Wtorek 16 Kwietnia 2024r. - 107 dz. roku,  Imieniny: Bernarda, Biruty, Erwina

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 09.03.09 - 12:38     Czytano: [6010]

Dział: PRL-III RP-UE

PAMIĘĆ O CZASACH PRL

Nasze pokolenie ma rzadko spotykane w historii doświadczenie Ĺźycia w dwĂłch krańcowo odmiennych systemach społeczno–gospodarczych. Jego spostrzeĹźenia i przeĹźycia będą stanowiły niesłychanie cenny materiał dla przyszłych analiz stanowiących podstawę wypracowania nowych kierunkĂłw ludzkiej cywilizacji. Czas najwyĹźszy by podjąć dyskusję na ten dotychczas przemilczany temat. Niechaj moje wspomnienia zapoczątkują ten proces wymiany naszych poglądĂłw.
Doc. Dr Rudolf Jaworek



Rozdział 1

CO ZOSTAŁO W MOJEJ PAMIĘCI?

ZauwaĹźyłem, Ĺźe pamięć płata mi figle i to, co dzięki pamięci wspĂłlnej najĹźywiej jest odczuwane (np. sprawa agentury w czasach „Solidarności”) w moich wspomnieniach jawi się jedynie jak fragment historii, ktĂłrej byłem świadkiem. Historii na tyle długiej, by bez emocji podchodzić do bieżących zdarzeń widząc w nich jedynie małe ogniwa łańcucha wiążącego dziesięciolecia, a takĹźe łączącego zdarzenia mające miejsce w róşnych rejonach naszej planety.
Rozpamiętując czas objęty moim życiem staram się z niego wyłowić podobieństwa nastrojów i ocen a także elementy zasługujące na wyróżnienie. Na początku wspomnę o prawidłowościach przez wszystkich znanych. Można je nazwać krytyczną oceną przez bieżącą władzę, władzy poprzedniej i jej osiągnięć.
- Po II wojnie światowej i zdobyciu władzy w kraju przez bolszewików, cała siła informacji grupy rządzącej skierowana była na krytykę stosunków i władz przedwojennych.
- Po dojściu W. Gomułki do władzy podjęto krytykę jego poprzednikĂłw Bieruta, Bermana, Cyrankiewicza, Zambrowskiego, zespołu doradcĂłw radzieckich rządzących krajem i tzw. „mniejszości”.
- Ekipa Gierka nie zostawiła „suchej nitki” na Gomułce i jego współpracownikach.
- Następna ekipa Kani i Jaruzelskiego wsadziła nawet swych poprzednikĂłw do „miejsc odosobnienia”.
- Po roku 1989 cały okres PRL-u poddano druzgoczącej krytyce.
- Znana jest bezlitosna krytyka Millera i SLD poprzedzających ją rządów AWS i Buzka.
- Bracia Kaczyńscy odstąpili od krytyki bezpośrednich poprzednikĂłw koncentrując swĂłj atak na „układach” rządzących Polską po 1989r. do chwili przejęcia od nich władzy.
- Ekipa Tuska mając przychylne dla siebie środki masowego przekazu krytykowała najmniejsze potknięcie rządu Kaczyńskiego, a nawet pomawiała go o błędy powstałe jedynie jako tzw. fakty prasowe. Po przejęciu władzy, swą krytykę poprzedników doprowadziła do niespotykanych, nawet u komunistów, rozmiarów.

A jak te etapy zapisały się w mojej pamięci?

Okres przedwojenny Ĺźyjąc w Czechosłowacji Polskę uwaĹźałem za swoją ojczyznę i kraj swoich marzeń. Po wyzwoleniu naszego „Zaolzia” przez gen. Bortnowskiego, byłem, jak inni Polacy na Zaolziu, szczęśliwy. Oczywiście dla 13 letniego chłopca obca była wiedza o rządach i systemie panującym w Polsce.
W czasie ucieczki przed Niemcami znalazłem się na wschodzie Polski, gdzie zaskoczyła mnie istniejąca tam bieda ( w porĂłwnaniu z Czechosłowacją). W miasteczku (LubaczĂłw) wielu chodziło boso, na wsi goszczący nas chłop dzielił zapałki i nie stać go było na cukier. Odczuwało się dużą róşnicą między prostym ludem a tzw. „państwem”, ktĂłre mnie przygarnęło (urzędnik bankowy).
- Pierwszy okres powojenny ucząc się i studiując nie wiele wiedziałem, kto i jak rządzi. Uczyliśmy się, i z entuzjazmem, wiarą w przyszłość, podejmowaliśmy prace odbudowy ojczyzny (odgruzowywanie placu Hoovera w Poznaniu, kampanie Ĺźniwne, cukrownicze). W tym czasie, na Unowersytecie Poznańskim na ktĂłrym studiowałem (wydział prawno- ekonomiczny) odsunięto od pracy znakomitego profesora ekonomii E. Taylora, a zastąpił go jakiś planista przeszkolony w Moskwie. Na wydziale zamknięto kolegę, ktĂłry wrĂłcił do kraju z Armii Andersa. Powoli dochodziły do nas wieści o prześladowaniach AK, naszych bohaterĂłw z czasĂłw wojny i dowĂłdcĂłw polskich wojsk na Zachodzie. RĂłsł strach przed „towarzyszami”, a zwłaszcza aktywistami z ZMP.
- Hasła sprawiedliwości społecznej były chwytliwe, lecz propaganda i działania władz odpychały nas studentów od rządzących wówczas bolszewików.
- Po ucieczce z PRL-u na ZachĂłd byłego oprawcy PolakĂłw płk Światły, i jego wyznaniach w „Wolnej Europie”, a takĹźe upowszechnieniu przez tę rozgłośnię referatu Chruszczowa wygłoszonego na ZjeĹşdzie KC KPZR, wiele mitĂłw propagandowych legło w gruzach, a oĹźywione dyskusje uświadomiły młodym z środowisk wiejskich i robotniczych, Ĺźe narĂłd znajduje się pod nową okupacją.
- Uwolnienie z więzienia Gomułki, jego twarde stanowisko w sprawie cen węgla dla ZSRR i likwidacji kołchozów w Polsce, wywołała ogromny entuzjazm Polaków przyćmiony przez dalsze wydarzenia.
- Akceptowaliśmy nowe podejście do gospodarki E. Gierka, a kiedy sytuacja zaczęła się pogarszać szukaliśmy przyczyn tego stanu w braku kompetencji bolszewików kierujących życiem gospodarczym, a także w działalności różnych cwaniaków zachodniego biznesu.
- Solidarność jawiła się jako piękny zryw całego społeczeństwa w kierunku polepszenia bytu, przywrócenia moralności i odzyskania suwerenności narodowej.
- Stan wojenny był dla nas tragedią, działaniem niszczącym ogromny entuzjazm ludności dążącej do przywrócenia utraconych wartości moralnych i narodowych.
-Przemiany po 1989 przyjęliśmy z entuzjazmem.
-Skutki „terapii szokowej” traktowaliśmy i traktujemy jako wielkie oszustwo narodu.


Rozdział 2

PAMIĘĆ O CZASACH PRL-u

Z biegiem lat pamięć dokonuje selekcji, zapomina o wielu drobniejszych niedogodnościach, a wyolbrzymia często takie, ktĂłre szczegĂłlnie silnie nas dotknęły, trwały czas długi, lub krĂłtszy, lecz były przez nas odczuwane bardzo intensywnie. W naszych wspomnieniach szczegĂłlnie silnie zakotwiczyły się te dotyczące działań negatywnych, lecz trzeba pamiętać, Ĺźe cały ten czas Ĺźycia nie był jedynie panowaniem zła, lecz miały miejsce wĂłwczas i dobre działania przynoszące nam, Ĺźyjącym w tym czasie, ich akceptację i radosne wzruszenia. SprĂłbuję te zawiłe zdarzenia jakoś uporządkować. Zacznę od ich negatywĂłw trwających cały czas funkcjonowania PRL –u lub przynajmniej dłuĹźej od jednego z omawianych etapĂłw, by następnie omĂłwić zło krĂłlujące w niĹźej wskazanych etapach rządĂłw tamtego systemu.

Działania negatywne o długotrwałych skutkach:

- Nie pamiętamy, że komunizm narzuciły nam wojska radzieckie.
- Nie pamiętamy, ze nasze władze (sekretarzy PZPR, premiera, ministrów, generałów) w tamtych czasach zatwierdzano za granicą.
- Nie pamiętamy, że nie należąc do PZPR było się człowiekiem 2 kategorii, pozbawionym możliwości awansu i licznych przywilejów, a narażonym pod byle pretekstem na rożne upokorzenia, kary i represje. sytuacja w tym zakresie łagodniała z upływem lat).
- Nie pamiętamy strachu i bezsilności.
- Nie pamiętamy tzw, „bananowej młodzieĹźy” (dzieci dostojnikĂłw partyjnych, ktĂłrym wszystko było wolno).
- Nie pamiętamy powszechnego donosicielstwa i represji z tego tytułu.
- Nie pamiętamy, Ĺźe przed nami zamknięto moĹźliwości wyjazdĂłw za granicę – nawet do rodziny. (Dopiero w czasach Gierka uchylono nieco drzwi z szczelnie zamkniętego kraju dla nas „bezpartyjnych”). Z wyjazdĂłw za granicę korzystali członkowie partii, ludzie z tzw. mniejszości i uczestnicy oficjalnych wyjazdĂłw ( kontrolowanych) sportowcĂłw, artystĂłw, naukowcĂłw).
- Nie pamiętamy fałszowania naszej polskiej historii.
- Nie pamiętamy cenzury – nawet treści nekrologĂłw i zaproszeń na śluby.
- Nie pamiętamy, że sejm był przedłużeniem władzy wszechwładnej partii. Obrady w nim polegały na przytakiwaniu sloganom, wymuszanej jednomyślności, i uchwalaniem ustaw nieraz sprzecznych z interesem narodu ( np. o przewodniej roli partii i wiecznej przyjaźni ze ZSSR).
- Nie pamiętamy lizusostwa, karier przestępców i nieudaczników.
- Nie pamiętamy służalczych prokuratorów, sędziów i urągającym prawu wyroków.
- Nie pamiętamy bzdurnej propagandy, haseł i plakatów.
- Nie pamiętamy uczestników tzw. frontu ideologicznego intelektualistów popierających szkodliwe działania władz.
- Nie pamiętamy szesnastu tysięcy dni kłamstwa, fałszu, cynizmu i obłudy.
- Nie pamiętamy również o wielu rozwiązaniach gospodarczych i społecznych przynoszących szkodę dla kraju. Było ich wiele. Dla przykładu wymienię niektóre z nich:
- Prowadzono eliminację intelektualnych, moralnych i patriotycznych elit, z hierarchicznie funkcjonującej struktury narodu zastępując je elementem narodowo obcym lub pozbawionym moralności (karierowicze).
- Przyjęto za przykładem ZSRR ekstensywny model rozwoju gospodarczego nie bacząc na na różnice w zasobach naturalnych, rożnicy w infrastrukturze technicznej i kwalifikacjach ludności.
- Budowano wadliwą strukturę gospodarki kraju (ciężki przemysł ) a ograniczano przemysł średni, drobny i wysokiej techniki.
- Tzw. centralizm demokratyczny pozbawiał wielu zdolnych możliwości decyzyjnych przekazując je wąskiej grupie ludzi, często o ograniczonych możliwościach intelektualnych (aktyw partyjny).
- Pozbawienie inteligencji możliwości twórczych skierowując jej aktywność na prace mało rozwojowe i niepotrzebne.
- Monopol władzy, brak mechanizmów demokratycznych, brak kontroli władz, prowadził do ich zwyrodnienia i przywłaszczanie przez jej członków bogactw kraju, kosztem relatywnego ubożenia reszty społeczeństwa.
- Centrum przejmując dochody wszystkich podmiotów gospodarczych kraju i dzieląc je wg. uznania, naruszyło działanie praw ekonomicznych, a tym samym prawidłowe ustalanie cen towarów i usług. Proces ten wpływał na nieracjonalność rachunków ekonomicznych będących podstawą decyzji gospodarczych.
- Olbrzymie szkody dla długofalowego rozwoju kraju powodowała, prowadzona przez wiele lat, polityka niskich nakładów na edukację, badania i rozwój, powodując tworzenie się luki technologicznej a nawet intelektualnej w stosunku do światowych osiągnięć postępu technicznego.
- Treść nauczania w szkołach, brak nauczania w nich religii i etyki, spowodował znaczne szkody w sferze moralności kolejnych roczników wstępujących w życie dorosłych.
- Wadliwy system płac preferujący prace proste kosztem prac złożonych, egalitaryzm w tej dziedzinie powodował obniżanie wydajności pracy do poziomu jednostek najmniej wydajnych.
- Generowanie w produkcji i usługach tzw. szarej strefy.
- Wobec braku równowagi rynkowej i wadliwej struktury zarządzania generowano szerzenie się zjawiska korupcji.
- Monopol władzy prowadził do negatywnej selekcji kadr w całym Ĺźyciu społeczno – gospodarczym kraju.
- W całym tym okresie miały miejsce stałe, podstępne działania w kierunku ograniczania wpływu Kościoła i życia duchowego narodu.
Jak wspomniałem, obok tych długotrwałych, negatywnych działań, niektóre występowały z szczególnym natężeniu w zależności od ekipy, która aktualnie sprawowała władzę:


Okres stalinowskiego terroru:

-Nie pamiętamy, że po wojnie wymordowano, więziono, torturowano, zsyłano do obozów Polaków, zwłaszcza o zdolnościach przywódczych.
-Nie pamiętamy piwnic UB, straszliwych w nich tortur i strzałów w tył głowy.
-Nie pamiętamy paraliżującego strachu przed władzą.
-Nie pamiętamy, że sam kontakt z napiętnowanymi przez komunistów rodakami groził represjami, stad ludzie ich unikali a ludzie ci, zazwyczaj patrioci polscy, traktowani byli jak trędowaci i skazani byli na izolację otaczających go ludzi po wyjściu z więzienia.
-Nie pamiętamy jazgotu stacji zagłuszających stacje radiowe zagraniczne,
- Nie pamiętamy obowiązkowych dostaw rujnujących rolników.
- Nie pamiętamy domiarów skarbowych rujnujących rzemieślników.
- Nie pamiętamy powszechnego donosicielstwa, skutkującego wielkimi tragediami rodzin.
- Nie pamiętamy, kto odgrażał się nam obcięciem rąk.
- Nie pamiętamy marszałków Polski Roli Żymierskiego, przedwojennego aferzysty, i Rokossowskiego.
- Nie pamiętamy, Ĺźe „Oni” odebrali obywatelstwo GenerałomAndersowi, Maczkowi i innym przywĂłdcom Polski.
- Nie pamiętamy sklepĂłw za „żółtą firanką” sprzedających niedostępne na rynku towary tylko dla członkĂłw partii.
- Nie pamiętamy „radosnych pochodĂłw” 1 majowych pod przymusem.
- Nie pamiętamy przymusu soc- realizmu w sztuce.
- Prawie już niczego nie pamiętamy, a zwłaszcza nie pamiętamy, jak przysięgaliśmy samym sobie, że to wszystko im zapamiętamy.

Okres panowania Gomułki

-Nie pamiętamy rządĂłw „ciemniakĂłw”
-Nie pamiętamy wzmożonej walki z Kościołem.
-Nie pamiętamy aresztowania i więzienia Prymasa Tysiąclecia ,Kardynała Wyszyńskiego,
-Nie pamiętamy procesu biskupa Kaczmarka.
-Nie pamiętamy publicystów próbujących zdyskredytować niewinnego hierarchę, między innymi Tadeusza Mazowieckiego i jego roli w tej bolszewickiej nagonce.
-Nie pamiętamy zastoju gospodarczego, braków towarów na rynku.
-Nie pamiętamy podniesienia cen na mięso przed Bożym Narodzeniem co spowodowało rozruchy w kraju.
-Nie pamiętamy obniżenia płac realnych pracowników i zmniejszania zatrudnienia.
-Nie pamiętamy wzmoĹźonej cenzury w dziedzinie kultury i zdjęcia przedstawienia „DziadĂłw” A Mickiewicza w teatrze.
-Nie pamiętamy relegowania studentów na uniwersytetach.
-Nie pamiętamy propagandy antysemickiej i emigracji części społeczności żydowskiej z kraju. (Cześć jej była obwiniana o zbrodnie poprzedzającego okresu).
-Nie pamiętamy podejmowanych wadliwych reform gospodarki.
-Nie pamiętamy masakry stoczniowców na wybrzeżu w r. 1970-tym

Czas rządów ekipy E. Gierka:

Nie pamiętamy reformy administracyjnej kraju znoszącej powiaty.
-Nie pamiętamy wystawnego Ĺźycia, obnoszącej się bogactwem, rozwiązłym Ĺźyciem, bezkarnością, młodzieĹźy i dzieci partyjnych „baronĂłw”.
- Nie pamiętamy wprowadzenia do polskiej konstytucji zapisów o przewodniej roli partii i wiecznej przyjaźni ze ZSSR.
- Nie pamiętamy dostosowanych do wymogów propagandy uroczystego oddawania do użytku budowli, które potem przez długi czas trzeba było naprawiać lub wykończać.
- Nie pamiętamy, że uruchamiane inwestycje oszczędzały na urządzeniach chroniących środowisko naturalne, a stąd zatruwanie wód, powietrza, niszczenie lasów.
- Nie pamiętamy przydziałów mieszkań, samochodów, działek rekreacyjnych i różnych dóbr luksusowych w pierwszej kolejności aktywistom partyjnym.
- Nie pamiętamy zadłużenia kraju, którego wysokość spłat przewyższała wpływy z tytułu wybudowanych inwestycji prowadząc gospodarkę kraju do gospodarczego załamania.
-Nie pamiętamy wzrostu cen i spowodowanie tym rozruchów w Radomiu i Ursusie.
-Nie pamiętamy „ścieĹźki zdrowia” i bicia robotnikĂłw, oraz pozbawianie ich pracy.

Czas rządów Jaruzelskiego:

Nie pamiętamy braku podstawowych towarów na rynku, kartek na mięso, braku papieru toaletowego, (Wyzbywano się książki bo w zamian otrzymywano ów papier)
-Nie pamiętamy produktów zastępczych jak np. czekolado- pochodnych itp.
-Nie pamiętamy pustych półek sklepowych (na nich jedynie ocet)
-Nie pamiętamy pustych haków w sklepach mięsnych.
-Nie pamiętamy bicia przez ZOMO, uczestników różnych manifestacji.
-Nie pamiętamy strachu zatrzymania w czasie „stanu wojennego”
-Nie pamiętamy godziny policyjnej.
- Nie pamiętamy internowania naszych bliskich.
- Nie pamiętamy zabitych 14 gĂłrnikĂłw z kopalni „Wujek”.
- Nie pamiętamy dziesiątek tajemniczych zgonĂłw księży i działaczy „Solidarności”.
- Nie pamiętamy przymusowej emigracji ok. 800 tyś. patriotycznie nastawionej młodzieży.
- Nie pamiętamy celowo wprowadzonej hiperinflacji, pozbawiającej miliony ludności jej wieloletnich oszczędności.
- Nie pamiętamy buty ówczesnych aktywistów partyjnych (dziś piastują nieraz wysokie stanowiska).
- Prawie już niczego z tamtych dni nie pamiętamy.
- Zwłaszcza nie pamiętamy, jak przysięgaliśmy sami sobie, że to wszystko im zapamiętamy.

Groza, niedogodności, przykrości i beznadziejność tamtego systemu nie dotykały aktywistĂłw partyjnych, a niektĂłre z nich ogółu członkĂłw partii PZPR, i niektĂłrych członkĂłw tzw. partii sojuszniczych, czyli 10 – 15 % ludności.
Zapominając o owych negatywach odchodzącej epoki gotowi jesteśmy tym bardziej, ze względów aktualnych prądów politycznych, zapomnieć o jej pozytywach. A było ich niemało:

Działania pozytywne:

- Bezpieczeństwo terytorium państwa, którego granice po II wojnie światowej ustaliły dla Polaków mocarstwa. Bolszewicy zająwszy ziemie wschodnie RP nie mieli powodów do dalszych zmian jego granic, a byli zainteresowani trwałością naszych granic na zachodzie, wbrew próbom ograniczenia naszego terytorium przez państwa zachodnie.
- Obrona granic państwowych przed bojówkami niemieckimi (na Ziemiach Odzyskanych) i bandami UPA na płdn. Wschodzie kraju.
- Bezpieczeństwo biologiczne narodu. Zapewnieniem warunkĂłw egzystencji, opieki lekarskiej, regeneracji sił pracujących (wczasy) ,państwo stwarzało warunki dla przyrostu naturalnego ludności sprawnej fizycznie i intelektualnie (przyrost 4,8 mln ludności w dziesięcioleciu 1950 – 1960, a w całym okresie PRL- u liczba ludności Polski wzrosła z 24 mln, do 38 mln,)
- Podniesienie poziomu kulturalnego całej ludności poprzez elektryfikację wsi, gęstą sieć bibliotek i różnych klubów (zwłaszcza na wsi), niskie ceny dóbr kultury (książki, kina, teatry, widowiska)
- Bezpieczeństwo egzystencji poprzez stworzenie dla dorastającej młodzieży miejsc pracy (1,8 miliona w czasie rządów Gierka) i zapewnienie pracy w całym okresie wieku produkcyjnego.
- Budowa dużej liczby mieszkań i choć z małym metrażem, pozwalających młodym zakładać rodziny.
- Bezpieczeństwo przed bandytyzmem, agresją chuliganów, nierządem, narkotykami.
- Bezpieczeństwo rozwoju moralnego (brak pornografii, promocji seksu, rozbudzania chciwości i egoizmu).
- Rozbudzanie potrzeb solidaryzmu społecznego poprzez organizowanie wspólnych przedsięwzięć kulturalnych, turystycznych, sportowych, a także różnego rodzaju prace społeczne.
- Próby integracji społeczeństwa w miejscu zamieszkania, w miejscu pracy i w ramach różnych organizacji jako przeciwstawienie jego współczesnej atomizacji.
- Zapewnienie podstawowych praw człowieka dla całej ludności kraju, przez zapewnienie pożywienia, ubioru, mieszkania, edukacji, ochrony zdrowia, wypoczynku i możliwości korzystania z dóbr kultury.

Te osiągnięcia miały miejsce dzięki pracy całego narodu, a szczególnie ocalałej części jego inteligencji, mimo planów sąsiadów jej całkowitego wyniszczenia w czasie wojny i w latach powojennych.
Obok tych ogólnych pozytywów było i szereg bardziej szczegółowych, które wypada wymienić:
-Brak zagroĹźenia bezrobociem.
-Tworzenie się solidarności społecznej z podziałem na My (bezpartyjni) i Oni (uprzywilejowani, członkowie PZPR i stronnictw sojuszniczych).
-Zlikwidowanie analfabetyzmu, zwłaszcza na wsi i stworzenie możliwości awansu społecznego (rozwoju) dla licznych grup mniej zamożnej ludności.
-Podniesienie jakości życia mniej zamożnej ludności poprzez bezpłatne wczasy, bezpłatną i stosunkowo sprawną służbę zdrowia, turystykę, profilaktykę zdrowotną, bezpłatne sanatoria, propagowanie uczestnictwa w kulturze.
-Udogodnienia w sferze produkcji i zbytu produkcji rolniczej (Gminne Spółdzielnie, Fundusz Rozwoju Rolnictwa, ułatwienia w dziedzinie mechanizacji produkcji rolnej).
-Ograniczenie przestępczości (kara śmierci za nielegalną sprzedaż mięsa) co umożliwiało bezpieczne podróżowanie ( np. młodzieży autostopem).
-Utrzymanie tradycyjnej, bezinteresownej, gościnność mieszkańców na szlakach turystycznych nieraz bez żądania zapłaty za nocleg i pożywienie! (Wzajemna życzliwość zanikająca z biegiem lat).
-Rozwijanie wszechstronne sportu wśród młodzieży co przyniosło spektakularne osiągnięcia w piłce nożnej, lekkoatletyce i innych dyscyplinach.
-Dostosowanie cen kosztów uprawiania sportu i turystyki do możliwości finansowych młodzieży co owocowało w upowszechnianiu się jej aktywności w w/w dziedzinach.
-Zabezpieczenie młodzieĹźy przed braniem narkotykĂłw, stworzenie warunkĂłw do nierozprzestrzeniania się chorĂłb takich jak „eids”, Ograniczenie działalności promocyjnej ruchu gejowskiego i lesbijek.
-Zlikwidowanie nierówności społecznych (poza członkami partii), zapewniając większości społeczeństwa skromne lecz istotne warunki życia tj. pożywienia, ubioru, mieszkania, wypoczynku, komunikacji i uczestnictwa w kulturze.
-Stworzenie infrastruktury przemysłowej kraju (setki zakładów) eliminującej bezrobocie i podnoszące standard życiowy ludności.
-Budowa szlaków komunikacyjnych (dróg i mostów), budowa magistrali między Warszawą a Śląskiem, budowa portu głębokiego w Gdańsku itp.
-Stworzenie sieci placĂłwek projektowych, konstrukcyjnych, naukowo – badawczych o średnim poziomie technicznym.
-Budowa i odbudowa infrastruktury kultury w kraju ( zamek królewski, starówka W-wy, Poznania, Gdańska, Wrocławia i inne).
-Koncentracja środków finansowych państwa pozwalała na podejmowanie wielkich inwestycji stanowiących w pewnych przypadka konkurencję dla przedsiębiorstw ponadnarodowych (Dlatego ich bezwzględna walka z silną władzą państwa po r. 1989).
- Wykorzystanie istniejącego w społeczeństwie kapitału umiejętności do ich sprzedaży, z korzyścią dla kraju, za granicą (Budowa elektrowni, dróg, cementowni, i innych zakładów w krajach mniej rozwiniętych).
- Podjęcie przez prof. Sadowskiego reformy przekształcającej gospodarkę centralnie sterowaną w gospodarkę rynkową, z uwzględnieniem jej społecznego aspektu.
- Dopuszczenie i wysłuchiwanie przez partię głosu bezpartyjnych patriotów (Rada Konsultacyjna, dopuszczenie do ujawnienia właściwych sprawców katyńskiej zbrodni).
- Dopuszczenie do wyłomu w szczelnej cenzurze ( teksty niecenzurowane wystąpień członków Rady Konsultacyjnej w czasopiśmie Rada Narodowa).
- Zwolnienie z więzień więźniów politycznych.



Rozdział 3

CZYNNIK CZASU:

Mówiąc o PRL często jesteśmy skłonni przypisywać elementy negatywne jak i pozytywne całemu okresowi jej istnienia. Tymczasem ich natężenie występowało z różną siłą w pewnych dających się wyodrębnić odcinkach czasu:
- Okres bezpośrednio po wojnie naród cechowała żywotność i patriotyzm, co przejawiało się w szybkim tempie odbudowy infrastruktury zniszczonej w czasie wojny (odgruzowywanie miast, budownictwo dróg, mostów, budynków mieszkalnych), uruchamianie produkcji i handlu.
- Okres terroru stalinowskiego: –pojawiły się ujemne zjawiska nowego systemu społeczno – gospodarczego, przejmowanie (kradzieĹź) przez PZPR (organy państwa) indywidualnej własności (zakładĂłw przemysłowych, handlu, czynszowych kamienic, a na wsi gospodarstw ziemiańskich i zamoĹźniejszych chłopĂłw (kułakĂłw). W stosunku do ludności terror, morderstwa i zsyłki polskich patriotĂłw; podjęto walkę z Kościołem. Był to czas rządĂłw Bieruta, Bermana, Minca, Borejszy, Cyrankiewicza, UB i WSI. Do czasu kryzysu, a w jego wyniku wydarzeń w Poznaniu 1956r.
- Okres rządów Gomułki cechował się próbą usunięcia niektórych ujemnych zjawisk nowego systemu (rozwiązanie kołchozów, nowe relacje cen w handlu z ZSSR., ograniczenie roli sowieckich doradców, osłabienie wpływów rządzących dotąd bolszewików wywodzących się z mniejszości narodowych, odstąpiono od represji byłych członków AK, a także byłych żołnierzy polskich walczących na frontach zachodnich).

Na początku swych rządów Gomułka miał poparcie nieomal całego społeczeństwa kraju. Powolny rozwój gospodarczy w stosunku do oczekiwań społeczeństwa, wszechwładza partii PZPR, propaganda środowisk stalinowskich odsuniętych od centrum władzy lecz działających na niższych szczeblach, zwłaszcza w informacji i kulturze i fałszywe doradztwo (podniesienie cen przed świętami Bożego Narodzenia)-spowodowały upadek rządów tej ekipy.
- W okresie rządĂłw Edwarda Gierka miał miejsce skok gospodarczy dzięki zagranicznym kredytom. Nastąpiła widoczna poprawa jakości Ĺźycia całego społeczeństwa (szeroki asortyment nowych towarĂłw, podniesienie dochodĂłw pracowniczych, otwarcie granic takĹźe dla „bezpartyjnych” i pewne moĹźliwości turystyki zagranicznej dla wszystkich ( przydział 100 USD raz na 3 lata), budowa 300 tyś mieszkań, setek nowych zakładĂłw przemysłowych, nowe miejsca pracy dla ok. 2 mln. pracownikĂłw, budowa 1800 ośrodkĂłw zdrowia, setek szkół, powszechna dostępność wczasĂłw pracowniczych). W końcowym okresie tych rządĂłw nastąpiło gwałtowne zuboĹźenie ludności (wynik spekulacji finansowych zagranicy), co spowodowało niepokoje, a w rezultacie powstanie Związku Zawodowego „Solidarność”.
- Okres władzy gen. Jaruzelskiego -walki globalnej między kapitalizmem (USA kontra ZSRR) w której Polska, jako ważne ogniwo bloku wschodniego została zaatakowana gospodarczo, informacyjnie i w działaniach niejawnych (agentura). Początek tego okresu charakteryzował się znacznym obniżeniem standardu życia obywateli, ograniczeniem ich podstawowych swobód. Podjęte reformy gospodarcze opracowane i wdrażane na prośbę partii przez polskiego patriotę Z. Sadowskiego (były członek AK. więziony w czasach stalinowskich) zaczęły przynosić korzystne efekty zagrażające powodzeniu sankcjom nałożonym przez Zachód na polską gospodarkę. W ramach tych reform:
- Zniesiono obowiązujący dotychczas system planowania na rzecz gospodarki rynkowej.
- Zasady gospodarki rynkowej wprowadzano stopniowo poszerzając jej funkcjonowanie w rolnictwie indywidualnym, prywatnym rzemiośle na cała sferę drobnej wytwórczości, usługi, lekki i średni przemysł itd.
- Zmiany własnościowe wprowadzano nie w wyniku decyzji administracyjnych lecz konkurencji pomiędzy poszczególnymi formami własności (zakłady państwowe, spółdzielcze, prywatne).
- Pozostawiono w gestii państwa przemysły strategiczne (energetyczny, hutniczy, obronny, niektórych surowców, chemiczny i farmaceutyczny).
- Stopniowo otwierano granice państwa na import inwestycji zagranicznych dotyczących postępu technicznego, zwłaszcza high. Tech., a także produkcję nowych asortymentów dóbr nie wytwarzanych przez przemysł krajowy.
- Do czasu podniesienia możliwości konkurencyjnych prowadzono politykę ochrony celnej przemysłu krajowego.
- Przewidywano prywatyzację zakładów drogę przekazania własności pracownikom (samorządom robotniczym).
- Uwzględniono aspekt społeczny przewidywanych przemian, zabezpieczając przy zmianach zatrudnienia jego minimalne uszczuplenie.

Wewnętrzna agentura uruchomiła hiperinflację (przez rzucenie na rynek znacznej gotówki) a jednocześnie wprowadziła dywersję w wielomilionowym ruchu związkowym lokując na jego czele ludzi wywodzących się z stalinowskiego okresu. Grupa ta zaważyła na dalszym rozwoju kraju.

Rozdział 4

STRUKTURA WŁADZY

W PRL-u aktyw partyjny by rządzić społeczeństwem, musiał mieć wsparcie znacznej grupy społecznej. Stanowiły go rzesze (rosnące z czasem) członków partii pozyskiwanych przez stwarzanie łatwego awansu w pracy, zaopatrywanie ich w artykuły trudno lub niedostępne na rynku; dawania im przydziałów np. na mieszkanie, samochód, działkę rekreacyjną; stwarzanie im możliwości podróży zagranicznych, a nawet stypendiów dla ich dzieci (Michnik, Balcerowicz, Geremek itp.); dawanie im rożnych świadczeń bezpłatnych jak np. wczasy, wycieczki, imprezy kulturalne itp. W ten sposób aktyw partyjny zapewniał sobie posłuszeństwo, solidarność i poparcie ok. 3 mln szeregowych członków swej partii. Jednocześnie partia tworzyła dalsze zaplecze poparcia dla swych działań budując w pobliżu wielkich aglomeracji miejskich wielkie zakłady pracy (Huta Warszawa, Nowa Huta) zatrudniające tysiące pracowników ze wsi, którzy tą drogą bardzo zyskiwali.

Po zmianie systemu w 1989r. aktyw partyjny polepszył znacznie warunki swej wysokiej już w PRL-u egzystencji. Jego przedstawiciele stali się najbogatszymi ludźmi kraju. Szeregowi członkowie partii zyskali w porównaniu do nich znacznie mniej, jednak na tyle by zachować posłuszeństwo i solidarność do swej partyjnej kadry. Do tej wielotysięcznej grupy wspierających przemiany wprowadzane przez swoich, lecz pod nowymi hasłami, dołączyli ludzie skrzywdzeni przez powojenny aktyw partyjny tj. właściciele ziemscy, kamienicznicy, przemysłowcy i handlowcy, którym zabrano własność, zamożniejsi rolnicy (kułacy), nisko opłacana w czasie PRL-u inteligencja i młodzież tworząc dla niej możliwość szybkiego awansu i osiągania znacznie wyższych zarobków aniżeli te starszej generacji. Powstała w ten sposób armia wspierająca owych dawnych PZPR-owskich przywódców realizujących sterowany przez zagranicę kierunek przemian. Warunki życia tej armii znacznie się poprawiły kosztem zubożenia i biedy reszty społeczeństwa.
Dawny aktyw partyjny, który w czasach PRL-u mógł liczyć na poparcie setek tysięcy członków partii, po przemianach zapewnił sobie również ich poparcie, a na dodatek znacznie go poszerzył przez w/w grupy społeczne. Tak więc kilka procent aktywistów PZPR zawłaszczyło dla siebie majątek 38 mln. narodu stając się bogaczami o światowym wymiarze; ok. 20 % społeczeństwa w/w grup odczuło znaczną poprawę swego bytu, 60% dotknęło ubóstwo a 20% bieda.

Szukając dalszego poparcia postanowiono skoncentrować inwestycje w kilku metropoliach, podnosząc w nich znacznie warunki życia, kosztem prowincji, a tym samym tworząc dla swych rządów poparcie w głównych ośrodkach decyzyjnych kraju.
Niedługo minie 20 lat od zmian systemowych państw byłego obozu socjalistycznego. Jak dotąd brak jest dogłębnej analizy porĂłwnawczej systemu w ktĂłrym nasze pokolenie zmuszone było Ĺźyć po zakończeniu wojny w 1945r. a systemu, w ktĂłrym organizujemy swe Ĺźycie po r. 1989. Powstało wiele prac krytykujących Ĺźycie w PRL-u, a rĂłwnieĹź, niestety skromna liczba prac krytykujących aktualny system kapitalistyczny, narzucony krajom Wschodniej i Środkowej Europy. O ile poprzedni system przyciągał młodych ideą walki narodowo – wyzwoleńczej, (głoszonej przez Moskwę w celu osłabienia państw kolonialnych i postkolonialnych), rĂłwności, sprawiedliwości społecznej i skutecznością działań zbiorowych (w kolektywie), a takĹźe moĹźliwością kumulacji środkĂłw umoĹźliwiających realizację ambitnych celĂłw. Kapitalizm kokietował narody sowieckiego imperium odzyskaniem suwerenności, prawami człowieka i indywidualną drogą rozwoju kaĹźdego z nas poprzez wyzwolenie w nas przedsiębiorczości, innowacyjności, konkurencyjności w strukturach o prywatnym charakterze własności.

W ramach tych olbrzymich przemian Polska utraciła na rzecz obcych infrastrukturę przemysłową, bankowość, informację, i popadła w olbrzymie zadłuĹźenie sięgające 600 mld zł. JednakĹźe odczucia indywidualne są raczej pozytywne: Na rynku pokazał się bogaty asortyment towarĂłw, znaczna część ludności korzysta z moĹźliwości zakupu dĂłbr luksusowych, otwarto moĹźliwości podróşowania po całym świecie, co w poprzednim ustroju dostępne było jedynie dla nielicznych; stworzono warunki (prywatne uczelnie) do masowego i zróşnicowanego wyĹźszego kształcenia, odstąpiono w sferze płac od tzw. „urawniłowki” stwarzając moĹźliwości szybkiego bogacenia się młodym, dobrze wykształconym, przedsiębiorczym obywatelom.
Do podstawowych cech ujemnych nowych czasów zaliczyć można wysokie bezrobocie, biedę dla dużej części mieszkańców małych miast i wsi, niespotykane w tak krótkim czasie rozwarstwienie społeczne, upadek moralności, warunków bezpieczeństwa i opieki zdrowotnej.

Koniec części I

Uwaga: cykl stanowi materiał dyskusyjny.
Praca Rudolfa Jaworka jest pierwszym głosem w rozpoczętej dyskusji.
Temat podjęto ponieważ żyją jeszcze wśród nas świadkowie wielkiej zmiany systemu socjalistycznego na kapitalistyczny. Ich doświadczenia trzeba wykorzystać dla prawdy historycznej zamulanej opracowaniami i tworzonymi stereotypami
propagandowymi.

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt