Piątek 26 Kwietnia 2024r. - 116 dz. roku,  Imieniny: Marii, Marzeny, Ryszarda

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 11.07.08 - 12:28     Czytano: [3227]

Dział: Głos Polonii

Śladami Polaków po świecie

Ostatnio ukazało się monumentalne dzieło Mariana Kałuskiego pt. „Śladami PolakĂłw po świecie. Część 1” (To 115 obszernych, niekiedy bardzo obszernych artykułów i szkicĂłw o Polakach w 64 krajach. Razem jest to aĹź 1570 stron), ktĂłre w formie CD wydało małżeństwo Edyta i Stan Mach ze Szwajcarii. W swym instytucie Polonicum Machinindex Institut we Fribourgu państwo Machowie rejestrują polskie znaki pamięci w świecie.

Lidia Mikołajewska: Profesor Andrzej Targowski z USA w swoim felietonie na temat Pańskiego dzieła napisał między innymi tak: „Zastanawiające jest jak jeden człowiek mĂłgł zebrać tyle wiadomości o swych Rodakach rozsianych po całym świecie. MĂłgł to zrobić tylko autor z przeogromną pasją, ktĂłry w wieku 20 lat wyemigrował z Polski do Australii w 1964 r. i zadał sobie zapewne pytanie dlaczego jest tu i dlaczego inni Polacy zrobili lub robią to samo, czyli opuszczają Polskę i co robią poza jej granicami?” Czy takie właśnie pytania stawiał Pan sobie i swoim czytelnikom polonijnej prasy – dlaczego opuszczają Polskę i co robią poza jej granicami?

Marian Kałuski: – I tak, i nie. Na przykład ja wiedziałem dlaczego znalazłem się na obczyĹşnie. Po prostu nie chciałem Ĺźyć w kraju pod rządami komunistĂłw. Byłem młody, ale w naszym domu zamiast Polskiego Radia (Warszawy) słuchaliśmy codziennie Radia Wolna Europa (mieliśmy wyjątkowo cudowny – czysty odbiĂłr, ktĂłrego juĹź nie miał np. nasz sąsiad – dyrektor szpitala, moĹźe dlatego, Ĺźe mieliśmy niemiecki radioodbiornik Telefunken).

Dowiadywałem się w ten sposĂłb prawdy o PRL, ktĂłrą cementowała otaczająca nas szara rzeczywistość. Był jeszcze i drugi powĂłd. Moimi najbardziej ulubionymi przedmiotami były geografia i historia. Czytałem wiele książek historycznych, geograficznych i podróşniczych, rodzice prenumerowali mi magazyn „Poznaj Świat”. Marzyłem o podróşowaniu – o zwiedzaniu świata.

Najbardziej fascynowała mnie Australia, a przede wszystkim Oceania. I jak to los-przeznaczenie dziwnie na to moje marzenie zareagowały. Przez zwykły przypadek wyemigrowałem właśnie do Australii. Później miałem okazję prawie całą ją poznać – wszystkie stany, setki miejscowości i cudownych miejsc. Było to moĹźliwe dzięki temu, Ĺźe przez kilkanaście lat miałem słuĹźbowy samochĂłd i za darmo jego utrzymanie i benzynę na całą Australię. W ten sposĂłb, jak rzadko kto, miałem okazję poznać tak wielką Australię, gdyĹź transport nic mnie nie kosztował. Miałem okazję podróşować rĂłwnieĹź po wyspach Pacyfiku – od najpiękniejszych jak Tahiti (cudowny zakątek świata, szczegĂłlnie słynna Błękitna Laguna na wyspie Bora Bora), Hawaje i Nową Zelandię, po FidĹźi, Nową Kaledonię,Vanuatu, Samoa, Samoa Amerykańskie, Tonga, Wyspy Cooka, Guam, Karoliny, wyspę Lord Howe i Wyspę BoĹźego Narodzenia. Zawsze fascynowały mnie tutejsze palmy. Miałem zdolności rysunkowe (to po ojcu, ktĂłry był uzdolnionym malarzem – mam kilka jego obrazĂłw) i jeszcze w Polsce często rysowałem palmy – moje najbardziej ulubione drzewo. Raz za taką palmę dostałem piątkę z rysunku. No i w ogĂłle zwiedziłem szmat świata – byłem dotychczas w 69 krajach i terytoriach należących do róşnych państw na wszystkich kontynentach.

Obserwując rodakĂłw na emigracji, szczegĂłlnie tych przybyłych do Australii w latach 1958-67, a miałem moĹźność ku temu, gdyĹź np. zaraz po przyjeĹşdzie zostałem sekretarzem redakcji „Tygodnika Polskiego” w Melbourne, zadawałem sobie pytanie dlaczego oni opuścili Polskę i co tu właściwie robią. Bowiem grupa ta nie stanowiła Ĺźadnego monolitu np. pod względem politycznym. NiektĂłrzy z nich, mniejszość – ale zawsze, mieli zapatrywania lewicowe i współpracowali z reĹźymem warszawskim. To temat rzeka i trudno go tu rozwinąć.

L.M.: Gdy w światowej prasie polonijnej zaczęły ukazywać się Pańskie pierwsze artykuły i szkice na ten temat, czy już wtedy myślał Pan o wydaniu ich w formie książkowej?

M.K.: – Oczywiście. Marzeniem kaĹźdego autora i nawet wielu dziennikarzy jest, aby jego praca ukazała się w wydaniu książkowym. Wtedy i tylko wtedy poprzez biblioteki jest dostępna wielu ludziom. A autor chce, aby jego książki trafiały „pod strzechy”.

L.M.: W jaki sposĂłb zbierał Pan materiały do swoich artykułów i szkicĂłw? W jaki sposĂłb znajdował owe „ślady” i „okruchy” PolakĂłw w ponad 100 krajach świata? Profesorowi Targowskiemu kojarzy się ta praca z dziełem Kolberga... To dzieło monumentalne, a praca iście benedyktyńska. Skąd w ogĂłle taki pomysł, by szukać tego po całym świecie? Zapewne nie postawiłabym tego pytania, gdyby pisał Pan o Polonii australijskiej. Ale – jak widać – Australii było Panu za mało...

M.K.: – Zaczęło się to wszystko w redakcji „Tygodnika Polskiego”. Redakcja prowadziła wymianę egzemplarza z kilkudziesięcioma pismami emigracyjnymi. Większość tych pism red. Roman Gronowski po przejrzeniu po prostu wyrzucał. Brałem je więc do domu i wieczorami czytałem. Były to pisma z wielu krajĂłw polskiego osiedlenia. Było tam więc wiele informacji o Polakach w tych krajach i ich osiągnięciach. Zacząłem zbierać ciekawe artykuły i informacje na ten temat. Jednocześnie sam prenumerowałem kilkanaście pism emigracyjnych i krajowych, m.in. ciągle „Poznaj Świat”. Kupowałem książki na temat PolakĂłw na świecie. Jak byłem redaktorem „Tygodnika Polskiego”, a i potem, to miałem jeszcze lepszy dostęp do informacji polonijnych; np. przez wiele lat otrzymywałem Biuletyn Krajowej Agencji Informacyjnej, w ktĂłrym było wiele informacji o Polakach na świecie. Tak w okresie ponad 40 lat powstał mĂłj olbrzymi zbiĂłr o Polakach na świecie.

L.M.: Skąd u Pana tyle siły i pasji? To „zaledwie” część pierwsza. Kiedy będą kolejne?

M.K.: – Prawdę mĂłwiąc jestem nietypowym Polakiem, chyba dlatego, Ĺźe w moich Ĺźyłach jest trochę krwi niepolskiej. Poza tym moja rodzina pochodzi z Pomorza i z Berlina. A na tamtych PolakĂłw bardzo duĹźy wpływ miało wychowanie niemieckie. Stąd w okresie międzywojennym ziemie byłego zaboru pruskiego pod kaĹźdym względem dodatnio odróşniały się od reszty ziem polskich, a tamtejsi Polacy od reszty PolakĂłw. Polacy z byłego zaboru pruskiego są po dziś dzień bardziej zdyscyplinowani, punktualni, pracowici, wytrwali i dokładni w pracy. Poza tym wiadomo, Ĺźe jak się coś lubi to robi się to z pasją.

Obecne CD czyli część 1 ma 115 obszernych, niekiedy bardzo obszernych artykułów i szkiców o Polakach w 64 krajach. Razem jest to aż na 1570 stronach. Część 2 obejmie pozostałe kraje jak również znajdą się w niej dodatkowe artykuły o Polakach w krajach już uwzględnionych w części 1.

L.M.: Mieszka Pan i działa w Australii. Czy i ile miejsca poświęcił Pan na CD Polonii australijskiej i jak Pan ją ocenia?

M.K.: – Polonii australijskiej w pierwszej części „Śladami PolakĂłw po świecie” poświęciłem wyjątkowo duĹźo miejsca – aĹź 23 artykuły na 115. Nic w tym dziwnego skoro mieszkam w Australii. Artykuły są na róşne tematy – są tam artykuły dotyczące historii PolakĂłw w Australii, jak rĂłwnieĹź naszego Ĺźycia polonijnego. Trudno mi coś więcej powiedzieć na ten temat. Trzeba najpierw zapoznać się z tymi artykułami. Polonia australijska niczym się nie róşni od innych Polonii. Była i jest rozbita, kłócimy się i kochamy. NiektĂłrzy działacze polonijni chcieli mnie skrzywdzić. Ale, jak się to mĂłwi, człowiek strzela, a Pan BĂłg kule nosi. I tak zamiast mnie skrzywdzić wyświadczyli mi wielką przysługę. Dlatego nie gniewałem się i nie gniewam na nich, tym bardziej, Ĺźe dobry chrześcijanin musi przebaczać doznane krzywdy. Kłótnie i miłość to los wszystkich Polonii, ale rĂłwnieĹź i innych grup etnicznych. Nie jesteśmy pod tym względem gorsi od innych nacji, a wiem co mĂłwię, bo miałem moĹźność poznania inne grupy etniczne Ĺźyjące w Australii. Polonię australijską moĹźna krytykować nieraz bardzo ostro za wiele rzeczy, ale rĂłwnieĹź i chwalić. Nikt z nas nie jest doskonały, a emigracja, jak to mĂłwi prof. Andrzej Targowski z USA, to choroba. W kaĹźdym bądĹş razie nie wstydzę się tego, bo nie muszę, Ĺźe jestem członkiem Polonii australijskiej. Powiem szczerze, Ĺźe mogę być nawet z tego dumy. Poznałem wielu wspaniałych PolakĂłw i społecznikĂłw, a i nasze osiągnięcia są duĹźe i godne uwagi innych Polonii i historykĂłw.

L.M.: Pańskie dzieło ukazało się na rynku w nowoczesnej formie. To CD (e-book). Dlaczego właśnie tak?

M.K.: – To takĹźe długa historia. Moim Ĺźyczeniem było, aby ta praca ukazała się w formie książkowej. Tematycznie moĹźna podzielić część 1 CD na 5 książek. Jednak koszty wydania książki są duĹźe, tym bardziej pięciu książek. W Polsce Ĺźaden wydawca nie wyda tych książek swoim sumptem, dlatego, Ĺźe są to książki specjalistyczne. Takie książki muszą być dofinansowywane przez jakieś instytucje krajowe. Specjalizujące się w tematyce polonijnej Wydawnictwo Kucharski w Toruniu złoĹźyło podanie do Stowarzyszenia „WspĂłlnota Polska” w Warszawie o dofinansowanie pierwszej książki: „Polacy w krajach nad Pacyfikiem”. Niestety, Stowarzyszenia nie interesuje historia Polonii – PolakĂłw na świecie – a powinna! – i odmĂłwili pomocy. WĂłwczas pan Stan Mach, wydający „Pro-Polonicum” w Szwajcarii zaproponował mi sam wydanie CD z moimi artykułami.

L.M.: Dlaczego wyemigrował Pan do Australii w połowie lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku?

M.K.: – ReĹźym Władysława Gomułki pozwalał do 1967 roku, tj. do wojny Ĺźydowsko-arabskiej na Bliskim Wschodzie, na łączenie rodzin. W ten sposĂłb do samej Australii przybyło ok. 12 000 PolakĂłw. Piszę o tym w książce „The Poles in Australia” (AE Press Melbourne 1985). Wielu PolakĂłw tak w Kraju jak i z emigracji posolidarnościowej i obecnej o tym nie wie i na przykład mĂłj przyjazd do Australii łączy z emigracją po marcową 1968 ĹťydĂłw polskich i często uwaĹźają mnie za Ĺťyda. Jestem jednak Polakiem i pochodzę z katolickiej rodziny.

L.M.: Jak Pan tę decyzję o własnej emigracji ocenia? Być może tej opinii będą ciekawi młodzi Polacy, którzy dziś masowo wyjeżdżają z Polski.

M.K.: – Jak patrzę na to co dzieje się w Polsce nawet po 1989 roku to wcale nie Ĺźałuję, Ĺźe wyjechałem z Polski, tym bardziej – i o czym musimy tu pamiętać – do 1989 roku Polska była pod panowaniem sowieckim i nic nie zwiastowało szybkiego upadku komunizmu w Polsce i samym Związku Sowieckim. Wyjechałem z rodziną i do rodziny i dlatego nie byłem i nie jestem tu sam. Miałem i mam tu dużą rodzinę, a to duĹźo znaczy. Ĺťyje jeszcze nawet moja matka. OĹźeniłem się z Australijką polskiego pochodzenia – cĂłrką Ĺźołnierza 1. Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka podczas II wojny światowej. Teść i teściowa pochodzili z KresĂłw – teść z Kołomyi (Lwowskie), a teściowa z Janowa na Polesiu. Z miejscowości gdzie zginął jezuita polski, św. Andrzej Bobola. Po wojnie nie mogli powrĂłcić do swych domĂłw na Kresach, ktĂłre zagarnął bezprawnie Związek Sowiecki, no i Polska była komunistyczna. Wyemigrowali do Australii. Tu się poznali i pobrali, a z ich tułaczki po świecie i miłości urodziła się moja Ĺźona. Dumna jest ona ze swego polskiego pochodzenia i do Polski jeĹşdziłaby kaĹźdego roku. Jednak uwaĹźa się za Australijkę. I nikt nie moĹźe mieć do niej o to Ĺźadnych pretensji. Ostatecznie tu się urodziła, pokończyła szkoły, włącznie z uniwersytetem, tu ma rodzinę, kolegĂłw i koleĹźanki ze szkół, uniwersytetu i pracy oraz organizacji do ktĂłrych naleĹźy, tu są groby jej rodzicĂłw, tu mieszka jej brat i kuzyni z rodzinami, tu wyszła za mąż i urodziła dzieci, ktĂłre tu mieszkają. Polska jest dla niej jedynie krajem, w ktĂłrym urodzili się jej rodzice, ja i teściowie. Bliskim pod tym względem, ale zarazem jakĹźe dalekim pod kaĹźdym innym względem, włącznie z połoĹźeniem geograficznym.

Muszę przyznać, Ĺźe udało mi się pod kaĹźdym względem. Nawet trafiła mi się polska Ĺźona i cudem uniknąłem poboru do wojska australijskiego – na wojnę w Wietnamie (przez jakiś bałagan administracyjny). Jednak nie samym chlebem i podróşowaniem człowiek Ĺźyje. Urodziłem się Polakiem i siłą rzeczy tak jak Adam Mickiewicz i tysiące innych PolakĂłw na emigracji tęsknię za krajem rodzinnym. Tym bardziej, Ĺźe mam oprĂłcz złych bardzo przyjemne wspomnienia z lat dziecięco-młodzieńczych spędzonych w Polsce. Jako nastolatek miałem moĹźność dość dobrego zwiedzenia Polski. W ogĂłle Polskę zwiedziłem tak dobrze jak rzadko ktĂłry Polak mieszkający całe Ĺźycie nad Wisłą. MĂłj ojciec jako farmaceuta był właścicielem wielkiej apteki zatrudniającej 20 pracownikĂłw, gdyĹź wĂłwczas większość lekarstw wyrabiano w aptekach.

Patrząc jednak na Polaków wokół mnie w Australii, nie wyłączając moich własnych dzieci (syn i trzy córki) zrozumiałem, że emigracja jest niczym innym jak wymuszoną czy dobrowolną zdradą ojczyzny i narodu polskiego. Nasze dzieci jeśli nie w pierwszym to na pewno w drugim czy najpóźniej w trzecim pokoleniu wynarodowią się.

NiektĂłrych, tj. tych co Ĺźyją samym chlebem, to wcale nie martwi. Z drugiej strony są Polacy, ktĂłrzy emigrację ciężko znoszą. Dla niektĂłrych z nich jest ona wielką tragedią. Tym bardziej, Ĺźe powrĂłt do Kraju jest często niemoĹźliwy. Np. moje dzieci mĂłwią po polsku i chodziły nawet do polskiego gimnazjum. Podróşują do Polski; z wszystkimi cĂłrkami byłem w Polsce w 2000 roku; Krysia była potem w Polsce jeszcze trzy razy, a najmłodsza cĂłrka – Iwonka wybiera się w tym roku po raz trzeci do Polski na 3 tygodnie. Jednak Australię uwaĹźają za swĂłj kraj rodzinny, za swoją ojczyznę. Gdybym dzisiaj chciał wrĂłcić do Polski, to musiałbym zostawić tu swoje dzieci i wnukĂłw. Trudno się na to zdecydować. Tak więc ja i moja rodzina oraz prawie wszyscy Polacy Ĺźyjący na emigracji są straceni dla narodu polskiego.

Młodym Polakom, tak chętnie wyjeĹźdĹźającym dzisiaj z Polski mogę powiedzieć tylko tyle: Ĺźe jak nie muszą, niech nie emigrują. Na pewno wielu z nich ma czy będzie miało większy kawałek chleba od tego, ktĂłry by mieli w Polsce. Ale jak juĹź powiedziałem: nie samym chlebem człowiek Ĺźyje. Emigrant nigdy - powtarzam – nigdy, choćby stawał na głowie i nie wiem co robił i nie robił, nie zostanie w pełni zaakceptowany jako „swĂłj” przez kraj i ludzi, w ktĂłrym osiadamy, co jest bardzo irytujące. Niestety, coraz częściej słyszymy o rodzącej się na świecie ksenofobii. A takĹźe nie tylko o częstym materialnym wyzyskiwaniu PolakĂłw, ale takĹźe o napadaniu na nich, a nawet mordowaniu. Poza tym emigracja bardzo często wiąże się z degradacją zawodową i społeczną. RĂłwnieĹź rzadko kto posiądzie dobrą znajomość miejscowego języka, co takĹźe nie ułatwia Ĺźycia w nowym środowisku. Poza tym nawet ci co łatwo rezygnują z polskości, nie raz zatęsknią do jakiejś tam polskiej tradycji, do polskich pokarmĂłw do wspomnień z lat dziecinnych i młodzieńczych czy wreszcie do pozostawionej w kraju rodziny i grobĂłw rodzicĂłw. Bo czym roślinka za młodu nasiąknie tym na starość trąci. Tak to juĹź jest na tym świecie.

L.M.: Czy kiedykolwiek napisał Pan coś na swój własny temat, o swoich osobistych przeżyciach na emigracji? Czego one najczęściej dotyczyły? Jakie są Pańskie doświadczenia? Z jakimi problemami się Pan stykał?

M.K.: – Jestem szarym człowiekiem, chociaĹź Ĺźycie jak dotychczas miałem bardzo kolorowe. Moja ciotka Krystyna, ktĂłra od dawna mieszka w ParyĹźu, wyszukała w archiwum, Ĺźe nasza rodzina pochodzenia szlacheckiego była skoligacona z jakąś francuską rodziną szlachecką i przysługuje nam prawo uĹźywania przed nazwiskiem „de”. Nie jestem jednak snobem i nie widzę potrzeby pisać rĂłwnieĹź wspomnień. ChociaĹź z drugiej strony zawsze lubiłem i lubię czytać wspomnienia i pamiętniki. Ale to musi być ktoś bardziej znany czy zasłuĹźony niĹź Marian Kałuski. Poza tym to co chciałem powiedzieć, zawsze poruszałem w swoich artykułach i róşnych innych tekstach, ktĂłrych opublikowałem kilka tysięcy w kilkudziesięciu czasopismach. RĂłwnieĹź i w CD – „Śladami PolakĂłw po świecie”.

Serdecznie dziękuję za rozmowę.
Rozmawiała Lidia Mikołajewska (Adelajda) Australia, 3 lipca 2008 r.

BliĹźszych informacji o CD-ROM „Śladami PolakĂłw po świecie. Cz. 1” udziela Polonicum Machindex Institut
www.swisspass.ch/polonicum.htm
ase postale 1182, CH/1701 Fribourg, Suisse;
polonicum@tele2.ch

Publikacja: Polonia dla Polonii

(przyg. ZS)

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt