Sobota 20 Kwietnia 2024r. - 111 dz. roku,  Imieniny: Agnieszki, Amalii, Czecha

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 29.04.15 - 20:17     Czytano: [2221]

Dział: Zakamarki historii

Jak dorośniesz chłopcze…

Był rok 1946. Nie tylko na mojej Ziemi Włodawskiej, ale w całym Kraju trwało antysowieckie powstanie. Setki i tysiące dobrze uzbrojonych naszych partyzantów skutecznie przeciwstawiało się próbom wprowadzania komunistycznego ładu, czyli mówiąc prościej, nowej, sowieckiej okupacji kraju. Nowa władza wkraczała na tereny Lubelszczyzny w asyście samochodów pancernych i oddziałów NKWD, którym sekundowały polskie jednostki KBW, oraz sfora zdrajców ukrytych pod kryptonimem Urząd Bezpieczeństwa i Milicja Obywatelska.
Rządy swoje rozpoczęli od masowych aresztowań, wywĂłzek, morderstw, rabunkĂłw i gwałtĂłw. MłodzieĹź skupiona w organizacjach poakowskich wydała tej antypolskiej i bandyckiej władzy, walkę na śmierć i Ĺźycie. W mojej rodzinnej miejscowości Sosnowicy i jej najbliĹźszej okolicy, zorganizowany został oddział WiN, pod dowĂłdztwem młodziutkiego, zaledwie dwudziestoletniego partyzanta, Leona Taraszkiewicza ps. „Jastrząb”. Postać tego jednego z najmłodszych dowĂłdcĂłw partyzanckich walczących o wolną i niezawisłą Polskę w latach 1945-1947, wśrĂłd mieszkańcĂłw Lubelszczyzny stała się niezwykle barwną i Ĺźywą legendą, powtarzaną niemal do dnia dzisiejszego. Jego zaskakujące i zwycięskie rajdy na placĂłwki nowych zaborcĂłw i ochoczo współpracujących z nimi rodzimych zdrajcĂłw, akcje bojowe graniczące z szaleństwem, brawurowe ucieczki w sytuacjach z pozoru bez wyjścia, zjednywały mu serca zarĂłwno jego Ĺźołnierzy jak i okolicznej ludności. Ludzie śpiewali pieśni o nim, a kaĹźdy po cichu rad był chwalić się, Ĺźe go widział lub zna go osobiście. Do jego oddziału dezerterowali rĂłwnieĹź Ĺźołnierze LWP i dumni byli gdy zechciał ich przyjąć do swoich szeregĂłw. Nowa władza przez ponad dwa lata drĹźała przed grozą jego imienia i nie była bezpieczna nawet w swoich warowniach, o czym przekonali się UBowcy w Parczewie, Włodawie, Radzyniu, Chełmie, Dubecznie, Sosnowicy, Wytycznie, Urszulinie i wielu innych miejscowościach. W jego Ĺźelaznym uścisku znalazła się nawet rodzina samego Bieruta... W dalszej okolicy działały podobne oddziały partyzanckie, jak np. „Ordona”/JĂłzef Strug/ czy „Boruty”/Stefan Brzuszek/ z NSZ i dla większych akcji łączyły swoje siły pod jednym dowĂłdztwem. Najczęściej dowĂłdztwo nad całością obejmował ten najmłodszy lecz najwaleczniejszy, czyli „Jastrząb”.
Tak duĹźe zgrupowanie partyzantĂłw w okolicy Sosnowicy, stanowiło jednak problem wyĹźywieniowy. Okoliczne wsie, prawdziwe mateczniki partyzanckie, jak Lipniak, ZbĂłjno, Uhnin, Dębowa Kłoda, Wola Wereszczyńska i inne, mogły wyĹźywić i ukryć jedynie określoną liczbę partyzantĂłw, natomiast większe akcje, przedsiębrane przez zgrupowanie „Jastrzębia” wymagały większej ilości Ĺźywności, ale teĹź i moĹźliwości zatrzymania odpowiednich samochodĂłw ciężarowych do wykonania akcji. Wyjściem z sytuacji były ryby hodowane w stawach majątku Sosnowica, przez mojego Ojca. Zatem, od czasu do czasu, „Jastrząb” korzystał z tych zasobĂłw, zostawiając pokwitowania za pobrane ryby. W naszym domu bywali często ludzie, ktĂłrzy rozmawiali z ojcem półgłosem, coś tam uzgadniali, a później przyjeĹźdĹźały furmanki z beczkami, do ktĂłrych ładowano karpie. Poza tym do Sosnowicy często przyjeĹźdĹźały samochody ciężarowe z Warszawy po ryby, zatem stanowiło to idealne miejsce dla pozyskiwania odpowiednich pojazdĂłw i Ĺźywności.
* * *
Na początku lata roku 1946 miałem niezwykłe szczęście poznać osobiście samego „Jastrzębia” i to w otoczeniu najgłośniejszych partyzantĂłw Lubelszczyzny. Mianowicie, do większej akcji planowanej w najbliĹźszym czasie, potrzebował „Jastrząb” co najmniej dwĂłch samochodĂłw ciężarowych i to w dobrym stanie. Najlepszym miejscem na te okazje była jak wiadomo Sosnowica-DwĂłr czyli majątek Teodora Libiszowskiego, ktĂłrym to majątkiem administrował mĂłj ojciec. Okazja nadarzyła się niebawem. W majątku pojawiły się dobre amerykańskie samochody Studebaker z warszawskiej firmy Habich. PoniewaĹź najlepszą porą na partyzanckie koncentracje był wieczĂłr, postanowił „Jastrząb”, Ĺźe przy okazji cała starszyzna partyzancka dobrze się u nas poĹźywi. Przysłał wcześniej łącznika z tą wiadomością, Ĺźeby Mama wraz ze służącą zdążyła z kolacją na umĂłwioną porę. Oczywiście głównym daniem były smaĹźone karpie i szczupaki oraz bardzo duĹźa bańka dobrego, mocnego bimbru, ktĂłrą z niejakim mozołem napełniałem etapami od zaprzyjaĹşnionego „producenta”. W oznaczonej godzinie dom nasz zaludnił się uzbrojonymi ludĹşmi w polskich mundurach. Ze sposobu zachowania moĹźna było wywnioskować, Ĺźe z większością przybyłych ojciec znał się juĹź wcześniej. Zresztą ja teĹź niektĂłrych gości rozpoznawałem, gdyĹź albo bywali u nas albo ja bywałem u nich z okazji przenoszenia szyfrowanych ustnych meldunkĂłw. Goście zajęli miejsca, a było ich tak wielu jak nigdy dotąd. Pośrodku naszego wielkiego stołu, na eksponowanych miejscach pod rogami jeleni, zasiadło trzech partyzantĂłw, ktĂłrzy widać było, Ĺźe są elitą wśrĂłd biesiadujących. Centralną postacią był niewątpliwie „Jastrząb”, pozostali to jego brat Edward „Ĺťelazny” oraz zapewne „Boruta”, gdyĹź w tym okresie najczęściej jego oddział NSZ współpracował z „Jastrzębiem”. Liczba zgromadzonych partyzantĂłw była zbyt duĹźa jak na oddział „Jastrzębia”, gdyĹź samej starszyzny u nas przy stole było grubo ponad dwadzieścia osĂłb, a poza domem były wystawione patrole, warty i róşne czujki. Bo choć mieszcząca się na sosnowickim rynku forteca MO i UB była niedawno spalona przez „Jastrzębia”, to po okolicy nadal szalały grupy pościgowe UB i KBW. Kolacja ktĂłrą opisuję nie była jedyną w naszym domu ale właśnie ona zostawiła w mojej pamięci niezatarty ślad. Nie pamiętam juĹź dziś twarzy tych ludzi, ani szczegółów rozmowy, ale było to dla mnie ogromne przeĹźycie i zapamiętałem ten wieczĂłr na zawsze... Przecie wiedziałem doskonale kto to jest „Jastrząb”, czym dowodzi, kim są jego Ĺźołnierze, z kim i o co walczą. Te moje dziesięć lat Ĺźycia, na tyle akurat wystarczały, zatem wpatrywałem się w nich jak w święte obrazy. Punkt obserwacyjny miałem dobry, gdyĹź posadzono mnie przy stole naprzeciwko tych dowĂłdcĂłw. Wojsko było głodne, więc chwilowo wszyscy złapali się za łyĹźki i widelce. Po chwili ojciec zaproponował zebranym po kielichu, czego nikt specjalnie nie oprotestował, zatem nalał bimbru kaĹźdemu, w co kto miał.
Gdy wszyscy już ujęli kieliszki w dłoń, jeden z partyzantów wyręczył ojca w wygłaszaniu toastu i w pięknych, patriotycznych słowach wyraził to co wszyscy mieli na sercu. W skrócie można to ująć tak: Koledzy! Naszym celem jest żeby wróciła tu prawdziwa Polska; aby to było możliwe musimy zwyciężyć komunę; Zachód musi nam udzielić w tej walce zdecydowanej pomocy. Wypijmy więc za to, aby Zachód jak najprędzej ruszył nam z militarną pomocą. Tak nam dopomóż Bóg. Mowę zakończył stwierdzeniem: Jeszcze Polska nie zginęła, póki my żyjemy!.
MĂłwił to z duĹźym przejęciem i tak sugestywnie, Ĺźe wzruszenie było ogĂłlne, mnie coś ścisnęło za gardło i długo, długo trzymało... Nie jestem dziś zupełnie pewien, ale wydaje mi się, Ĺźe hymn bezwiednie zaintonowany przez mĂłwcę został odśpiewany na stojąco przez wszystkich obecnych. PrzemĂłwienie to wygłosił nie kto inny jak „Ĺťelazny”, brat „Jastrzębia”, jedyny do takich występĂłw oratorskich..
Po pierwszych toastach, języki trochę się porozwiązywały, wojsko zaczęło trochę politykować, a w większości śpiewać rzewne partyzanckie pieśni. Były teĹź rzecz naturalna teksty antysowieckie i antystalinowskie. Te były śpiewane ze szczegĂłlną satysfakcją przez naszych wykonawcĂłw. Przed północą partyzanci załadowali się na podstawione samochody i zniknęli w ciemnościach. Ĺťegnając się z nami, wszyscy partyzanci z całą powagą podawali mi rękę, a „Jastrząb” klepiąc mnie po plecach, powiedział: Nie martw się chłopcze, jak dorośniesz będziesz tak samo bił komunistĂłw jak my. Następnego dnia wszyscy szeptem przekazywali sobie świeĹźe wiadomości z akcji połączonych oddziałów. Prawdopodobnie był to atak na warownię UB, MO w Urszulinie, lub stację kolejową i pociąg w Stulnie lecz wĂłwczas było to okryte ścisłą tajemnicą. Dziś mogę się tylko domyślać.
Kilka dni później Ojciec nie wrĂłcił z porannego obchodu stawĂłw. Z niejakim trudem odnaleĹşliśmy go w areszcie powiatowym UB we Włodawie, później na Zamku w Lublinie. Uratowała go amnestia z lutego 1947 roku, gdyĹź za współpracę z patriotycznym podziemiem groziła po prostu śmierć, a w najlepszym razie długoletnie więzienie, co w zasadzie wychodziło na jedno… Pół wieku później odnalazłem gryps, ktĂłry mĂłj ojciec przekazał zaufanemu pracownikowi UB we Włodawie. Niestety człowiek ten wpadł zanim zdążył wyekspediować złoĹźone na jego ręce wiadomości dla rodzin aresztowanych. Gryps Ăłw moĹźna odczytać na 118 stronie książki Henryka Pająka „Jastrząb kontra UB”, a zaczyna się on od słów „Haniu Droga!”
***
Tak się złożyło, że majątek Libiszowskich w Sosnowicy stał się centralnym punktem zaopatrzeniowym w żywność i transport dla oddziałów podziemia antykomunistycznego we włodawskiem. Tu hodowało się pokaźne ilości ryb i tu zjeżdżały się samochody głównie z Warszawy po ich odbiór. Nic dziwnego zatem, że tu krzyżowały się partyzanckie ścieżki okolicznych rejonów WiN i NSZ.
Dom nasz miał rĂłwnieĹź zaszczyt gościć pewnego razu samego kapitana „Uskoka” Zdzisława Brońskiego, ktĂłry poĹźywiał się w oczekiwaniu na samochody, niezbędne do planowanej akcji połączonych oddziałów na warownię UB w Chełmie Lubelskim . Wzmiankę o tym moĹźna odnaleźć w książce Henryka Pająka „Ĺťelazny” kontra UB” na str.53. Najgłośniejsza akcja w sensie propagandowym połączonych oddziałów „Jastrzębia” i „Boruty” miała miejsce 17 lipca 1946 roku w miejscowości Marysin. Tam wzięto do niewoli rodzinę reĹźimowego prezydenta Bieruta i więziono ich przez trzy doby w miejscowości Krasne. PoniewaĹź powyĹźsza akcja wywołała na tym terenie olbrzymią obławę wojska i milicji, a zatem niebezpieczeństwo nieobliczalnych represji wobec ludności ziemi włodawskiej, postanowiono rodzinę Bieruta zwolnić na wolną stopę. „Jastrząb” zawiĂłzł ich do Parczewa i tam uwolnił. Była to rzecz tak nieprawdopodobna, Ĺźe większość ludzi słysząc te wieści, uznała to za bardzo, bardzo przesadzoną plotkę. Rzeczywiście, wieści dochodzące do nas szeptaną pocztą, były najczęściej wyolbrzymione jeśli chodzi o sukcesy partyzanckie, niemniej fakty, jakie po latach ujrzały światło dzienne, w duĹźej mierze potwierdzają tamte plotki. Nawet my dzieci, w drodze do szkoły, czy przed lekcjami, tajemniczym szeptem przekazywaliśmy sobie najświeĹźsze wiadomości z frontu walki oddziału „Jastrzębia” z utrwalaczami władzy tzw. ludowej. Mimo znanej juĹź powszechnie brawury i szalonego szczęścia, w końcu „Jastrząb” wpadł w ręce KBW. Miało to miejsce w miejscowości Lipniak, 8 sierpnia 1946 roku. Wraz z nim aresztowano jeszcze kilku jego ludzi. „Jastrząb” z dużą dozą fantazji uwolnił się sam z rąk Ĺźołnierzy i pobiegł do kolonii Jamniki, gdzie kwaterowała reszta oddziału z „Ĺťelaznym” i „Boruta” ze swoimi ludĹşmi. Zorganizowano słynny bieg do Pieszowoli, aby zdążyć na zasadzkę przeciw powracającej z obławy grupie KBW. Zdążyli w samą porę, bo właśnie zza zakrętu wyłoniła się kawalkada samochodĂłw z wojskiem. Huragan ognia zatrzymał kolumnę, a Ĺźołnierze po anemicznej wymianie strzałów poddali się. „Jastrząb” wszystkich kabewistĂłw, a nawet dwĂłch funkcjonariuszy UB, zwolnił do domu. Tego burzliwego lata, „Jastrząb” wraz ze swoimi ludĹşmi i towarzyszącym mu w tym okresie oddziałem „Boruty” z NSZ, wykonali zdumiewającą ilość większych i mniejszych akcji zbrojnych, mimo wzrastającego terroru resortu i towarzyszących mu oddziałów KBW. OprĂłcz wspomnianych akcji, wymienię jeszcze tych kilka, ktĂłre zapadły w ludzką pamięć na wiele lat, a Ăłwcześnie o niczym innym się nie mĂłwiło. Oto, w paĹşdzierniku „Jastrząb” postanowił zaatakować słynną UBojnię we Włodawie, gdzie katowano zatrzymanych w duĹźej liczbie ludzi podziemia, w tym i mojego ojca. Oddział „Jastrzębia” wspomagany tym razem przez „Ordona”/JĂłzef Strug/, w sile ponad 60 partyzantĂłw jadących na samochodach, w biały dzień wjechał do Włodawy, rozbił warownię UB i uwolnił więzionych tam ludzi. Pod sam koniec paĹşdziernika połączone siły „Jastrzębia”, „Uskoka” i „Ordona” zajęły miejscowość Łęczna, tam rozbito waĹźniejsze urzędy niszcząc wszelką dokumentację oraz zlikwidowano 11 współpracownikĂłw UB i członkĂłw PPR. W listopadzie oddziały „Jastrzębia”, „Boruty” i „Ordona” zaatakowały kolejny raz MO Parczew.
* * *
W tamtej pamiętnej dla mnie kolacji, brał teĹź udział najmłodszy z partyzantĂłw „Jastrzębia”, a być moĹźe i całej Lubelszczyzny, Stanisław Pakuła ps. „Krzewina”. Miał zaledwie 17 lat gdy pojawił się na Ziemi Włodawskiej płk Satanowski wraz z grupą inicjatywną „Jeszcze Polska nie zginęła”. Grupa ta została zrzucona w okolicy Łowiszowa. Młodziutki Pakuła zwabiony szczytnymi hasłami znalazł się w jej szeregach, później podążył z nią aĹź do Berlina, lecz róşnice w rozumieniu postaw patriotycznych oraz celĂłw dla ktĂłrych grupa została powołana, skierowały „Krzewinę” w szeregi organizacji Wolność i Niezawisłość. U „Jastrzębia” zadomowił się Staszek od pierwszej chwili i przeszedł z jego oddziałem cały szlak bojowy. Korzystając z młodości i sprytu „Krzewiny”, „Jastrząb” często uĹźywał go do zadań łącznikowych i wywiadowczych, ale i w boju Staszek Pakuła był nieustraszony. Tak było np. na stacji kolejowej w GrĂłdku, 8 czerwca 1946 roku, gdy w zatrzymanym pociągu partyzanci natrafił na ponad dwudziestu uzbrojonych NKWD-zistĂłw i UBekĂłw. W zaistniałej gwałtownej wymianie ognia zginęli prawie wszyscy Sowieci, a zatrzymani ubecy zostali niebawem rozstrzelani.
Pakuła brał teĹź udział w ataku na PUBP w Radzyniu. Koncentracja okolicznych sił partyzanckich do tego zadania przybrała duĹźe jak na Ăłwczesny czas, rozmiary. Na widok około 300 dobrze uzbrojonych Ĺźołnierzy WiN „Jastrząb” zakrzyknął: AleĹź to cała armia!. Niestety, ten atak nie zakończył się sukcesem. Chcąc podreperować stan uzbrojenia i otrząsnąć się po nieudanej akcji „Jastrząb” zaatakował kompanię KBW w Siemieniu. Akcja przebiegła pozytywnie z jednym wyjątkiem, oto został ciężko ranny i zmarł po kilku godzinach, Leon Taraszkiewicz „Jastrząb”. Zginął, jak wykazało drobiazgowe śledztwo, z ręki agenta UB. „Krzewina” jest chyba teĹź jedynym Ĺźyjącym świadkiem rozstrzelania zabĂłjcy „Jastrzębia”, niejakiego „Bolka”, „Łapki”, domniemanego agenta UB, wprowadzonego do oddziału specjalnie dla dokonania tego zabĂłjstwa. Po tragicznej śmierci „Jastrzębia” i sławetnej amnestii z lutego 1947 roku, Stanisław Pakuła wyjechał na Ziemie Odzyskane wysłany przez „Ĺťelaznego” w jakiejś bliĹźej mi nie znanej misji. Powracając po jakimś czasie i w oczekiwaniu na kontakt z dowĂłdcą, zatrzymał się w domu rodzinnym w Wytycznie. Niestety został tam namierzony przez UB i 22 paĹşdziernika 1947r. aresztowany i skazany na 15 lat, z ktĂłrych 7,5 przepracował na dole w kopalni w Jaworznie. Dziś jest ostatnim Ĺźyjącym Ĺźołnierzem WiN z oddziału Leona Taraszkiewicza „Jastrzębia”. Jako gĂłrnik na emeryturze z wielkim zaangaĹźowaniem krzewi w społeczeństwie pamięć po swoich dowĂłdcach i towarzyszach broni, inicjując budowę pomnikĂłw, kaplic i tablic pamiątkowych w miejscach znaczonych krwią partyzantĂłw antysowieckiego podziemia. Po wielu, wielu latach odnalazłem tego najmłodszego partyzanta w oddziale WiN „Jastrzębia”, uczestnika pamiętnej kolacji w moim rodzinnym domu i serdeczne kontakty utrzymuję z nim do dnia dzisiejszego.

Jerzy WypiĂłrkiewicz

Od Redakcji:
Książka Henryka Pająka pt. „JASTRZĄB KONTRA UB” jest aktualnie do nabycia w Wydawnictwie „Aurora”. ZAMÓW ONLINE

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt