Piątek 26 Kwietnia 2024r. - 116 dz. roku,  Imieniny: Marii, Marzeny, Ryszarda

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 12.09.14 - 14:54     Czytano: [2528]

Dział: Kresy w życiu Polski i narodu polskiego

Polska nie dla Ukraińców i Rosjan

W wyniku procesów dziejowych powstały narody, czyli wspólnoty o podłożu etnicznym, gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym, przejawiające się w świadomości swych członków. Każdy naród zajmuje określone terytorium i zazwyczaj utworzył własne państwo o określonych dzisiaj granicach politycznych. Posiadanie własnego państwa jest najważniejszym warunkiem jeśli nie istnienia to naturalnego rozwoju każdego narodu. Najbardziej wszechstronnie rozwinięte narody i państwa powstały w Europie i świecie kultury zachodniej.

W ostatnich 50 latach jesteśmy świadkami wielkiej fali emigrantów z zacofanych krajów Afryki i Azji do Europy. Ludzie ci nie tylko są bardzo często biedni (a to nie grzech), ale także brudni, chorzy i analfabetami, bez żadnej kultury wychowania, wychowani w bezprawiu i zbrodni, nie mający zielonego pojęcia o demokracji i funkcjonowaniu państw zachodnich. Są także zazwyczaj obcy duchowo i kulturalnie: nie tylko nie są chrześcijanami (a Europa ma chrześcijańskie korzenie), ale wyznawcami religii, które są wrogie chrześcijaństwu i kulturze zachodniej, na której zbudowane są państwa i społeczeństwa Zachodu.

Co oznacza masowa emigracja do ustabilizowanych od dawna państw europejskich? Przede wszystkim w wyniku tego procesu narĂłd zamieszkujący dane państwo traci je na rzecz jakiegoś niesprecyzowanego społeczeństwa „multiculti”. Ci emigranci od wewnątrz rozsadzają państwa i narody zachodnioeuropejskie. Jednocześnie ci emigranci nie wpływają na likwidację swoich państw: np. emigracji algierscy we Francji nie przyczyniają się do likwidacji państwa i narodu algierskiego, a tylko do likwidacji Francji i narodu francuskiego, takiego jakim go znamy od setek lat.

To nic dobrego nie wróży tym państwom i narodom i to już w najbliższej przyszłości.

Dzięki Bogu Polskę jak dotychczas omija inwazja współczesnych barbarzyńcĂłw (barbarzyńca, z greckiego βαρβάρουςĂĄrbaros, z łaciny barbarus – cudzoziemiec – człowiek dziki, pierwotny, niecywilizowany, okrutny, o prymitywnych odruchach, nieznający kultury europejskiej) z Azji i Afryki.

Przez nieudolną politykę rządów polskich w ostatnich 10 latach aż 2 miliony Polaków było zmuszonych opuścić Polskę w poszukiwaniu lepszego życia na Zachodzie. Oni mają na pewno lepsze życie niż w Polsce. Jednak nie ma gwarancji, że ich dzieci będą tam szczęśliwe jak coraz liczniejszy i barbarzyński islam zaglądnie im w oczy.
Jednocześnie Polskę zalewają emigranci. TakĹźe z Azji (np. jest 30 000 WietnamczykĂłw, z ktĂłrych wielu to buddyści; jednak buddyści nie są tak niebezpieczni jak muzułmanie, ktĂłrzy odpowiadają aĹź za 95% aktĂłw terroryzmu światowego; nie powinniśmy wzbraniać się przez kontrolowaną emigracją katolikĂłw z Azji i Afryki, bo to ludzie nam bliscy w wierze i przez prześladowania we własnym kraju, ludzie w największej potrzebie). Jednak na razie są to emigranci głównie ze Wschodniej Europy: ludzie z Rosji, Białorusi i przede wszystkim Ukraińcy. W ostatnich miesiącach ok. 40 000 UkraińcĂłw osiedliło się w Polsce. A ilu nielegalnie?! Media polskie podały wiadomość (m.in. „Wirtualna Polonia” 10.7.2014), Ĺźe funkcjonariusze StraĹźy Granicznej z Rzeszowa-Jasionki wspĂłlnie z pracownikami Podkarpackiego Urzędu WojewĂłdzkiego w Rzeszowie wykryli proceder fałszowania dokumentĂłw, ktĂłre umoĹźliwiły bardzo wielu obywatelom Ukrainy uzyskanie polskiego obywatelstwa i legalne osiedlenie się w naszym kraju. W procederze tym było zamieszanych 25 UkraińcĂłw mieszkających w Polsce i 6 PolakĂłw. Pytanie jest: ilu wśrĂłd tych UkraińcĂłw udających PolakĂłw jest agentĂłw ukraińskich oraz banderowskich działaczy i terrorystĂłw wysłanych do Polski do robienia banderowskiej czy nawet terrorystycznej roboty w naszym kraju?!
Osiedlają się więc w naszym kraju ludzie z państw, które nigdy nie były (Rosjanie, Ukraińcy) przyjazne dla naszego kraju i prawdopodobnie nigdy nie będą. Tak pod względem politycznym, kulturalnym i religijnym. Wszystkie państwa europejskie, które mają mniejszość rosyjską (Estonia, Łotwa czy Mołdawia) mają wielkie problemy z tą mniejszością.

A jaki będzie rezultat potopu Polski przez Ukraińców i Rosjan?

Polska przestanie być Polską i krajem zachodnioeuropejskim. Nasz kraj będzie wieloetniczny i pełen wieloetnicznych problemĂłw. Takich jakie mają państwa europejskie, ktĂłrym zachciało się bawić w „multiculti”. Emigranci będą budować cerkwie, domy ukraińskie, rosyjskie i inne, zakładać organizacje, szkoły (tylko nie szkoły, bo to murowana gettoizacja!), kluby, zespoły i żądać aby polscy podatnicy to wszystko finansowali (podczas gdy na Ukrainie tamtejsi Polacy nie tylko, Ĺźe nie otrzymują Ĺźadnej pomocy rządowej, ale takĹźe są prześladowani). Jednak przede wszystkim zaleje nas kultura i obyczajowość wschodnia, a kraj obsieją cerkwiami, ktĂłre zeszpecą jego dotychczasowy zachodnioeuropejski krajobraz. I Ĺźeby tylko na tym się skończyło. W naszym kraju będzie pełno agentĂłw rosyjskich i ukraińskich tworzących prawdziwą V-kolumnę, ktĂłra będzie dawała znać o sobie, tak jak to było z niemiecką i ukraińską V-kolumną w przedwojennej Polsce, a przede wszystkim podczas kampanii wrześniowej 1939 roku. Kto gwarantuje, Ĺźe nie będziemy mieli takĹźe nowej ukraińskiej irrydendy i prĂłby odrywania od Polski rzekomo "etnicznych ziem ukraińskich" – Chełmszczyzny i Ziemi Przemyskiej, a moĹźe i Krakowa, ktĂłry, według UkraińcĂłw, załoĹźyli ich przodkowie?!

Nie jest nic złego z osiedlaniem się cudzoziemcĂłw w Polsce. Cudzoziemcy zawsze byli elementem w historii polskiego narodu i to zazwyczaj bardzo pozytywnym. Chodzi tylko o to, aby ludzie osiedlający się w Polsce asymilowali się – wchodzili w społeczeństwo polskie, aby w Polsce juĹź nigdy nie było gett etnicznych. Pisemna zgoda przybyłego do Polski cudzoziemca na asymilację powinna być warunkiem przyznawania prawa do osiedlania się w Polsce, a obywatelstwo powinno być przyznawane dopiero po 10-15 latach i to na pewnych warunkach (np. dobra znajomość języka i udowodnienie, Ĺźe wchodzą w narĂłd polski). Do Polski nie powinni być wpuszczani na osiedlenie się niechrześcijanie, bo oni nie tylko Ĺźe nie asymilują się, ale łatwo mogą stać się V kolumną jeśli nie obcego państwa to własnej religii, ze skutkami szkodliwymi dla państwa i ludności tubylczej. ChociaĹź w Polsce najwięcej mogło by się osiedlić UkraińcĂłw, Rosjan i BiałorusinĂłw, to raczej powinni to być niemile widziani emigranci, szczegĂłlnie Ukraińcy i Rosjanie. Oba narody nie tylko są obce nam w wierze (prawosławni i grekokatolicy) i kulturze, ale takĹźe słusznie zaliczane do naszych największych wrogĂłw.

Przez 123 lata byliśmy w niewoli naszych sąsiadĂłw i walczyliśmy o własne państwo, wylewając morze krwi. Nie dopuśćmy do tego, abyśmy je na nowo stracili. Aby jego gospodarzami stali się cudzoziemcy. W tym najgorsi z nich – Ukraińcy i Rosjanie – odpowiednio od 400 i 500 lat nasi śmiertelni wrogowie (wyjątki potwierdzają regułę). Za duĹźo jest wrogości po obu stronach, a to nic dobrego nie wróşy. Na pewno nie harmonijnego współżycia.

Uwaga o Kresach kard. S. Wyszyńskiego w związku ze śmiercią Bolesława Bieruta

Przebywający na przymusowym odosobnieniu w Komańczy w Bieszczadach prymas Polski, kard. Stefan Wyszyński na wiadomość o śmierci Bolesława Bieruta zanotował w swoich zapiskach więziennych pod datą 12 marca 1956: „BĂłg połoĹźył kres Ĺźyciu człowieka i głowy państwa, ktĂłry miał odwagę pierwszy i jedyny z dotychczasowych władcĂłw Polski zorganizować walkę polityczną i państwową z Kościołem. To straszna odwaga! Na tę odwagę zdobył się Bolesław Bierut. (...) umarł na obczyĹşnie, w Moskwie - tam, gdzie zgodził się na oddanie jednej trzeciej terytorium Polski, tam, gdzie czerpał swoje natchnienie do walki z Kościołem”.

Polskie nazwy ulic w dzisiejszym Lwowie

Po zajęciu Lwowa przez Związek Sowiecki we wrześniu 1939 roku okupacyjne władze sowieckie zmieniły pod kątem depolonizacji nazwę większość lwowskich ulic i placów, często nazwy, które miały kilkuwiekową metrykę. Niemcy okupując Lwów w latach 1941-44 przywrócili dawne nazwy niektórym ulicom, a innym nadali niemieckie nazwy. Po zajęciu Lwowa przez Związek Sowiecki w 1944 roku ponownie dokonano zmian nazw ulic Lwowa. Wiele nazw miało cechy rusyfikacyjne. Z kolei po powstaniu niepodległego państwa ukraińskiego w 1991 roku i zdobycie w mieście władzy przez skrajnych nacjonalistów ukraińskich doprowadziło do ponownej zmiany bardzo wielu ulic lwowskich. Tym razem nastąpiła ukrainizacja większości ulic. Imiennikami ulic miasta zostali m.in. znani nacjonaliści ukraińscy, często o zapatrywaniach faszystowskich i ludobójcy.

Nowe władze miasta chociaĹź wrogie Polsce i Polakom pozostawiły nazwy ulic upamiętniających postaci polskiej historii i kultury, ktĂłre pozostały z czasĂłw sowieckich, nie chcąc wĂłwczas okazywać publicznie swego wrogiego nastawienia do Polski, PolakĂłw i wszystkiego co polskie, szczegĂłlnie we Lwowie. I tak pozostały ulice Aleksandra Fredry, Sebastiana Klonowicza, Marii Konopnickiej, Mikołaja Kopernika, Tadeusza Kościuszki, Jana Matejki, Elizy Orzeszkowej i Juliusza Słowackiego, Szeptyckich, Fryderyka Szopena, Gabrieli Zapolskiej. Sowieci zmienili nazwę ul. Mickiewicza, ale za to plac Mariacki, na ktĂłrym stoi pomnik wieszcza, nazwano placem Mickiewicza; nazwę tę zachowały ukraińskie władze miasta, jak rĂłwnieĹź ulice nazwane przez władze sowieckie w 1946 roku na pamiątkę PolakĂłw związanych ze Lwowem: Stefana Banacha i Tadeusza Boya-Ĺťeleńskiego. A z własnej inicjatywy uhonorowały nazwą ulicy dwĂłch PolakĂłw: Oskara Kolberga – wybitnego etnografa historycznych ziem Polski, w tym ziem ukrainnych Rzeczypospolitej, oraz Aleksandra Myszugę – wybitnego polskiego śpiewaka operowego, pochodzenia ukraińskiego.

Z polskich nazw geograficznych ulic lwowskich, po 1945 roku pozostała jedynie ulica Krakowska. W okresie sowieckim była ul. Rzeszowska, jednak w najnowszym spisie ulic jej nie zauważyłem.

Polskie zakony i zgromadzenia żeńskie w archidiecezji lwowskiej w 1939 roku

W 1939 roku na terenie rzymskokatolickiej (polskiej) archidiecezji lwowskiej działały 24 polskie zakony i zgromadzenia zakonne Ĺźeńskie, mające łącznie 2470 siĂłstr zakonnych w 292 domach zakonnych-klasztorach. Były to następujące wspĂłlnoty zakonne: benedyktynki – 1 dom, 50 siĂłstr; Siostry Benedyktynki od Nieustającej Adoracji Najświętszego Sakramentu – 1 dom, 45 siĂłstr; karmelitanki bose – 1 dom, 20 siĂłstr; Siostry II Zakonu Św. Franciszka od Adoracji Najświętszego Sakramentu – 1 dom, 35 siĂłstr; urszulanki – 3 domy, 89 siĂłstr; Siostry Najśw. Serca Pana Naszego Jezusa Chrystusa – 1 dom, 49 siĂłstr; Siostry Miłosierdzia Św. Wincentego a Paulo – 29 domĂłw – 438 siĂłstr; Siostry BoĹźej Opatrzności – 4 domy, 75 siĂłstr; felicjanki – 21 domĂłw – 232 siostry; Siostry Niepokalanego Poczęcia Najśw. Maryji Panny – 2 domy, 106 siĂłstr; dominikanki – 7 domĂłw, 48 siĂłstr; słuĹźebniczki starowiejskie – 94 domy – 368 siĂłstr; boremeuszki – 1 dom, 9 siĂłstr; jĂłzefitki – 21 domĂłw, 179 siĂłstr; Siostry Franciszkanki Rodziny Maryi – 54 domy, 344 siostry; słuĹźebniczki dębickie – 21 domĂłw, 66 siĂłstr; sercanki – 4 domy, 96 siĂłstr; serafitki – 3 domy, 29 siĂłstr; nazaretanki – 2 domy, 43 siostry; prezentki – 1 dom, 3 siostry; Siostry Notre Dame – 6 domĂłw, 71 siĂłstr; zmartwychwstanki – 2 domy, 11 siĂłstr; albertynki – 11 domĂłw – 61 siĂłstr; Siostry Matki BoĹźej Miłosierdzia – 1 dom, 3 siostry.

Polskie zakony i zgromadzenia męskie w archidiecezji lwowskiej w 1939 roku

W 1939 roku na terenie rzymskokatolickiej (polskiej) archidiecezji lwowskiej działało 17 polskich zakonĂłw i zgromadzeń zakonnych męskich, mających łącznie 249 księży zakonnych i 582 zakonnikĂłw: łącznie 237 kapłanĂłw, 204 braci, 138 klerykĂłw i 286 alumnĂłw w 69 domach zakonnych-klasztorach. Były to następujące wspĂłlnoty zakonne: księża jezuici – 6 domĂłw, 36 kapłanĂłw i 14 braci; dominikanie – 7 domĂłw, 38 kapłanĂłw i 31 braci; karmelici trzewiczkowi – 4 domy, 11 kapłanĂłw, 14 braci i 8 klerykĂłw; karmelici bosi – 1 dom, 4 kapłanĂłw i 4 braci; franciszkanie konwentualni – 7 domĂłw, 26 kapłanĂłw, 30 braci, 48 klerykĂłw; bernardyni – 18 domĂłw, 48 kapłanĂłw, 36 braci i 70 klerykĂłw; reformaci – 2 domy, 6 kapłanĂłw, 10 braci, 3 klerykĂłw i 67 alumnĂłw; kapucyni – 3 domy, 10 kapłanĂłw i 9 braci; księża misjonarze św. Wincentego a Paulo – 5 domĂłw, 24 kapłanĂłw i 4 braci; zmartwychwstańcy – 2 domy, 10 kapłanĂłw, 5 braci i 26 alumnĂłw; redemptoryści – 1 dom, 3 kapłanĂłw i 1 brat; salezjanie – 3 domy, 14 kapłanĂłw, 6 braci, 9 klerykĂłw i 130 alumnĂłw; saletyni – 2 domy, 7 kapłanĂłw; michalici – 2 domy, 2 kapłanĂłw i 59 alumnĂłw; bracia szkolni – 1 dom, 11 braci; albertyni – 3 domy, 18 braci: bracia Serca Jezusowego – 2 domy – 4 braci.

Polski Drohobycz w Małopolsce Wschodniej

Drohobycz do 1939 roku był miastem powiatowym w woj. lwowskim (po 1945 Ukraina) i liczył 39 000 mieszkańcĂłw, a w 1931 roku 32 261 mieszkańcĂłw, w tym 18 840 PolakĂłw, 7589 ĹťydĂłw oraz zaledwie 2686 UkraińcĂłw i 2557 RusinĂłw. Natomiast cały powiat drohobycki miał w 1931 roku 194 456 mieszkańcĂłw, w tym 91 935 PolakĂłw, 45 528 UkraińcĂłw, 33 686 RusinĂłw i 19 529 ĹťydĂłw. KrĂłl polski Kazimierz Wielki w 1340 roku nadał miastu herb przedstawiający 9 topek solnych (tradycyjna miara soli) umieszczonych na granatowej tarczy, nad ktĂłrą widniała polska korona krĂłlewska (teraz Ukraińcy ją usunęli), w1392 roku krĂłl Władysława Jagiełło ufundował istniejący do dziś kościół farny, a w 1422 roku nadał miastu prawo magdeburskie. Miasto od końca XIX w. leĹźało obok polskiego największego zagłębia naftowego w Borysławiu, stąd działało tu 5 rafinerii ropy naftowej, w tym wielka Państwowa Fabryka OlejĂłw Mineralnych, zatrudniająca ok. 3000 robotnikĂłw. W mieście było znane gimnazjum, w ktĂłrym nauczycielem rysunku był głośny dzisiaj w Polsce i na świecie polski pisarz i rysownik Brunon Schulz (1892-1942) oraz znany polski klub piłki noĹźnej „Junak”, ktĂłry w 1937 roku awansował do ligi lwowskiej (jedna z najbardziej prestiĹźowych lig okręgowych w przedwojennej Polsce), a wygrał ją w sezonie 1938/1939. Po przyłączeniu Małopolski Wschodniej do Związku Sowieckiego w 1945 roku Stalin wypędził z Drohobycza i Ziemi Drohobyckiej do komunistycznej Polski większość PolakĂłw – 48 593 (PolakĂłw pochodzenia Ĺźydowskiego wymordowali hitlerowcy wraz z Ukraińcami).

W Drohobyczu urodziło się wielu znanych PolakĂłw, m.in.: Aleksander Bednarz (1941-2013), aktor teatralny, filmowy, telewizyjny i dubbingowy, reĹźyser teatralny; Andrzej Chciuk (1920-1978), pisarz i poeta, autor książek o Drohobyczu i Ziemi Drohobyckiej; Tadeusz Chciuk-Celt (1916-2001), zastępca dyrektora Sekcji Polskiej Radia Wolna Europa w Monachium; Maciej Aleksy Dawidowski (1920-1943), bohater okupacyjnej Warszawy, sierĹźant podchorąży Armii Krajowej, uczestnik głośnej „Akcji pod Arsenałem” 26.3.1943, bohater książki Aleksandra Kamińskiego pt. „Kamienie na szaniec” (I wyd. 1943); Tadeusz Dąbrowski (1887-1919), krytyk literacki, badacz literatury polskiej, publicysta; Jerzy Drohobycz (1450- 1494), lekarz, profesor uniwersytetĂłw w Bolonii i Krakowie; Stanisław Gerstmann (1911-1983), psycholog, profesor Uniwersytetu Łódzkiego; Leopold Gottlieb (1870-1934), malarz; Maurycy Gottlieb (1856-1879), malarz; Zbigniew Stanisław Kiedacz (1911-1944), podpułkownik dyplomowany kawalerii Wojska Polskiego, twĂłrca 600-osobowego elitarnego oddziału o doskonałych walorach bojowych – batalion "S" w Armii Polskiej gen. Władysława Andersa; Eugeniusz Kucharski (1880-1952), historyk literatury, profesor uniwersytetĂłw we Lwowie i Toruniu; Kazimierz Kuriański (1917-1940), duchowny katolicki – werbista, zamordowany za wiarę w niemieckim hitlerowskim obozie koncentracyjnym w Mauthausen-Gusen, Sługa BoĹźy Kościoła katolickiego; Marcin Laterna (1552-1598), jezuita, pisarz religijny, spowiednik krĂłlĂłw Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy, Sługa BoĹźy, zginął za wiarę; Wilhelm Leopolski (1828-1892), dobry malarz; Herman Lieberman (1870-1941), polityk PPS, 1919-30 poseł na Sejm PR; Hermann Adolf Loebl (1835-1907), polski polityk w słuĹźbie austriackiej, namiestnik Moraw (1888-93), minister ds. Galicji (1897-98); Ignacy Łobos (1827-1900), od 1885 biskup katolicki diecezji tarnowskiej; Jerzy Łucki (1898-1939), sportowiec: bobsleista -olimpijczyk z Sankt Moritz 1928, lekkoatleta - brązowy medalista mistrzostw Polski w: pchnięciu kulą w latach 1923 i 1927 oraz w rzucie młotem w roku 1923; Ignacy Popiel (1863-1941), szachista, czołowy gracz Galicji i w międzywojennej Polsce; Leszek Schneider (1925-1984), filolog, docent Uniwersytetu Jagiellońskiego; Bruno Schulz (1892-1942), pisarz, rysownik; Kajetan Stefanowicz (1886-1920), malarz; Leon Sternbach (1864-1940), filolog klasyczny, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego; JĂłzef Szalay (1802-1876), uznawany za twĂłrcę uzdrowiska w Szczawnicy; Kazimierz Wierzyński (1894-1969) wybitny poeta; Stanisław Windakiewicz (1863-1943), historyk literatury polskiej, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W Drohobyczu ukazywały się do 1939 roku następujące czasopisma polskie (razem 16): „Biuletyn Powiatowej Kasy Chorych w Drohobyczu” 1925-27, „Echo Zagłębia Naftowego” – tygodnik 1929-37, „Głos Drohobycko-Borysławsko-Samborsko-Stryjski” (1929-39; jako „Głos Drohobycko-Borysławski” 1933-37, „Nowy Głos 1937-38 i „Nowy Głos Zagłębia Naftowego” 1938-39), „Kurier Drohobycki” – tygodnik 1932, „Kurier Podkarpacia” 1930, „Nasze Pisemko” – miesięcznik 1929-33 Polskiego Prywatnego Seminarium Ĺťeńskiego, „Nasze Pisemko” 1939, „Nowiny” – tygodnik 1932-33, „Oleum” – tygodnik dla sprawy przemysłu oleju skalnego w Polsce (po polsku, francusku, angielsku i niemiecku) 1935-39, „Ostatnie Wiadomości Zagłębia” – 2 razy w tygodniu 1932-34, „Petrol. Czaspoplismo Naukowe” – tygodnik 1927-39, „Przegląd Podkarpacia” – dwutygodnik 1934-39, „Sprawa Ludowa” – dwutygodnik polityczno-społeczny 1929-30, „Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum Państwowego im. KrĂłla Władysława Jagiełły w Drohobyczu” 1929-39, „Sprawozdanie z działalności za rok ... Ubezpieczalni Społecznej w Drohobyczu” 1936-37.

Czartorysk na Wołyniu i ród Czartoryskich

Czartorysk to miasteczko na Styrem, ktĂłre do 1945 roku leĹźało na terenie powiatu łuckiego w wojewĂłdztwie wołyńskim. Ten ruski grĂłd został włączony do Litwy w XIV wieku, ktĂłra w 1385 roku zawarła unię z Polską. W 1431 roku doszło tu do rozejmu pomiędzy krĂłlem Władysławem Jagiełłą i zbuntowanym księciem litewskim Świdrygiełłą. Z nadania Świdrygiełły, w latach 1442-1601 Czartorysk i tutejsze duĹźe dobra ziemskie naleĹźały do Czartoryskich, ktĂłrzy wznieśli tu swĂłj zamek; jeszcze w XIX w. pozostawały po nim ruiny, a dziś tylko wały. Było to ich gniazdo rodzinne i od nazwy miasteczka wzięła w XV w. nazwisko gałąź domu GiedyminowiczĂłw (bratem stryjecznym załoĹźyciela rodu Konstantego był krĂłl polski Władysław Jagiełło) – znany po dziś dzień polski rĂłd książęcy Czartoryscy, ktĂłry odegrał bardzo dużą rolę w historii Polski, ktĂłry był bardzo zasłuĹźony dla kraju i Kościoła polskiego, z uwagi na działalność polityczną, patriotyczną, społeczną, kulturalną i religijną.

Po Czartoryskich Czartorysk wraz z dobrami ziemskimi na krĂłtko w drodze kupna naleĹźał do wojewody mińskiego Jana Paca (kupił za 400 000 zł pol.), potem do Leszczyńskich, w 1677 roku do Wiśniowieckich i w 1725 roku do Radziwiłłów. Radziwiłłowie wznieśli tu ładny pałac rokowowy z cennymi malowidłami ks. Łukasza Huebnera, ktĂłry zdemolowali i potem rozebrali urzędnicy carscy. Dobra skonfiskowane przez carat po Powstaniu Listopadowym 1830-31 były w rękach rosyjskich do I wojny światowej. Wojewoda dorpacki Andrzej Leszczyński zostawszy panem Czartoryska, sprowadził tu polskich dominikanĂłw, dla ktĂłrych w 1639 roku ufundował klasztor wraz z barokowym kościołem murowanym. Nowy piękny kościół w stylu rokokowym wzniĂłsł w miejsce poprzedniego w latach 1736-41 znany architekt polski Paweł GiĹźycki. Jest to gmach trzynawowy, krzyĹźowy, bez wieĹźy. W ramach antypolskich represji po Powstaniu Listopadowym 1830-31 władze carskie zlikwidowały klasztor dominikanĂłw w 1832 roku a kościół przerobiły na cerkiew prawosławną pw. Zaśnięcia Bogarodzicy. Podczas I wojny światowej tereny te były miejscem walk, podczas ktĂłrych kościół podominikański uległ duĹźemu zniszczeniu; dalszej dewastacji uległ podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku przez ĹźołdakĂłw sowieckich, ktĂłrzy poniszczyli groby Czartoryskich i okolicznej szlachty, a szczątki ich okradli z wartościowych przedmiotĂłw i porozrzucane. W 1920 roku odzyskali go katolicy i został kościołem parafialnym w dekanacie kołkowskim w diecezji łuckiej. Do 1930 roku kościół został pięknie odbudowany i odrestaurowany staraniem ks. Apolinarego TarnogĂłrskiego i wiernych oraz, ze względu na swĂłj zabytkowy charakter, dzięki dotacji Urzędu Konserwatorskiego w Łucku, Ministerstwa RobĂłt Publicznych i właścicieli pobliskich lasĂłw: Księżopolskiego, Siennickiego i Sittauera. Odrestaurowany kościół przejęli księża z Kongregacji Świętego KrzyĹźa (oo. Hilary Paszek i JĂłzef Kmieckik – do 1939 r.). Po oderwaniu Ziem Wschodnich od Polski przez Stalina w 1945 roku władze sowieckie odebrały kościół katolikom i obrĂłciły ten zabytkowy i jeden z najpiękniejszych kościołów na Wołyniu na skład zboĹźa, po czym z powodu duĹźej dewastacji porzuciły na zagładę. W 1997 roku kościół został przekazany Cerkwi prawosławnej i po odbudowie w duchu cerkiewnym od 1999 roku wchodzi w skład utworzonego tu monasteru PodwyĹźszenia KrzyĹźa Pańskiego.

W latach 1915-1916 w rejonie Czartoryska miały miejsce walki z udziałem wszystkich trzech brygad Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego; do najbardziej zaciętego boju z udziałem legionistów doszło w pobliskiej Kościuchnówce 4-6 lipca 1916. Od tego wydarzenia pochodziły nazwy: jednego ze wzgórz w pobliżu stacji kolejowej Czartorysk - Góra Polaków oraz Lasek Polski i Reduta Piłsudskiego, z których do dzisiaj miejscowa ludność zna nazwę Polska Góra, chociaż ona oficjalnie nie funkcjonuje. W 1928 roku legioniści usypali w tym miejscu kopiec-pomnik wiecznej chwały i wznieśli kaplicę drewnianą na cmentarzu wojennym (42 groby) w Kościuchnówce, która została zniszczona przez banderowców podczas II wojny światowej. Zachowały się jedynie resztki cmentarza legionistów.
W latach 1939-41 Czartorysk był pod okupacją sowiecką, a w latach 1941-44 niemiecką. W lipcu 1942 roku Niemcy wraz z nacjonalistami ukraińskimi wymordowali 300 żydów czartoryskich, a rok później mieszkających tu Polaków podczas przeprowadzanej przez nich masowej rzezi Polaków na Wołyniu (ok. 100 tys. ofiar); niedobitki Polaków uszły do Łucka, skąd większość z nich Niemcy wywieźli do Niemiec na roboty przymusowe. W 1945 roku Czartorysk przez imperializm Stalina został odebrany Polsce i wszedł w skład sowieckiej Republiki Ukraińskiej. W rękach polskich zachowało się trochę polskich pamiątek z Czartoryska, m.in. stempel z polskim napisem Agencja Poczt.-Tel. Czartorysk 2 z polskim Orłem.
W Czartorysku urodziła się Franciszka Radziwiłłowa (1705-1753), pierwsza polska dramatopisarka, która dla teatru dworskiego Radziwiłłów w Nieświeżu (woj. nowogródzkie) napisała 16 sztuk dramatycznych i przełożyła z francuskiego 3 komedie Moliera.
Teatr Polski w Wilnie i polskie afisze teatralne w zbiorach Biblioteki WrĂłblewskich

Wilno odegrało bardzo dużą rolę w dziejach teatru polskiego. Pierwszym teatrem polskim w Wilnie był teatr w kolegium jezuickim, czynny w latach 1569-1772. Natomiast pierwszy budynek teatralny w tym mieście został wzniesiony na dziedzińcu zamkowym w 1636 roku. Kolejnymi teatrami polskim w Wilnie były: teatr w Akademii Wileńskiej, czynny w latach 1780-84; teatr w pałacu Oskierczyńskim (później Abramowicza), istniejący od 1784 roku, w ktĂłrym w 1785-89 występował zespół teatralny „ojca teatru polskiego” Wojciecha Bogusławskiego, a od 1795 roku grał tu zespół Dominika Morawskiego. W latach 1796-1831 działał teatr polski w pałacu Radziwiłłowskim (m.in. zespół Macieja KaĹźyńskiego), ktĂłry w 1831 roku przeniĂłsł się do Wielkiej Sali Ratuszowej, ktĂłrą w 1845 roku przebudowano na prawdziwą salę teatralną. Teatr ratuszowy działał do 1864 roku, kiedy to władze carskie zamknęły go w ramach represji po Powstaniu Styczniowym 1864 i zabroniły występĂłw teatrĂłw polskich w tym mieście. W wyniku rewolucji 1905 roku władze carskie były zmuszone przywrĂłcić Polakom naleĹźne im prawa narodowe. Jeszcze w tym samym roku odrodził się stały – zawodowy teatr polski w Wilnie – w sali teatralnej w ogrodzie botanicznym. W 1906-07 teatr miał siedzibę w domu przy Ostrej Bramie. W 1907 roku teatr występował w baraku cyrku na Łukiszkach. Jednocześnie od tego roku działał teatr letni w ogrodzie Bernardyńskim, w 1911-13 teatr na placu Łukiskim oraz amatorski Teatr „Lutnia” od 1906 roku. W latach 1912-14 polskie społeczeństwo Wilno wzniosło wielki prawdziwy budynek teatralny – Teatr Polski (później Miejski – zwany takĹźe Teatrem na Pohulance) z salą na 800 miejsc (arch. Czesław Przybylski), ktĂłry był głównym teatrem polskim w mieście do 1940 roku; zabrany Polakom słuĹźył najpierw Litwinom, a następnie i po dziś dzień Rosjanom.

W latach 1906-10 dyrektorem Teatru Polskiego w Wilnie była Nuna Młodziejowska, ktĂłra stworzyła ze sceny wileńskiej jeden z najambitniejszych teatrĂłw polskich: wystawiła m.in. „Dziady” Mickiewicza w inscenizacji S. Wyspiańskiego (1906), „SędziĂłw” (prapremiera polska) i „Wesele” Wyspiańskiego (1907) oraz „Lillę Wenedę” Słowackiego (1909) ze scenografią F. Ruszczyca. Bujnie rozwijało się polskie Ĺźycie teatralne w międzywojennym Wilnie. Teatr na Pohulance stał się przybytkiem sztuki dramatycznej, a kierowali nim m.in. H. Cepnik (1921-23, reĹźyserował m.in. „Kordiana” Słowackiego), Z. Śmiałowski, F. Rychłowski (1923-25 i 1937-40), A. Zelwerowicz (1929-31), M. Szpakiewicz (1931-38), a występowali tu tacy znani aktorzy polscy jak: Irena EichlerĂłwna, Nina Andrycz, Henryk Borowski, Hanka OrdonĂłwna, Aleksander Zelwerowicz, Zygmunt Bończa-Tomaszewski, Ludwik Sempoliński, Jan Kurnakowicz, Stanisława Perzanowska, Zdzisław MroĹźewski, Danuta Szaflarska, Jerzy Duszyński, Igor Przegrodzki, Hanka Bielicka. Obok teatru dramatycznego Wilno miało stały teatr muzyczny „Lutnię”. Operetka, zepchnięta w wolnej Warszawie przez teatrzyki kabaretowe do roli kopciuszka, odradza się i kwitnie w Wilnie. Kwitnie przy tym o własnych siłach – bez subsydiĂłw. A to dlatego, Ĺźe wspaniała pod kaĹźdym względem wileńska operetka masowo przyciągała widzĂłw. W 1936 roku Warszawa miała 1,2 mln mieszkańcĂłw, a Wilno od niej sześć razy mniej mieszkańcĂłw, czyli 200 tysięcy. Tymczasem podczas gdy w stolicy w 1936 roku sprzedano 1 818 000 biletĂłw teatralnych, to w Wilnie w tymĹźe roku sprzedano ich aĹź 624 000, a w rekordowym 1935 roku nawet 719 000 biletĂłw.

Do duĹźych wydarzeń przedwojennego wileńskiego Ĺźycia teatralnego naleĹźały występy Teatru Reduta (1925-29) pod kierownictwem wielkiego Juliusza Osterwy i Mieczysława Limanowskiego na scenie Teatru na Pohulance, osiągnięciami inscenizacyjnymi zespołu były „Wielki człowiek do małych interesĂłw” Fredry i „Sen nocy letniej” Szekspira, prapremiera polska „Snu” F. Kruszewskiej (1927), wystawiona w konwencji ekspresjonistycznej, oraz przedstawienie jasełkowe „Betlejem Ostrobramskiego” T. Łopalewskiego. Za Szpakiewicza (1931-38) wystawiono „Dziady” Mickiewicza w reĹźyserii wielkiego L. Schillera oraz „KrĂłla Edypa” Sofoklesa w reĹźyserii Stefana Srebrnego.

Litwinów w Wilnie do 1939 roku prawie nie było (było ich zaledwie ok. 2 tys. w mieście liczącym wówczas 209 tys. mieszkańców, w tym 140 tys. Polaków), stąd nie było tu teatru litewskiego. Był teatrzyk amatorski i przed 1919 r. występowały od czasu do czasu grupy teatralne z Litwy). Dlatego historia teatru w Wilnie do 1940 roku to historia polskiego teatru w tym mieście.

Za polskich czasów Biblioteka Wróblewskich, a po jej przywłaszczeniu przez Litwinów Biblioteka Litewskiej Akademii Nauk im. Wróblewskich w Wilnie przechowuje zbiory afiszów teatralnych, z których można się wiele dowiedzieć mi.in. o historii polskiego teatru nie tylko w Wilnie, ale w całej Polsce. Przechowywane tam afisze teatralne należą do najstarszych w Europie. Pochodzą z Wilna, Warszawy, Krakowa, Lwowa i Grodna. Wśród afiszów jest wiele unikatowych i rzadkich egzemplarzy. Najstarszy afisz w zbiorach pochodzi z 1787 roku, jest oczywiście w języku polskim i dotyczy występów zespołu teatralnego Wojciecha Bogusławskiego.

Z tego zbioru afiszów korzystali wielokrotnie w swoich badaniach polscy historycy teatru, między innymi Jerzy Timoszewicz i Zbigniew Jędrychowski.

Łajdackie zachowanie się Litwy wobec Polski we wrześniu-październiku 1939

W 1990 roku walił się Związek Sowiecki w skład ktĂłrego wchodziła Republika Litewska. Na Litwie władzę dusz przejmował ruch zwany Sajudisem, jak się później okazało, zlepek głównie zajadłych komuno-nacjonalistĂłw (członkowie Litewskiej Partii Komunistycznej, a de facto i zgodnie z narodową tradycją LietuwisĂłw skrajni nacjonaliści o zapędach faszystowskich), ktĂłrym przewodził Vytautas Landsbergis, jak się później okazało współczesny czołowy polakoĹźerca. Obecny marszałek Senatu RP, Bogdan Borusewicz jest przekonany, Ĺźe problemom i nieporozumieniom między Litwinami i Polakami na Litwie jest winny duchowy lider konserwatystĂłw Vytautas Landsbergis. „MĂłwię to otwarcie, chociaĹź niektĂłrzy się od tego dystansują” - podkreślił marszałek (Kresy.pl 4.7.2014).

Otóż polakożerca Landsbergis, udając wówczas przyjaciela Polski i Polaków (mówi dobrze po polsku) przymilał się i żebrał solidarnościowy rząd polski, aby jako pierwszy na świecie uznał Litwę za niepodległe państwo, co mogło skłonić inne państwa do pójścia w ślad Polski.

Dlatego warto dziś przypomnieć w jak łajdacki sposób faszystowska Litwa zerwała stosunki dyplomatyczne z Polską 14 października 1939 roku.

1 września 1939 roku Niemcy hitlerowskie napadły na Polskę od zachodu, a 17 września 1939 roku Związek Sowiecki od wschodu.

Po napaści Niemiec na Polskę Litwa ogłosiła neutralność. Jednak po agresji sowieckiej na wschodnią Polskę, rząd litewski dał sam się złapać w pułapkę przygotowaną przez Stalina. Wyniuchał moĹźliwość otrzymania arcypolskiego Wilna w prezencie od Moskwy, ktĂłra uczyniła to juĹź w przeszłości – w roku 1920 podczas wojny polsko-bolszewickiej. JuĹź 19 września litewski dziennik rządowy „Lietuvos Aidas” opublikował artykuł, w ktĂłrym napisał, Ĺźe „Litwa moĹźe otrzymać granice na mocy umowy z Rosją Sowiecką i lipca roku 1920”.

I chociaż państwo polskie jeszcze istniało, żołnierze polscy walczyli z najeźdźcami na wszystkich frontach i do 27 września walczyła stolica Polski - Warszawa, a jego przedwojenne granice miały międzynarodowe uznanie, rząd litewski zaczął od razu umizgiwać się do Moskwy i 20 września rozpoczął tajne rozmowy ze Stalinem. Tym samym rząd litewski przystąpił do rozbioru Polski dokonywanego przez Hitlera i Stalina! Chytry Stalin za bazy wojsk sowieckich na Litwie dawał ochoczo głupim Litwinom Wilno, bo wiedział, że za kilka miesięcy i Wilno i cała Litwa będą w granicach Związku Sowieckiego. Do tego potrzebne mu były bazy wojskowe na Litwie.
10 paĹşdziernika 1939 roku rządy Litwy i Związku Sowieckiego zawarły traktat o przekazaniu Litwie Wilna i części ziemi wileńskiej. Jak pisze w swoich wspomnieniach zatytułowanych Wspomnienia kowieńskie 1938-39 (Londyn 1938) polski attache wojskowy w Kownie, płk Leon Mitkiewicz: „Oczekiwaliśmy (poseł polski w Kownie Franciszek Charwat)... Ĺźe Litwini uznają potrzebę wyjaśnienia tej sprawy w rozmowie choćby nawet prywatnej... Czekaliśmy dwa dni – do dnia 12 paĹşdziernika – na ewentualne wyjaśnienie sprawy Wilna ze strony LitwinĂłw... Niestety czekaliśmy na próşno. 12 paĹşdziernika 1939 roku minister Charwat – po uzgodnieniu z rządem RP w ParyĹźu telegraficznie – złoĹźył przygotowaną notę protestacyjną przeciwko bezprawnemu zajęciu przez Litwę naszego terytorium łącznie z Wilnem... Dwa dni później, dnia 14 paĹşdziernika, minister Charwat otrzymał pisemną odpowiedĹş rządu litewskiego z podpisem ministra spraw zagranicznych, Urbszysa, tej treści, Ĺźe Wilno stanowi część integralną Państwa Litewskiego i Ĺźe jest jego stolicą oraz, co najwaĹźniejsze, Ĺźe rząd litewski nie uznaje rządu polskiego w ParyĹźu, poniewaĹź Polska, jako państwo, przestała istnieć z dniem 18 września 1939 roku... Wręczeniu noty litewskiej – doręczona była przez (zwykłego posłańca!) – nie towarzyszyły ze strony ministra Urbszysa ani innych wysoko postawionych osobistości Ĺźadne wyjaśnienia, ktĂłrych w sytuacji Ăłwczesnej członkowie poselstwa Polskiego w Kownie mieli pewne podstawy spodziewać się. Uznaliśmy wobec tego nasz wyjazd z Kowna za konieczny na znak protestu... W chwili opuszczania Kowna nie zostały skierowane do nas Ĺźadne słowa poĹźegnania ze strony LitwinĂłw. Nikt z litewskiego MSZ czy teĹź z litewskiego Sztabu Generalnego, nie uwaĹźał za potrzebne zjawić się w Poselstwie Polskim, aby zadość uczynić elementarnej kurtuazji. Ani jeden Litwin nie zainteresował się naszym odjazdem”.

Co więcej, Litwini w sposób wyjątkowo plugawy szydzili z Polaków w chwili ich tragedii narodowej.
Leon Mitkiewicz pisze takĹźe, Ĺźe po podpisaniu traktatu litewsko-sowieckiego 10 paĹşdziernika 1939 roku, w Kownie odbyła się masowa demonstracja nacjonalistĂłw litewskich. Przed Muzeum Wojskowym przemĂłwił do tłumĂłw gen. Vladas Negavicius, ktĂłry „pozwolił sobie w tragicznej dla PolakĂłw chwili, na słowa szyderstwa i ciężkiej obrazy narodu polskiego”, Ĺźe po upadku Polski „Polacy płaczliwie Ĺźebrzą o kawałek chleba, buty i kawałek dachu nad głową tu, na Litwie, jako uchodĹşcy”. TakĹźe w gazetach litewskich, w tym takĹźe katolickich (!), „mnoĹźyły się szyderstwa i kpiny z tragedii bratniego przez wieki narodu” polskiego (Marceli Kosman „Orzeł i Pogoń” 1992).

Marian Kałuski

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt