Piątek 19 Kwietnia 2024r. - 110 dz. roku,  Imieniny: Alfa, Leonii, Tytusa

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 27.11.15 - 13:34     Czytano: [2611]

Dział: Kresy w życiu Polski i narodu polskiego

Rynek lwowski – polskie serce Lwowa

Rynek lwowski w dziejach Polski

Rynek lwowski tworzy centrum miasta lokowanego przez króla polskiego Kazimierza Wielkiego w 1356 roku (to ten król polski jest faktycznym założycielem dzisiejszego Lwowa!). Jest to prostokątny plac, o wymiarach 142x129 m. Z każdego narożnika Rynku wychodzą po dwie ulice. Jest więc on podobny do Rynku warszawskiego i wrocławskiego. Rynek otacza zwarta zabudowa 44 kamienic. Środek placu zajmuje okazały budynek ratusza, który odegrał wielką rolę w życiu polskiego do 1939 roku Lwowa, jak również w historii narodu polskiego.

Rynek lwowski jako centralny plac miasta był miejscem wielu polskich wydarzeń historycznych i patriotycznych. Tu w 1387 roku król Władysław Jagiełło odebrał hołd lenny wojewody wołoskiego Aleksandra, podobny w 1436 roku król Władysław Warneńczyk od wojewody Eljasza, 30 września 1388 roku odczytano dokument króla Władysława Jagiełły, w którym władca, na życzenie mieszczan lwowskich, potwierdził wiekuisty związek Lwowa i Ziemi Lwowskiej z Królestwem Polskim, w 1564 roku ścięto głowę buntującemu się przeciwko Rzeczypospolitej hospodarowi mołdawskiemu Stefanowi Tomży, w 1614 roku dzielono między żołnierzy zdobyty w Moskwie skarbiec carów, tu świętowano triumfy i opłakiwano klęski wojsk polskich w wojnach z Tatarami i Turkami, podczas Wiosny Ludów w 1848 roku formowała się polska Gwardia Narodowa, tutaj robotnicy polscy zgromadzili się na pierwszą manifestację 1-Majową w 1890 roku, po zbrojnym przepędzeniu ze Lwowa ukraińskich zamachowców na polski Lwów, którzy zajęli zbrojnie miasto 1 listopada 1918 roku, 22 listopada o godzinie 5 rano porucznik Roman Abraham i chorąży Józef Mazanowski wywiesili na wieży ratusza polską flagę, która mówiła mieszkańcom, że Lwów jest wolny i polski, tutaj 11 listopada 1920 marszałek Józef Piłsudski przyjął defiladę obrońców Lwowa (zamach ukraiński na Lwów w listopadzie 1918 r.) z okazji nadania miastu krzyża srebrnego Orderu Virtuti Militari za wielowiekową jego wierność Rzeczypospolitej.

Polski Lwów nie poparł Chmielnickiego

Podczas trwającego na ziemiach ukrainnych Rzeczypospolitej od 1648 roku powstania Bohdana Chmielnickiego, w Perejesławiu w styczniu 1654 Chmielnicki i jego Rada Kozacka uchwalili przyłączenie Ukrainy do państwa rosyjskiego. Moskwa pragnąc zająć ziemie ukrainne napada na Polskę. Spowodowało to wybuch wojny polsko-rosyjskiej, ktĂłra trwała do 1656 roku. Wojska rosyjskie pod wodzą Buturlina wspierane przez KozakĂłw Chmielnickiego w 1655 roku otoczyły LwĂłw. Miasto broni się i bohatersko odpiera szturmy kilkudziesięciotysięcznej armii. Obje strony zaczęły myśleć o okupie za odstąpienie kozactwa i Moskali od miasta. Deputacja miasta udała się do obozu Chmielnickiego. Na jej czele stał Samuel Kuszewicz. Rozmowy prowadzono od 6 paĹşdziernika do 6 listopada 1655 roku. Podczas pierwszego spotkania Chmielnicki i Buturlin wezwali miasto do kapitulacji, na co Kuszewicz odpowiedział: „Miłościwy panie hetmanie (tj. Chmielnicki), zdrowia nasze, ktĂłrzy tu jesteśmy (tj. przedstawiciele miasta), w twoich są rękach... ale Ĺźebyśmy na imię cara moskiewskiego przysięgę i miasto oddawać mieli, tego nigdy nie uczynimy. Przysięgliśmy raz krĂłlowi panu naszemu miłościwemu Janowi Kazimierzowi i jemu w jakimkolwiek go szczęściu los zachowa, wiary naszej dotrzymać chcemy” (S. Mękarski „LwĂłw” Londyn 1962).

Polacy urodzeni w powiecie drohobyckim

Jednym z powiatów przedwojennego województwa lwowskiego był powiat drohobycki. Zajmował on obszar 1499 km kw. i w 1931 roku zamieszkiwało go 194 456 osób. Polaków w powiecie mieszkało 91 935 osób, którzy stanowili 47.3% jego ludności, Ukraińców i Rusinów było 79 214 osób (40.7%),
ĹťydĂłw 20 484 osoby (10.5%) oraz 2823 osoby innej narodowości, głównie NiemcĂłw. Siedzibą władz powiatowych było miasto Drohobycz, mające 32 261 mieszkańcĂłw (58.4% Polacy, 24.8% Ĺťydzi, 16.2% Ukraińcy i Rusini); drugim miastem w powiecie był Borysław mający 41 496 mieszkańcĂłw (55.4% Polacy, 25,4% Ĺťydzi, 18.5% Ukraińcy i Rusini). W 1945 roku cały powiat drohobycki został włączony przez Stalina do Związku Sowieckiego – do Republiki Ukraińskiej, a z drohobyckiego rejonu wysiedleńczego w latach 1944-48 wysiedlono do stalinowskiej Polski 48 593 PolakĂłw. W powiecie pozostało zaledwie kilka tysięcy PolakĂłw. O polskości powiatu, ktĂłry przez 600 lat naleĹźał do Polski, świadczy to, Ĺźe w Drohobyczu, Borysławiu i powiecie drohobyckim-wieś urodziło się po kilkadziesiąt znanych PolakĂłw; duĹźo, duĹźo więcej niĹź znanych UkraińcĂłw, ktĂłrzy w historii powiatu byli mało widoczni. Polska utraciła tę ziemię tylko przez sowiecki imperializm JĂłzefa Stalina. Dziś beneficjentem tego imperializmu jest Ukraina, ktĂłra niszczy wszelkie ślady polskości na tej ziemi.

W powiecie drohobyckim, poza miastami Drohobycz i Borysław, urodziło się szereg znanych i zasłuĹźonych PolakĂłw, jak np.: Anna Balcer-Boroń (ur. 1930 Stebnik), doktor medycyny, profesor Akademii Medycznej w Bydgoszczy, wieloletni kierownik Katedry i Kliniki ChorĂłb Dzieci i pierwszy Dziekan Wydziału Lekarskiego; Alojzy Bełza (1900 Schodnica – 1976 Wielopole), Ĺźołnierz LegionĂłw Polskich, 1919-20 uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, 1943-44 dowĂłdca placĂłwki Armii Krajowej w ZagĂłrzu koło Sanoka; Eugeniusz Dębski (ur. 1952 Truskawiec), pisarz fantastyczny, prezes oddziału wrocławskiego Stowarzyszenia Pisarzy Polskich; JĂłzef Dietl (1804 PodbuĹź – 1878 KrakĂłw), wybitny lekarz patolog i balneolog – nazywany ojcem balneologii polskiej, 1851-65 profesor i 1861/62 rektor uniwersytetu w Krakowie, od 1861 poseł na Sejm Galicyjski we Lwowie, 1866-74 zasłuĹźony prezydent Krakowa; Karol Dudziak (1911 w pow. drohobyckim - ?), matematyk, fizyk, pedagog, długoletni i zasłuĹźony nauczyciel III Liceum OgĂłlnokształcące im. Adama Mickiewicza w Tarnowie; Maurycy Dzieduszycki (1813 Rychcice – 1877 LwĂłw), historyk i publicysta, od 1847 członek StanĂłw Galicyjskich we Lwowie, 1851-69 wiceprokurator Ossolineum we Lwowie, autor monografii Piotra Skargi i Zbigniewa Oleśnickiego; Jerzy GerĹźabek (1903 Schodnica – 1939 pod Kutnem), literat i działacz sportowy, do 1939 redaktor w Polskim Radiu w Poznaniu, sekretarz generalny Polskiego Związku Bokserskiego, zginął w bitwie pod Kutnem; Michał Goniak (ur. 1937 Opaka), zasłuĹźony kapłan archidiecezji lwowskiej na terenie powojennej Polski (LubaczĂłw), a następnie diecezji zamojsko-lubaczowskiej, kanonik kapituły lwowskiej (lubaczowskiej); Tadeusz Grabowski (1906 PodbuĹź – 1974 Oakland, USA), inĹźynier, major saperĂłw Wojska Polskiego, podczas II wojny światowej bohaterski Ĺźołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie; Marian Jachimowicz (1906 Schodnica – 1999 Wałbrzych), literat, poeta, eseista, tłumacz poezji węgierskiej, członek Związku LiteratĂłw Polskich, autor m.in. „Borysław – zagłębie poetyckie” („TwĂłrczość” nr 8, 1958); Rajmund Jarosz (ur. 1935 Truskawiec), aktor teatralny i filmowy, związany z Teatrem Starym w Krakowie i Piwnicą pod Baranami; Włodzimierz Kisiel (ur. 1931 Tustanowice), dziennikarz, związany z prasą wrocławską, m.in. 1980-90 zastępca redaktora naczelnego „Wieczoru Wrocławia”; Roman Kloc (ur. 1940 Rychcice), matematyk, jeden z głównych działaczy „Solidarności” na Dolnym Śląsku (Wrocław) w okresie 1980-81 i po 1989, 1981-82 internowany; Zbigniew Kopałko (1909 Truskawiec – 1996 Warszawa), reĹźyser radiowy i teatralny, 1931-39 spiker Polskiego Radia w Wilnie, po wojnie jeden z najwybitniejszych reĹźyserĂłw Teatru Polskiego Radia w Warszawie, 1953 laureat Prix Italia; Aleksander Kuczera (1889 Letnia – 1939), prawnik, krajoznawca, 1934-36 sędzia Sądu Apelacyjnego we Lwowie, 1936-39 wiceprezes Sądu Okręgowego w Samborze, autor „WśrĂłd BojkĂłw” (Sambor 1931), „Samborszczyzna” (2 tomy, Sambor 1935); Roman Kurkiewicz (1905 Schodnica – 1972 Warszawa), publicysta, utalentowany i popularny popularyzator techniki i nauk matematyczno-fizycznych, redaktor czasopism specjalistycznych, autor podręcznikĂłw i popularnych książek z dziedziny fizyki; Juliusz Leo (1862 Stebnik – 1918 KrakĂłw), ekonomista, prawnik, polityk galicyjski, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, od 1904 prezydent Krakowa – twĂłrca tzw. Wielkiego Krakowa, poseł do Sejmu Galicyjskiego we Lwowie i do austriackiej Rady Państwa w Wiedniu (1912-15 prezes Koła Polskiego), po wybuchu I wojny światowej w 1914 współzałoĹźyciel polskiego Naczelnego Komitetu Narodowego; Maria Łukaszewska (ur. 1940 Medenice), teoretyk muzyki i pedagog w Zespole Szkół Muzycznych w Częstochowie, 1980-98 zastępca dyrektora; Witold Maksymowicz (1886 Truskawiec – 1972 USA), inĹźynier architekt, literat, do 1939 właściciel biura architektonicznego w Wilnie, uczestnik Powstania Warszawskiego 1944, po wojnie wykładowca w Technical College w Londynie, od 1951 w USA; Mikołaj Jan Manugiewicz (1754 Rychcice – 1834 Warszawa), duchowny katolicki, kanonik kapituły warszawskiej i gnieĹşnieńskiej oraz kolegiaty w Łowiczu, 1822-25 biskup sufragan warszawski i następnie biskup sejneński; Grzegorz Monasterski (1866 Monasterzec – po 1914), aktor Teatru Ludowego w Krakowie, 1909 dyrektor Teatru Ludowego we Lwowie, 1909-11 kierownik artystyczny Teatru im. A. Fredry w Stanisławowie, w 1913 załoĹźyciel stałego Teatru Polskiego „Viribus Unitis” w Przemyślu; Maurycy MĂźller (1880 Stebnik – po 1 IX 1939), inĹźynier gĂłrnik, do 1939 dyrektor naczelny Ĺźupy solnej w Bochni; Jerzy Niementowski (1889 Solec – 1918 JaworĂłw), poeta, artysta malarz (absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie), po wybuchu wojny polsko-ukraińskiej 1 XI 1918 zamordowany przez UkraińcĂłw w ratuszu w Jaworowie, gdzie organizował polską obronę; Zygmunt Obmiński (1915 Medenice – 1976 Warszawa), inĹźynier leśnik, ekolog, profesor Instytutu Badawczego Leśnictwa w Warszawie; Tadeusz Odrzywolski (1895 Schodnica – po 1 IX 1939), ekonomista, działacz gospodarczy w Borysławiu, do 1939 sekretarz Towarzystwa Naftowego „Galicja” w Borysławiu; Kazimierz Pelczar (1894 Truskawiec – 1943 Ponary k. Wilna), patolog, docent Uniwersytetu Jagiellońskiego i 1931-39 profesor Uniwesytetu Stefana Batorego w Wilnie, prezes Izby Lekarskiej Wileńsko-NowogrĂłdzkiej, członek Międzynarodowego Komitetu Walki z Rakiem w Londynie; Zdzisław Jan Papierkowski (1903 Schodnica – 1980 Lublin), prawnik, specjalista z zakresu prawa karnego, od 1937 profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego; JĂłzef Schnaider (1874 Stebnik – 1959 Ĺťywiec), inĹźynier leśnik, etnograf i entomolog, pionier narciarstwa w Karpatach Wschodnich, w 1895 organizator znanego polskiego ośrodka narciarskiego w Tatarowie w paśmie gĂłrskim Czarnohora, tzw. Kolonii Tatarowskiej, dokonał pierwszych wejść zimowych na nartach na Chomiak w Gorganach (26 II 1897) i Howerlę w Czarnohorze (16 III 1897), autor podręcznika „Na nartach skandynawskich” (LwĂłw 1898), jednego z pierwszych w świecie, autor prac etnograficznych o Hucułach i o motylach okolic Drohobycza i Lwowa; Zbigniew Marian Schnaider (ur. 1910 Dobrohost), inĹźynier leśnik, profesor Instytutu Badawczego Leśnictwa następnie Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach; Lipe Schutzman (1863 PodbuĹź – 1949 Gdańsk), przemysłowiec naftowy w Borysławiu, ktĂłrego był rĂłwnieĹź burmistrzem, prezes Krajowego Towarzystwa Naftowego i Izby Przemysłowo-Handlowej we Lwowie, w 1940 zesłany przez NKWD do Kazachstanu, skąd po uwolnieniu wrĂłcił do Polski w 1945; Władysław Tarnowski (1836 WrĂłblowice – 1887 na Oceanie Spokojnym), hrabia, utalentowany poeta, dramaturg, tłumacz, kompozytor i pianista (uczeń i przyjaciel F. Liszta), koncertował w wielu miastach europejskich; Aleksander Winnicki-Radziewicz (1911 RolĂłw – 2002 Warszawa), malarz i grafik (absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie), uprawiał malarstwo sztalugowe, wystawy w kraju i za granicą, prezes Zarządu Okręgu Warszawskiego Związku Polskich ArtystĂłw PlastykĂłw; Jan Karol Woyna (1605 Jasienica Solna – 1693 Gdańsk), tłumacz, wydawca i językoznawca, leksykograf, filolog i pedagog (wykładowca języka polskiego) działający w Gdańsku, wydał m.in. gramatykę polską po łacinie (1690) i niemiecku (1693).

Przemilczana historia Uniwersytetu Wileńskiego

7 lipca 1578 roku król polski Stefan Batory wydał we Lwowie akt fundacyjny uniwersytetu w Wilnie. Na mocy tego aktu 30 kwietnia 1579 roku kolegium jezuickie w Wilnie zostało przekształcone w Akademię Wileńską. 30 października 1579 roku papież Grzegorz XIII wydał bullę potwierdzającą akt fundacyjny.

W 1979 roku obchodzono 400-lecie załoĹźenia Uniwersytetu Wileńskiego. Polska była w szponach komunistycznych i cenzura dbała o to aby jak najmniej mĂłwiło się i pisało o polskiej przeszłości KresĂłw Rzeczypospolitej. Z okazji tej rocznicy Uniwersytet Jagielloński wydał pracę zbiorową uczonych polskich i litewskich pt. „Studia z dziejĂłw Uniwersytetu Wileńskiego 1579-1979”. Bardzo wymownym faktem jest pominięcie w tej publikacji okresu 1919-39 w dziejach Uniwersytetu Wileńskiego, tj. kiedy uczelnia ta była polskim Uniwersytetem im. Stefana Batorego, służącym tak nauce polskiej jak i światowej.

Litwini jeszcze bardziej fałszują dzieje Uniwersytetu Wileńskiego, ktĂłry do 1940 roku nigdy nie był uczelnią z ducha i z języka litewską. Uczelnia bowiem była załoĹźona w celu krzewienia kultury polskiej na ziemiach północno-wschodnich Rzeczypospolitej. Jej pierwszym rektorem został Polak – Piotr Skarga.

Dla LitwinĂłw krĂłl Stefan Batory, załoĹźyciel uczelni, to przede wszystkim wielki książę litewski (internetowa litewska Wikipedia tytułuje go: władca Litwy i Polski – w tej kolejności!), chociaĹź w jego Ĺźyłach nie było ani jednej krwi litewskiej i z Litwinami i narodowymi sprawami litewskimi nie miał nic wspĂłlnego, a uczeni polscy Uniwersytetu Wileńskiego są dla nich bez narodowości, co ma sugerować ciemnym Litwinom ich litewskie pochodzenie. W ogĂłle idiotyzm na całego. W historii Uniwersytetu Wileńskiego w internetowej litewskiej Wikipedii rĂłwnieĹź nie ma nic o uniwersytecie z lat 1919-39.

Zagrożona polska Szkoła Średnia im. Joachima Lelewela w Wilnie

Podczas I wojny światowej, ktĂłra wybuchła latem 1914 roku, w 1915 roku Wilno zajęły wojska niemieckie. ChociaĹź wojskowe władze niemieckie były Ĺşle ustosunkowane do PolakĂłw i stawiały na współpracę z nacjonalistami litewskimi, nasi rodacy, ktĂłrzy stanowili większość ludności miasta, uzyskali od okupanta niemieckiego większe swobody narodowe aniĹźeli mieli za Rosjan. MoĹźna było m.in. organizować polskojęzyczne szkolnictwo. WĂłwczas na bazie kursĂłw naukowych, na ktĂłre uczęszczało w 1915 roku 42 chłopcĂłw, z inicjatywy Kazimierza Masijewskiego powstało polskie męskie Gimnazjum im. Joachima Lelewela w Wilnie – pierwsza polska szkoła średnia od czasu likwidacji szkolnictwa polskiego w Wilnie przez carat po Powstaniu Listopadowym 1830-1831. W momencie zakończenia wojny szkołą kierował zoolog z wykształcenia Zygmunt Fedorowicz (1889-1973), późniejszy dyrektor polskiego Gimnazjum im. KrĂłla Zygmunta Augusta wc Wilnie (od 1921), wicemarszałek Sejmu Wileńskiego i wiceminister edukacji polskiej Litwy Środkowej, kurator wileńskiego okręgu szkolnego (1924-1931), redaktor „Dziennika Wileńskiego”, podczas II wojny światowej, w latach 1942-44 Delegat Rządu RP na Okręg Wileński, aresztowany przez NKWD w sierpniu 1944 roku i skazany na 10 lat łagru, po uwolnieniu w 1955 wyjechał do Polski i był docentem Instytutu Zoologii Polskiej Akademii Nauk. Jemu Gimnazjum im. Joachima Lelewela zawdzięczało dalszą egzystencję, ktĂłre po I wojnie światowej przeszło pod auspicje Stowarzyszenia Nauczycielstwa Polskiego. Absolwentami przedwojennego Gimnazjum im. Joachima Lelewela byli między innymi Witold Pilecki (1901-1948), rotmistrz kawalerii Wojska Polskiego, po kampanii wrześniowej 1939 roku współzałoĹźyciel Tajnej Armii Polskiej (1939-40), następnie Ĺźołnierz Armii Krajowej, więzień i organizator ruchu oporu w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz, autor raportĂłw o holokauście Ĺźydowskim, tzw. RaportĂłw Pileckiego, skazany przez władze komunistyczne na karę śmierci i stracony; Igor Śmiałowski (1917-2006), znany polski aktor teatralny i filmowy oraz Igor Andrejew (1915-1995), prawnik, profesor Uniwersytetu Warszawskiego. W czasie okupacji niemieckiej Wilna (1941-44) gimnazjum zeszło do podziemia – prowadziło tajne polskie nauczanie. Po ponownym przyłączeniu Wilna do Związku Sowieckiego, w 1946 roku, po połączeniu III Gimnazjum (męskiego) z V Gimnazjum (Ĺźeńskim) działało jako Wileńska Szkoła Średnia nr. 5 z polskim językiem wykładowym. Dyrektorką szkoły została Ksenia Szulc, później wieloletnim jej dyrektorem był Wacław Baranowski. Przez długi czas gimnazjum to było jedyną polskojęzyczną szkołą średnią w Wilnie. W pierwszym roku istnienia uczęszczało do niej 757 uczniĂłw (w tym 434 dziewcząt). W 1948 roku szkołę poszerzono o 3 klasy rosyjskojęzyczne i wĂłwczas liczba uczniĂłw zwiększyła się do 1160. W 2002 roku szkoła otrzymała ponownie imię Joachima Lelewela. Obecne władze litewskie walczące z polskością Wilna postanowiły odebrać Polakom budynek gimnazjum, a szkołę przenieść za rzekę Wilję, w o wiele mniej atrakcyjną i znacznie gorzej skomunikowaną część miasta, aby zniechęcić jak najwięcej młodzieĹźy polskiej do uczęszczania do niej. Oznacza to takĹźe, Ĺźe Antokol wraz z sąsiednimi dzielnicami zostanie pozbawiony polskiej szkoły. Pedagodzy i rodzice młodzieĹźy zaskarĹźyli decyzję władz litewskich do sądu, jednak ten, będąc rĂłwnieĹź w rękach nacjonalistycznych sędziĂłw, 16 listopada 2015 roku wydał orzeczenie nieprzychylne dla szkoły. Rodzice zapowiedzieli dalszą walkę z szowinistycznym reĹźymem litewskim.

Michaił Murawiow - kat Polaków na historycznej Litwie

22 stycznia 1863 roku na ziemiach polskich zaboru rosyjskiego wybuchło polskie powstanie narodowe przeciwko Imperium Rosyjskiemu. JuĹź 1 lutego doszło na ziemiach litewskich Rzeczypospolitej do pierwszych walk z Rosjanami. 26 maja 1863 w Wilnie objął władzę cywilną i wojskową jako generał-gubernator Kraju Północno-Zachodniego Michaił Murawiow (1796-1866) zwany „Wieszatielem”. Był to patologiczny polakoĹźerca, ktĂłry uwaĹźał, Ĺźe polskość na ziemiach litewsko-białoruskich powinna być bezwzględnie wytępiona. Przed wyjazdem do Wilna miał powiedzieć: „W kaĹźdej sprawie najtrudniejszy jest początek.... Pierwszą rzeczą, ktĂłrą zrobię po przyjeĹşdzie do Wilna, będzie to, Ĺźe rozstrzelam księdza”. Działania generał-gubernatora były rzeczywiście zdecydowane i drastyczne. W ciągu kilku miesięcy spacyfikował Wilno i całe podległe mu generalne gubernatorstwo. Stał się symbolem okrutnych prześladowań ludności na podległym sobie obszarze. Zainicjowane przez niego represje (m.in. palił wsie sprzyjające powstańcom) miały stłumić ruch powstańczy na Litwie, czemu słuĹźyły nieograniczone pełnomocnictwa, ktĂłre otrzymał od cara Aleksandra II. Represjom, wg samego Murawiowa, poddano ok. 9,5 tys. osĂłb; powieszono 127 osĂłb w guberniach litewskich i 50 w guberni augustowskiej (byli to w większości schwytani powstańcy), 972 osoby zesłano na katorgę, 345 przymusowo wcielono do wojska, 864 skazano na słuĹźbę w rotach aresztanckich, 1427 zesłano na katorgę na Syberii, 1529 wysłano na osiedlenie w głębi Rosji, 4096 osadzono pod nadzorem na państwowych ziemiach w odległych guberniach rosyjskich. Zsyłki i przesiedlenia wiązały się jednocześnie z konfiskatą majątkĂłw skazanych, dzięki czemu posiadłości te przejmowali Rosjanie zasłuĹźeni w walce z powstaniem. Na pozostałe polskie majątki szlacheckie Murawiow nałoĹźył kontrybucję w wysokości 10% ich wartości i bezwzględnie ją egzekwował. Do rewolucji 1905 roku Polacy byli niemiłosiernie prześladowani w Wilnie i na ziemiach litewsko-białoruskich.

Bitwa pod Beresteczkiem w 1651 roku

Beresteczko to miasto na Wołyniu, nad Styrem, ktĂłre do 1945 roku naleĹźało do Polski (obecnie Ukraina). Przed wojną miasto wchodziło w skład wojewĂłdztwa wołyńskiego i leĹźało na terenie powiatu horochowskiego (HorochĂłw). Beresteczko ma bogate polskie dzieje. Jednak najbardziej znane jest ze słynnej bitwy wojsk polskich pod wodzą krĂłla Jana Kazimierza z przewaĹźającymi siłami kozackimi pod dowĂłdztwem Bohdana Chmielnickiego, posiłkowanymi wojskami tatarskimi (dowĂłdca chan Islam Girej), ktĂłra została tutaj stoczona w dniach 28–30 czerwca 1651 roku. Była to jedna z największych bitew lądowych XVII-wiecznej Europy. Polacy odnieśli druzgocące zwycięstwo.

Armia krĂłlewska liczyła 60 000 Ĺźołnierzy, a wojsko kozackie i tatarskie liczyło do 120 000 ludzi i 145 dział. Wojsko polskie zebrane pod Beresteczkiem składało się jazdy – 16 500 ludzi, piechoty i dragonii zaciężnej i nadwornej – 11 000 ludzi, około 30 000 pospolitego ruszenia (szlachta) oraz 95 dział. Podczas bitwy prawym skrzydłem dowodził hetman wielki koronny Mikołaj Potocki, a faktycznie Stanisław Lanckoroński (gdyĹź Potocki zachorował), centrum, w ktĂłrym znajdowała się jazda, artyleria i tabory, sam krĂłl Jan Kazimierz, lewym skrzydłem ks. Jeremi Wiśniowiecki i hetman polny koronny Marcin Kalinowski. DowĂłdztwo całej armii pozostawało w rękach krĂłla, przy ktĂłrym dużą rolę odgrywali generał artylerii koronnej Zygmunt Przyjemski i porucznik Stefan Czarniecki. W bitwie tej uczestniczył przyszły krĂłl Polski Jan III Sobieski. W pierwszych dwĂłch dniach toczyły się walki zaczepne. Tatarzy prĂłbowali obejść lewe skrzydło polskie, ale zostali odrzuceni przez Wiśniowieckiego. RĂłwnieĹź na prawym skrzydle Polacy odrzucili KozakĂłw i TatarĂłw. W tych dwĂłch dniach zginęło 350 PolakĂłw i 2000 TatarĂłw i KozakĂłw. Rozstrzygająca bitwa została stoczona w trzecim dniu walk i na wniosek krĂłla rozegrała się na otwartym polu. Kozacy i Tatarzy jakby przeczuwając klęskę nie palili się do bitwy. Po wielogodzinnym wyczekiwaniu na ruch przeciwnika, około godziny 15 krĂłl wydał rozkaz do generalnego natarcia. 18 chorągwi jazdy lewego skrzydła pod wodzą Wiśniowieckiego spędziło jazdę kozacką i poczęło rozrywać tabor, a rĂłwnocześnie na TatarĂłw uderzyło centrum polskie, zmuszając TatarĂłw do ucieczki (wściekli z powodu wyraĹşnie przegrywanej bitwy, uprowadzili ze sobą Chmielnickiego, jak zwykłego jeńca). WĂłwczas ruszyło do walki prawe skrzydło polskie i rozbiło tylnią straĹź TatarĂłw, a KozakĂłw zepchnięto na bagna PłaszĂłwki. Rozgromieni Kozacy w liczbie ok. 50 000 zdołali się schronić w taborze, ktĂłry został zdobyty 10 lipca. Tego dnia wśrĂłd oblężonych KozakĂłw wybuchła panika i rozpoczęła się niekontrolowana ucieczka. Wąska grobla nie była w stanie pomieścić tak ogromnej masy uciekających w bezładzie ludzi. Większość z nich potopiła się na bagnach. Tylko część oddziałów kozackich starała się stawiać opĂłr ścigającym ich Polakom, dowodzonym przez Stanisława Lanckorońskiego. Wiele z tych oddziałów osaczonych na wyspach pośrĂłd bagien, zostało wybitych do nogi. Według róşnych statystyk przyjmuje się, Ĺźe podczas ucieczki zginęło od 10 000 do 30 000 KozakĂłw. Znaczną cześć liczby poległych pochłonęły bagna.

Straty kozacko-tatarskie wyniosły być może nawet 75 tysięcy żołnierzy. Wzięto łącznie około dziesięciu tysięcy jeńców. Polskie straty wynosiły najwyżej 850 ludzi.

W polskie ręce wpadł obóz tatarski, namiot i zbroje chana, szaty, bogate tkaniny oraz mnóstwo kosztowności, ponadto wiele świetnych koni tatarskich, szable, buńczuki większości czambułów, łuki i siodła oraz buława porwanego Chmielnickiego, która dzisiaj jest prezentowana w Muzeum Wojska w Warszawie. Islam Girej, uciekając w pośpiechu, porzucił nawet swój tron polowy. W zdobytym taborze kozackim znaleziono masę sprzętu wojskowego oraz wcześniej zrabowane przez Kozaków dobra.

Bitwa zakończyła się totalnym zwycięstwem strony polskiej, na które wpłynęła wyższość bojowa oddziałów polskich. Była w tym także zasługa dowodzącego wojskami polskimi Jana Kazimierza, który podczas bitwy zastosował na wzór zachodnioeuropejski skuteczną taktykę szachownicową. Polegała ona na ustawieniu oddziałów piechoty na przemian z jazdą przy wsparciu artyleryjskim. W decydującej fazie bitwy ważne okazało się też wykorzystanie przez piechotę, znajdującą się w centrum ugrupowania polskiego, siły ognia muszkieterów i artylerii. W batalii wyróżnił się sam król Jan Kazimierz.

Walki rycerzy polskich pod Beresteczkiem zostały po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1989 roku upamiętnione na Grobie Nieznanego Ĺťołnierza w Warszawie napisem na jednej z tablic - „BERESTECZKO 28 - 30 VI 1651”. Wcześniej, w juĹź w 1651 roku, na cześć zwycięstwa we wsi WitĂłw nieopodal Piotrkowa ojcowie norbertanie z pobliskiego opactwa ufundowali słupową kapliczkę, ktĂłra przetrwała do naszych czasĂłw. W bitwie pod Beresteczkiem towarzyszył krĂłlowi Janowi Kazimierzowi obraz Matki BoĹźej Chełmskiej, ktĂłrego kopia jest w głównym ołtarzu bazyliki NMP w Chełmie i ktĂłrą w 1946 roku koronował Ăłwczesny biskup lubelski Stefan Wyszyński. W krakowskim kościele św. Piotra na pomniku grobowym Jana Klemensa Branickiego jest obraz przedstawiający bitwę pod Beresteczkiem. Bitwę tę upamiętnia rĂłwnieĹź płaskorzeĹşba na nagrobku serca Jana II Kazimierza w kościele Saint-Germain-des-Pres w ParyĹźu wykonana przez Emila Louisa Vernier oraz kilka obrazĂłw malarzy polskich, m.in.: „Jan II Kazimierz w bitwie pod Beresteczkiem” (1854) – obraz namalowany wspĂłlnie przez JĂłzefa Brodowskiego (młodszego) i Juliusza Kossaka, obraz Władysława Witkowskiego „Bitwa pod Beresteczkiem” z 1863 roku oraz obraz współczesnego malarza-batalisty Stanisława Eugeniusza Bodesa „Bitwa pod Beresteczkiem”.

Kościół katolicki w Łohiszynie na Polesiu

Łohiszyn to miasteczko na Polesiu, położone 22 km na wschód od Pińska. Do 1945 roku należało do Polski i leżało na terenie powiatu pińskiego w województwie poleskim; obecnie Białoruś. Miasto wraz z okolicą należało długo do dóbr Radziwiłłów, a po nich do książąt Druckich-Lubeckich. Łohiszyn był pod zaborem rosyjskim w latach 1793-1915. Podczas wojny polsko-bolszewickiej, 4 kwietnia 1919 oddział Wojska Polskiego - 2 batalion 34 pułku piechoty z Grupy Podlaskiej pod dowództwem gen. Antoniego Listowskiego bez przeszkód zajął miasteczko, oczyszczając teren jedynie z bolszewickich maruderów.

W okolicach Łohiszyna urodził się Adam Naruszewicz (1733-1796), polski jezuita, nadworny historyk i poeta krĂłla Stanisława Augusta Poniatowskiego, dramatopisarz i tłumacz, sekretarz Rady Nieustającej 1781-86, biskup smoleński 1788-90 i następnie łucki (wołyński) 1790-96, senator. UwaĹźany za ojca polskiego klasycyzmu. JuĹź za Ĺźycia nazywano go „polskim Horacym” i spadkobiercą Jana Kochanowskiego.

Kościół katolicki w Łohiszynie ufundował w 1634 roku książę Albrecht Stanisław Radziwiłł, kanclerz wielkolitewski, starosta piński. Ludność wyznania rzymskokatolickiego według spisu z 1842 roku liczyła na terenie parafii łohiszyńskiej aĹź 3361 osĂłb. W ramach represji po polskim Powstaniu Styczniowym 1863 roku władze carskie przekazały świątynię prawosławnym. W 1893 roku kościół został rozebrany i przeniesiony na cmentarz, gdzie w 1897 roku spłonął. Po tym wydarzeniu miejscowi katolicy nie mieli swojej świątyni i modlić się jeĹşdzili do kościołów w Pińsku. Dopiero po rewolucji 1905 roku, kiedy car był zmuszony wydać ukaz o tolerancji religijnej, w Łohiszynie zbudowano w 1910 roku nowy kościół w stylu gotyckim pw. św. Piotra i Pawła, konsekrowany 14 lipca 1913 roku przez arcybiskupa diecezji mohylewskiej Wincentego Kluczyńskiego. Parafia łohiszyńska miała wĂłwczas ok. 2500 wiernych. W głównym ołtarzu świątyni został umieszczony uchodzący za cudowny obraz Matki BoĹźej z Dzieciątkiem Jezus. Po zabraniu katolikom kościoła obraz ten znajdował się w tutejszej cerkwi. Katolicy nie zapomnieli jednak o nim i przychodzili do cerkwi pomodlić się do swojej Matki - KrĂłlowej Polesia, a między sobą nazywali malowidło „naszym obrazem”. Świadomość owa był na tyle mocna, Ĺźe pewnego dnia w 1938 roku młodzi katolicy potajemnie wynieśli obraz Matki BoĹźej z cerkwi i przenieśli go do swojego kościoła. Obraz został odnowiony, a biskup piński Kazimierz Bukraba uroczyście umieścił go w ołtarzu głównym łohiszyńskiego kościoła. Po upadku Związku Sowieckiego obraz ponownie powrĂłcił 1 stycznia 1997 roku do kościoła w Łohiszynie. 10 maja 1997 roku odbyła się uroczystość koronacji obrazu. W uroczystej Mszy Świętej udział wzięli arcybiskup archidiecezji mińsko-mohylewskiej, kardynał Kazimierz Świątek, nuncjusz apostolski arcybiskup Dominik Gruszowski, ksiądz biskup Edward Samsel z Ełku (Polska), generał Towarzystwa Chrystusowego, prowincjał ojcĂłw orionistĂłw ks. Tadeusz Szeszka, prefekt klerykĂłw Grodzieńskiego seminarium duchownego ks. Roman Kotlimowski oraz liczni kapłani z całej Białorusi.

Marian Kałuski
(Nr 124)

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt