był Alojzy Ehrlich (1914 Komańcza k. Sanoka – 1992 ParyĹź) z klubu Hasmoneia LwĂłw. Był on takĹźe jednym z najbardziej popularnych sportowcĂłw w międzywojennej Polsce (plebiscyty warszawskiego „Przeglądu Sportowego”). Był ćwierćfinalistą mistrzostw świata w 1933, brązowym medalistą z 1935 oraz srebrnym z 1936, 1937 i 1939 roku. Ehrlich, ktĂłry w 1930 roku przeniĂłsł się do Francji, pozostał jednak wierny Polsce i reprezentował swĂłj rodzinny kraj w kolejnych turniejach.

Zainteresowanie ping-pongiem w Polsce stale rosło. Powstawały nowe kluby, takĹźe na terenie Małopolski Wschodniej. Spowodowało to powstawanie Okręgowych ZwiązkĂłw Pingpongowych kolejno w: Krakowie (1928), Łodzi (1928), Wilnie (1930), Lwowie (1931), Warszawie (1931), Katowicach (1932) , Poznaniu (1932), Pomorzu (1932), Zagłębiu Dąbrowskim (1933), Częstochowie (1933), Kielcach (1935), Białymstoku (1938), jak rĂłwnieĹź w 1931 roku w Łodzi centralnej organizacji - Polskiego Związku Tenisa Stołowego. Pierwsze druĹźynowe mistrzostwa zorganizowano w Łodzi w 1932 roku, a indywidualne we Lwowie w 1933 roku. W latach 1932-1939 odbywały się Mistrzostwa Polski z udziałem klubĂłw lwowskich. We Lwowie w 1927 roku ukazała się książka „Zasady gry tenisa stołowego” oraz wyprodukowano i dopuszczono do gry polskie piłeczki ping-pongowe („Maho”).

Pod koniec lat dwudziestych XX w. ping-pong pojawił się rĂłwnieĹź w polskim środowisku akademickim. Pionierem tej gry w Akademickim Związku Sportowym stał się lwowski ośrodek akademicki – w 1929 roku (sekcja ping-pongowa zrzeszała takĹźe studentki). Po dwĂłch latach treningĂłw akademicki zespół zgłoszono do rozgrywek prowadzonych przez Lwowski Okręgowy Związek Ping-Pongowy (LOZP-P) do klasy „C”. W 1932 roku AZS zdobył mistrzostwo „B” i awansował do klasy „A” (wtedy jako jedyna druĹźyna katolicka). Lwowski klub tenisa stołowego AZS prowadził popularne wśrĂłd studentĂłw szkolenie sportowe w sekcjach tenisa stołowego. Jego członek – Alter ( student Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie) w 1932 roku startował w mistrzostwach świata tenisa stołowego w Pradze. Sukcesy akademickich ping-pongistĂłw wpłynęły na zorganizowanie I Akademickich Mistrzostw Lwowa (AML). Pierwszym mistrzem został JĂłzef Wrona. Ping-pongiści lwowskiego AZS przegrywali jednak rywalizację w wojewĂłdztwie z czołowymi klubami Polski: Hasmoneą LwĂłw, Zenit LwĂłw, Gwiazdą LwĂłw. Większość medali w mistrzostwach Lwowa przypadła reprezentantowi Polski Lowenherzowi oraz Gallatowi (Hasmonea), Elmerowi (Gwiazda), Federowi i Reisslerowi (Zenit). AZS LwĂłw miała swĂłj oddział w Jarosławiu (kierownikiem sekcji by􀃡 Kulczycki). W Mistrzostwach Polski w 1939 roku zabrakło sekcji AZS LwĂłw, gdyĹź zawiesiła ona działalność, prawdopodobnie z powodu zbliĹźającej się wojny.

Iwan Franko – pisarz i publicysta ukraińsko-polski

Iwan Franko, ktĂłry urodził się 27 sierpnia 1856 roku we wsi Nahujowice w powiecie drohobyckim w Galicji czyli Małopolsce Wschodniej (do 1945 r. w Polsce, w woj. lwowskim), to ukraiński poeta i pisarz, slawista, tłumacz, działacz społeczny i polityczny. Nie był to pisarz (i uczony) wielkiego lotu, jednak, jak mĂłwi polskie powiedzenie: na bezrybiu i rak ryba, więc na Ăłwczesnym ukraińskim literackim pustkowiu urĂłsł do rangi ukraińskiego galicyjskiego „wieszcza narodowego” i obok Tarasa Szewczenki, pochodzącego z właściwej Ukrainy, uwaĹźany jest za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli ukraińskiej myśli politycznej i literatury. Jednak w świecie literackim jego twĂłrczość jest prawie zupełnie nieznana.

Galicja, czyli Małopolska Wschodnia, należąca do Polski od 1340 roku i okupowana przez Austrię w latach 1772-1918, była terenem mieszanym narodowościowo. Obok Ukraińców i Rusinów, którzy stanowili ok. 60% jej ludności, mieszkali tu Polacy (ok. 30% ludności), a pozostałą ludność stanowili głównie Żydzi; było tu także trochę Niemców. Ta galicyjska mozaika narodowościowa była obecna w Iwanie Franku. Współczesny historyk ukraiński Jarosław Hrycak utrzymuje, że w żyłach Iwana Franki płynęła krew niemiecka (po ojcu; był kowalem), polska (po matce, z drobnej szlachty) i ukraińska. Ukraińcy-Rusini w okupowanej przez Austrię Galicji w 95% stanowili małorolną ludność wiejską z dużym odsetkiem analfabetów, a jako grupa etniczna była prawie że pozbawiona inteligencji. Miasta była zdominowane przez ludność polską i żydowską, a Lwów był prawdziwym bastionem polskości. Własność ziemska była w zdecydowanej większości w rękach polskich, gospodarka w rękach polskich i żydowskich, inteligencja była polska ze sporym odsetkiem spolonizowanych Żydów. Toteż, kiedy w 1867 roku Wiedeń przyznał Galicji autonomię, władza w niej przeszła w polskie ręce, językiem urzędowym był w zasadzie język polski i wyższe uczelnie Lwowa (w tym uniwersytet i politechnika) były w zasadzie placówkami polskimi. Siłą rzeczy każdy Ukrainiec w Galicji był w ten czy inny sposób związany z Polakami i jej polskością. Nie ominęło to także Iwana Franki, który czuł się Rusinem, później Ukraińcem. Oto jego powiązania z Polakami i polskością, o których Ukraińcy bardzo często świadomie zapominają w swoich publikacjach o nim:

Iwan Franko mieszkając w polskiej Galicji znał język polski i miał chyba kaĹźdego dnia kontakt z Polakami. To sprawiło, Ĺźe podczas studiĂłw na polskim uniwersytecie we Lwowie nawiązał współpracę z socjalistami polskimi, ogłaszając po polsku popularny wykład marksizmu pt. „Katechizm socjalistyczny”. W 1877 roku został aresztowany za działalność socjalistyczną wspĂłlnie z Polakami: Erazmem Kobylańskim, Edmundem Brzezińskim i Bolesławem Limanowskim. Po wyjściu z więzienia, wszedł do lwowskiego Komitetu Socjalistycznego i do komitetu redakcyjnego na wpół legalnego polskiego organu robotniczego we Lwowie „Praca” (1878-80). W 1880 roku został aresztowany po raz drugi. Od chwili powrotu do Lwowa w 1883 roku rozpoczęła się jego bliska współpraca z prasą polską. Nawiązał stałą współpracę z ukazującą się w Warszawie pozytywistyczną „Prawdą” Aleksandra Świętochowskiego i „Głosem” oraz z wychodzącym w Petersburgu „Krajem”, a takĹźe z „Ludem” i „Wisłą”, gdzie publikował materiały folklorystyczne. Od 1887 do 1897 roku Franko był stałym współpracownikiem dziennika polskiej inteligencji we Lwowie – „Kurier Lwowski” (bibliografia jego artykułów w tym dzienniku obejmuje kilkaset pozycji). Za współpracę z prasą polską, nacjonaliści ukraińscy usunęli Frankę z redakcji pism ukraińskich „Diło” i „Zoria”. Franko zaprzyjaĹşnił się bliĹźej z Henrykiem Rewakowiczem i Bolesławem Wysłouchem” (redaktorami „Kuriera Lwowskiego”) i brał czynny udział w Ĺźyciu społeczno-politycznym polskich środowisk Galicji, zwłaszcza w organizowaniu ruchu socjalistycznego i ludowego. UwaĹźał i głosił, Ĺźe przez zespolenie postępowych sił narodu polskiego i ruskiego (ukraińskiego) uda się wyzwolić z niedoli masy ludowe obu narodĂłw i polepszyć ich dolę.

Dorobek pisarski Franki obejmuje przeszło 5000 pozycji bibliograficznych, w tym ponad tysiąc zostało napisanych po polsku, m.in. powieści „Dla domowego ogniska” i „Lelum Polelum”; kilka jego nowel napisanych po polsku wydrukował warszawski „Przegląd Tygodniowy”; jego znana nowela „Historia koĹźucha” była takĹźe napisana najpierw po polsku i wydrukowana w „Przyjacielu Ludu” w 1892 roku, a dopiero potem została przełoĹźona przez Frankę na język ukraiński. Reszta jego polskich publikacji to prace naukowe i kilkaset artykułów. Biorąc to pod uwagę słusznym byłoby nazywanie Iwana Franko ukraińsko-polskim pisarzem i publicystą. Ale tej słusznej propozycji Ukraińcy nie strawią.

Iwan Franko zajął czołowe miejsce w historii polsko-ukraińskich stosunkĂłw kulturalnych nie tylko przez to Ĺźe pisał po polsku i dla polskiego czytelnika, lecz rĂłwnieĹź dlatego, Ĺźe od wczesnej młodości utrzymywał bliskie stosunki osobiste z przedstawicielami polskiej kultury. Znana jest powszechnie w polskim środowisku literackim jego długoletnia (1868-88) korespondencja z Elizą Orzeszkową (ktĂłra wciągnęła go do współpracy z „Przeglądem Tygodniowym”) oraz długoletnia przyjaźń z wybitnym poetą Janem Kasprowiczem, publikował artykuły na temat twĂłrczości Henryka Sienkiewicza, Marii Konopnickiej i Bolesława Prusa (m.in. ciekawa recenzja „PlacĂłwki”), zajmował się wreszcie polską poezją średniowieczną („Bogurodzica”) oraz literaturą XVI i XVII w, jak rĂłwnieĹź twĂłrczością Seweryna Goszczyńskiego, JĂłzefa Bohdana Zaleskiego, Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Zygmunta Krasińskiego i Włodzimierza Stebelskiego. Przed samą śmiercią wydał własnym nakładem znalezioną w zbiorach polskiego Zakładu im. Ossolińskich we Lwowie „Wielką Utratę”, jako rzekomo nie znaną część „DziadĂłw” Adama Mickiewicza. Przetłumaczył na ukraiński szereg utworĂłw Adama Mickiewicza.

Iwan Franko zmarł 28 maja 1916 roku w polskim Lwowie.

Polskie Beresteczko na Wołyniu

Beresteczko to miasto na Wołyniu, nad Styrem. Leży na dawnym spornym terytorium polsko-ruskim. Wołyń, który zgodnie z testamentem ostatniego księcia Rusi Halicko-Hołyńskiej Bolesława Jerzego II (1310-1340), który był synem piastowskiego księcia mazowieckiego Trojdena I, miał należeć do króla polskiego Kazimierza Wielkiego, został zajęty zbrojnie przez Litwę (Kazimierz Wielki walcząc z Litwinami o swoje prawa do Wołynia, w 1366 r. odzyskał jedynie zachodni kawałek Wołynia wraz z Włodzimierzem Wołyńskim). Po unii polsko-litewskiej w 1385 roku Wołyń znalazł się w powstałym wówczas państwie polsko-litewskim. Natomiast po unii lubelskiej w 1569 roku, zgodnie z wolą szlachty wołyńskiej, został włączony do Królestwa Polskiego i był w jego granicach do 1795 roku. W latach 1795-1915 Wołyń był pod zaborem rosyjskim i bezlitośnie rusyfikowany. Oblicza się, że przez rusyfikację ubyło na Wołyniu aż 300 000 Polaków.

Beresteczko jako miasto zostało założone w 1445 roku, a prawa miejskie magdeburskie nadał mu król Zygmunt August w 1559 roku. Stało się to dzięki staraniom kasztelana gnieźnieńskiego Mikołaja Trzebuchowskiego, który ożenił się z Fedorą, wdową po Semeonie Prońskim, właścicielu Beresteczka.

Pod koniec XVI wieku Beresteczko stało się jednym z ośrodków braci polskich na Wołyniu. Sprowadził ich tu starosta łucki Aleksander Proński. Kościół katolicki stał się wówczas zborem ariańskim, przy którym założono szkołę polską. Od 1644 roku mieszkał tu i działał jako intendent zboru Andrzej Wiszowaty (1608-1678), znany filozof, teolog, ideolog religijny braci polskich, kaznodzieja ariański, pisarz-polemista, poeta, redaktor i wydawca. Po śmierci Prońskiego patronat nad zborem objął Andrzej Leszczyński, wojewoda brzesko-kujawski, żonaty z wdową po Prońskim. Oprócz Wiszowatego kaznodziejami byli tu m.in. Turnowski, A. Jarzyna i Samuel Prusicki (ostatni, powołany w 1654 r.). Musiał to być znaczący zbór, skoro w 1639 roku odbył się tu synod.
Podczas powstania Chmielnickiego, w dniach 28–30 czerwca 1651 roku opodal Beresteczka, na prawym brzegu Styru odbyła się słynna bitwa wojsk polskich krĂłla Jana Kazimierza (60 tys. ludzi) z przewaĹźającymi siłami kozackimi pod dowĂłdztwem Bohdana Chmielnickiego, posiłkowanymi przez TatarĂłw krymskich (razem 100 tys. ludzi). Polacy odnieśli druzgocące zwycięstwo. Była to największa bitwa polsko-kozacka i jedna z największych w Europie w XVII w.

Z kolei podczas Powstania Listopadowego, podczas wyprawy gen. Józefa Dwernickiego na Wołyń doszło pod Beresteczkiem 15 kwietnia 1831 roku do potyczki jego oddziału z wojskiem rosyjskim.
Miasto naleĹźało najpierw do BohowitynĂłw, następnie Prońskich. Wojewoda kijowski Symeon Fryderyk Proński na wyspie na rzece Styr wybudował zamek obronny, w ktĂłrym mieszkali rĂłwnieĹź kolejni właściciele Beresteczka i okolicznych dĂłbr ziemskich. Zamek nie zachował się do naszych czasĂłw. Po Prońskich miasto naleĹźało do Leszczyńskich (od 1631 r.), potem Karczewskich. W 1756 roku nabył je Jan Jakub Zamoyski, starosta lubelski, a od niego w 1795 roku JĂłzef Wincenty Plater, kasztelan trocki (majątek wĂłwczas miał ponad 5000 ha). Matka ostatniego właściciela resztĂłwki beresteckiej Wiktora Raciborskiego, ktĂłry zmarł bezdzietnie w 1923 roku, większą część majątku wraz z pałacem zapisała polskim zakonnicom katolickim – Siostrom Franciszkankom Rodziny Maryi, ktĂłre urządziły we dworze sierociniec imienia syna fundatorki. Jan Jakub Zamoyski zbudował tu dla siebie okazały dwĂłr, w ktĂłrym w 1787 roku podejmował przebywającego na Wołyniu krĂłla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Z kolei w 1802 roku Katarzyna Platerowa wybudowała w Beresteczku murowany, piętrowy, dziewięcioosiowy pałac klasycystyczny. Salon środkowy został ozdobiony ładnymi freskami przez malarza włoskiego Cormaroniego. Pałac stał wśrĂłd rozległego parku krajobrazowego, załoĹźonego ok. 1805 roku przez sławnego ogrodnika Dionizego Miklera. Ze względu na połoĹźenie nas Styrem park był jednym ze wspanialszych na Wołyniu.

Wcześnie osiedlała się tu ludność polska i wiarę katolicką przyjmowała okoliczna szlachta prawosławna, skoro już w XVI wieku był tu kościół katolicki pw. św. Andrzeja. W okresie rozkwitu reformacji w Polsce właściciel Beresteczka Aleksander Proński przeszedł na arianizm i w 1585 roku zabrał kościół katolikom i oddał go braciom polskim. Był on w ich rękach do najazdu kozacko-moskiewskiego na Polskę w 1654 roku

Po przepędzeniu braci polskich z Beresteczka i po zakończeniu działań wojennych wzniesiony tu został nowy drewniany kościół katolicki, ponoć fundacji krĂłla Jana Kazimierza – na pamiątkę bitwy beresteckiej, ktĂłry modlił się na gruzach starego kościoła przed tą bitwą. Nowy właściciel miasteczka Tomasz Karczewski, kasztelan halicki, w 1691 roku dokonał zapisu na rzecz zakonnikĂłw – trynitarzy polskich (15 000 złotych i wiele innych dĂłbr). Był to ich piąty dom zakonny na terenie Rzeczypospolitej. Na początku pracowało tu tylko dwĂłch ojcĂłw: o. Jan od KrzyĹźa, Hiszpan, i Polak, o. Andrzej od św. Feliksa. Karczewski wkrĂłtce umarł i zięć jego Prokop Granowski, starosta Ĺźytomierski, spełniając wolę teścia, wybudował w 1693 roku kościół pw. TrĂłjcy Świętej i klasztor murowany. Brat Tomasza Karczewskiego – Jan wstąpił do zgromadzenia trynitarzy i zmarł w Beresteczku jako zakonnik. Nowy kościół został wzniesiony w latach 1711-33 i dokończony za Jana Zamoyskiego. Kościół berestecki był do 1945 roku jedną z najpiękniejszych katolickich świątyń na Wołyniu. Jest to trzynawowy gmach późnobarokowy. Ściany były przyozdobione pięknymi malowidłami, wykonanymi przez ks. JĂłzefa Prechtla (za panowania krĂłla Stanisława Augusta) i później przez malarza włoskiego Cormaroniego. Na zewnętrznej ścianie Prechtl namalował monumentalny fresk przedstawiający bitwę pod Beresteczkiem, jednak w 1853 roku proboszcz parafii beresteckiej polecił jego zabielenie, by uchronić kompozycję przed zniszczeniem jej na polecenie władz rosyjskich. Wnętrze było bogato zdobione w stylu rokokowym. Okazały wielki ołtarz z licznymi rzeĹşbami był w tym samym stylu, jak rĂłwnieĹź organy. W ołtarzu głównym znajdowała się naturalnej wielkości figura Jezusa Nazareńskiego z cudownie odrastającymi włosami. W kaplicy obok prawej nawy znajdowały się relikwie św. Walentego, cieszące się wielkim kultem wśrĂłd wiernych tej części Wołynia (doroczny odpust 14 lutego). Była tu przechowywana szabla księcia Jeremiego Wiśniowieckiego, ktĂłrą ukradli bolszewicy w 1920 roku. Naprzeciw kościoła był cmentarzyk z grobami 23 Ĺźołnierzy polskich i zbiorowy pomnik poległych podczas wojny polsko-bolszewickiej; usunięto je w okresie stalinowskim. Trynitarze utrzymywali tu szkołę polską, ktĂłrą w 1773 roku Komisja Edukacji Narodowej w Warszawie wyniosła do rzędu podwydziałowej (do 1831 r.). W ramach represji po Powstaniu Listopadowym 1830-31 władze carskie zniosły klasztor w 1832 roku i zamknęły szkołę polską. Klasztor zamieniono na więzienie, a później gmach został rozebrany. Kościół klasztorny został kościołem parafialnym. Do parafii beresteckiej naleĹźały kaplice publiczne w Werbeniu, Peremylu i Lipie (w okresie międzywojennym czynne były tylko dwie pierwsze). W połowie XIX w. parafia berestecka, ktĂłra naleĹźała do katolickiej diecezji łuckiej i wchodziła w skład dekanatu beresteckiego, miała 942 parafian, a w 1938 roku 1671 parafian. Ostatnim proboszczem był ks. Jerzy Zwoliński (1882-1947), dziekan berestecki, szambelan Jego Świątobliwości, kanonik honorowy ołycki. Kościół był czynny do 1945 roku, gdy - juĹź powaĹźnie uszkodzony w toku działań wojennych - został opuszczony przez parafian; od tej pory popadał stopniowo w ruinę. Niedawno kościół został przekazany ukraińskim grekokatolikom.

Bresteczko wróciło do odrodzonego w listopadzie 1918 roku państwa polskiego wiosną 1919 roku.
Podczas wojny polsko-bolszewickiej, w dniach od 29 lipca do 4 sierpnia 1920 roku pod Beresteczkiem doszło do dużej bitwy wojsk polskich (2 armia gen. K. Raszewskiego) z bolszewicką 1 armią konną Budionnego, która opóźniła o kilka dni marsz Budionnego na Lwów.

W państwie polskim Beresteczko było miastem (6800 mieszk.) i siedzibą gminy w powiecie horochowskim, w województwie wołyńskim. Bardzo duży odsetek mieszkańców stanowili Żydzi (3000), którzy zostali wymordowani przez Niemców i ukraińską policję podczas II wojny światowej. Wielu Polaków w Beresteczku zajmowało się szewstwem.

Podczas rzezi Polaków na Wołyniu przez nacjonalistyczne bandy ukraińskie w 1943 roku, w Beresteczku znalazło schronienie bardzo dużo uchodźców polskich uratowanych z pogromów. Dla ich ochrony Niemcy powołali kilkudziesięcioosobowy oddział Schutzmannschaft złożony z Polaków, który odpierał liczne ataki bandyckich oddziałów ukraińskich (UPA) na Polaków w mieście. Polacy stopniowo opuszczali Beresteczko przedostając się do Małopolski Wschodniej (wówczas w granicach Generalnego Gubernatorstwa) bądź byli wywożonymi przez okupanta niemieckiego na roboty przymusowe do Rzeszy. 17 stycznia 1944 roku Niemcy ostatecznie ewakuowali się z Beresteczka zabierając ze sobą Polaków do Radziechowa, skąd zostali wywiezieni do obozu pracy w Prusach Wschodnich. Pozostali w mieście Polacy zostali wysiedleni przez władze sowieckie do komunistycznej Polski Ludowej po włączeniu Wołynia do Związku Sowieckiego w 1945 roku. Ukraińskie Beresteczko bardzo podupadło i ma dzisiaj zaledwie 1900 mieszkańców. Zachował się cmentarz katolicki (polski), jednak wiele grobów zostało zdewastowanych. Cmentarna kaplica z 1854 roku spełnia obecnie funkcję kościoła katolickiego dla nielicznych tu dziś Polaków.

Po powstaniu wolnej Ukrainy Beresteczko i Janów Lubelski stały się miastami partnerskimi.
Widok dawnego Beresteczka utrwalił znany polski rysownik i malarz Napoleon Orda w swoim „Albumie widokĂłw Polski” (1873-1883).

Materiały do historii Polaków na białoruskiej Białorusi (1)

Dzisiejsza Białoruś składa się w dwĂłch części – wschodniej i zachodniej. Wschodnia to obszar pierwszego „państwa” białoruskiego – sowieckiej Republiki Białoruskiej w granicach sprzed 17 września 1939 roku. Zachodnia to ziemie polskie, należące do państwa polskiego przed 17 wrześniem 1939 roku, ktĂłre zajął we wrześniu 1939 roku Związek Sowiecki, podczas wspĂłlnej niemiecko (hitlerowsko)-sowieckiej agresji na Polskę i ktĂłre, poza plecami Polski i wbrew prawu międzynarodowemu, Stalin (ZSRR), Roosevelt (USA) i Churchill (Wielka Brytania) oderwali od Polski podczas konferencji jałtyńskiej na Krymie w lutym 1945 roku. Prezentowane tutaj materiały do historii PolakĂłw dotyczą wyłącznie historii PolakĂłw na wschodniej Białorusi.

...

Kontakty polsko-białoruskie mają ponad tysiącletnią historię. Otóż pierwszy, od roku 1000 biskup kołobrzeski Reinbern około 1008 roku udał się na Ruś jako kapelan córki Bolesława Chrobrego, wydanej za księcia kijowskiego Świętopełka; prowadził na Rusi działalność misyjną rezydując w Turowie nad Prypecią, na wschodnim Polesiu (obwód homelski).

W mieście Orsza nad Dnieprem (wsch. Białoruś) dzięki pomocy krĂłla Jana III Sobieskiego polscy jezuici otworzyli tu w 1690 roku kolegium, w ktĂłrym w 1693 roku powstał tzw. „Kodeks orszański” będący zbiorem dramatĂłw i sztuk teatralnych, popularny w teatrach m.in. Warszawy, Witebska, NowogrĂłdka, Połocka; jezuici załoĹźyli teĹź w Orszy szkołę teatralną.

W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie jest unikatowy obraz batalistyczny „Bitwa pod Orszą” przedstawiający bitwę stoczoną 8 września 1514 roku pomiędzy wojskami polsko-litewskimi (14 tys. PolakĂłw i 30 tys. LitwinĂłw) a moskiewskimi (60 tys.). Jest on jedynym dziełem tego typu w polskim malarstwie renesansowym.

Jednym z największych bastionĂłw polskości na ziemiach białoruskich był Połock – miasto, ktĂłre na zawsze ma swĂłj udział w historii polski i Ĺźyciu narodu polskiego. Tutaj wspomnimy tylko słynne kolegium jezuickie. ZałoĹźył je w 1580 roku krĂłl Stefan Batory, a jego pierwszym rektorem był ksiądz Piotr Skarga; później jego rektorami byli rĂłwnie znani jezuici polscy, jak np. Wojciech Slaski (1635-38) i Mikołaj Slaski (1663-70 i 1675-77). W latach 1626-28 był tu wykładowcą wielki poeta polski Maciej Kazimierz Sarbiewski. W 1653 roku w Połocku przebywał późniejszy święty katolicki Andrzej Bobola. Został zamordowany przez KozakĂłw Chmielnickiego w 1657 roku w Janowie na Polesiu. Został pochowany w kościele parafialnym w Połocku, gdzie jego zmumifikowane naturalnie zwłoki przez długie lata otaczane były czcią przez PolakĂłw na Białorusi, Łotwie i Litwie. W 1922 roku bolszewicy zabrali je jako osobliwość (z racji dobrego stanu mumifikacji) do Gmachu Higienicznego Wystawy Ludowego Komisariatu Zdrowia. Stolica Apostolska domagała się ich wydania. W maju 1924 roku relikwie – jako rodzaj „zapłaty” za pomoc w czasie głodu – przekazano Watykanowi, a po kanonizacji Andrzeja Boboli od 17 czerwca 1938 roku znajdują się w Warszawie.

Na obszarze Republiki Białoruskiej w granicach sprzed 17 września 1939 roku (tj. bez polskich ziem, ktĂłre od 1945 r. stanowią tzw. Zachodnią Białoruś) znajdowały się dwie diecezje katolickie, ktĂłre do 1920 roku miały charakter polski: archidiecezja mohylewska, erygowana w 1783 roku ze stolicą biskupią w Mohylewie nad Dnieprem (podlegały jej bezpośrednio takĹźe wszystkie kościoły katolickie w Rosji, poza ziemiami ukraińskimi) i należąca do niej diecezja mińska, erygowana w 1798 roku ze stolicą biskupią w Mińsku. W ramach represji po polskim Powstaniu Styczniowym 1863-64 władze carskie zniosły diecezję mińską w 1869 roku (była administrowana przez arcybiskupĂłw mohylewskich); została reaktywowana w 1917 roku, a jej biskupem został zmarły w opinii świętości polski kapłan Zygmunt Łoziński (1870-1932). Po wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku część zachodnia diecezji mińskiej znalazła się w granicach Polski i biskup Łoziński administrował nią z NowogrĂłdka do 1925 roku, kiedy z tej części jak i z części diecezji wileńskiej została erygowana nowa polska diecezja – pińska i bp Łoziński został jej pierwszym biskupem.

W 1806 roku w katolickiej diecezji mińskiej, która wówczas miała charakter czysto polski, było 86 parafii, 48 kościołów filialnych i 174 kaplic, 156 księży diecezjalnych i 112 214 wiernych. Pracowało na jej terenie 13 zakonów męskich, mających 50 klasztorów z 425 zakonnikami i 8 klasztorów żeńskich z 77 siostrami zakonnymi. W Mińsku w 1856 roku wśród 23 952 mieszkańców było 7411 katolików (prawie wszyscy Polacy).

P.N. Batjuszkow w swej książce „Bełorussja i Litva” (Petersburg 1890) pisze, Ĺźe np. tylko w 1803 roku wierni aĹź 22 parafii unickich na terenie diecezji połockiej przeszli na obrządek łaciński (katolicki). Aby zapobiec temu procesowi w 1827 roku car Mikołaj I wydał dekret zakazujący przechodzenia unitom na obrządek łaciński. Unici, ktĂłrzy przechodzili na obrządek łaciński czuli się Polakami i przechodzili na katolicyzm z powodu rusyfikowania Cerkwi unickiej przez carat.

19 lutego 1918 roku Polacy przejęli zbrojnie władzę w Mińsku (tzw. samoobrona mińska) po uciekających z miasta bolszewików i utrzymali ją przez 3 dni, tj. do chwili wkroczenia do Mińska wojsk niemieckich w myśl umowy bolszewicko-niemieckiej w Brześciu.

Do 1925 roku ukazywała się w Polsce „Wiadomości Archidiecezji Mohylewsko-Mińskiej” i osobno „Miesięcznik Diecezji Mińskiej”.

Po wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku i traktacie ryskim (traktat między Polską a Związkiem Sowieckim) zawartym w 1921 roku, w Polsce znalazło schronienie ponad 200 księży polskich z archidiecezji moheleskiej i wschodniej części diecezji mińskiej. Sowieci deportowali do Polaki arcybiskupa mohylewskiego Edwarda Roppa w 1919 roku i jego sufragana, biskupa Jana Cieplaka, w 1924 roku (po uprzednim skazaniu go na śmierć) oraz biskupa mińskiego Zygmunta Łozińskiego w 1921 roku (po uprzednim więzieniu w Moskwie).

W Ubielu na MińszczyĹşnie urodził się Stanisław Moniuszko (1819-1872 Warszawa), wybitny polski kompozytor, twĂłrca polskiej opery narodowej: najbardziej znane opery: „Halka”, „Straszny dwĂłr”, „Paria” i „Verbun nobile”.

Po upadku caratu w marcu 1917 roku w Mińsku zaczął się ukazywać „Dziennik Miński” pod redakcją Stefana Kiedrzyńskiego.

Po upadku caratu, 3 maja 1917 roku w teatrze miejskim w Mohylewie odbyło się pierwsze i jedyne w historii miasta uroczyste przedstawienie „DziadĂłw” Adama Mickiewicza, wystawione przez działający tam wĂłwczas teatr polski.

Z kolei Polacy w Witebsku nad Dźwiną (pn.-wsch. Białoruś) 3 maja 1917 roku po raz pierwszy zorganizowali obchody rocznicy polskiej Konstytucji 3 maja.

W latach 1842-1922 przed pałacem Paskiewiczów w Homlu (wsch. Białoruś) stał wywieziony z Warszawy pomnik księcia Józefa Poniatowskiego (wybitnego duńskiego rzeźbiarza Bertela Thorvaldsena z 1832 r.), zwrócony Polsce, zgodnie z traktatem polsko-sowieckim z 1921 roku, stojący dzisiaj na dziedzińcu Pałacu Prezydenckiego w Warszawie.

Miast Bobrujsk nad Berezyną, leżące na płd.-wsch. od Mińska odegrało pewną rolę w dziejach polskiej wojskowości XX w. W 1918 roku Bobrujsk był miejscem walk i koncentracji I Korpusu Polskiego (29 tys. ludzi; zwani Dowbrowczykami), którym dowodził generał Józef Dowbór-Muśnicki. Podczas wojny polsko-bolszewickiej, w sierpniu 1919 roku wojsko polskie zdobyło twierdzę bobrujską i miasto przy użyciu czołgów (po raz pierwszy użytych w tej wojnie). Linia frontu tutaj się zatrzymała i w okolicach Bobrujska toczyły się ciągle walki z bolszewikami. W październiku 1919 roku Dowborczycy rozbili bolszewicki kontratak, biorąc do niewoli 1500 jeńców.

Również miasto Borysów nad Berezyną, leżące jednak na pn.-wsch. od Mińska także odegrało pewną rolę w dziejach wojskowości polskiej. Pierwszy raz w 1660 roku kiedy podczas IV wojny polsko-moskiewskiej Borysów oblegały przez dwa miesiące wojska hetmana Stefana Czarnieckiego, drugi raz w 1812 roku, kiedy miasto było miejscem przeprawy wojsk Napoleona (i walczących u jego boku wojsk polskich) przez Berezynę i ostatni raz terenem walk podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1919 roku.

W Mińszczyźnie zarządzone na początku 1935 roku rozszerzenie sowieckiej strefy przygranicznej do 70 km w głąb Związku Sowieckiego miało za skutek przesiedlenie na wschód, przeważnie do Azji, wszystkich ludzi, którzy mówili po polsku.

Marian Kałuski
(Nr 126)

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt