Sobota 20 Kwietnia 2024r. - 110 dz. roku,  Imieniny: Agnieszki, Amalii, Czecha

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 14.07.13 - 19:55     Czytano: [2436]

Dział: Zakamarki historii

Sanitariuszka i łączniczka

Ziemia janowska doświadczyła ogromu zbrodni w czasie dwĂłch okupacji- niemieckiej i sowieckiej. W pewnym sensie spinają je dwie publiczne egzekucje. 28 listopada 1939 roku Niemcy rozstrzelali 19 mieszkańcĂłw MomotĂłw Dolnych, ktĂłrych oskarĹźyli o ukrywanie broni. 12 lipca 1945 roku w Janowie Lubelskim, Lipie i Zaklikowie Ĺźołnierze 3.Dywizji "ludowego” Wojska Polskiego rozstrzelali w publicznych egzekucjach 7 Ĺźołnierzy z oddziałów niepodległościowego podziemia. W tym jedną kobietę.

Była nią Aniela Życzyńska ps. Ania, łączniczka i sanitariuszka oddziałów partyzanckich Narodowych Sił Zbrojnych. Urodziła się 12 maja 1902 roku w Rzeczycy Ziemiańskiej jako córka Kacpra Oskroby i Józefy z domu Kopeć. Ukończyła Pomaturalną Szkołę Pielęgniarek i Położnych w Warszawie. Do roku 1939 mieszkała wraz z rodziną w Jabłonowie Pomorskim, gdzie pracowała jako położna. We wrześniu 1939 roku została powołana do służby cywilnej. Po aresztowaniu męża przez Niemców intensywnie go poszukiwała, za co została aresztowana i osadzona w więzieniu w Brodnicy. Tam zachorowała i została przewieziona do szpitala. W wigilię Bożego Narodzenia 1939 roku zbiegła. Ukrywała się w Jabłonowie Pomorskim, a następnie w Grudziądzu. W styczniu 1940 roku przeszła przez zielona granicę do Generalnego Gubernatorstwa i dotarła do Łychowa Szlacheckiego na ziemi janowskiej, gdzie jeszcze we wrześniu 1939 roku wysłała swe dzieci.

W 1940 roku złoĹźyła przysięgę w organizacji konspiracyjnej Narodowe Siły Zbrojne na ręce kapitana Wacława Piotrowskiego "Cichego” (wraz z nią zostały zaprzysiężone jej dzieci, syn Antoni oraz cĂłrka Irena). Gdy kapitan Piotrkowski zorganizował oddział partyzancki, została w nim łączniczką z Komendą Okręgu Lublin NSZ oraz centralą w Warszawie. Utrzymywał rĂłwnieĹź kontakty z oddziałem AK majora Hieronima Dekutowskiego "Zapory” oraz oddziałem NOW-AK kapitana Franciszka Przysiężniaka "Ojca Jana”. Wraz z cĂłrką przewoziła broń, amunicję, lekarstwa i rozkazy. Pełniła rĂłwnieĹź funkcje szefowej słuĹźby sanitarnej Komendy Okręgu Lublin NSZ. Od 1943 roku współpracowała z rotmistrzem Leonardem Zub-Zdanowiczem "Zębem”(szefem Akcji Specjalnej Okręgu Lublin NSZ). W jej domu w Łychowie Szlacheckim przechowywano rannych Ĺźołnierzy AK i NSZ oraz ochotnikĂłw (lub "spalonych”) zmierzających do oddziałów partyzanckich.

Po zajęciu Lubelszczyzny przez armię sowiecką została łączniczką w działającym na Zasaniu oddziale NSZ kapitana Wacława Piotrowskiego "Cichego”, współpracowała rĂłwnieĹź z oddziałem NSZ Stanisława Młynarskiego "Orła” (w tym oddziale zastępcą dowĂłdcy był jej syn Antoni) oraz zgrupowaniem majora Hieronima Dekutowskiego "Zapory”. W początkach lipca 1945 roku została wysłana przez kapitana Piotrowskiego do Lublina w celu przywiezienia instrukcji dalszych działań. Dowiedziała się o planowanej przez UB i KBW operacji zmierzającej do likwidacji polskich oddziałów partyzanckich działających w lasach Lipskich i Janowskich. Udało się jej dotrzeć z miasta do miejsca postoju partyzantĂłw i ostrzec "Cichego” oraz "Orła, przez co uratowała ich oddziały. W drodze powrotnej do Łychowa Szlacheckiego wstąpiła do leśniczĂłwki, gdzie leĹźał ranny oficer z oddziału "Zapory”, aby zmienić mu opatrunek. Wraz z nim i leśniczym Janem Jańczakiem została aresztowana przez funkcjonariusza UB, majora Edwarda Gronczewskiego, dowodzącego tzw. pozorowanym oddziałem partyzanckim stworzonym przez UB w celu penetracji i rozpracowywania podziemia oraz osĂłb udzielających im pomocy.

12 lipca 1945 roku bez jakiegokolwiek sądu, z rozkazu dowĂłdcy 3.Dywizji Piechoty "ludowego” WP, sowieckiego generała Stanisława Zajkowskiego (dowodzącego przeciwpartyzancką akcją UB i KBW), została rozstrzelana w publicznej egzekucji w Lipie. Była to pokazowa egzekucja, na ktĂłrą spędzono mieszkańcĂłw wsi. Wraz z nią rozstrzelano Jana Jańczaka. Mieli zagipsowane usta, ręce związane z tyłu oraz zakryte oczy. W tym samym dniu w publicznych egzekucjach rozstrzelano rĂłwnieĹź trzech partyzantĂłw w Janowie Lubelskim oraz dwĂłch w Zaklikowie. W księdze rozkazĂłw 3.Dywizji Piechoty zapisano: "Lasy Janowskie 10-12 VII 1945. Na wiecach rozstrzelano publicznie 7 bandytĂłw. Publiczne egzekucje pokazały ludności, Ĺźe Rząd Rzeczypospolitej jest zdecydowany, nie cofając się przed najradykalniejszymi środkami zakończyć raz na zawsze z plagą bandytyzmu”. Rozkaz ten podpisał generał Stanisław Zajkowski. W imieniu rządu Rzeczypospolitej wypowiadał się sowiecki generał, ktĂłry nawet nie posiadał polskiego obywatelstwa.

Ciała zamordowanych, w celu zwiększenia efektu zastraszenia, leĹźały na rynku w Lipie przez cały dzień. Wieczorem Ĺźołnierze zakopali je na skraju wsi. Gdy siostra męża Anieli Ĺťyczyńskiej dowiedziała się o jej śmierci, przy pomocy mieszkańcĂłw Lipy odkopała zamordowanych i rozpoznała bratową. Wraz z cĂłrką zamordowanej, Ireną, chciały ja pochować, ale UB wydało stolarzom zakaz sprzedaĹźy trumny. Tymczasem w nocy partyzanci oddziału "Zapory” zabrali ciała zamordowanych i prawdopodobnie pochowali je na cmentarzu w jednej z okolicznych miejscowości.

Miejsca pochówku Anieli Życzyńskiej nie ustalono do dnia dzisiejszego. Jej nazwisko umieszczono na tablicy w kościele pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Potoku Wielkim, poświęconej poległym i zamordowanym mieszkańcom ziemi janowsko-kraśnickiej.

Jej mężem był Ksawery Ĺťyczyński., Ĺźołnierz POW, urzędnik Dyrekcji PKP w Toruniu. We wrześniu 1939 roku, wydelegowany z dokumentami PKP do Wilna, został aresztowany przez NKWD, jednak zbiegł i powrĂłcił do Jabłonowa Pomorskiego, gdzie został aresztowany przez NiemcĂłw. Był więziony w Brodnicy i KrĂłlewcu, następnie przewieziony do KL Stutthof i rozstrzelany w 1940 roku. Mieli dwoje dzieci: syna Antoniego (ur.1925), Ĺźołnierza NSZ ps."Tolek”; w 1945 roku był zastępcą dowĂłdcy oddziału partyzanckiego działającego na Zasaniu , mieszkającego w Nowy Jorku, oraz cĂłrkę Irenę ( ur.1927), łączniczkę NSZ ps. "Irka”, po mężu Bałoniak, emerytowaną profesor Uniwersytetu Poznańskiego.
Stalinowski zbrodniarz Edward Gronczewski ma swój grób w Alei Zasłużonych w narodowej nekropoli, Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Nikt na nim nie pali świeczek ani nie składa kwiatów. Aniela Życzyńska, bohaterka walk o niepodległość Polski, swojego grobu nie ma w ogóle. Czy taka Polska jest sprawiedliwa?

Bogusław Szwedo
zaporczycy.pl

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt