Czwartek 25 Kwietnia 2024r. - 116 dz. roku,  Imieniny: Jarosława, Marka, Wiki

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 27.06.14 - 15:56     Czytano: [3162]

Dział: Kresy w życiu Polski i narodu polskiego

M. Skłodowska-Curie i Lwów

Doktorat h.c. polskiej Politechniki Lwowskiej dla Marii Skłodowskiej-Curie

W polskich popularnych biogramach czy nawet obszernych artykułach o Marii Skłodowskiej-Curie w odniesieniu do powiązań uczonej z Politechniką Lwowską, ktĂłra była wĂłwczas polską uczelnią na terenie należącej do Austrii Galicji, jest jedynie wzmianka, Ĺźe ta wielka Polka – odkrywczyni radu i polonu oraz dwukrotna laureatka nagrody Nobla z dziedziny fizyki w 1903 roku i chemii w 1911 roku, podczas pobytu we Lwowie w 1912 roku została uhonorowana doktoratem honoris causa Politechniki Lwowskiej. Nie zauwaĹźyłem nigdzie w polskich publikacjach zdjęcia dyplomu, jaki otrzymała Maria Skłodowska-Curie 10 lipca 1912 roku podczas ceremonii nadania tego honorowego doktoratu. Znalazłem je w... ukraińskiej Wikipedii. Oto treść tego dyplomu, ktĂłry był wystawiony w języku polskim:

Na mocy najwyższego upoważnienia z 10 lipca 1912 r. Jego Cesarskiej i Królewskiej Apostolskiej Mości Franciszka Józefa I. Nadaje Szkoła Politechniczna we Lwowie za rektoratu Jego Magnificencji Edwina Hauswalda, zwyczajnego profesora budowy maszyn, Pany Maryi ze Skłodowskich Cuire, doktorowi filozofii, zwyczajnemu profesorowi Sorbony w Paryżu, doktorowi honorowemu licznych zakładów naukowych, laureatce nagrody Nobla za epokowe odkrycia nowych pierwiastków radu i polonu i wiekopomne zasługi naukowe w dziedzinie fizyki ciał promienistych tytuł i godność Honorowego Doktora Nauk Technicznych wraz ze wszystkimi połączonemi z tem prawami.

W 1922 roku Maria Skłodowska-Curie starała się w Lidze Narodów o pomoc finansową dla Politechniki Lwowskiej.

Jakim prawem?!

Na konferencji w Jałcie w lutym 1945 roku prezydent USA F. Roosevelt i premier Wielkiej Brytanii W. Churchill wyrazili zgodę na włączenie Wschodniej Polski (woj. wileńskie, nowogródzkie, poleskie, wołyńskie, tarnopolskie i stanisławowskie oraz wschodnią część lwowskiego ze Lwowem i białostockiego z Grodnem) do Związku Sowieckiego (Radzieckiego). Zaraz potem Stalin przystąpił do wysiedlania zdziesiątkowanych przez lata wojny 1939-44, zsyłki na Sybir w latach 1939-41 i ponownie 1944-45 oraz wielkie rzezie popełniane na ludności polskiej przez Ukraińców w latach 1943-44 na Wołyniu i Małopolsce Wschodniej. Ogółem z Ziem Wschodnich znalazło się w tzw. Polsce Ludowej ok. 2 250 000 Polaków z Ziem Wschodnich. Nastąpiła prawie całkowita depolonizacja Wołynia i Małopolski Wschodniej, które zostały włączone do Ukrainy.

Wysiedleni Polacy z Wołynia i Małopolski Wschodniej pozostawili za sobą ponad 600 kościołów katolickich, które należały do arcybiskupstwa lwowskiego, diecezji łuckiej (Wołyń) i przemyskiej (wschodnia część - 77 parafii). Najpierw, tj do powstania wolnego państwa ukraińskiego w 1991 roku, większość z tych kościołów została skazana na zazwyczaj powolną zagładę; niektóre kościoły zniszczono od razu lub oddano prawosławnym. Część kościołów polskich przeznaczono na cele świeckie, zazwyczaj niszcząc przy tym ich religijny charakter. Tylko niewiele kościołów pozostawiono pozostałym katolikom polskim jako czynne świątynie, m.in. katedrę i kościół św. Antoniego we Lwowie oraz kościoły w Samborze, Stryju, Krzemieńcu, Mościskach, Dobromilu, Nowym Mieście, Borszczowie, Hałuszczyńcach, Złoczowie, Szczercu.

Po powstaniu państwa ukraińskiego w 1991 roku część kościołów odzyskał Kościół katolicki, jednak większość została przejęta przez Kościół ukraińsko-bizyntyjski (dawna nazwa unici lub grekokatolicy) albo prawosławnych czy protestantów ukraińskich.

Kościoły rzymskokatolickie nie pasują do kultu unitom i prawosławnym. Stąd dokonuje się ich przebudowy, która niszczy ich poprzedni - łaciński charakter. Przy sposobności niszczy się lub zakrywa wszelkie ślady polskości w tych kościołach. I tak np. w kościele Nawiedzenia Najświętszej Marii panny we Lwowie, który przejęli unici zniszczono m.in. cenny artystycznie nagrobek-pomnik bohatera polskiego Powstania Listopadowego 1830-31, zwycięzcy spod Stoczka, gen. Józefa Dwernickiego (zm. 1857), co wywołało oburzenie wśród Polaków w kraju.

Trudno zapobiec tej barbarii na Ukrainie. Ale czy w Polsce można tolerować niszczenie polskich pamiątek przez Ukraińców?

Otóş z oficjalnej strony internetowej miasta Przemyśla dowiadujemy się, Ĺźe unici po przekazaniu im byłego kościoła polskich JezuitĂłw z XVII w., ktĂłry w XX w. (do 1991) był polskim kościołem garnizonowym na katedrę w 1991 roku “dokonali w nim wiele zmian, a przy tym takĹźe i celowych zniszczeń. Między innymi rozebrano ołtarz główny, usunięto stacje drogi krzyĹźowej i organy, kuto złocony napis łaciński znajdujący się pierwotnie na fasadzie świątyni, ktĂłry świadczył o jej historii, oraz znajdujący się tam symbol zakonu JezuitĂłw”.

Tych zniszczeń polskich śladów świątyni dokonano na polskiej ziemi i zapewne za zgodą polskich władz lokalnych, wojewódzkiego konserwatora zabytków w Rzeszowie, a kto wie czy również nie rządu polskiego!

Zostawiam tę wiadomość bez komentarza.

Polacy ewangelicy (luteranie) na Kresach

W Wielkim Księstwie Litewskim nowinki luterańskie znalazły zainteresowanie głównie ze strony magnaterii polskiej i dużej części szlachty. I prawda jest taka, że bardzo często jedyną przyczyną odstępstwa od katolicyzmu czy prawosławia (ziemie białoruskie) była chęć powiększenia posiadanych bogactw, a nie jakiś powód leżący w sferze wiary i jej dogmatów. Były jednak przypadki, jak się później okazało nieliczne, że zmiana wyznania dotyczyła jednak samej wiary i dogmatów.

Jednak nowinki luterańskie znalazły poparcie również wśród wielu duchownych katolickich na etnicznej Litwie.

Jedną z pierwszych kuźnic luteranizmu w Wielkim Księstwie Litewskim był klasztor franciszkanów w Wilnie, z którego agitację prowadził Stanisław Rapagelan, w późniejszych latach uczeń Lutra w Wittenberdze i działacz reformacyjny. Wspólnie z Abrahamem Kulwieciem, podobno Litwinem z pochodzenia, założył w 1539 roku luterańską szkołę polską, z której, jak również w ambon, rozszerzali luteranizm w mieście w języku polskim! Wtórował im w tym Jerzy Zabłocki. Potępieni przez katolickiego biskupa wileńskiego Pawła Holszańskiego, uszli do luterańskich Prus Książęcych (lenna polskiego) w 1542 roku. Jednocześnie luteranizm zaczął rozpowszechniać się wśród mieszczan niemieckiego pochodzenia, głównie w Wilnie i Kownie, gdzie założyli swój zbór.

Na Żmudzi przeszło na luteranizm szereg młodych księży katolickich, jak np. Jan Tortyłłowicz z Szyłel w powiecie rosieńskim. Ówczesny biskup żmudzki Wacław Wierzbicki spowodował ich banicję do Prus Książęcych. Tam znajdując protekcję u władcy Prus Książęcych, księcia Albrechta, który mianował Kulwiecia profesorem założonego w 1544 roku uniwersytetu w Królewcu, przystąpili na szerszą skalę do agitacji propagandowej skierowanej na Litwę. Jednak ani Kulwieć nie został litewskim Lutrem, ani luteranizm nie odegrał większej roli w dobie reformacji w złączonym z Polską Wielkim Księstwie Litewskim. Jego dzieje na tym terenie są skromniejsze od innych wspólnot religijnych wyrosłych z reformacji. Pod koniec XVI w. w całym Wielkim Księstwie Litewskim było 207 zborów protestanckich, z tego zaledwie 8 luterańskich.

Luteranizm na Kresach Rzeczypospolitej był głównym wyznaniem jedynie w podległej Polsce Kurlandii i częściowo w Inflantach. Wyznawcami tam jego byli jednak wyłącznie Niemcy, Łotysze i Estończycy. Tylko nieliczni z nich, i to głównie spośrĂłd arystokracji – czyli Niemcy, spolonizowali się, pozostając jednak przy wyznaniu luterańskim, jak np. senatorowie Andrzej Tyzenhaus (zm. ok. 1672) – łowczy litewski i Jerzy Tyzenhaus (zm. 1679) – miecznik litewski. Senatorami luteraninami pochodzącymi z polskich KresĂłw byli takĹźe Mikołaj Talwosz (zm. 1600) – kasztelan miński, Ĺźmudzki, marszałek nadworny litewski, starosta dyneburski i kasztelan trocki, oraz Jan Baptysta Tęczyński (zm. po 1562) – wojewoda bełzki (Bełz w Małopolsce Wschodniej, po 1945 r. Ukraina).

Na Litwie luteranizm wspierali głównie spolonizowani juĹź bardzo moĹźnowładcy litewscy: KieĹźgajłłowie i Radziwiłłowie – Mikołaj Czarny oraz Mikołaj Rudy. SzczegĂłlnie ci dwaj ostatni. Właśnie w dobrach Radziwiłłów na Litwie: w Kiejdanach i BirĹźach powstały zbory luterańskie (augsburskie). Poza tym zbory luterańskie powstały w Kownie i Zejmach na Litwie oraz w Wilnie i Gajcieniszkach na WileńszczyĹşnie, a na Polesiu w Wolanowie i Nejdorfie. Jednak centralnym ośrodkiem luteranizmu w Wielkim Księstwie Litewskim nie zostało Wilno, a tylko Brześć nad Bugiem. I to nie tylko dlatego, Ĺźe Wilno było siedzibą biskupa katolickiego i w mieście znajdowało się duĹźo duchowieństwa katolickiego. Głównie dlatego, Ĺźe miasto to znajdowało się w pobliĹźu ziem polskich, ułatwione więc były kontakty z intelektualistami w Koronie (Polsce) i Ĺźe w tym mieście spędzał po kilka miesięcy rocznie Mikołaj Radziwiłł Czarny ((M. Kosman). W jednej z sal zamku w Brześciu zawieszono z polecenia Mikołaja Radziwiłła Czarnego arrasy z portretami Lutra i scenami biblijnymi oraz odprawiano naboĹźeństwa po polsku i udzielano komunii pod dwiema postaciami. Jednak jak zauwaĹźa historyk polski Marceli Kosman nie był to czysty luteranizm – konfesja ta nie zdążyła się jeszcze wykrystalizować w tej części Rzeczypospolitej.

Po właściwie upadku luteranizmu w Wielkim Księstwie Litewski, najwaĹźniejszym stał się zbĂłr w Wilnie, załoĹźony w 1555 roku, ktĂłry przetrwał do 1939 roku, z tym Ĺźe od 1830 roku do okresu międzywojennego miał on wyłącznie charakter niemiecki. Najbardziej znanym duchownym luterańskim w Wilnie był w latach 1616-25 pochodzący z Wielkopolski ks. Samuel Dambrowski, uprzednio proboszcz w Poznaniu i autor znanej postylli, ktĂłrą wielokrotnie wznawiano do 1912 roku. Przed nim znanym kaznodzieją w Wilnie był ks. Jerzy Płotkowski. Patronami zboru wileńskiego byli m.in. Mikołaj Talwosz (zm. 1600), kasztelan miński, Ĺźmudzki i trocki; Jan Henryk Plater (zm. 1639), starosta dyneburski; Mikołaj Korffa (zm. 1659), kasztelan i wojewoda wendeński; Tyzenhauzowie: Andrzej (zm. 1672), łowczy litewski i Jerzy (zm. 1679), miecznik litewski oraz Piotr Nonhardt – starosta orszański i Zuzanna Połubińska – wojewodzina parnawska.

W Małopolsce Wschodniej (ówczesne woj. ruskie/lwowskie) i na Wołyniu nie powstał ani jeden zbór luterański, a na Ukrainie bodajże tylko w Tychomlu (Żytomierszczyzna), chociaż wielu magnatów i szlachciców z początku okazywali swoje zainteresowanie nową religią. W twierdzy w Kamieńcu Podolskim była do 1672 roku kaplica ewangelicka (luterańska), służąca żołnierzom tego wyznania. W okresie międzywojennym (1918-39) polskie zbory ewangelicko-augsburskie (luterańskie) na Kresach były również nieliczne (Lwów, Wilno, Grodno, Brześć nad Bugiem). Duchowny luterański i kapelan Wojska Polskiego Karol Edward Świtalski od stycznia 1931 do grudnia 1935 roku pełnił obowiązki szefa duszpasterstwa wyznań ewangelickich przy Dowództwie Okręgu Korpusu Nr IX w Brześciu nad Bugiem i równocześnie pełnił funkcję tamtejszego administratora zboru cywilnego. Ostatnim duszpasterzem ewangelików polskich we Lwowie do czasu wysiedlenia go przez okupanta sowieckiego w 1946 roku był pochodzący ze Śląska Cieszyńskiego Karol Kubisz (1905-1981), po wojnie zasłużony i odważny w stosunkach z komunistyczną władzą pastor w Krakowie.

Polscy przyjaciele Ameryki na Kresach

JuĹź przed I wojną światową Stany Zjednoczone Ameryki były największym skupiskiem PolakĂłw Ĺźyjących poza granicami Polski; przed I wojną światową do USA wyemigrowało ponad 2 miliony PolakĂłw. Podczas I wojny światowej do Armii Polskiej tworzonej we Francji zgłosiło się aĹź 30 tysięcy PolakĂłw z USA. 22 stycznia 1917 roku prezydent StanĂłw Zjednoczonych Woodrow Wilson, stwierdza w orędziu do Senatu, Ĺźe jednym z warunkĂłw pokoju jest odbudowanie Polski „zjednoczonej, samodzielnej, niepodległej” z dostępem do morza. Lotnicy amerykańscy brali udział w walce z Ukraińcami o polski LwĂłw 1918-19, a następnie ogromną pomoc materialną okazał Lwowowi i całej Polsce amerykański Czerwony KrzyĹź. Polacy byli za to wszystko bardzo wdzięczni Ameryce i Amerykanom. Do utworzonej po wojnie Listy Przyjaciół Ameryki – Polish Declarations of Admiration and Friendship for the United States zapisały się liczne instytucje i szkoły w całej Polsce, m.in. na Kresach. Lista ich jest bardzo długa. Oto niektĂłre z nich na Kresach: Państwowa Szkoła Ekonomiczno-Handlowa i Państwowe Liceum Handlowe we Lwowie, Prywatne Gimnazjum J. S. Goldblatt-Kamerling we Lwowie, Państwowe Gimnazjum (III) im. Krola Stefana Batorego we Lwowie, Państwowe X Gimnazjum im. H. Sienkiewicza we Lwowie, Sąd Okręgowy w Stanisławowie, Sąd Powiatowy w Stanisławowie, Państwowe I Gimnazjum im. M. Romanowskiego w Stanisławowie, Sąd Okręgowy i Powiatowy oraz Prokuratura przy Sądzie Okręgowym w Tarnopolu, Seminarium Nauczycielskie w Tarnopolu, Państwowe Seminarium Nauczycielskie Ĺťeńskie w Kołomyi (woj. stanisławowskie), Państwowe Gimnazjum im. KrĂłla Kazimierza Jagiellończyka w Kołomyi, Państwowe Seminarjum Nauczycielskie im. E. Orzeszkowej w Grodnie, Państwowe Gimnazjum Ĺťeńskie im. Emilii Plater w Grodnie, Seminarium Nauczycielskie SiĂłstr Niepokalanek w Słonimie (woj. NowogrĂłdzkie), Seminarium Nauczycielskie Koła T.N.S.W. Magistratu m. Łucka (woj. wołyńskie), Państwowa Szkoła Ĺťeńska w Łucku, Rz.-Katolickie Duchowieństwo Diecezji Pińskiej, Państwowe I Gimnazjum im. A Mickiewicza w Samborze (woj. lwowskie), Państwowe Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Wilnie, Państwowe Gimnazjum im. J. Lelewela w Wilnie, Publiczna Szkoła Powszechna Nr 10 im. Zygmunta Sierakowskiego w Wilnie, Publiczna Szkoła Powszechna Nr 21 in. J. Piłsudskiego w Wilnie, Publiczna Szkoła Powszechna Nr 30 w Wilnie, Publiczna Szkoła Powszechna Nr 51 w Wilnie, Publiczna Szkoła Powszechna na Ratoczynie Tow. Naft. "Silva Plana" w Borysławiu, Prywatne Seminarium Nauczycielskie Ĺťeńskie w Czortkowie (woj. tarnopolskie), Prywatne Seminarium Nauczycielskie Ĺťeńskie im. M. Konopnickiej w Złoczowie (woj. tarnopolskie), Prywatne Seminarium Nauczycielskie Ĺťeńskie im. Zofji Strzałkowskiej we Lwowie, Prywatne Seminarium Nauczycielskie Ĺťeńskie im. KrĂłlowej Korony Polskiej S.S. Niepokalanek w Maciejowie Wołyńskim, Prywatne Seminarium Nauczycielskie Ĺťeńskie Gminy KrĂłlewskiego Wolnego Miasta Sokala w Sokalu (woj. lwowskie), Prywatne Seminarium Nauczycielskie Ĺťeńskie w Brodach (woj. tarnopolskie), Prywatne Kursa Seminarialne Ĺťeńskie Towarzystwa Szkoły Ludowej w Buczaczu (woj. tarnopolskie), Prywatne Koedukacyjne Gimnazjum Polskie we Włodzimierzu Wołyńskim, Gimnazjum O. O. JezuitĂłw w Chyrowie (woj. lwowskie), Państwowe Gimnazjum w Jaworowie (woj. lwowskie), Prywatne Gimnazjum Ĺťeńskie z prawem publicznosci Zofii Lenkiewiczowej w Tarnopolu, Prywatne Gimnazjum Ĺťeńskie Cypriany BrĂźckowny we Lwowie, Prywatne Gimnazjum z Polskim Językiem Nauczania w Kowlu, Prywatne Gimnazjum Miejskie w Kałuszu (woj. stanisławowskie), I Państwowe Gimnazjum w Stryju, Prywatne Gimnazjum Ĺťeńskie w Stryju (woj. stanisławowskie), Prywatne Gimnazjum Koedukacyjne T-wa Szkoły Średniej w Stołpcach (woj. nowogrĂłdzkie), Prywatne 8-klasowe Gimnazjum Męskie P. Lewickiego w Brześciu nad Bugiem, Prywatne 8-klasowe Gimnazjum Ĺťeńskie P. Lewickiego w Brześciu nad Bugiem, Państwowa Szkoła Zawodowa Ĺťeńska w Grodnie, Państwowa Szkoła Rzemiosł w DrohowyĹźu (woj. stanisławowskie), Państwowa Szkoła Rzemieślniczo-Przemysłowa w Lidzie (woj. nowogrĂłdzkie), Państwowa Szkoła Powszechna Siedmioklasowa Ĺťeńska w Śniatynie (woj. stanisławowskie), Państwowa Szkoła Miernicza i Drogowa w Kowlu (woj. wołyńskie), Państwowa Szkoła Kołodziejsko-Kowalska w Grzymałowie (woj. tarnopolskie), Państwowa Średnia Szkoła Rolnicza w Białokrynicy (woj. wołyńskie).

Wino mszalne dla Wilna z Zazuliniec w Małopolsce Wschodniej

W przedwojennej Polsce winnice były w zasadzie jedynie na południu wojewĂłdztwa tarnopolskiego (po 1945 r. Ukraina), gdzie klimat sprzyjał uprawie tych owocĂłw. W leżących w dolinie Dniestru Zazulińcach koło Zaleszczyk, gdzie kaĹźdego roku odbywało się tradycyjne święto winobrania, Kuria Metropolitalna katolickiej archidiecezji wileńskiej załoĹźyła w okresie międzywojennym dużą winnicę nazwaną „Winikoli”, gdzie wyrabiano wino mszalne na nie tylko na potrzeby tej wielkiej archidiecezji, ale takĹźe kilku innych diecezji polskich.

Ratno na Wołyniu

Ratno w przedwojennej Polsce, do 1939 roku, było miastem (5000 mieszk.) w powiecie kowelskim w woj. wołyńskim. Ziemię ratnieńską przyłączył do Polski w 1366 roku krĂłl Kazimierz Wielki i do rozbiorĂłw Polski (1795) było miejscowością w Ziemi Chełmskiej. W 1440 roku Ratno otrzymało miejskie prawo magdeburskie od krĂłla Władysław III Warneńczyka i od XVI w. stanowiło starostwo niegrodowe. W widłach Prypeci i Turu wzniesiono zamek starostĂłw. Pierwszy kościół katolicki pw. PodwyĹźszenia KrzyĹźa św. ufundował na początku XVI w. Jakub z Siekluk i krĂłl Aleksander Jagiellończyk. W 1782 roku kościół spłonął i nowy murowany wznieśli Tekla Sosnowska i Mikołaj Faliszewski – kanonik Kapituły Łuckiej. Konsekrowany w 1798 roku przez biskupa Jana Kaczkowskiego. W 1939 roku parafia ratnieńska miała 1150 wiernych, a jej ostatnim proboszczem był ks. JĂłzef Dzikowski (1899-1956). Po wypędzeniu PolakĂłw z Ratna przez okupanta sowieckiego w 1945 roku kościół został przebudowany na sklep spoĹźywczy. W Ratnie urodzili się: Tadeusz Matuszewicz (1765 – 1819), poseł, publicysta i tłumacz, minister skarbu w Księstwie Warszawskim za Napoleona, a następnie w KrĂłlestwie Polskim oraz Eliasz Rejzman (1909 – 1975 Szczecin), poeta polsko-Ĺźydowski, tworzący w języku polskim i jidysz, będący jednym z ostatnich poetĂłw tworzących w tym języku w powojennej Polsce; wydał 5 tomikĂłw poezji w języku jidysz i 4 po polsku.

Najstarszy elementarz polski pochodzi z Wilna

Elementarz to książka do początkowej nauki czytania i pisania. Pierwszy polski elementarz wyszedł spod prasy drukarskiej w 1570 roku w KrĂłlewcu w Prusach Książęcych pt. Nauka krĂłtka ku czytaniu pisma polskiego. JednakĹźe najstarszy elementarz polski, ktĂłry zachował się w całości do naszych czasĂłw został wydany w Wilnie w 1633 roku. Drukowany był gotykiem, ma 40 stron w 11 całostronicowych rycin. Nowocześniejszy i na dobrym poziomie elementarz pod nazwą Elementarz dla szkół parafialnych narodowych opracowała i wydała w 2. poł. XVIII w. Komisja Edukacji Narodowej – pierwsze w Europie ministerstwo oświaty. Elementarz ten był drukowany takĹźe w Wilnie w latach 1799, 1803, 1820 i 1830.

I Światowy Zjazd Wilniuków

W dniach 9-16 sierpnia 2009 roku odbył się w Wilnie I Światowy Zjazd WilniukĂłw. W rozesłanym mediom polskim komunikacie czytamy: „Będzie to tydzień, ktĂłry przypomni o wielowiekowej obecności i pracy na rzecz Miasta Wielu Kultur i NarodĂłw, Miasta Mickiewicza i Miłosza, Skargi i Piłsudskiego, Moniuszki i św. Faustyny, Miasta, zbudowanego na fundamentach tolerancji i porozumienia, Miasta Miłosierdzia, ale teĹź wielu prĂłb, jakie zgotował los Wilniukom... Czekamy na wszystkich byłych mieszkańcĂłw Wilna tych, ktĂłrzy z róşnych względĂłw, musieli opuścić swoje miasto rodzinne, a takĹźe ich rodzin, potomkĂłw i przyjaciół – wszystkich, ktĂłrzy uwaĹźają się za wilniukĂłw lub po prostu kochają i chcą poznać Wilno”.

Z kolei na stronie internetowej organizatorĂłw 2 zjazdu: „willniuki.lt” mamy wyjaśnienie ze strony organizatorĂłw zjazdu kto jest wilniukiem: Wilniuki jako pojęcie historyczne. Wilnianin i Wilniuk to są zupełnie odmienne określenia. Pierwsze świadczy wyłącznie o przynaleĹźności do miasta, o miejscu zameldowania, zamieszkania, pracy. Drugie – to pojęcie historyczne. Wilniuk – to dziecię Obojga NarodĂłw. To wytwĂłr państwa federacyjnego, złoĹźonego z Korony Państwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. To ktoś, czyli przodkowie, ktĂłrzy dzielnie przetrwali kolejne rozbiory państwa. Walczyli o nie w listopadowym i styczniowym powstaniach. Nie pozwolili się spacyfikować w trakcie I wojny światowej, przetrwali dramatyczne lata II wojny i stworzyli na WileńszczyĹşnie powaĹźny ruch oporu (AK). Nigdy nie poddali się rusyfikacji, germanizacji czy sowietyzacji i nawet rozrzuceni po najdalszych zakątkach świata pozostali Wilniukami.

Polskie dzieje Druskienik

Druskienniki albo Druskieniki (do 1939 pow. Grodno, woj. białostockie, dziś Litwa), położone malowniczo nad Niemnem wśród lasów i posiadające borowiny i źródła mineralne (solanki i borowiny) są popularnym uzdrowiskiem, znanym w historii polskiej balneologii.

Jednak zanim Druskienniki stały się znanym uzdrowiskiem polskim, upamiętniły się stoczoną tu bitwą między wojskiem polskim a szwedzkim. W czasie wielkiej wojny północnej, w marcu 1702 roku armia szwedzka Karola XII wyruszyła w głąb Rzeczpospolitej. Pod Druskiennikami 24 marca oddział szwedzki w sile ok. tysiąca żołnierzy (dowódca płk. Alexander Hummerhielm) został zaatakowany przez hetmana polnego wojsk polsko-litewskich Michała Serwacego Wiśniowieckiego i całkowicie rozbity.

Później Druskienniki odegrały jeszcze ważniejszą od tej rolę w dziejach polskiej wojskowości, a dokładnie podczas wojny polsko-sowieckiej 1919-20. Nowopowstałe nacjonalistyczne i wrogo nastawione do Polski państwo litewskie wspierało bolszewików w ich wojnie z Polską i w próbie podboju i zniewolenia Polski. Litwini obsadzili wojskiem rejon Druskiennik i pilnowali mostu na Niemnie, aby nie został wykorzystany do ścigania przez wojsko polskie rozbitych oddziałów bolszewickich w bitwie warszawskiej (sierpień 1920). Most stał się terenem walk polsko-litewskich. 23 września 1920 roku z rana kawalerzyści 3 pułku ułanów Dzieci Warszawy pod dowództwem mjr. Cypriana Bystrama w szyku pieszym próbowali sforsować obronę litewskiego 3 batalionu 2 pułku piechoty i zdobyć most. Litwini zmasowanym ogniem karabinów maszynowych skutecznie odpierali polskie ataki. W godzinach popołudniowych Polacy wsparci szwadronem 211 pułku ułanów (dca rotmistrz Jerzy Dąbrowski) ponowili atak, który został uwieńczony zdobyciem w stanie nieuszkodzonym. Jednocześnie nadciągające w ten rejon polskie dywizje piechoty w szeregu starć z wrogiem rozbiły tak skutecznie jednostki wojska litewskiego, że w czasie całej Bitwy Niemeńskiej nie zagrażało ono już wojskom polskim.

W Druskienikach od XVIII wieku leczyła się polska szlachta, korzystając z gościnności okolicznych chłopĂłw. Ponoć jako pierwszy zastosował wodę ze ĹşrĂłdeł solankowych do leczenia miejscowy znachor Franciszek Słony. W 1789 roku przebywał tu krĂłl polski Stanisław August Poniatowski, a 20 czerwca 1794 roku monarcha wydał dekret ustanawiający Druskienniki uzdrowiskiem. Podczas III rozbioru Polski, w 1795 roku Druskienniki zajęła Rosja, okupując je do 1915 roku. Sława lecznicza wĂłd druskiennickich sprawiła, Ĺźe w 1830 roku gubernator grodzieński Bobiatyński wyznaczył chemika, profesora Uniwersytetu Wileńskiego Ignacego Fonberga (ucznia Jędrzeja Śniadeckiego i współtwĂłrcę polskiej terminologii chemicznej) do dokonania rozbioru chemicznego druskiennickiej wody mineralnej. Fongerg rezultaty swoich badań ogłosił najpierw w wydawanym w Wilnie polskim czasopiśmie „Wizerunki i Roztrząsania Naukowe”, a potem w pracy „Opisanie wody mineralnej druskiennickiej” (Wilno 1838). Opierając się na badaniach Fonberga i sławie druskiennickiej wody mineralnej w 1837 roku takĹźe car Mikołaj I nadał Druskiennikom status uzdrowiska, a rząd rosyjski udzielił poĹźyczki na jego rozbudowę. W 1838 roku polski lekarz L. Zembrzycki zbudował tu pierwszą lecznicę balneologiczną. WkrĂłtce zbudowano łazienki i załoĹźono ładny park. Od tej pory rozbudowywane uzdrowisko (liczne charakterystyczne drewniane pensjonaty) zyskało dużą popularność nie tylko wśrĂłd mieszkańcĂłw byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego, ale i całej przedrozbiorowej Polski. Cieszyło się dużą popularnością wśrĂłd warszawiakĂłw. Ze znanych PolakĂłw byli tu m.in. Jan Czeczot, JĂłzef Ignacy Kraszewski, Władysław Syrokomla, Stanisław Moniuszko, Eliza Orzeszkowa, JĂłzef Piłsudski.

Najwięcej do rozwoju uzdrowiska przyczynili się lekarze balneolodzy: Ksawery Wolfgang i jego następca dr Jan Pilecki. Dr Wolfgangowi, ktĂłry przez 28 lat był lekarzem zdrojowym w Druskiennikach, uzdrowisko tak wiele zawdzięcza, Ĺźe przez wielu uwaĹźany był za właściwego jego twĂłrcę (Piotr Szarejko). Cały czas propagował uzdrowisko w społeczeństwie polskim wydając m.in. dwie książki: „O wodzie mineralnej solnej w Druskiennikach. Opisanie, postrzeĹźenia lekarskie i przepisy dla chorych” (Wilno 1841) i razem z JĂłzefem Ignacym Kraszewskim „Druskienniki. Szkic literacko-lekarski” (Wilno 1848). Dzięki jego staraniom Grodzieńska Izba DĂłbr Państwowych załoĹźyła w uzdrowisku w 1846 roku szpital dla włościan skarbowych, ktĂłrzy mogli się tu leczyć przez cały rok. Dr Ksawery Wolfgang był załoĹźycielem, wydawcą i redaktorem wydawanego w pobliskim Grodnie w latach 1844-1846 pierwszego polskiego czasopisma poświęconego jednemu uzdrowisku - „Ondyna Druskiennickich ĹšrĂłdeł. Pismo zbiorowe dla zdrowych i chorych w czasie czteromiesięcznego u wĂłd mineralnych pobytu” (24 zeszyty). Pismo udzielało porad, jak korzystać z wĂłd mineralnych i ogłaszało przyczynki do historii miasteczka i okolicy. WśrĂłd współpracownikĂłw czasopisma byli: J.I. Kraszewski, W. Syrokomla, T. Narbutt i A. Groza oraz siostra dra Wolfganga – poetka Jadwiga Wolfgangowa.

Największy rozwój uzdrowiska nastąpił w latach 1878-79, kiedy to wzniesiono 150 domów z mieszkaniami (kwaterami) dla kuracjuszy i kilka hoteli. W 1902 roku polski architekt Wacław Michniewicz wzniósł w 1902 roku nowe łazienki mineralne. Stałą praktykę lekarską prowadziło tu co najmniej 5 lekarzy, głównie Polaków. Przed rokiem 1914 w Druskiennikach corocznie wypoczywało lub leczyło się ponad 5000 osób, czyli 10 procent wszystkich kuracjuszy przebywających w uzdrowiskach całej Rosji.

O popularności Druskiennik wśrĂłd PolakĂłw poświadczyć mogą liczne publikacje w języku polskim na temat uzdrowiska, wydane w XIX wieku (poza pracami prof. I. Fonberga i dra K. Wolfganga): Kazimierz Choński „Uwagi nad naturą, działaniem i uĹźyciem druskiennickich wĂłd” (Wilno 1841), A. Hryniewicz „O wodzie mineralnej druskiennickiej” (Wilno 1842), J. Majer „Wody lekarskie krajowe” (1843), Stanisław Pawłowski „Uwagi nad skutecznością wĂłd mineralnych druskiennickich” (Petersburg 1847), Jan Pilecki „Druskienniki w r. 1860” (1861) i artykuł w warszawskim „Tygodniku Ilustrowanym” (1877, nr 84), M. Zieleniewski „Pogląd na ruch zdrojowisk ojczystych w r. 1860” (1861), J. Bujakowski „Obecny stan oraz wartość lecznicza zdrojĂłw Druskiennickich” (Warszawa 1884), Władysław Massalski „Szkic klimatu i jawnokwiatowej flory Druskiennik” (Warszawa 1885).

W latach 1840-1864 roku (1864-1905 władze carskie zakazywały urządzania polskich przedstawień teatralnych na Kresach) i ponownie w latach 1906-1939 w Teatrze Letnim w Druskiennikach występowały polskie zespoły teatralne oraz teatr polski z Wilna (np. w 1841, 1843, 1844, 1845, 1854, 1855, 1856, 1857, 1858, 1859) i Grodna (1840, 1842, 1843, 1860, 1925). Do 1863 roku scena druskiennicka zaliczała się do lepszych scen polskich. Wystawiano tu głównie komedie polskich autorĂłw, m.in. S. Bogusławskiego i J. Korzeniowskiego. Występowały tu m.in. znane zespoły teatralne: Jana Okońskiego (1840), Kazimierza JĂłzefa Leśniewskiego (1841), Wojciecha BłaĹźejewicza (1847), Karola Hoffmana (1908, 1909) oraz znani aktorzy jak np.: Aleksander Korzeniowski (1840), Aniela Mańkowska (1840), Hipolit Isakowicz (1840, 1841, 1845, 1847), Stanisław Nowakowski (1840, 1842, 1843, 1847), Wiktor Skibiński (1840, 1846), JĂłzefa Bauer (1840, 1847), M. Soroczyński (1840, 1847), Aleksander Staniszewski (1840, 1844, 1847), Jan Aśnikowski (1841), Donat Grunwald (1841), Tekla Łosicka (1841-43), Emil Deryng (1841, 1843), JĂłzef Surewicz (1841, 1843, 1844, 1845, 1854, 1855, 1856, 1857, 1858, 1859), Julia Elsner (1843, 1845), Wilhelm Schmidkoff (1844), Wiktor Matowicz (1845), Adam Połujan (1845), Kajetan Prekański (1845), Karolina i Antoni Rohr (1845), Dominika Aleksandrowicz (1845, 1847), Izabela Grabska (1845), Anna Nowakowska (1845, 1847), Antonina i Leonard Słobodzińscy (1845), Teofila i JĂłzef Szymkajłowie (1845-47), Paulina Lewicka (1856), Gertruda Pułjan (1856), Bartłomiej Malewski (1856), JĂłzef Dombrowski (1858), Walery Nowakowski (1854, 1858), Piotr Zelinger (1858, 1859), Matylda Nowińska (1859), JĂłzef Hanusewicz (1859), Barbara Linkowska (1860), Joanna Karczewska (1860), Zygmunt Lauvernay (1860), Rozalia Pade (1861) oraz Mila Kamińska i Wiktor Kamiński (1908), Wacław Kiedrzyński (1908), Zofia Wierzejska (1908, 1909), Kazimierz Wysocki (1908), Edmund Kupiecki (1909), Maria Święcka (1909), JĂłzef Dębowicz (1914), Stefan Zborowski (1914), Wacław Malinowski (1925). W 1860 roku Teatr Letni w Druskiennikach prowadził Jan Hanns, a w 1861 roku Jan Pade – oczywiście obaj Polacy; w teatrze tego drugiego debiutował w końcu lipca 1861 roku Wincenty Rapacki (1840-1924), później jeden z najznakomitszych aktorĂłw polskich XIX wieku. W latach międzywojennych w Teatrze Letnim w Druskiennikach występowało wielu aktorĂłw teatrĂłw polskich z Grodna i Wilna.

Nowy (w miejsce starego drewnianego z XVII w., ufundowanego przez SapiehĂłw), duĹźy murowany w stylu neogotyckim kościół katolicki p.w. Matki Boskiej Szkaplerznej w Druskienikach (1912-31) zaprojektował znany architekt warszawski Stefan Szyller (1857-1933), twĂłrca m.in. gmachu Towarzystwa „Zachęta”, Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, głównego gmachu Politechniki Warszawskiej.

Jeden z najwybitniejszych polskich akwarelistĂłw Napoleon Orda (1807-1883) w swoim słynnym „Albumie widokĂłw Polski...” (Warszawa 1873-83) uwiecznił takĹźe łazienki zdrojowe w Druskienikach z tamtych lat.

W okolicy Druskienik Dominik Narbut odkrył pod koniec XIX w. cmentarzysko przedhistoryczne.

Druskienniki bardzo ucierpiały podczas I wojny światowej (1915-18) i podczas wojny z bolszewikami i wspierających ich LitwinĂłw w 1920 roku. Zburzeniu uległa prawie połowa miasteczka, spaliły się niektĂłre waĹźne budynki, między innymi Kurhauz, kilka will, uszkodzono ĹşrĂłdła. W 1919 roku Druskienniki znalazły się w odrodzonej Polsce. Wiosną 1923 roku nastąpiło oficjalnie otwarcie pierwszego sezonu uzdrowiskowego po wojnie, jednak jego pełna odbudowa i rozbudowa trwała do 1930 roku, a następnie dalsza rozbudowa do 1939 roku. Wykonano kilka nowych odwiertĂłw ĹşrĂłdłowych, wybrukowano ulice, wybudowano nowe wille, a w 1934 roku doprowadzono tu kolej (Porzecze – Druskienniki, 18 km odgałęzienie linii kolejowej Warszawa-Wilno), co bardzo ułatwiło dostęp do Druskienik kuracjuszom z Warszawy i Wilna oraz oczywiście z całej Polski. Druskieniki stały się wĂłwczas jednym z najlepszych uzdrowisk klimatycznych i balneologicznych w Europie. Leczyło się tu w 1930 roku 7900 osĂłb, a w 1937 roku 11 047 osĂłb. Dr Eugenia Lewicka (1896-1931), fizjoterapeutka, prekursor medycyny sportowej w Polsce i inicjatorka załoĹźenia Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie, w 1924 roku załoĹźyła w Druskiennikach znany i popularny do 1939 roku Zakład Kąpieli Słoneczno-Powietrznych i Kuracji Sportowej. Prowadziła w Druskienikach park klimatyczny, propagowała teĹź stosowane w Skandynawii metody leczenia słońcem, powietrzem i ruchem. Druskieniki stały się ulubionym miejscem wypoczynku marszałka Polski – JĂłzefa Piłsudskiego, ktĂłrego autograf znajduje się w pamiątkowej księdze zdrojowiska. W 1928 roku przyznano mu honorowe obywatelstwo Druskiennik. Jego tu pobyty przyczyniły się do duĹźego wzrostu popularność uzdrowiska wśrĂłd PolakĂłw: poza kuracjuszami licznie przybywały tu róşne wycieczki, głównie młodzieĹźowe i harcerskie.

W okresie międzywojennym wznawiano trzykrotnie wydawania czasopisma „Odyna Druskiennickich ĹšrĂłdeł”. W latach 1929-32 i 1936 czasopismo ukazywało się w Grodnie, a w 1938-39 w Druskiennikach. Poza tym w 1927 roku wydawano w Druskiennikach” „Głos Druskiennicki” (Nr 9 pod nazwą „Nowy Głos Druskiennicki”), w 1930 roku ukazywał się w takĹźe w Druskiennikach „Biuletyn Odyny Druskiennickich ĹšrĂłdeł. Tygodniowy informator Druskiennik”, a w latach 1938-39 „Głos Druskiennik”, ktĂłry był mutacją wydawanego w Grodnie „Głosu Grodzieńskiego”. - W 1935 i ponownie w 1937 roku ukazał się drukiem przewodnik „Druskieniki i oklice” autorstwa Tadeusza Klueszy.

W Druskiennikach zmarł 1 sierpnia 1847 roku Jan Czeczot (ur. 1796), sekretarz Towarzystwa FilomatĂłw – stowarzyszenia polskiej młodzieĹźy na Uniwersytecie Wileńskim (członkiem jego był Adam Mickiewicz, ktĂłry wymienił go w dedykacji do trzeciej części „DziadĂłw”), poeta, autor „Prząśniczki” – oficjalnego (od 1998 r.) hejnału miasta Łodzi.

W Druskiennikach urodziło się kilku znanych PolakĂłw, jak np.: 10 paĹşdziernika 1904 roku Zofia DUNIN-BORKOWSKA, mgr filozofii, polonistka (absolwentka Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie), nauczycielka szkół średnich, m.in. Gimnazjum SS. Nazaretanek w Wilnie i Miejskiej Zawodowej Szkoły Dokształcającej, wykładowca Miejskiego Uniwersytetu Powszechnego w Białymstoku i Uniwersytetu Robotniczego w Łapach. W konspiracji od paĹşdziernika 1939 – organizowała opiekę i ukrywała oficerĂłw WP, 1940 szef Wydziału Łączności Konspiracyjnej w Komendzie Okręgu ZWZ w Białymstoku. Aresztowana przez NKWD w Grodnie, więziona w Białymstoku i Mińsku, skąd zbiegła do Wilna. Czynna w Komendzie Okręgu Wilno i członek zespołu redakcyjnego pisma „Niepodległość”. Wyśledzona przez LitwinĂłw i aresztowana przez Gestapo 3 maja 1943 roku wraz z matką i tego samego dnia rozstrzelana. Pośmiertnie odznaczona Orderem Virtuti Militari i KrzyĹźem Walecznych; 26 czerwca 1926 roku Marian TURSKI, historyk i dziennikarz, przewodniczący Stowarzyszenia Ĺťydowski Instytut Historyczny w Warszawie; w 1930 roku ks. Stanisław KEJDEL, wyświęcony na kapłana w Kownie w 1957 roku. Po przyjeĹşdzie do Polski Ludowej zasłuĹźony kapłan diecezji warmińskiej, a następnie elbląskiej, od 1993 roku kanonik Pomezańskiej Kapituły Konkatedralnej w Kwidzynie. Zmarł 4 stycznia 1996 roku; 3 stycznia 1944 roku Jerzy SUROWIEC, inĹźynier, polityk, poseł na Sejm RP 1985-89 z ramienia Stronnictwa Demokratycznego; 12 stycznia 1943 roku Wanda WITTER, prozaik, autorka utworĂłw dla młodzieĹźy, przez szereg lat redaktorka w Polskim Radiu i Ludowej Spółdzielni Wydawniczej w Warszawie; wydała powieści: „Przebiegniesz przez lato” (1980), „Stan zawieszenia” (1984), „Sarna” (1986).

W samych Druskiennikach nie, ale w okolicy mieszkało sporo LitwinĂłw. Najbardziej znanym Litwinem związanym z Druskiennikami, w ktĂłrych spędził dzieciństwo, był Mikołaj Konstanty Czurlanis (Mikalojus Konstantinas Čiurlionis), ur. w 1875 w Oranach i zmarły 10 kwietnia 1911 roku w Pustelniku (Marki) koło Warszawy, kompozytor, malarz i grafik. Jednak i on miał liczne polskie powiązania. W latach 1889-1893 grał w nadwornej kapeli polskiego księcia M. Ogińskiego i dzięki jego pomocy finansowej w latach 1894-99 kształcił się w Instytucie Muzycznym Warszawie m.in. u Antoniego Sygietyńskiego i Zygmunta Noskowskiego, a następnie w Niemczech. W 1902 wrĂłcił do Warszawy i podjął naukę w Akademii Sztuk Pięknych w Klasie Rysunkowej (1904-06) pod kierunkiem m.in. Ferdynanda Ruszczyca (w swojej twĂłrczości uległ jego wpływowi) i Konrada KrzyĹźanowskiego. PrzyjaĹşnił się z polskim kompozytorem i malarzem Eugeniuszem Morawskim. TwĂłrczość Čzurlionisa była w duĹźym stopniu związana ze środowiskiem warszawskim. MĂłwił po polsku (zachowała się jego obszerna korespondencja prowadzona po polsku; na Litwie wydano polską korespondencję Czurlionisa w mało dokładnej wersji litewskiej, ktĂłrą podano za oryginalną!) i dopiero po wyjeĹşdzie do Wilna w 1907 roku zaczął uczyć się języka litewskiego. Zmarł w podwarszawskim sanatorium „Czerwony DwĂłr" w Pustelniku (dziś Marki).

Na cmentarzu katolickim w Druskiennikach pochowany jest m.in. Stanisław Grzegorzewski, autor pierwszego przewodnika po Druskiennikach, przedstawiciele związanej z miastem polskiej rodziny Kiersnowskich, zasłużony proboszcz lokalnej parafii, ks. Bolesław Wołejko. Groby sprzed wojny w przygniatającej większości są polskie.

Ludność polska Druskiennik przeĹźyła bardzo ciężkie chwile podczas II wojny światowej (okupacja sowiecka 1939-41 – zsyłki na Sybir (m.in. Tatiana Koral, ur. 18 VIII 1906 w Druskiennikach, zm. z wycieńczenia 25 III 1942 w dalekim Kerminie; po uwolnieniu z zesłania w 1942 r. Ĺźołnierz Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR) i okupacja niemiecko-litewska (1941-44 – terror, wywĂłzki na roboty do Niemiec). W 1944 roku część PolakĂłw z Druskiennik uciekła na zachĂłd – do Polski i dalej przed zbliĹźającą się sowiecką Czerwoną Armią. Po oderwaniu Druskiennik od Polski – włączeniu miasta do Związku Sowieckiego (Republiki Litewskiej) w 1945 roku 1010 mieszkających tu dotychczas PolakĂłw wyjechało do stworzonej przez Stalina w nowych granicach Polski Ludowej w ramach oficjalnej tzw. „repatriacji”. Pewna liczba PolakĂłw opuściła Druskienniki podczas drugiej „repatriacji” PolakĂłw w latach 1957-58. WśrĂłd nich był m.in. pochodzący z Druskiennik ks. Stanisław Kejdel, wyświęcony na kapłana w Kownie w 1957 roku. DuĹźo PolakĂłw pozostało jednak na miejscu – na swej od wiekĂłw ojcowiznie; litewski spis ludności z 2001 roku wykazał 995 PolakĂłw w Druskiennikach i okolicy. Działa tu oddział Związku PolakĂłw na Litwie, ktĂłry prowadzi wszechstronną działalność polską na tym terenie. Bardzo duĹźo PolakĂłw z Polski wyjeĹźdĹźa na leczenie do Drukiennik. Wydano dla nich przewodnik Jadwigi Siedleckiej „Druskienniki nad Niemnem” (Warszawa 1997). MĂłwi się, Ĺźe litewskie zdrojowisko Druskienniki Ĺźyje dzięki kuracjuszom polskim.

Miastami partnerskimi dzisiejszych – litewskich Druskiennik są trzy polskie miasta: AugustĂłw, Elbląg i Strzelce Opolskie.

Czy Litwa jest strategicznym partnerem Polski?

Litwa jest maleńkim pod względem obszaru i ludności państwem europejskim, bez strategicznego znaczenia i bez jakichkolwiek surowców (gdyby nie Związek Sowiecki to byłaby dzisiaj zapewne najbiedniejszym krajem w Europie), a na dokładkę leżącym na uboczu ważnych europejskich szlaków komunikacyjnych. Przez nią nie prowadzi droga z Europy Zachodniej do Polski, Białorusi, Rosji czy na Ukrainę, a z Moskwy nie wiedzie tędy droga do Warszawy, Berlina Paryża czy Londynu.

Obszar Polski jest ok. 5 razy większy od obszaru Litwy, a ludność Polski jest 11 razy większa od ludności Litwy. Granica Polski z Litwą ma tylko 103 km długości, stanowiąc zaledwie ok. 3% długości granic Polski. I to na odcinku najmniej waĹźnym. A armia litewska to „grupa szeregowcĂłw i kilku oficerĂłw” – w odniesieniu do ich wartości bojowej. M.in. polskie lotnictwo wojskowe musi strzec litewskie niebo.

Dlatego za niepowaĹźne uwaĹźam stanowisko rządĂłw polskich po 1989 roku, ktĂłre uczyniły z Litwy „strategicznego sojusznika Polski”.

Nie było by może nic w tym złego, gdyby stosunki polsko-litewskie były jeśli nie iddyliczne to bardzo poprawne i przyjazne. Poprawne i przyjazne nie tylko w odniesieniu do rządu warszawskiego, ale także wobec Polski i narodu polskiego, a szczególnie Polaków na dzisiejszej Litwie.

Z woli Stalina (najpierw paĹşdziernik 1939 a potem Jałta 1945) Litwa weszła w bezprawne posiadanie części terytorium Polski – Wileńszczyzny wraz z Wilnem. Tereny te w świetle prawa międzynarodowego naleĹźał legalnie do Polski, a zostały od Polski oderwany nielegalnie – w wyniku napadu zbrojnego Związku Sowieckiego na Polskę we wrześniu 1939 roku. W Jałcie w 1945 roku Stalin ponownie i ostatecznie oderwał Wileńszczyznę z Wilnem od powstałego ponownie państwa polskiego. Nie prawo międzynarodowe i nie litewskość Wilna i Wileńszczyzny zadecydowały o ich oderwaniu od Polski. W swoim expose na V Nadzwyczajnej Sesji Rady NajwyĹźszej ZSRR z 31 paĹşdziernika 1939 roku sowiecki minister spraw zagranicznych W. Mołotow powiedział m.in.: „Związek Sowiecki poszedł na przekazanie miasta Wilna Republice Litewskiej nie dlatego, Ĺźe dominuje w nim ludność litewska. Nie, w Wilnie większość stanowi ludność nie-litewska” („Biała Księga”, Instytut Literacki, ParyĹź 1964, s. 136-137). Tym samym Związek Sowiecki udowodnił, Ĺźe nie respektował prawo narodĂłw do samostanowienia o własnym losie. Polacy w Wilnie mieli Ĺźyć pod okupacją litewską tylko dlatego, bo takie było Ĺźyczenie Stalina, no i oczywiście LitwinĂłw.

Wileńszczyzna była krajem zamieszkałym głównie przez PolakĂłw. W Wilnie Litwini stanowili mniej niĹź 1% mieszkańcĂłw miasta. To była ziemia, to było miasto polskie – do szpiku kości polskie. Wielka była rola Wilna w dziejach narodu polskiego, a przede wszystkim polskiej kultury, nauki, literatury, sztuki oraz polskiego Kościoła katolickiego.

Jak bardzo była to ziemia i miasto polskie potwierdza to, że pomimo zsyłek Polaków na Sybir przez Sowietów w 1940 i po 1944 roku, pomimo masowego mordowania tamtejszych Polaków przez Sowietów, Niemców i Litwinów, a przede wszystkim pomimo wysiedlenia do obecnej Polski ok. 250 000 Polaków z Wilna i Wileńszczyzny, Polacy ciągle stanowią ok. 80% ludności powiatu soleczniczańskiego, 63% powiatu wileńskiego, a w samym Wilnie jest ich 100 000 (ok. 20% ludności dzisiejszego miasta).

Sowieci, panujący na Litwie do 1990 roku, gnębili tamtejszych Polaków, natomiast odrodzone w 1990-91 państwo litewskie postawiło sobie za cel zniszczenie Polaków i polskości w Wilnie i na Wileńszczyźnie, wykorzystując do tego administrację państwową i litewski Kościół katolicki. Osobiście najtrudniej mi zrozumieć szowinizm rzekomo chrześcijańskiego Kościoła litewskiego, wyjątkową wrogość kardynała Backisa do Polaków w Wilnie i na Wileńszczyźnie!

Rządy warszawskie po 1989 roku, zaślepione iluzorycznym sojuszem strategicznym z Litwą, ignorowały problemy PolakĂłw na Litwie i przymruĹźały oczy na ich prześladowanie przez rząd i Kościół litewski. A przecieĹź Litwa starała się o wejście do NATO i Unii Europejskiej. Polska mogła torpedować te starania, żądając za poparcie dla starań litewskich pełnego przestrzegania praw PolakĂłw na Litwie. Nie uczyniono tego. Tacy „Polacy” rządzili w Warszawie!

13 grudnia 2005 roku kilka tysięcy Polaków demonstrowało w centrum Wilna domagając się zwrotu ziemi zabranej im za czasów sowieckich, a obecnie oddawanej kolonistom litewskim oraz o rozszerzenie sieci polskich placówek oświatowych. Polacy litewscy protestują po dzić dzień, zanosząc skargi nawet do Brukseli.

Generałowie Ludowego Wojska Polskiego (1945-89) urodzeni na Kresach

Oto zapewne pełna lista generałów Ludowego Wojska Polskiego (1945-89) z dostępnych źródeł, którzy urodzili się na Kresach:


LWÓW: Bronisław Jan Bednarz (ur. 1924), generał brygady (1958), szef Wojskowego Instytutu Historycznego w Warszawie; Zdzisław Bobecki (ur. 1923), generał brygady (1960); Lesław Dudek (ur. 1921), generał brygady (1960); Marian Graniewski, właśc. Marian Gutaker (1918 – 2007 Warszawa), generał dywizji (przed 1967), przejściowo w latach 50. wiceminister obrony; Tadeusz Jedynak (1919 – 1987 Warszawa), generał brygady, kierował wywiadem wojskowym 1955-56; Ryszard Kubiczek (ur. 1924), generał brygady (1972); Tadeusz Kunicki (1919 – 1967 Warszawa), generał brygady (1955); Jan Mazurkiewicz (1896 – 1988 Warszawa), generał brygady (1980); Izydor Modelski (1889 – 1962 Waszyngton), generał dywizji (1945-48); Marian Naszkowski (1912 – 1996 Warszawa), generał brygady (1950), szef Głównego Zarządu Politycznego LWP 1950-1952; Tadeusz Tuczapski (1922 – 2009 Warszawa), generał brygady (1957), generał dywizji (1963), generał broni (1974), wiceminister obrony narodowej 1968-87.

MAŁOPOLSKA WSCHODNIA: Adam Bidziński (1927 NadwĂłrna – 1995 Warszawa), generał brygady pilot (1979), komendant WyĹźszej Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie 1981-87; Ignacy Blum (1913 Leszczanice k. Buczacza – 1994 Warszawa), generał brygady (1958); Leonard Michał Boguszewski (ur. 1936 Brody), generał brygady (1987); JĂłzef Cwetsch (ur. 1923 Komarno k. Rudek), generał brygady (1970), generał dywizji (1984); Mieczysław Cygan (1921 Koniuszki Siemianowskie koło Rudek – 2006), generał brygady (1964); Stanisław Daniluk-Daniłowski (1896 Załucze koło Śniatynia – 1955 Poznań), generał brygady (1947), dowĂłdca Okręgu Wojskowego nr II we Wrocławiu 1947-49; Mieczysław Dębicki (1926 Pikułowice k. Lwowa – 2001 Warszawa), generał brygady (1967), generał dywizji (1975); Eugeniusz Dostojewski, właśc. Harhala lub Gargala (1924 GwoĹşdziec -Kolonia k. Kołomyi – 2001 Warszawa), generał brygady (1961); Andrzej Fryń (1919 Święty Stanisław k. Kołomyi – 1975 Gogolin), generał brygady (1968); Stanisław Fryń (1927 Święty Stanisław k. Kołomyi – 1997 Warszawa), generał brygady (1978), generał dywizji (1984); Marian Garlicki (1908 Drohobycz – 2002 Warszawa), lekarz, generał brygady (1958); Leon Gregorowicz (1919 SasĂłw k. Złoczowa – 1998 Warszawa), generał brygady (1988); Franciszek Herman (1904 StanisławĂłw – 1952 Warszawa), generał brygady (1948); Juliusz Hibner, prawidłowa pisownia: Juliusz HĂźbner, pierwotnie Dawid Szwarc (1912 Grzymałów k. Skałatu – 1994 Warszawa), generał brygady (1949), dowĂłdca Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego 1949-51, dowĂłdca Wojsk Wewnętrznych 1951-56, podsekretarz stanu (wiceminister) w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych 1950-60; Adolf Humeniuk (1918 Kołomyja – 1963 k. Piły), generał brygady (1962); Tadeusz Hupałowski (1922 ZłoczĂłw – 1999 Warszawa), generał brygady (1963), generał dywizji (1972; Ludwik Janczyszyn (1923 Krasne koło Złoczowa – 1994 Gdynia), kontradmirał (1960), wiceadmirał (1970) i admirał (1978); JĂłzef Jaworski (1922 Delatyn k. NadwĂłrnej – 1986 Zielona GĂłra), generał brygady (1969); Andrzej Kaliwoszka (ur. 1938 BrzeĹźany), lekarz, generał brygady (1986); Franciszek Kamiński (1923 Kołomyja – 1985 Warszawa), generał brygady (1963); JĂłzef Kamiński (ur. 1919 BrzeĹźany), generał brygady (1954), generał dywizji (1964), generał broni (1974); JĂłzef Kolasa (ur. 1922 Siedliska k. Rawy Ruskiej), generał brygady (1964); Tadeusz Komarnicki (ur. 1940 Komarniki k. Turki), generał brygady (1988); Julian Kowalewicz (1925 StanisławĂłw – 1990 Warszawa), generał brygady (1972); Czesław Krzyszowski (1922 Mikulińce k. Trembowli – 2007 Warszawa), doktor inĹźynier, generał brygady (1972), generał dywizji (1978); Edward Łańcucki (ur. 1924 Skałat), gen. bryg. (1970); Mikołaj Matwijewicz (1915 Uhryń k. Czortkowa – 2001 Warszawa), generał brygady (1958); Zbigniew Maziej (ur. 1930 OleszĂłw k. Tłumacza), generał brygady (1976); Zbigniew Nowak (ur. WyszkĂłw k. Doliny), generał brygady (1967), generał dywizji (1969) i generał broni (1977), wiceminister obrony narodowej 1976–89; Tadeusz Obroniecki (1924 Jawor k. Turki), generał brygady (1970), generał dywizji (1977); Zbigniew Ohanowicz (1923 Debesławce k. Kołomyi – 2001 Wrocław), generał brygady (1963), generał dywizji (1975); Marian Pasternak (1926 Bohorodczany k. Stanisławowa – 2011 Warszawa), doktor inĹźynier, generał brygady (1977) i generał dywizji (1985); Edward Pfeffer (1913 ZborĂłw – 1997 Warszawa), generał brygady (1958); Jan PirĂłg (1925 Sarańczuki k. BrzeĹźan – 2005 Lublin), generał brygady (1970); Jan Puławski (1924 Trembowla – 2003 Warszawa), generał brygady (1968); Stanisław Rogowski (ur. 1925 RykĂłw k. Złoczowa), generał brygady (1974); Roman Ropek (1923 Dolina – 2007 Warszawa), generał brygady (1983); Leo Samet (1908 Borysław k. Drohobycza – 1973 Warszawa), lekarz, generał brygady (1952), szef Departamentu SłuĹźby Zdrowia Ministerstwa Obrony Narodowej od 1949; Kazimierz Stec (1925 Tarnopol – 1999 Wrocław), generał brygady (1969); Michał Stryga (1921 Tarnopol – 1993 Warszawa), generał brygady (1961), generał dywizji (1972); Władysław Szczepucha (ur. 1919 Ładyczyn k. Tarnopola), generał brygady (1960); Edward Tarała (ur. 1926 Stryj), generał brygady (1978), generał dywizji (1986), dyrektor generalny w MSW - szef SłuĹźby Polityczno-Wychowawczej 1981-84; Marian Eugeniusz Tarnawski (1923 Mariampol k. Stanisławowa – 1968 Warszawa), generał brygady (1965); Władysław Tkaczewski (1925 Semkowice k. Czortkowa – 2006 ŁódĹş), generał brygady (1981); Mieczysław Urbański (1923 StanisławĂłw – 1997 Szczecin), generał brygady (1972); JĂłzef UĹźycki (ur. 1932 Kiertyn koło Stryja), generał brygady (1974), generał dywizji (1979), generał broni (1984), członek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego 1981; Stanisław Wytyczak (1925 Sambor – 1992 Warszawa), generał brygady (1962); Marian Zdrzałka (1931 Przemyślany – 1988 KrakĂłw), generał brygady (1981).

WOŁYŃ: Mirosław Hermaszewski (ur. 1941 Lipniki k. Kostopola), kosmonauta, generał brygady (1988), członek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego 1981-83; Władysław Hermaszewski (1928 Lipniki koło Kostopola – 2002 podczas urlopu na Syberii), generał brygady (1972); Włodzimierz Kopijkowski (ur. 1919 Ĺťytyń k. RĂłwnego), generał brygady (1959); Bronisław Kuriata (1923 k. Kostopola – 1999 Warszawa), generał brygady (1963), generał dywizji (1968), ostatni dowĂłdca Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego 1965; Jan Kuriata (ur. 1931 WoronĂłwka k. Ludwipola), generał brygady (1980), generał dywizji (1985); Zdzisław Kwiatkowski (1924 Włodzimierz Wołyński – 2010 KrakĂłw), generał brygady (1963); Longin Łozowicki (ur. 1926 Czołnica Nowa k. Łucka), generał brygady, generał dywizji, generał broni, członek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego 1981–83, członek Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej PZPR 1980–86, poseł Sejm 1985-89; Kazimierz Makarewicz (1924 NiewirkĂłw k. RĂłwnego – 2006 Warszawa), generał brygady (1975), generał dywizji (1987); Cezary Nowicki (1906 RĂłwne – 1978 Warszawa), generał brygady (1955); Czesław Wojciech Piotrowski (1926 Huta Stepańska koło Kostopola – 2005 Warszawa), generał brygady (1971), generał dywizji (1978); Piotr Przyłuck (ur. Kamienna GĂłra k. RĂłwnego), generał brygady (1966); Florian Siwicki (ur. 1925 Łuck), generał brygady (1962), generał dywizji (1968), generał broni (1974), generał armii (1984), szef Sztabu Generalnego i wiceminister obrony narodowej1973-83, minister obrony narodowej 1983-90, członek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego 1981-83; JĂłzef Stebelski (1918 MołotkĂłw k. Krzemieńca – 1977 Zakopane), generał brygady (1962); Witold Wereszczyński (1926 Białokrynica k. Krzemieńca – 1987 Poznań), generał brygady (1968).

UKRAINA: Władysław Barcikowski (ur. 1916 Murafa), lekarz, generał brygady (1967); Antoni Frankowski (1906 Zasław – 2001 Bydgoszczy), generał brygady (przed 1963); Leon Łapiński (1919 Koziatyn – 1981 Wrocław), generał brygady (1962); Włodzimierz Piliński (1911 KijĂłw – 1991 KijĂłw), generał brygady (1952-56); Mikołaj Prus-Więckowski (1889 Stary KonstantynĂłw – 1964 Michałowice k. Warszawy), generał brygady (1945), generał dywizji (1946); Stanisław Skalski (1915 Kodyma – 2004 Warszawa), generał brygady (1988); Mieczysław Słupski (1919 PłoskirĂłw na Podolu – 1999 Warszawa), generał brygady (1968); Włodzimierz Sokorski (1908 Aleksandrowsk – 1999 Warszawa), generał brygady (1988); Kazimierz Strzemię-Marszyński (1887 Werbka na Podolu – 1980 Warszawa), generał brygady (1944); Kazimierz Underko (1912 Kamieniec Podolski – 1977 Warszawa), generał brygady (1956).

POLESIE: Adam Czaplewski (1914 Brześć nad Bugiem – 1982 Warszawa), generał brygady (1955), generał dywizji (1963), komendant Akademii Sztabu Generalnego WP w Warszawie 1968-73; Stanisław Edward Grodzki (1892 na PińszczyĹşnie – 1946 Warszawa), generał brygady (1945); Michał Jakubik (1914 Czuczewicze koło Łunińca – 1966 ŁódĹş), generał brygady (1953); Romuald KrĂłlak (1932 Brześć nad Bugiem – 2011 Warszawa), generał brygady LWP (1978); Bolesław Kieniewicz (1907 Dworzec k. Pińska – 1969 Warszawa), generał brygady (1944), generał dywizji (1945); Stanisław Radkiewicz (1903 Rozmierki koło Kosowa Poleskiego – 1987 Warszawa), generał brygady (1945), generał dywizji (1945); Janusz Sieczkowski (1925 PruĹźana – 1994 Warszawa), generał brygady (1968); Bolesław Szczerba (1925 Wyderka k. PruĹźany – 2012 Warszawa), generał brygady (1966), generał dywizji (1979), dyrektor generalny NajwyĹźszej Izby Kontroli 1982-90; Leon Szyszko (1924 Kolonia Kamienica k. PruĹźany – 2009 Warszawa), generał brygady (1968).

GRODZIEŃSZCZYZNA: Bolesław Chocha (1923 Grodno – 1987 JĂłzefĂłw), generał brygady (1960), generał dywizji (1965), szef Sztabu Generalnego WP - wiceminister Obrony Narodowej 1968-73; Włodzimierz Kwaczeniuk (1933 Maciejowice k. Wołkowyska – 2011 Warszawa), generał brygady (1981); Juliusz RĂłmmel (1881 Grodno – 1967 Warszawa), generał dywizji (1945); Jerzy Skalski (1925 Grodno – 2010 Warszawa), generał broni, wiceminister obrony narodowej 1989–90); JĂłzef Waluk (1911 Łunna k. Grodna – 1979 Warszawa), generał brygady (1963).

NOWOGRÓDCZYZNA: Gwidon Czerwiński (1902 Siemianowicze k. Stołpc – 1969), generał brygady (1946), organizator i pierwszy dowĂłdca Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-47; Marcin GĂłrski (1915 Radziwoniszki k. Lidy – 2002 Warszawa), generał brygady (1967); JĂłzef Jacewicz (1926 Wojsztowicze k. WołoĹźyna – 1975 Stęszewo k. Poznania), generał brygady pilot (1963); Piotr Jaroszewicz (1908 NieświeĹź – 1992 Anin koło Warszawy), generał brygady (1945), generał dywizji (1950); Aleksander Kokoszyn (1904 RubieĹźewicze k. StołpcĂłw – 1979 Warszawa), generał brygady (przed 1964), szef Głównego Zarządu Informacji Ministerstwa Obrony Narodowej, a po likwidacji GZI i utworzeniu Wojskowej SłuĹźby Wewnętrznej pierwszy jej szef; Tytus Arkadiusz Krawczyc (ur. 1930 Silawicze k. Słonimia), generał brygady (1980), generał dywizji (1983), dowĂłdca Wojsk Lotniczych 1983-89; Henryk Michałowski (ur. 1927 Baranowicze), generał brygady (1969), generał dywizji (1974), dowĂłdca Wojsk Lotniczych 1972-76; Witold Niedek (ur. 1932 Baranowicze), generał brygady (1978); Gustaw Paszkiewicz (1893 Wasiliszki k. Lidy – 1955 Warszawa), generał dywizji (1946); Bronisław Półturzycki (1894 NieświeĹź – 1969 Moskwa), generał brygady (1944), generał dywizji (1945); Jan Raczkowski (1922 Zajezierze k. NieświeĹźa – 2003 Warszawa), generał brygady (1957), generał dywizji (1963), dowĂłdca Wojsk Lotniczych 1967–1972; Ignacy Szczęsnowicz (1922 Harmoza w woj. nowogrĂłdzkim – 1999 Warszawa), generał brygady (1960), generał dywizji (1969), główny twĂłrca polskich wojsk rakietowych.

WILEŃSZCZYZNA (dziś część Białorusi): Apoloniusz CzernĂłw (ur. 1929 Dowiedziny k. Brasławia), generał brygady pilot LWP (1978); Edward Dysko (1926 Stara Rudnia, pow. Święciany – 2009 Warszawa), generał brygady (1968); Jerzy Ejmont (1909 LewkĂłw k. Wilejki – 1987 Warszawa), lekarz wojskowy, generał brygady (1961), szef Departamentu SłuĹźby Zdrowia Ministerstwa Obrony Narodowej i szef SłuĹźby Zdrowia WP od 1965; Roman Harmoza (ur. 1937 Bućkiewicze k. Mołodeczna, generał brygady pilot (1986); Henryk Pietraszkiewicz, właśc. Hieronim Henryk Pietraszkiewicz (ur. 1923 kolonia Woronowo koło Dzisny), kontradmirał od 1968; Henryk Rapacewicz (1926 Mołodeczno – 1991 Wrocław), generał brygady (1968), generał dywizji (1974), członek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego 1981–83; Zygmunt Rudomino (1923 Głębokie – 1993 Gdynia), kontradmirał (1963), zastępca dowĂłdcy Marynarki Wojennej; Antoni Siluk (ur. 1929 w Dobromyślu k. Oszmiany), generał brygady (1976); Sebastian Strzałkowski (1925 Stalmachowo koło Dzisny – 2005 Warszawa), generał brygady (1972), generał dywizji (1978).

BIAŁORUŚ: Franciszek Cymbarewicz (1917 Mohylew – 2000 Warszawa), generał brygady (1953) ; Zbigniew Michalski (1912 Janin – 2004 Warszawa), generał brygady (1961), generał dywizji (1989); Bolesław Szarecki (1874 Mińsk – 1960 Warszawa), generał dywizji (1945); Stanisław Zarakowski (1907 Swołna k. Dryssy – 1998 Warszawa), generał brygady (1953), naczelny prokurator wojskowy 1950-56.

WILNO: Antoni Jasiński (1927 – 2006 Warszawa), generał brygady (1966), generał dywizji (1974), generał broni (1984), wiceminister obrony narodowej 1984-90; Telesfor Kuczko (1920 – 1974 Wrocław), inĹźynier, generał brygady (1973); Edward Mokrzecki (1898 – 1970 Warszawa), generał brygady (1954).

WILEŃSZCZYZNA (część dzisiaj litewska): Kazimierz Bogdanowicz (1928 Gawryliszki k. Podbrzezia – 2009 Warszawa, generał brygady (1983).

ŁOTWA: Florian Grabczyński (1892 Szakoliszki pod Dyneburgiem – 1963 Warszawa), gen. bryg. od 1947; Czesław Szystowski (1893 Ryga – 1970 Warszawa), gen. bryg. LWP od 1945; JĂłzef Urbanowicz (1916 Ryga – 1989 Warszawa), generał brygady (1958), generał dywizji (1964), generał broni (1973), szef Głównego Zarządu Politycznego WP 1965–71, wiceminister obrony narodowej 1968–84.

Marian Kałuski

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt