Sobota 20 Kwietnia 2024r. - 111 dz. roku,  Imieniny: Agnieszki, Amalii, Czecha

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 31.07.12 - 18:27     Czytano: [1822]

Dział: W kręgu wydarzeń

Powstanie Warszawskie

- Geneza i Konsekwencje



Czekamy Ciebie
Czekamy Ciebie czerwona zarazo
Byś wybawiła nas od czarnej śmierci
(...)Warszawa, 26 sierpnia’44, autor „Ziutek”

UWARUNKOWANIA W PRZEDEDNIU

Optymistyczny realizm Premiera i Naczelnego Wodza gen. Wł. Sikorskiego odnośnie możliwości utrzymywania stosunków z Rosja Sowiecką, załamał się po odkryciu zbrodni katyńskiej. Stalin oburzony za przypomnienie mu o zbrodni, zerwał stosunki dyplomatyczne z Rządem gen. Sikorskiego w Londynie.

Bijąc Niemców, pod Warszawę w wyniku operacji białoruskiej, największej ofensywy II wojny światowej, nadciągała Armia Czerwona. Wcześniej, jedyną nadzieją był plan gen. Sikorskiego (po części premiera Churchilla, przedstawiony Rooseveltowi w 1942r.) uderzenia przez Bałkany, Polska mogłaby mieć ciągle jeszcze szanse na niepodległość. Jak szybko zmieniała się sytuacja militarna zamykając wczorajsze i otwierając nowe polityczne opcje?

Jeszcze do kwietnia 1944, N.W. gen. Sosnkowski twierdził, że pierwsi do Polski dotrą alianci zachodni. W kraju pracowano nad planem powstania powszechnego połączonego z lądowaniem Brygady Spadochronowej gen. S. Sosabowskiego i poważnych zrzutów uzbrojenia, szkolono i przygotowywano jednostki (szacowanej na ok. 350 000 żołnierzy) podziemnej Armii Krajowej.

Przygotowywano rĂłwnieĹź akcję „Burza” ktĂłra zakładała akcje dywersyjne i sabotaĹźowe i atakowanie tylnich, wycofujących się jednostek niemieckich, aby współdziałając z Armią Czerwoną występować jako gospodarz, jednocześnie reprezentując uznawany przez zachodnich aliantĂłw rząd londyński.

Kiedy Roosevelt z Churchillem i Stalinem podzielili się strefami wpływów jesienią 1943r. w Teheranie, Polska w sensie politycznym wojnę już przegrała. Z powodów geograficznych Polska znalazła się w strefie sowieckiej. Przywódcy Narodu, tak spiskujący w podziemiu, jak i ci w Londynie i w szeregach wojska na obczyźnie, wiedzieli czego można się było spodziewać od Sowietów. Katyń, Syberia, zdradzieckie aresztowania współdziałających z Armią Czerwoną jednostek AK i ujawniających się podziemnych władz nie pozostawiały niedomówień. W tradycji naszych zachodnich sojuszników (wcześniej Francja, później Anglia i Ameryka) było przedmiotowe traktowanie Polski jako sprzymierzonego elementu, do rozgrywania na europejskiej szachownicy.

Nowym rozgrywającym był Roosevelt, który pomagając Anglii, przejmował atrybuty jej międzynarodowej roli, a pomagając Rosji cenił w niej partnera w wojnie z Niemcami i Japonią. Zwycięski pochód Armii Czerwonej, mający wspaniałą prasę na zachodzie, utwierdzał go w przekonaniu żeby Stalina nie drażnić, aby odpędzić czarny scenariusz oddzielnego pokoju między Stalinem a Hitlerem (powtórka Ribbentrop - Mołotow, z 23 sierpnia 1939). W tej sprawie, otoczony lewakami i rosyjskimi szpiegami, Roosevelt był bardzo naiwny. Los Polski był dla niego o tyle kłopotliwy, o ile myślał o 7mln wyborców z polskimi korzeniami, dlatego demonstracyjnie przyjmował gen. Sikorskiego (koniec 1942 z Mikołajczykiem) ofiarując na działalność podziemną w Polsce 10 milionów dolarów i później premiera Mikołajczyka ( z gen. Tatarem, latem 1944 - Mikołajczyk mówił o 90 milionach dolarów w ratach dla Sikorskiego i 10 milionach dolarów uzyskanych przez siebie; Tatar to ostatnie potwierdza), kłamliwie zapewniając o pełnym poparciu dla przyszłej silnej i niepodległej Polski.

Delegat N.W. do Połączonego Komitetu Szefów Sztabów w Waszyngtonie, płk. dypl. Leon Mitkiewicz w styczniu 1944 dowiedział się o rezultatach konferencji w Teheranie (listopad, grudzień 1943) i jej konsekwencjach dla Polski, informując niezwłocznie gen. Kopańskiego i rząd w Londynie. Przywódcy emigracyjni z Londynu nie poinformowali jednak o tym kolegów z podziemia w Kraju.

PLANY I MOTYWACJE POWSTANIA

Oryginalny plan powstania powstał jeszcze za Ĺźycia gen. S. Roweckiego- „Grota” i zakładał szybkie wypchniecie NiemcĂłw z Warszawy, ale nie bitwę. Celem i ideą przewodnią planu była „ochrona ludności przed wymordowaniem i miasta przed zniszczeniem”. Wojskom niemieckim miano jednocześnie otworzyć drogi odwrotu przez mosty w kierunku Skierniewic i ewentualne ich rozbrajanie (model z końca I w.ś.): „Monter” - „Opanujemy mosty, skanalizujemy ruchy wojsk niemieckich, rozsuniemy się i przepuścimy ich. Bolszewicy pĂłjdą za nimi a my będziemy w Warszawie”. Powstanie w Warszawie było tylko przewidziane w ramach powstania powszechnego, ale nie w ramach akcji „Burza”. Powstańcy w ostatnich miesiącach przed powstaniem, mieli wyjść z miasta aby prowadzić„Burzę”.

W marcu 1944 gen. BĂłr-Komorowski postanowił wyłączyć Warszawę z planu „Burza” w myśl celĂłw ”Grota”- Roweckiego. Od tego czasu broń ze zrzutĂłw (brytyjskich) czy teĹź tajnie wyprodukowana, była wysyłana do oddziałów A.K. na wschodzie. Na początku lipca 1944 gen. BĂłr wysłał na wschĂłd (z Warszawy!) 900 pistoletĂłw maszynowych z amunicją. Na dwa tygodnie przed powstaniem ze stolicy wysłano jeszcze 60 pistoletĂłw maszynowych i 4,400 sztuk amunicji. Na przełomie czerwca i lipca 1944 rząd w Londynie wraz z Delegatem Rządu Jankowskim (z Kraju) rozwaĹźali koncepcję nakłonienia Niemiec, przy pomocy Watykanu i Szwajcarii, do uznania Warszawy za miasto otwarte, wyłączone z działań wojennych.

W paĹşdzierniku 1943 roku, Min. Obrony Narodowej gen. M. Kukiel zaproponował, by wobec odwrotu NiemcĂłw, opanować stolicę i utworzyć władze legalne, zanim Sowieci zainstalowaliby jakiś rząd komunistyczny, ale juĹź w lipcu 1944 Kukiel mĂłwił o opanowaniu tylko pewnego obszaru, nie całego miasta. Jeszcze w listopadzie 1943 roku Delegat Rządu Jankowski i dowĂłdca A.K. gen. BĂłr rozpoczynają „Burzę” na terenach wschodnich. Poza pozytywnym początkowym współdziałaniem bojowym z Armią Czerwoną przeciwko Niemcom , „Burza” kończyła się w najlepszym przypadku aresztowaniami dowĂłdcĂłw i rozbrojeniem Ĺźołnierzy A.K. (Wilno, Wołyń, LwĂłw). Niestety klęska planu „Burza” , przy jednoczesnym złośliwym pomawianiu A.K. przez Stalina, o neutralność a nawet ciche sprzyjanie Niemcom, gwałtowne zbliĹźanie się SowietĂłw do Warszawy, masowa ucieczka przez stolicę pobitych oddziałów niemieckich, zmuszało kierownikĂłw podziemia do szukania wyjścia z tej sytuacji.

Wieść o zamachu na Hitlera z 20 lipca wstrząsnęła Warszawą, odżyły nadzieje, czy to już koniec?

Przez lata Warszawa była ośrodkiem oporu, siedzibą Komendy Głównej A.K., Rady Jedności Narodowej, Delegata Rządu, stolicą Polski Podziemnej. Tu było ok. 45 000 zorganizowanych żołnierzy, największa siła w kraju i wydawało się logicznym stoczenie tymi siłami bitwy z bitym, wycofującym się w nieładzie i panice wojskiem niemieckim, a takim go widziano w dniach 23, 24 i 25 lipca. Napięcie rosło. Niemcy uciekali w pośpiechu z Warszawy. Jednak 26 i 27 lipca sytuacja radykalnie się zmieniła, koniec paniki, zdyscyplinowane już jednostki niemieckie przemieszczały się przez Warszawę w kierunku wschodnim.

WSTĘPNA DECYZJA

Około południa 21 lipca’44 trzej generałowie: Komorowski –„BĂłr”,„Lawina” ,”Znicz” (d-ca KG A.K.), Pełczyński-„Grzegorz” (szef sztabu KG, z-ca d-cy KG A.K.) i przybyły z Londynu w maju 1944, Okulicki-„Kobra”, „NiedĹźwiadek” (z-ca szefa sztabu d/s operacyjnych) podjęli wstępną decyzję o rzuceniu Warszawy do walki aby wystąpić, jako gospodarze wobec zbliĹźających się w zawrotnym tempie zwycięskich Rosjan, ktĂłrzy będąc sojusznikami naszych sojusznikĂłw, mieli otrzymać szansę operacyjną w Warszawie . Nie wiedzieli jeszcze o planowanym wyjeĹşdzie premiera Mikołajczyka z Londynu do Moskwy, nie wiedzieli o utworzeniu przez SowietĂłw PKWN (Moskwa, Chełmno/Lublin). Główny wpływ miały : błyskawiczne zmiany na froncie i wieść o zamachu na Hitlera. 22 lipca gen. BĂłr spotkał się z Delegatem Jankowskim w tej sprawie, decyzje następnie zatwierdziła Komisja Główna RJN (podziemny parlament).

25 lipca d-ca A.K. powiadomił depeszą Londyn : „Jesteśmy gotowi w kaĹźdej chwili do walki o Warszawę” i prosił o ewentualne zrzucenie brygady spadochronowej ( gen. S. Sosabowskiego) i bombardowanie lotnisk niemieckich pod Warszawą. Kraj zdecydował się na powstanie i powiadomił rząd w Londynie, ktĂłry 26 lipca podjął uchwałę (nieco przeredagowaną przed wysłaniem przez ludzi Mikołajczyka) dającą zielone światło.

NACZELNY WÓDZ

Naczelny WĂłdz gen. K. Sosnkowski (przyjaciel J. Piłsudskiego, intelektualista i strateg, ale bez większego doświadczenia w dowodzeniu w. j.), ktĂłry najpierw chciał skakać do Polski aby walczyć, w tej trudnej sytuacji odleciał (15 lipca do 10 sierpnia’44) do Włoch aby być z 2 Korpusem gen. Andersa i ewentualnie buntować wojsko, w razie gdyby premier Mikołajczyk poszedł na zbyt daleko idące ustępstwa wobec Stalina w Moskwie. N.W. uwaĹźał, Ĺźe Stalin chce przekształcić Polskę w 17-tą republikę i wszelkie rozmowy z nim nie mają sensu, był przeciwny wybuchowi powstania i dalszego przelewania polskiej krwi, sugerował wycofanie „wartościowych elementĂłw patriotycznych” przed Rosjanami na zachĂłd, spodziewając się w ciągu 5 lat wojny miedzy Rosją a zachodem. Sosnkowski przestrzegał przed myśleniem o załamaniu się ducha armii niemieckiej na podobieństwo 1918 r „stosunki wewnętrzne i ich psychika są inne niĹź wĂłwczas”. Jednak w depeszy do gen. Bora z 7 lipca pierwszy raz zasugerował nową formę powstania w obliczu „szczęśliwego zbiegu okoliczności” opanować większe ośrodki (przedtem nakazywał tylko akcje dywersyjne) i moĹźna powiedzieć, Ĺźe tę instrukcję wykonał d-ca A.K. 1 sierpnia 1944!

We Włoszech gen. Anders uważał, że wojskowo powstanie nie miało znaczenia, ponieważ Niemcy już przegrały wojnę i naciskał N.W. aby ten zabronił powstania wyraźnym rozkazem, którego usłucha jego podwładny gen. Bór. Sosnkowski zaś sądził , że to rząd powinien wydać odpowiednią decyzję.

PREMIER RZĄDU NA UCHODZCTWIE

Premier Mikołajczyk natomiast uwaĹźał, Ĺźe jest konieczne i moĹźliwe dogadanie się ze Stalinem, przyjęcie kompromisowego rozwiązania w kwestii granic i formowania nowego rządu z komunistami. Sądził, Ĺźe rezygnując z niezaleĹźności w polityce zagranicznej, moĹźna będzie przy pomocy poparcia ruchu patriotycznego w kraju i dyplomatycznego poparcia aliantĂłw zachodnich uratować „biologiczne siły narodu i nie dać się skomunizować” , a wojny między Rosją a zachodem nie będzie przez najbliĹźsze 20-30 lat. Mikołajczyk zaprojektował natomiast plan desantowania siebie i „dwĂłch ministrĂłw oraz Szefa Sztabu i min. Spraw Wojskowych gen. Kukiela na Podhale. Rosjanie nie poszliby szczytem Karpat i my utrzymalibyśmy się w gĂłrach.”, ale Churchill i Szef Sztabu gen. Kopański byli temu przeciwni.

WYPADKI W WARSZAWIE

„Dopiero natarcie sowieckie na Warszawę było momentem do wydania rozkazu na akcję wewnątrz miasta. Tylko koordynacja z zewnątrz z natarciem wewnątrz mogła przynieść zwycięstwo”, pisze gen. BĂłr. Obawiano się szybkiego wejścia Rosjan, lub zmasowania w Warszawie cofających się NiemcĂłw. DowĂłdca AK widział katastrofalne klęski NiemcĂłw i nie wierzył, Ĺźe mogą oni zdobyć się na zwrot zaczepny. 27 lipca gen. BĂłr depeszował do N.W. o aresztowaniu dowĂłdcĂłw i rozbrajaniu przez Rosjan 27 dyw. Wołyńskiej, ktĂłra walczyła u boku Rosjan przeciwko Niemcom, nie zapowiadało to dobrej współpracy.

TegoĹź dnia niemiecki gubernator dystryktu warszawskiego Fisher wydał zarządzenie stawienia się 100 000 ludzi do robĂłt fortyfikacyjnych. RĂłwnieĹź Komendant Okręgu Warszawa-miasto płk. Chrusciel-„Monter”(w latach 1936-38 wykładowca taktyki w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie- w cywilu doktor praw) tego dnia wydał rozkaz „Alarmu” do powstania (odwołany następnego dnia przez gen. Bora). 29 lipca ukazała się odezwa płk. Juliana Skokowskiego (dowĂłdca lewicowego PAL-u), mĂłwiąca o (!) ucieczce gen. Bora wraz ze sztabem z Warszawy, wobec tego on obejmuje dowĂłdztwo nad wszystkimi podziemnymi oddziałami w stolicy.

Wieczorem następnego dnia radio Moskwa, a dzień później radiostacja polskich komunistĂłw -Związku PatriotĂłw Polskich „Kościuszko” wzywają ludność Warszawy do walki : „Ludu Warszawy. Do broni.” Manifest PKWN określał komunistyczną KRN jako jedyne legalne ĹşrĂłdło władzy w Polsce, natomiast Rząd Emigracyjny w Londynie i jego Delegat w kraju jest władzą samozwańczą i nielegalną. Niemcy spodziewali się powstania z 29 na 30 lipca i podjęli działania wzmacniające.

30 lipca przybył do gen. Bora emisariusz Jan Nowak-Jeziorański z pesymistycznymi wieściami o niemożliwości zrzucenia brygady spadochronowej, większych zrzutów broni, porozumienia z Sowietami, dodając, że Polska jest w rosyjskiej strefie wpływów i będzie okupowana przez Armię Czerwoną. Szybko jednak zrozumiał, że przybył za późno, zastanawiano się już tylko kiedy zaczynać...

DECYZJA – MORDERCZY POŚPIECH

31 lipca rano na naradzie sztabu d-ctwa A.K. „okrągły stół” i po referacie płk. Iranka-Osmeckiego („Heller”-szef oddz. II wywiadowczego KG A.K.), wystąpił gen. Okulicki i w bardzo ostrej formie zarzucił tchĂłrzostwo gen. Borowi, żądając natychmiastowego rozkazu do powstania, „Niemcy juĹź są pobici” . Po nim wystąpił płk.dypl. J. Szostak („Filip”-szef III oddz. operacyjnego) kończąc: ”lepiej zacząć o tydzień za wcześnie, niĹź o godzinę za późno” . Następnie płk. A. Chrusciel-„Monter” przedstawił braki w uzbrojeniu, sugerując, Ĺźe siły są zbyt słabe aby uderzyć, kiedy Niemcy nie są w odwrocie, więc trzeba czekać. Tego dnia zarządzono drugą odprawę na 18.00. Uczestnicy dowiedzieli się o oddziałach sowieckich w Radości, Wołominie i Radzyminie, Rosjanie wzięli do niewoli d-cę 73 dyw. niemieckiej na Pradze, o panice wśrĂłd NiemcĂłw w Legionowie.

Jednocześnie ogłoszono o wyjeĹşdzie Mikołajczyka do Moskwy, powstanie mogło tylko pomĂłc premierowi we wznowieniu stosunkĂłw dyplomatycznych. Gen. BĂłr poprosił delegata Jankowskiego o zatwierdzenie decyzji. Ten zapytał jeszcze co będzie jeśli Rosjanie zatrzymają się, Pełczyński: ”wtedy Niemcy nas wyrĹźną” . D-ca A.K., Delegat Rządu, po naradzie z gen. Pełczyńskim i gen. Okulickim w obecności mjr. Janiny KarasiĂłwnej, ”Haka” ,”Bronka” (szef łączności wewnętrznej) na wniosek „Montera” podjęli decyzję o godzinie ”W” na 1 sierpnia godz. 17.00.

Płk. Iranek-Osmecki (szef wywiadu) przybył juĹź po wydaniu decyzji (łapanki, godzina policyjna) i zaczął podwaĹźać meldunek „Montera” o załamaniu się oporu niemieckiego, wskazując na napływające nowe jednostki pancerne. Podobny meldunek przekazał płk.dypl. K.Pluta-Czachowski „Kuczaba” szef V oddz. łączności operacyjnej, BĂłr odparł: ”Stało się. Jest juĹź za późno, aby decyzję odwołać” .

KONSEKWENCJE I OCENY

Powstanie miało na celu opanowanie stolicy przez A.K ., wzmocnienie w oczach opinii światowej prawa i roszczeń legalnego Rządu w Londynie do reprezentowania i objęcia władzy w Polsce w obliczu polityki faktĂłw dokonanych Stalina na zajmowanych polskich ziemiach. Powstanie, szczegĂłlnie w pierwszym okresie, było swoistym festiwalem polskości, patriotyzmu i „swojskości” (mimo niemieckiej rzezi na powstańcach i ludności cywilnej).

Są głosy, Ĺźe powstanie było przyczyną dla ktĂłrej Stalin nie wchłonął Polski jako 17 republiki, tego chciał ZPP z W. Wasilewską na czele, ideę tę forsowała wpływowa Zofia DzierĹźyńska. Jednak Stalin juĹź wiosną 1943, postanowił utworzyć wianuszek państw „narodowych „ w środkowo-wschodniej Europie i zupełnie je sobie podporządkować . Intencją przywĂłdcĂłw polskich było przeszkodzenie w ustanowieniu się moskiewskiego PKWN w stolicy. Czy powstanie wybuchło, bo gen. BĂłr uległ nastrojom własnego narodu? Czy jak powiedział płk.dypl. J. Bokszczanin („Sęk”, „Wir”, KG A.K.), Ĺźe „była to albo lekkomyślność albo nerwy nie wytrzymały”? Nie bez znaczenia dla wyboru godziny „W” było żądanie Delegata Jankowskiego 24 godzin przed wejściem Rosjan na zainstalowanie władzy cywilnej.

Czy powstanie powinno być przerwane wobec niemieckiego bestialstwa i rozstrzeliwań, nawet bez praw kombatanckich? (Deklaracja rządów Wielkiej Brytanii i USA z 29 sierpnia 1944 o uznaniu A.K. za wojska sojusznicze). RJN wystąpiła z sugestią kapitulacji ok. 10 września, ale Sowieci podeszli do Pragi i ciągle liczono na pomoc.

Polacy nie chcieli czegoś niezwykłego, 19 sierpnia 1944 wybuchło powstanie w Paryżu, już 24 sierpnia do Paryża wkroczyła francuska 2 Dyw. Pancerna, następnego dnia Niemcy się poddali.

Czy to pokolenie, które podjęło nierówną walkę w 1939r, mogło nie podjąć walki w sierpniu 1944, kiedy losy Polski miały się decydować na długie lata? Warszawa z atmosferą rosnącego terroru, nieustannych zagrożeń, ciągłych rozstrzeliwań, upokarzania Polaków w każdej możliwie sytuacji ,w przeciwwadze uwierzyła w ideę pomszczenia, wymierzenia sprawiedliwości, w ideę powstania.

Postępowanie Rosjan wobec powstania , odsłoniło wreszcie aliantom ich oblicze, Churchill nazwał to początkiem „zimnej wojny”. Potwierdza to niemiecki historyk, Hans von Krannhals, pisząc o powstaniu Warszawskim: „Tu i nie gdzie indziej rozpoczeła się „Zimna Wojna” między wschodem a zachodem.”

Stalin dowiedział się o powstaniu 2 sierpnia o 1.10 po północy od angielskiego Sztabu Generalnego, depesza zawierała prośbę o pomoc. Stalin (weteran przegranej wojny 1920r), znając plan „Burza” był powstaniem zaskoczony, ale jeszcze tego samego dnia wydał tajny rozkaz marsz. Rokossowskiemu i marsz.Koniewowi , aby natychmiast wstrzymali ofensywę na froncie i zajęli się tylko umacnianiem zdobytych przyczółkĂłw. Jednocześnie zaczął taniec pozorĂłw z aliantami. Liczył, Ĺźe czas i jego ofiara Hitler, rozwiąże sytuacje w Warszawie po jego myśli. Jednak decyzja o wybuchu powstania, zatrzymując ofensywę sowiecką, zdecydowała o tym, ile obszaru niemieckiego zajmą Rosjanie, a ile zachodni alianci (mimo wcześniejszych uzgodnień).

Czy moĹźliwa była inna koncepcja niĹź zniszczenie powstania i Warszawy, przecieĹź niektĂłrzy Niemcy chcieli wbić „klina” między aliantĂłw i opuszczając Warszawę z jej londyńskim rządem, wrzucić przysłowiowego „szczura” aliantom. W Warszawie powstałby popierany przez zachĂłd rząd, pod nosem Stalina, były takie opinie, ale po zamachu Hitler stwardniał, nie było ochotnikĂłw aby go o tym przekonać.

Polacy przegrali powstanie, dając z siebie wszystko, zwycięstwo mogło być tylko w sferze duchowej, moralnej. Tym razem nie było wstydu za Zaleszczyki, za ucieczkę Rządu i Dowództwa. Walczyli do końca, ale nie mogli zwyciężyć . Tak jak w swojej długiej historii, w powstaniach: kościuszkowskim, listopadowym, styczniowym kiedy szanse często nie były większe, wiedzieli o co walczą i za jakie wartości przyjdzie im zginąć. Polska kwadratura koła.

W marcu 1945, gen. Reinhard Gehlen (po wojnie szef wywiadu RFN),wybitny znawca wschodniego teatru działań, zakończył przygotowywane dla Himmlera 200 stronicowe opracowanie o organizacji, szkoleniu, taktyce, wywiadzie i łączności Armii Krajowej. Upadające Niemcy chciały uczyć się sztuki oporu od najlepszych.

Wszelkie prĂłby kontaktĂłw z Rosjanami nie przynosiły rezultatĂłw (sowieccy szpiedzy: kpt. Konstanty Kaługin, kpt. Ivan Kołos odmawiali przesyłania depesz do Armii Czerwonej albo przesłane pozostawały bez odpowiedzi). Gen. „Monter” wysłał radiostację z por. „Makiem” do Rosjan, ale kontakt trwał tylko kilka dni. Stalin miał inne plany.

Na scenie milionowego miasta miał się rozegrać rozstrzygający akt politycznej polsko- rosyjskiej konfrontacji w celu ostatecznego ustawienia stosunkĂłw z rosyjskim molochem. Gen. Okulicki : ”Potrzebny był czyn, ktĂłry by wstrząsnął sumieniem świata” . W wyniku tego czynu zniszczeniu uległo prawie całe miasto, zginęło ok.200 000 mieszkańcĂłw, bezpowrotnie spłonęły muzea, archiwa i biblioteki.

Powstanie paradoksalnie zamiast przeszkodzić, pomogło komunistom z PKWN w przejęciu władzy w Polsce. Stalin dokonał tego przy milczącym przyzwoleniu Londynu i Waszyngtonu. To, Ĺźe Hitler wykonał mokrą robotę Stalina w Warszawie, nie zmienia imperialistycznego sowieckiego postępowania i tragizmu powstań: berlińskiego 1953, węgierskiego 1956, czy praskiego 1968. MoĹźe ta krwawa ofiara warszawska sprawiła, Ĺźe dlatego nie było powstania w 1956r w Warszawie i był bezkrwawy sierpień’80?

I jeszcze jedno. NiektĂłrzy zarzucają płk Ryszardowi Kuklińskiemu, Ĺźe znając dobrze plany wprowadzenia stanu wojennego nie ostrzegł kierownictwa „Solidarności”, tak aby mogła się bronić, zabezpieczyć, stawić czoła wykonawcom woli Kremla. Wydaje się, Ĺźe Kukliński (wiedząc przecieĹź, Ĺźe „Solidarność” naszpikowana jest agentami SB), pamiętał o bezradnym heroizmie PowstańcĂłw Warszawskich i nie chciał powtĂłrzyć pozbawionego szans zwycięstwa, przelewania polskiej krwi, ktĂłrej rezultatem byłoby dalsze zuboĹźenie biologicznych zasobĂłw Narodu.

Tym bardziej, że wiedział, że tak jak Węgrom w 1956 roku, tak i Polsce 1981 roku, zachód pomocy by nie udzielił, dlatego płk Kukliński rozumiał, że to USA, które usilnie wspomagał, muszą wyrwać imperialne kły Rosji Sowieckiej, aby Polska miała szansę na niepodległość. Tak wiec szanujmy historię, ale i ucząc się jej wyciągajmy z jej zapisu właściwe i praktyczne wnioski.

OPINNIE LIDERÓW I UCZESTNIKÓW

Gen. Anders, d-ca II Korpusu, (p.o. N.W. od 26 II’45 do 28 V’45):

”Jestem na kolanach przed powstaniem, ale to było nieszczęście. Wojskowo powstanie nie miało znaczenia. Niemcy juĹź przegrali wojnę. Trzeba było porozumieć się z aliantami naprzĂłd, przed powstaniem. (...)wywołanie powstania w Warszawie w obecnej chwili było nie tylko głupotą, ale wyraĹşną zbrodnią.”

Bolesław Biega-„Sanocki” (sekretarz Rady Jedności Narodowej w podziemiu):

”Została podjęta otwarta wojna, otwarta walka z wrogiem uzbrojonym po zęby, nikłymi siłami, bez naleĹźytego ekwipunku, no, a co najwaĹźniejsze bez jakichkolwiek gwarancji, Ĺźe będzie poparcie. Ostatni tydzień to był okres zbliĹźania się wojsk sowieckich, wycofania się właściwie , wojsk niemieckich i to prawdopodobnie wytworzyło w największym stopniu atmosferę wybuchową.”

Płk.dypl. L. Mitkiewicz (delegat N.W. do Połączonego Komitetu Szefów Sztabów w Waszyngtonie):

”Powstanie Warszawskie było niepotrzebne, wybuchło o kilka dni za późno, zniszczono, zburzono Starą Warszawę”. „Powstanie Warszawskie-politycznie i wojskowo, ze względu na sytuację ogĂłlną było wielkim nonsensem”. „...głównym inicjatorem powstania w Warszawie był Mikołajczyk, a szarą eminencją AK był gen. T. Pełczyński”(były oficer wywiadu i kontrwywiadu).

Stefan Korboński „Nowak”,” Zieliński”,SL, kier. Walki Cywilnej, ostatni Delegat Rządu:

”(...) jeśli stolica będzie uwolniona własnym wysiłkiem i ujawni się w stolicy rząd podziemny, ujawni się Komenda AK, administracja podziemna, wojsko...to przez stworzenie faktu dokonanego zmusimy Rosjan do pogodzenia sie z nim.”

Jan Nowak-Jeziorański ”Janek”, „Zych”, emisariusz, :

„Po Katyniu Powstanie Warszawskie jest największą zbrodnią reĹźimu stalinowskiego wobec Polski”

Karol Popiel ,SP , (Min. Odbudowy Administracji w Rządzie londyńskim)

– uwaĹźa ,Ĺźe odpowiedzialnymi byli: Pełczyński, Rzepecki (szef BIP-u), Okulicki (agent Sosnkowskiego), a Mikołajczyk teĹź liczył na powstanie, twierdzi teĹź , Ĺźe K.PuĹźak –prezes RJN, nic o wybuchu powstania nie wiedział.

Gen. Marian Kukiel, Min. Obrony Narodowej,(wybitny historyk),

uważał, że za gen. Sikorskiego wojsko było instrumentem polityki, później jednak w Warszawie wojsko rządziło, nie było też koordynacji między Rządem, N.W. a Prezydentem w Londynie, słowem bałagan kompetencyjny.

Kazimierz Bagiński „Dąbrowski”, SL, (wiceprezes RJN):

”Gdyby nawet rząd był przeciwny powstaniu, to i tak doszłoby do powstania!...wybuchłoby spontanicznie, zorganizowane przez społeczeństwo lub przez komunistĂłw. Zresztą spodziewaliśmy się wejścia SowietĂłw w ciągu 3 dni.”, (oskarĹźony w procesie 16-u).

Kpt.Tadeusz Zawadzki (Ĺťenczykowski), „Kania”, szef wydz. BIP:

”Powstanie było nieuniknione. Warszawa musiała pozostać w naszych rękach. To było przecieĹź serce oporu. Bierne czekanie na oswobodzenie stolicy przez Sowiety znaczyłoby, Ĺźe podziemie- to tylko frazes ,a działa tylko AL, a AK niczego nie dokonała. Warszawa była naładowana dynamizmem, chęcią zemsty, za łapanki, za masowe egzekucje. Walka z okupantem zakończyła się logicznie wybuchem powstania.(...) NaleĹźało teĹź się spodziewać moĹźliwości prowokacji ze strony komunistĂłw. Warszawa była beczką prochu, kto miał dać zapałkę: my czy komuniści. Powstanie rozpoczęło się w chaosie. Zaniedbano zupełnie utworzenia rezerw”.

Płk.dypl. Stanisław Weber, szef sztabu Komendy Okręgu Warszawskiego AK.:

”Gdybyśmy rozpoczęli 25 lipca lub 26 lipca, to mielibyśmy więcej szans. Moglibyśmy zdobyć artylerię na Niemcach.”

Gen.Sawicki, „OpĂłr”, d-ca III rzutu sztabu KG AK:

”Do ostatniego tygodnia lipca nikt o powstaniu nie myślał! Powstanie to była regularna bitwa, zimprowizowana na tydzień naprzĂłd, nie zaplanowana. Więc gdzie tu mĂłwić o rachubie, o jakimś planie”.” Stwierdzam, Ĺźe przyczyną powstania był motyw polityczny, a nie wojskowy, Ĺźe decyzja zapadła pod wpływem Okulickiego, emisariusza Sosnkowskiego” ,(Okulicki –późniejszy więzień Łubianki-był zdruzgotany wiadomością, Ĺźe jego jedyny syn został zabity we Włoszech- II Korpus Polski, słuĹźył w artylerii).

Gen. Tadeusz Pełczynski , „Grzegorz”, „Robak”, szef sztabu KG AK, z-ca dowĂłdcy AK.

Do błędĂłw zalicza zmianę godziny z nocy na popołudnie, silniejsze punkty oporu mogły być zdobyte tylko w nocy. Decyzja wybuchu powstania -zbyt późna- broń planowo wysyłano w teren. Liczył na to, Ĺźe Rosjanie ruszą albo pod naciskiem aliantĂłw, albo w ich własnym interesie. Nic nie wiedział o postanowieniach w Teheranie. Bardzo przeĹźył śmierć syna w powstaniu (student architektury, poległ 17 wrzesnia’44- pułk „Baszty”).

Gen.Kazimierz Sosnkowski, Naczelny WĂłdz.

Relacjonuje interesującą rozmowę z 2 sierpnia’44 odbytą pod Rzymem z d-cą Frontu ŚrĂłdziemnomorskiego Marszałkiem Wilsonem, ktĂłry rzekomo zaproponował przerzucenie całego II Korpusu drogą powietrzną do Polski.

Mjr. Eugeniusz Arciuszkiewicz, d-ca polskiego dywizjonu 301.

„Rosjanie nie zezwalali na lądowanie w terenie przez nich zajętym. Woleli czekać na Pradze z bronią u nogi, aĹź Niemcy zniszczą Warszawę. MoĹźe to był rodzaj odwetu za ich klęskę w 1920r w pobliĹźu tego miasta?”. Straty dywizjonu 301 podczas niesienia pomocy powstaniu były: 15 załóg (90 ludzi) czyli 150% stanu wyjściowego, tylko jedna załoga ze stanu wyjściowego przeĹźyła okres powstania (ok. 15% zrzutĂłw trafiało do powstańcĂłw).

Adam Romer, dyr. Biura Prezydialnego Rady MinistrĂłw RP w Londynie:

”Mikołajczyk uwaĹźał, Ĺźe najwaĹźniejszą rzeczą było umoĹźliwienie rządowi powrotu do Polski. Wtedy, w najgorszym razie, zaistniałaby sytuacja taka, jaka była między Rosją a Finlandią. Finlandia, po utracie znacznej części terytorium, zachowała niepodległość, będąc w pewnej zaleĹźności od Związku Sowieckiego”.

Ppłk. Roman M. Niedzielski, „Ĺťywiciel”, kmdt. Obwodu ĹťolibĂłrz:

”Cały czas liczyliśmy się z tym, Ĺźe akcja zacznie się w nocy, a tu powstanie w biały dzień! A my byliśmy w willowej dzielnicy, z ogrodami, z odkrytymi, obszernymi terenami. To było zabĂłjstwo! „Monter” (...) bagatelizował siły przeciwnika. Kiedy (...)podoficerowie(...) skarĹźyli się na brak broni to powiedział : „Musicie sobie zdobyć broń, idąc nawet z kijami i pałkami, a ci ktĂłrzy są do tego nie zdolni, pĂłjdą pod sąd”

Kpt. Bohdan Kwiatkowski,”Lewar”,szef sztabu KO ŚrĂłdmiescie-Południe:

”W okolicy Wilczej i Kruczej żądano $20 w złocie za niepełny kubek wody. (...)ok. 10% umarło z głodu, a jednak w niektĂłrych piwnicach urządzano uczty”.

Kpr.pchor. Janina Pierre-Skrzyńska, łączniczka Zgrupowania „Sosny”

" wraĹźenia z końca powstania: „Napotykałyśmy wszędzie przeraĹşliwie smutne obrazy. Niewypowiedziana nędza otaczała nas zewsząd. Nędza tych ludzi brudnych, przeraĹźonych, wrogich, ktĂłrym pozostało tak mało człowieczeństwa. Słyszałyśmy coraz częstsze narzekania, skargi, liczne przekleństwa rzucane w naszą stronę, bo to przez nas stało się to ogĂłlne nieszczęście”.

Heinrich Himmler, d-a Armii Rezerwowej III Rzeszy, (21 wrzesnia’44-przemĂłwienie do d-cĂłw i komendantĂłw szkół oficerskich:

„Od pięciu tygodni toczymy walkę o Warszawę(...)Jest to najcięższa walka jaką prowadziliśmy od początku wojny. PorĂłwnywalna jest tylko z walkami w Stalingradzie. Tak jest ciężka.” Dalej powoływał się na „walkę w Warszawie pod dowĂłdztwem Polaka Bora (...) ktĂłrej przykładem moglibyśmy się sami podbudować i w tej postawie nieulegania nigdy, nawet w najcięższych warunkach i niezłomnej wiary w zwycięstwo powinniśmy wychowywać naszą młodzieĹź”.

George Kennan, Minister-radca ambasady USA w Moskwie:

”Paradoksalnym powodem dla ktĂłrego alianci odnosili się z niechęcią do PolakĂłw, był fakt, Ĺźe Polacy tak bardzo chcieli obronić swoją niepodległość. Chcieli Ĺźeby Polacy stawiali opĂłr Niemcom, ale poddali się Rosjanom. Sądziłem, iĹź zamiast nakłaniać biednego Mikołajczyka, Ĺźeby zrobił coś co byłoby haniebnym sprzedaniem własnej ojczyzny Rosjanom , powinnyśmy zatrzymać im pomoc i wyrzec się odpowiedzialności”

Jacek K. Matysiak

.........................................................................................................................

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt